පී. ජී. පුංචිහේවා

ශ්‍රී ලංකා රාජකීය ආසියාතික සමිතියේ කටයුතුවල දී මට හඳුනාගන්නට ලැබුණු තවත් වැඩිහිටි විද්වතෙකි, හිතවතෙකි. එහි පාලක සභාවේ සාමාජිකයන් ලෙස නේම පුස්තකාලයට නිතර පැමිණි නිසා මට ඔහු සමඟ පසුගිය වසර කීපයේ දී වරින්වර කතා කිරීමට අවස්ථාව ලැබිණි. ඒ බොහෝ විට ශාස්ත්‍රීය මාතෘකා ගැනය. මා වඩාත් තොරතුරු විමසුවේ ඔහුගේ රාජකාරි ජීවිතයේ අත්දැකීම් සම්බන්ධවය. ලංකා සිවිල් සේවාවේ නිලධාරියෙකු ලෙස හා අන්තර්ජාතික ආයතනවල දී ඔහු ලද අත්දැකීම් මගේ අවධානයට ලක් වූ කරුණු අතර විය. ඔහුගේ නිවසේ දී දින දෙකක් අපි කතා කළෙමු. මොණරාගල දිසාපති ලෙස කළ කටයුතු ගැන ඔහු කතා කළේ බොහෝ සේ කැමැත්තෙනි.

පුංචිහේවා මහතා ලියූ විවිධ වර්ගවලට අයත් පොත් ගණනාවකි. ඒ අතර, 'ගම සහ විපරිණාමය', 'ගන බොල් පොළොව' හා 'Those were the days' හැර, මගේ හිත වඩාත් ඇද ගත්තේ 'අනුබුදු මිහිඳු', 'දුටුගැමුණු' හා 'මහා විජයබාහු: අමරණීය නරපති' යන කෘතිය. ඒ ඉතිහාසයට මගේ ඇති කැමැත්ත නිසා විය හැකිය. එසේම ඔහු පුවත්පත් ආදියට ලියු ලිපි ද රට ගැන ඇති ඇල්ම හා උනන්දුව පෙන්වන ඒවා විය.

ඔහුගේ අවසන් කෘතිය රචනා කරද්දී ඔහුගේ ආරාධනයෙන් ඒ ගැන අදහස් පළ කිරීමට හා ඇතැම් මූලාශ්‍ර සොයාගැනීමට දායක වීමට ලැබීම ගැන මට අදටත් සතුටුය. එසේම පසුගිය ඔක්තෝබර් අග දී අවසන් වරට මට කතා කළ අවස්ථාවේ දී ඔහු මගෙන් විමසුවේ අග්බෝ රජ සමය හා සම්බන්ධ පූජාවක් ගැන මහාවංසයේ එන සඳහනකි. ඔහු කියවූ සිංහල පරිවර්තනයක වූ නොපැහැදිලි තැනක් නිරාකරණය කර ගැනීමට ඔහුට අවශ්‍ය විය. එය සොයා යැවු විට ඊමේල් පණිවුඩයකින් මට ඕනෑවටත් වඩා ස්තුති කර තිබිණි. වයස අවුරුදු අසූ අටේ දී පවා ඔහු දැක් වූ ශාස්ත්‍රීය උනන්දුව මෙන්ම නිවැරදි දත්ත විමසීම සඳහා තිබූ උනන්දුව ද ඉතා අගනේය.

අසනීපයෙන් සිටි බැවින් තමන්ට තවත් කෙතරම් කලක් වැඩ කළ හැකිවේ ද යන්න ගැන අවිශ්වාසයක් ඔහුට තිබිණි. එහෙත් ඔහු ඒ බව පැවසුවේ ද සැහැල්ලුවෙන් හා මදහසකින් යුතුවය.

2023 දෙසැම්බර් මස 22 වන දා  ඔහු අපෙන් වෙන්ව ගිය ද ලේඛකයෙකු වූ නිසා ඔහුගේ නම තවත් බොහෝ කලක් අප අතරේ පවතිනු ඇත.

පඤ්ඤාදාස ගාර්දියේ පුංචිහේවා මහතාට නිවන් සුව ලැබේවා!

එතුමාගේ කටයුතු පිළිබඳ විකීපීඩියා පිටුව (මෙහි ඔහුගේ මෑත කාලීන කෘති ඇතුළත් නොවේ) - https://en.wikipedia.org/wiki/P._G._Punchihewa

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2023-12-24

අවුකන පිළිමය පිළිබඳ නූතන යුගයේ අනාවරණ

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

(අවසන් යාවත්කාලීන කිරීම: 2023-11-29, ප.ව. 13.00)

මිනින්දෝරුවෙකු, පර්යේෂකයෙකු හා ලේඛකයෙකු වූ ආර්. එල්. බ්‍රෝහියර් අවුකන ප්‍රතිමාව පිළිබඳව ලියූ සටහනක් මේ දිනවල සමාජ මාධ්‍ය ඔස්සේ හුවමාරු වේ. ඒ ඔහු විසින් ලියූ, 1965 වර්ෂයේ දී මුලින්ම පළ වූ, Seeing Ceylon නම් කෘතියේ දැක්වෙන සටහනකි. එය ඔහු මුලින්ම අවුකන ප්‍රතිමාව දුටු අවස්ථාවේ දී ඇති වූ හැඟීම් දක්වන අපුරු සටහනකි.

කෙසේ වෙතත්, ඒ සටහනේ පරිවර්තනය ඇතැම් අය විසින් සමාජ මාධ්‍ය ඔස්සේ උපුටා දක්වා ඇත්තේ අවුකන "සොයාගත්" හා "මෑත කාලයේ හෙළිදරව් කළ" තැනැත්තා ලෙසය. එවැන්නක් බ්‍රෝහියර් විසින් සඳහන් කර නොමැති අතර සත්‍යය ද එය නොවේ. බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන් වූ ඇන්ඩෘ නිකොල්, එමර්සන් ටෙනන්ට්, එස්. එම්. බරෝස් හා එච්. සී. පී. බෙල් මේ පිළිමය පිළිබඳව සඳහන් කර තිබේ. ඒ පිළිවෙලින් 1852, 1859, 1894 හා 1895 වර්ෂවල පළ වූ ලේඛනවලය. මේ පිළිබඳව සවිස්තර සටහනක් මතු දැක්වේ. මෙම මුල් ලිපිය සඳහා අදහස් දැක්වූ සුරත් වික්‍රමාරච්චි ලබා දුන් තොරතුරු ගවේෂණය කිරීමේ දී පෙනෙන්නේ 1848 වර්ෂයේ දී සිදු වු එමර්සන් ටෙනන්ට්ගේ නිල චාරිකාවකට එක් වූ, ඇන්ඩෘ නිකොල් අවුකන පිළිමය පිළිබඳව අප දැනට දන්නා මුල්ම විස්තරය සිදු කළ පුද්ගලයා බවයි. නිකොල්ගේ ඒ ලිපිය පළ වන්නේ 1852 වර්ෂයේ දීය. 

ඇන්ඩෘ නිකොල් අවුකන පිළිමය ගැන ලියූ දේ (1852)

කොළඹ ඇකඩමියේ චිත්‍ර ගුරුවරයා වූ ඇන්ඩෘ නිකොල් ටෙනන්ට්ගේ චාරිකාව පිළිබඳව විස්තරයක් 1852 වර්ෂයේ දී Dublin University Magazine නම් සඟරාවේ 40වන වෙළුමට A sketching tour of five weeks in the forests of Ceylon, its ruined temples, colossal statues, tanks, pagodas etc. යන නමින් කොටස් දෙකක් ලෙස රචනා කර තිබේ. එහි දෙවන කොටසේ, 691-92 පිටුවල දැක්වෙන විස්තරය මෙසේය.

“From hence we proceeded along a narrow road to the Awukane Wihare, distant two and a half miles. This temple is situated on the summit of a large rock, on which there is a long inscription. Descending a flight of stone steps, we entered a small enclosed space, where a huge colossal statue of Buddhu presented itself, measuring upwards of fifty feet in height, carved out of the face of an immense perpendicular block of granite. The gigantic figure is most admirably executed, and seems not only to bid defiance to time, but even to the more destructive hand of man. The drapery hangs in graceful folds, and is as perfect, as if fresh from the hands of the sculptor. It is joined at the back of the rock, for the purpose of support, and stands on a handsome pedestal, elevated about seven feet above the ground. On the right is placed a sculptured stone, representing a cobra capella, with the hood extended; demon and serpent worship being the most ancient of all the heathen superstitions of the east. Broad green leaves, and tiny creeping plants hung over the face of the everlasting rock, and flowering shrubs grew out of its crevices, while the peaceful river was seen below, gliding through the vast forest by which we were surrounded, with not a human habitation for miles, save the pansals of these poor priests. This statue was discovered by a party of gentlemen, a few years ago, who were out elephant hunting, and may truly be said to rival the kindred wonders of Upper Egypt, or Central America, for antiquity, of colossal dimensions, and admirable proportion.”

ඇන්ඩෘ නිකොල් විසින් මේ චාරිකාව අතර අඳින ලද අවුකන පිළිමයේ දළ චිත්‍රයක්, ඔහුගේ චිත්‍ර ප්‍රදර්ශනයක් නිමිත්තෙන් 1998 වර්ෂයේ දී කොළඹ කෞතුකාගාරය විසින් පළ කළ කුඩා පොතක දැක්වෙන බව පෙන්වා දුන්නේ සුරත් වික්‍රමාරච්චි හා Serene Court විසිනි.

 

එමර්සන් ටෙනන්ට් දුටු අවුකන පිළිමය

අවුකන ප්‍රතිමාව පිළිබඳව ඇති දැනට අප දන්නා දෙවන පැරණිම සඳහන එමර්සන් ටෙනන්ට්ගේය. ඒ මුලින්ම 1859 වර්ෂයේ දි පළ වූ Ceylon an account of the Island නම් කෘතියේය. එහෙත් ටෙනන්ට්ගේ විස්තරය අනුව ද මේ පිළිමය දුටු පළමු යුරෝපීය ජාතිකයා ඔහු නොවේ. ඔහු මේ ප්‍රතිමාව දුටු චාරිකාවේ දී ඔහු හා ගමන් කළ ‌වෙනත් පුද්ගලයෙකු ඊට වසර කීපයකට පෙර මේ ප්‍රතිමාව දැක තිබු බවත්, මේ ස්ථානයට ටෙනන්ට් හා පිරිස රැගෙන ගියේ ඒ තැනැත්තා බවත් ටෙනන්ට් සඳහන් කර ඇත. ටෙනන්ට් මේ චාරිකාව ආරම්භ කරන්නේ 1848 වර්ෂයේ දී ජුලි මාසයේ දීය. ඒ මහනුවර සිට මාතලේ, දඹුල්ල, සීගිරිය, පොළොන්නරුව, හබරණ, කලාවැව හරහා අනුරාධපුර දක්වා ගොස් බස්නාහිර පළාත දක්වා ආපසු යන දීර්ඝ චාරිකාවකි. 

ටෙනන්ට්ගේ Ceylon කෘතියේ දෙවන වෙළුමේ දැක්වෙන විස්තරය මෙසේය.

"A few years prior to my tour through this part of Ceylon, a gentleman who accompanied me on the present journey chanced to follow the track of a herd of wild elephants near the tank of Kalaweva, when he suddenly found himself in front of a gigantic statue in the forest, whose existence had been previously unknown to Europeans. He led us to the spot, and our surprise was extreme on beholding a figure of Buddha, nearly fifty feet in height, carved from the face of a granite cliff, and so detached that only two slender ties had been left unhewn at the back to support the colossus by maintaining its attachment with living stone.

The scene was most remarkable. As usual, advantage had been taken of a group of enormous rocks, to form temples and panselas in the fissures between, and prodigious labour had been expended in hewing steps, hollowing niches, and excavating baths. There had formerly been a pandal to shelter the statue and holes still remain in the rock which had served for the insertion of the columns that supported it. The place was deserted and silent. Close by dwelt one solitary priest, with no attendant save a neophyte, his pupil; he told us that the statue had been made by order of Prakrama Bahu, and that the temple in its prosperity was called Nagampaha Estane, but since it fell into ruins, it has been known as the Aukana Wihara." (උපුටාගැනීම - Ceylon an account of the Island, 2වන සංස්කරණය, 1859, 604-5 පිටු)

රූපය 1 - ටෙනන්ට්ගේ කෘතියේ සඳහන් වන චිත්‍රය (පිටුව 604)

නිකොල්‌ගේ හා ටෙනන්ට්ගේ විස්තර අනුව පෙනෙන්නේ ඒ චාරිකාව සිදු වූ 1848 වර්ෂයට කීප වසරකට පෙර මේ පිළිමය මුලින්ම විදේශිකයන් විසින් දැක ඇති බවයි. නිකොල් පවසන පරිදි ඒ අලි දඩයමේ ගිය පිරිසකටය. ටෙනන්ට්ගේ විස්තර අනුව ඒ කණ්ඩායමෙන් අයෙක් ටෙනන්ට් ගිය ගමනට එක් වී ඇත. ඇන්ඩෘ නිකොල් ඔහු හැර මේ ගමනට එක් වූ පුද්ගලයන් හය දෙනෙකු පිළිබඳව සඳහන් කරයි (සිව්දෙනෙක් මුල සිට හා තවත් දෙදෙනක් පසුව එක් වී ඇත). ඒ පුද්ගලයා කවුරුන්ද යන්න නිසැක ලෙස දැන ගැනීමට හෝ ඒ තැනැත්තා වෙනත් තැනක ඒ පිළිබඳව වාර්තා කර තිබේද යන්න දැනට දැනගැනීමට නැත.

බරෝස් දුටු අවුකන (1894ට පෙර)

ඉන් අනතුරුව තවත් ලේඛකයන් මේ පිළිබඳව සඳහන් කර ඇති අතර ඒ අතරින් සිවිල් නිලධාරියෙකු වූ එස්. එම්. බරෝස් 1894 වර්ෂයේ දී මුලින්ම ප්‍රකාශයට පත් ඔහුගේ Buried Cities of Ceylon කෘතියේ සඳහන් කර තිබේ. කලාවැව අසල ඇති වැදගත් ස්ථාන ගැන සඳහන් කරමින් ඔහු අවුකන පිළිමය හා ඒ ආසන්නයේ ඇති අනෙකුත් නෂ්ටාවශේෂ පිළිබඳව මෙසේ පවසයි:

"The second place of interest is the Aukana Vihare. This is situated 2 1/2 miles to the N.-W. of the spill-wall. The path leads through thick jungle, and across the bed of the Kala Oya - the stream which carried off the water from the breach in the bund of Kalavewa - to a collection of square abrupt rocks which stand out boldly on the top of a low hill. From one of these rocks an enormous upright figure of Buddha has been carved. It measures 33 ft. 3 in. from its pedestal, and is beautifully executed and preserved. Every detail of the robe and limbs is fresh and accurate, and the expression of the face and pose of the figure combine an idea of majesty and repose. The statue is slightly joined to the rock behind it by a narrow strip at the back. It faces due east, and when the intervening jungle was padi-land irrigated from Kala vewa, it must have been plainly visible from the bund, at which it gazes. Near the right foot (which is 6 feet long) lies a square slab with a cobra carved on it in high relief. There are several small dagobas and enclosures facing the statue." (උපුටාගැනීම - The Buried Cities of Ceylon, 4වන සංස්කරණය, 1905, 97 පිටුව)

බෙල් දුටු අවුකන පිළිමය (1895)

පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ පළමු කොමසාරිස් වරයා වු එච්. සී. පී. බෙල් මේ ස්ථානයට ගොස් ඒ පිළිබඳව ඔහු ලියූ සටහන සමඟ පිළිමයේ ඡායාරූපයක් හා චිත්‍ර හා සැලසුම් 1895 වර්ෂයේ ඔහුගේ පාලන වාර්තාවේ සඳහන් වේ (මේ වාර්තාවලට අදාළ ඡායාරූප ඵලක හා සැලසුම් වෙනම මුද්‍රණය කර තිබේ).

බෙල්, අවුකන ප්‍රතිමාව පිළිබඳව සඳහන් කරද්දී සැස්සේරුව හා සංසන්දනය කරමින් අවුකන ප්‍රතිමාවේ ඇති විශිෂ්ටත්වය හා තත්ත්වය පෙන්වා දෙයි. එසේම ඒහි ප්‍රමාණය පිළිබඳව ද විස්තර කරයි. එසේම ප්‍රතිමාඝරයේ ඉතිරිව ඇති කොටස් පිළිබඳව ද සඳහන් කරයි. පහත දැක්වෙන්නේ පිළිමය හා විහාරය පිළිබඳ ඔහුගේ උදෘතයයි (මෙම කොටස තුළ බෙල් උපුටා දක්වා ඇති බරෝස්ගේ කෘතියේ එන ඉහත සඳහන් සටහන මෙහි දක්වා නැත).

"Colossal Buddha

This image is of much the same height as its mighty fellow at Seseruwa, but in every respect has the advantage, and impresses the gazer far more strongly. The Seseruwa Buddha is necessarily dwarfed by the cliff towering above, and being carved in semi-sunk relief is less striking from a distance; further it has weathered badly in places, and unconsciously wears a distrait look. In contrast the Awkana statue, cut in almost full round form a boulder of about the same height, stands badly forward, huge, assertive, awe-inspiring. The features, members and robe are better chiselled [sic], and the expression is not wanting in placid dignity. Exclusive of the nimbus (sirespota, 3 ft. 8 in) and pedestal (3 ft. 10 in. in height and 15 ft. 2 in. in diameter) the figure rises 38 ft. 10 in. The Buddha stands in the attitude of blessing (asiva mudra).

Only the lower part of the building in which the figure was once enshrined remains. This shows a moulded basement with panelling and a plain panelled wall above, all in stone." (උපුටාගැනීම - Annual report of the Archaeological Commissioner 1895, 1904 සැසි වාර්තාවකි, 6-7 පිටු)

මේ හැර මේ ස්ථානයෙන් හමුවන නාග හිස් ඇති ගලක් හා සිරිපතුල් සටහන සහිත වෘත්තාකාර ගල් පුවරුවක් ගැන බෙල් සඳහන් කර ඇත. එසේම සෙල්ලිපි සහිත ලෙන් හා ගිරි ලිපියක් සම්බන්ධව ද ඔහු සඳහන් කරයි.

රූපය 2 - අවුකන පිළිමයේ ඡායාරූපය (Annual Report of the Archaeological Commissioner 1895)

රූපය 3- අවුකන පිළිමය ඉදිරියෙන්, පැත්තෙන් හා උඩින් පෙනෙන ආකාරය දැක්වෙන සැලසුමක් (Annual Report of the Archaeological Commissioner 1895)

රූපය 4 - අවුකන පිළිමය සහ පිළිමගේ ඉතිරිව ඇති කොටස් දැක්වෙන සැලසුම (Annual Report of the Archaeological Commissioner 1895)

ඉහත බෙල් දක්වා ඇති ඡායාරූපය අවුකන පිළිමයේ පළමු ඡායාරූපය විය හැකි බව අප මුලින් අදහස් කළ ද, හසිත චාමිකර ගුණසිංහ මහතාගේ ෆේස්බුක් සටහනේ අදහසක ඔහු විසින් දක්වා තිබූ ඡායාරූපයක (පෝස්ටුව මෙතැනින් බලන්න) පිළිමයේ සිරස්පත නැති බැවින් එය පැරණිම ඡායාරූපය විය හැකි බව දිනිත් ඉන්දික හෑගොඩ මහතා පෙන්වා දුන්නේය. ඒ අනුව එය බෙල්ට පෙර කාලයක දී (1895ට පෙර) ගත් ඡායාරූපයක් බව පැහැදිලිය. එම ඡායරූපය පිළිබඳ විස්තර සොයාගත නොහැකි වූවත් කපිතාන් ජේ. පී. හොග් ගේ එකතුවේ තිබී සිරස්පත නොමැති මේ ඡායාරූපය අපට හමු විය (හමුදා නිලධාරියෙකු වන හොග්ගේ ඡායාරූප එකතුව 1870 ගණන්වලට අයත් බව Bibliography of Ceylon දෙවන වෙළුමේ දී එච්. ඒ. අයි ගුණතිලක දක්වා ඇත)

රූපය 8 - සිරස්පත නොමැති අවුකන පිළිමයේ ඡායාරූපයක් (හොග් ඡායාරූප එකතුව)

අවුකන විහාරය හා ජනාවාස

අතීතයේ ජනාවාසව පැවති අවුකන විහාරය අවට ප්‍රදේශය යළිත් ජනාවාස වූ ආකාරය පිළිබඳව කිසියම් අදහසක් ගැනීමට ඉහත ලේඛන හා වෙනත් මූලාශ්‍රවලින් හැකිය. 

ඉහත සඳහන් කළ ටෙනන්ට්ගේ විස්තරයේ දැක්වෙන පරිදි ඒ වන විට අවුකන විහාරයේ විසූ භික්ෂුවක් හා සාමනේර නමක් ගැන සඳහන් කරයි. ඒ අනුව අවුකන විහාරය 1840 දශකය වන විට ද භික්ෂුන් වාසය කළ විහාරස්ථානයක් තිබූ බව ඒ අනුව පැහැදිලිය. 

කෙසේ වෙතත් ප්‍රදේශයේ ජනගහනය පිළිබඳ ප්‍රමාණික ලේඛනයක් වන්නේ සංගණන වාර්තාය. 1891 ජන සංගණන වාර්තාවේ නෑගම්පහ කෝරලේ, ගලේගොඩ හා කඳු තුලාන යටතේ අවුකන නමින් වෙනම ගමක් ගැන සඳහන් නොවේ (73 පිටුව). එය වෙනම ගමක් තුළට ඇතුළත් වුවා විය හැකිය. එහෙත් "අවුකන විහාරේ" නමින් වූ ගම පිළිබඳව 1911 හා 1921 සංගණන විස්තර ඇතුළත් 1921 වර්ෂයේ සංගණන වාර්තාවේ (430-431 පිටු) සඳහන් වේ (පෙර වර්ෂවලට සාපේක්ෂව මේ වර්ෂවල සංගණන වාර්තා වඩාත් සවිස්තර ඒවාය).

මේ සංගණන දත්ත අනුව, 1911 දී එක් ගොඩනැගිල්ලක් පමණක් තිබූ අවුකන විහාරේ නමින් හඳුන්වන ලද ගමේ 1921 වර්ෂය වන විට ගොඩනැගිලි තුනක් තිබී ඇත. කෙසේ වෙතත් මේ වර්ෂ දෙකේ දීම ඒ ගමේ ජනගහනය ලෙස සඳහන් කරන්නේ එක් පුද්ගලයෙකු පමණකි. ඒ පිරිමි අයෙකි. උඩරට සිංහලයෙකි. එසේම 1921 වර්ෂයේ දී ඔහු ස්වභාෂා සාක්ෂරතාව තිබූ අයෙකි. (අනෙක් ගම්වල පැවති ජනගහනය හා ස්වභාෂා සාක්ෂරතාව ඇති පිරිස්වල ප්‍රතිශතය කෙතරම් ද යන්න පහත උපුටාදක්වා ඇති වගුවලින් දැකගත හැකිය) ඒ කරුණු පිළිබඳව සලකා බැලීමේ දී සිතිය හැක්කේ ඒ විහාරයේ ස්ථිරව වැඩ වාසය කළ භික්ෂුන් වහන්සේ නම විය හැකි බවයි. මේ අනුව ගම කිසියම් කලක අත්හැර දැමුව ද, විහාරය අත් නොහැර පැවති එකක් බව සිතීමට අවස්ථාව තිබේ. මෙය සංඝයා වහන්සේලා උන්වහන්සේලාගේ ඓතිහාසික කාර්යය අඛණ්ඩව ඉටු කළ තවත් අවස්ථාවකි. (මේ පිළිබඳ තවත් සාධකයක් ලෙස අප හිතවත් හසිත චාමිකර ගුණසිංහගේ ෆේස්බුක් සටහනක දැක්වේ. ඒ අනුව, විහාරය සතු ලේඛනයක වර්ෂ 1757දී කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජතුමාගේ අනුමැතියෙන් විහාරාධිවාසී කුඹුක්වැවේ අනෝමදස්සි හිමියන් ඇතුළු විහාරවාසී භික්ෂූන්ට පොහොය සීමාවක් කරවීම සඳහා ගම්බිම් ප්‍රදානයක් පිළිබඳ තොරතුරු සඳහන්ව ඇත. ඒ සටහන සඳහා මෙතැනින් පිවිසෙන්න)

රූපය 5 - 1891 සංගණන වාර්තාවේ දැක්වෙන ජනගහන දත්ත (Census of Ceylon 1891, වෙළුම III, පි. 73)

රූපය 6 - 1921 සංගණන වාර්තාවේ දත්ත (ගොඩනැගිලි, පුද්ගල ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, සාක්ෂරතාව) (Census of Ceylon 1921, වෙළුම II, පි. 431)

රූපය 7 - 1921 සංගණන වාර්තාවේ දත්ත (ඉංග්‍රීසි සාක්ෂරතාව, ආගම හා ජනවර්ගය අනුව) (Census of Ceylon 1921, වෙළුම II, පි. 431)

ඒ ප්‍රදේශයේ ගමේ නාමය, විහාරයේ නමින් "අවුකන විහාරේ" නමින් සඳහන් වීම ද වැදගත්ය. ‌ඒ විහාරය පැවති බවට සාධකයක් ද වේ. මෙහි ඇති අපූරු කරුණ වන්නේ නෑගම්පහ කෝරලය තුළ 1921 දී එවැනි විහාරේ නමින් හඳුන්වන ලද තවත් ගම් දෙකක්ම තිබීමයි. අද ඒ ගම් කෙසේ හඳුන්වන්නේ ද යන්න විමසා බැලිය යුතු කරුණකි.

• සිංහගිරි විහාරේ (ගලේගොඩ කඳු තුලානට අයත්) - 1921 දී ජනගහනය 5 (පිරිමි පමණි) - (සිංහගිරි විහාරේ, අද නාමළුව කන්දේගම  සිංහගිරි රජමහ විහාරය යනුවෙන් අද හඳුන්වනු ලබන අවුකන සිට කිලෝමීටර් 10ක් දුරින් පිහිටා ඇති විහාරය බව හසිත චාමිකර ගුණසිංහ පෙන්වා දී ඇත.)
• ගල්ලෙන විහාරේ (කලාගම් තුලාන) - 1921 දී ජනගහනය 2කි (පිරිමි පමණි)

මේ අනුව මේවා ද සංගනන වාර්තාවේ දී ගම් ලෙස හඳුන්වනු ලැබූව ද, ඒ වන විට විහාරය පමණක් ජනාවාසව තිබූ ගමක් හෝ ගංගොඩක් විය හැකි බව පෙනේ. ජනගහනය මේ තරම් අඩු වීීම හා පිරිමින් පමණක් වීම ඊට සාධකයකි (අඩු ජනගහනයක් හා පිරිමි පමණක් හෝ වැඩි වශයෙන් වාසය කළ වෙනත් ගම්මාන තිබුනේ නම් ඒවා බොහෝ විට අත්හැර දැමූ ගම්මාන හෝ ඇතැම් විට අලුත් ගම්මාන වූ බව සංගණන වාර්තා අනුව පෙනේ.)

ස්තුතිය - මුල් ලිපිය පළ කිරීමෙන් පසුව සිට වටිනා අදහස් දැක් වූ සුරත් වික්‍රමාරච්චි, හසිත චාමිකර ගුණසිංහ, දිනිත් ඉන්දික හෑගොඩ, සංජීවනී විද්‍යාරත්න හා Serene Court යන හිතවතුන් හා හිතවතියට මගේ  ස්තුතිය පළකරමි. ඔවුන්ගේ අදහස් ගෙන මුල් සටහන යාවත්කාලීන කරන ලදි.

"කොඩි ගල්" හෙවත් "කොඩි බ්ලොක්" වෙනුවට "කොඩවලවල්" සවි කළ යුතුය.

පහත සඳහන් පළමු පින්තූරයේ දැක්වෙන්නේ කොළඹ නගරයේ උත්සව අවස්ථාවල දී පාර දෙපස කොඩි දැමීමට අවශ්‍ය කණු සිටුවීම සඳහා පදික වේදිකාවේ තබන කොඩි ගල් (කොඩි බ්ලොක්) ආපසු එකතු කරගෙන යන ආකාරයයි. මේවා ගෙන ඒමට හා ගෙන යෑමට සැලකිය යුතු ශ්‍රමයක් අවශ්‍ය බව පෙනේ. රියදුරු ද සමග මෙතැන සේවකයින් තිදෙනෙකි. ඒ සඳහා කුඩා දොඹකරයක් ඇති වාහනයක් ද යෙදවේ. මේ ගලක ප්‍රමාණය අනුව එවැනි උපකරණ ද අවශ්‍ය වේ.

පළමු ඡායාරූපය - කොඩි ගල් රැගෙන යෑම

ඇතැම් විට මේ ගල් තැබූ උත්සවය අවසන්ව ආපසු ගෙන නොයා තවත් දින ගණනක් තිබූ තැනම තිබෙන්නේ මේ නිසා විය හැකිය. මේවා ඊයේ (2023-10-16) ආපසු ගෙන ගියේ සති තුනකට වැඩි කාලයකට පසුවය. මීට සති තුනකට පමණ පෙර ගත් ඡායාරූපයක් දෙවන ඡායාරූපයේ ඇත. ඇතැම් අවස්ථාවල පදිකයන්ට අවහිර වන ආකාරයෙන් මේවා තබා ඇති ආකාරය එහි දැක්වේ.

දෙවන ඡායාරූපය - පදික වේදිකාවේ ඇති කොඩි ගලක්

ප්‍රතිපත්තියක් ලෙස මෝටර් නොවන ප්‍රවාහනය දිරිමත් කිරීම පිළිගෙන ඇති රටක පයින් යන පදික ජනතාව ගැන වඩාත් සිතිය යුතුය. එවැනි තත්ත්වයක් සඳහා පදික වේදිකාවල මෙවැනි බාධක නොතිබිය යුතු බව පැහැදිලිය.

පාර දෙපස කොඩි සිටුවිය යුතු උත්සව අවස්ථා ඇති බව ඇත්තකි. මෙහි තෙවැනි රූපයේ ඇත්තේ කොඩි කණු සිටුවීම සඳහාම සකස් කළ, පදිකයින්ට බාධාවක් නොවන සේ පදික වේදිකාවටම සවි කර ඇති කොඩිවලක් ඇති ගලකි. එහෙත් ඒවා කෙතරම් දුරට භාවිත වන්නේද යන්න විමසිය යුතුය. එහි ඇති සිදුරට පස් හා දුවිලි පිරීම වැනි අඩුපාඩු නිවැරදි කරගත හැකි නම් (ආවරණයක් යෙදීම) මෙය අගනා නිමැවුමකි.

තෙවන ඡායාරූපය - කොඩිවලක්

ඉහත කොඩිවල ඇත්තේ එතරම් පදිකයින් නැති ආනන්ද කුමාරස්වාමි මාවතේය. පාර අවහිර කළ කොඩිගල් තබා ඇත්තේ පයින් යන්නන් වැඩි මාකස් ප්‍රනාන්දු මාවත කෙලවරය. මේ දෙතැන ඇත්තේ කොළඹ කෞතුකාගාරය ඉදිරිපස හා පසුපසයි.

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2022-10-17

කොළඹ මහ ගස් හා ‌කාලගුණ ආපදා

දේශගුණ දිනපොත - 4

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

අද 2023 ඔක්තෝබර් 6, සිකුරාදා දිනයි. දැන් සති කිහිපයක් තිස්සේ පවතින්නේ වැසිබර කාලගුණයක්. අද දවසේ මාර්ග අනතුරු කීපයකුත් වාර්තා වුනා. ඒ අතරින් කාගේත් අවධානය යොමු උනේ කොල්ලුපිටියේ දී ශ්‍රි ලංගම බසයක් මතට ගසක් කඩා වැටීමෙන් ඇති වූ අනතුර ගැනයි. ඉන් ජීවිත පහක් අහිමිවෙලා.

කොළඹ නගරයේ කොල්ලුපිටිය, බම්බලපිටිය, කුරුඳුවත්ත වගේ පැතිවල මාර්ග දෙපස සෙවන සඳහා සිටුවා ඇති මහ ගස් (හා අතු) වැසි සහිත කාලවල දී කඩා වැටීම අපි කාලයක් තිස්සේ දන්න දෙයක්. ඒකට එක හේතුවක් ඒ ප්‍රදේශයේ පසේ ස්වභාවය වෙන්න පුළුවන් - මතුපිට තියන තුනී පස් තට්ටුවට යටින් අඩි ගණනක් තිස්සේ තියෙන්නේ වැලි පසක්. ඒ නිසා වැසි හා සුළං කාලවල දී දිරාගිය ගස් වගේම හොඳින් තිබෙන මහා ගසුත් උදුරා කඩා වැටීමේ අවදානමක් තියනවා. අතු කඩාවැටීම් ද දැකිය හැකියි. එවැනි සිදුවීම් නිසා දේපොළ වගේම ජීවිතත් නැති වු අවස්ථා ගැන වසරක් ගානේ අපට අහන්න දකින්න ලැබෙනවා. 1984 සිට මේ දක්වාම ඔය ප්‍රදේශයේ ආයතන ආශ්‍රිතව ගැවසෙන නිසා ඒ බව හොඳින් දන්නවා.

කොළඹ මාර්ග දෙපස මේ ආකාරයෙන් ගස් සිටුවන්නේ ඉංග්‍රීසින් ලංකාව පාලනය කළ කාලෙ ඉදලයි. ඒ 19වන ශතවර්ෂයේ දෙවන භාගයේ පමණ කියලයි මට මතක. කොළඹ වගේම වෙනත් බොහෝ නගරවලත් මාර්ග දෙපස ගස් සිටුවීම සඳහා මුල් උනේ ඔවුන් - ඒ, උණුසුම හා දූවිල්ල පාලනය කිරීම සඳහාත් දර්ශනීය බව සඳහාත්). ඒ සඳහා සෙවන ගෙන දෙන හා වේගයෙන් වර්ධනය වන විදේශිය ශාක වැඩි වශයෙන් භාවිත කර තිබෙනවා. දේශීය ශාකත් ඊට අඩුවෙන් දැකිය හැකියි. ඒත් මුලින්ම සිට වූ ගස් අද දකින්න තිබෙනවාද යන්න සැක සහිතයි. මොකද මාර්ග පුළුල්කිරීම් නිසා වගේම කඩාවැටීම නිසාත් ඒ ගස් ඉවත් වී තිබෙනවා. අප අද දකින ගස් අතරින් රැසක් පසුකාලයේ සිටවූ ගස් විය යුතුයි.

දේපොළ වගේම ජීවිතත් අවදානමට ලක්වන මේ සඳහා විසඳුම මාර්ග දෙපස ඇති ගස් මුළුමනින්ම කපා දැමීම නම් නොවෙයි. සමාජ මාධ්‍යවල පළවන අදහස් අනුව එවැන්නක් පේන නමුත්, ආරක්ෂක රාජ්‍ය ඇමතිවරයා පවසා ඇත්තේ "මාර්ග දෙපස කඩාවැටීමේ අවදානමක් පවතින විශාල ගස් පිළිබඳව වහාම අධ්‍යයනයක් සිදුකර මහජනතාවට තර්ජනයක් විය හැකි සෑම දෙයක්ම ඉවත් කරන ලෙස" බවයි පෙනෙන්නේ. එය අලුත් දෙයක් නොවේ. (රාජ්‍ය ඇමතිවරයාගේ ප්‍රකාශය - https://sinhala.adaderana.lk/news/187763, 2023-10-06) 

මාර්ග දෙපස ඇති ගස් ගැන පරීක්ෂා කරමින් දිරාගිය අතු ඉවත් කිරීම, තවදුරටත් පැවතීම අවදානම් නම් සම්පූර්ණ ගසම වුවත් කපා දැමීම දැනටත් සිදුකරන කටයුත්තක්. ඒ වගේම එසේ ඉවත් කරනු ලබන වෘක්ෂ වෙනුවට නව ගස් සිටුවිය හැකියි. ඒවා ද යම් ප්‍රමාණයකට වැඩුණු පසුව අවදානම් සහිත නම් ඉවත් කළ හැකියි. ඒ ආකාරයෙන් වෘක්ෂ කළමනාකරණය කිරීම සඳහා ඒකක තියෙන ආයතන පවතිනවා. ඒ වගේම මේ සටහනේ පළවන රූපයේ ඇත්තේ මෙවැනි කිසියම් හේතුවක් නිසා අද ආනන්ද කුමාරස්වාමි මාවත හෙවත් අතීතයේ "ග්‍රීන් පාත්" නමින් හැඳින්වූ මාර්ගයේ තිබී මද කලකට පෙර කපා දැමු ගසක ශේෂයි. ඒ ගසත් තවමත් ජීවයට තෝතැන්නක්!

ඉහත කී වෘක්ෂ කළමනාකරණය අදත් සිදුවන බවට සාධක තමයි කුරුඳුවත්ත ප්‍රදේශයේ විහාරමහාදේවී උද්‍යානයට යාබදව තිබූ මාර්ගයට කඩා වැටීමේ අවදානමක් පැවති ගසක අතු ඊයේ හෙවත් 2023-10-05 දින කපා දැමීම. මේ ගැන අද දෙරණ පළවූ පුවතක් මෙසේයි - "නෙළුම් පොකුණ අසලින් පාර වැසේ" - https://sinhala.adaderana.lk/news/187720, 2023-10-05 ප.ව. 3.46ට පළවූ පුවතකි).
එය එසේ උනත්, කොල්ලුපිටියේ ලිබර්ටි බස් නැවතුම අසල තිබු අද දින (ඔක්තෝබර් 6) අනතුරට හේතු වූ ගස ගැන බලධාරීන්ගේ අවධානයක් යොමු වී නැති බවයි පෙනෙන්නේ. ඒක නම් අවාසනාවක්.

මෙහි ඇති තවත් වැදගත් කරුණක් සඳහන් කළ යුතුයි. 

එනම් වර්තමාන දේශගුණ වෙනස්වීම වැළැක්වීම සඳහා ගන්නා පියවර අතර ඇති එක් ප්‍රධාන ක්‍රියාමාර්ගයක් වන්නේ විවිධ අංශවලින් නිකුත්වන  හරිතාගාර වායු විමෝචන අවම කිරීමයි. ඒ සඳහා යෝජනා කර ඇති පියවර ඇතුළත් ශ්‍රී ලංකාවේ යාවත්කාලීන කළ ජාතිකව නිර්ණය කළ දායකත්ව (Nationally Determined Contributions, 2021 - http://www.climatechange.lk/CCS2021/UpdatedNDCsSriLanka2021.pdf) යටතේ වනාන්තර අංශයේ එක් දායකත්වයක් වන්නේ වනාන්තරවලින් බැහැර පිහිටන වෘක්ෂ (Trees Outside Forests) වැඩිදියුණු කිරීමයි. එහි දී මාර්ග දෙපස රුක් රෝපණය (roadside tree plantation) හා නාගරික වනවගාව (urban forestry) පිළිගත් පියවර දෙකකි. වර්තමානයේ කාලගුණ තත්ත්වය නිසා ඇති වී තිබෙන අවදානම සැලකිමේ දී ඉහත කී පියවර සමඟම වෘක්ෂ කළමනාකරණය සිදුකරන විද්‍යාව වන 'රුක් හා ලදු වගාව' (arboriculture) නම් විෂය පිළිබඳව ඇති පුද්ගල හා ආයතනික ධාරිතාවය අදට වඩා ඉහළ නැංවීම ගැන අවධානය යොමු වනු ඇතැයි සිතමු. දේශගුණ වෙනස්වීමේ බලපෑම් නිසා ඇති වන ආන්තික කාලගුණ තත්ත්ව හේතුවෙන් මෙවැනි ගස් කඩා වැටීම වැනි ආපදා ඇතිවීමේ අවදානම ද ඉහළ යා හැකි බැවින් මේ තත්ත්වය පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීම වැදගත්ය.

2023-10-06

නොගැයූ කැම්පස් පෙම් කවි! (කැම්පස් කතා 4)

මේ දෙදෙනෙකුගේ කතා දෙකක් වුවත්, එකිනෙකට යම් විදියකින් සම්බන්ධවන කැම්පස් කතා දෙකකි. කැම්පස් ගිහිල්ලාත් පෙම් කවියක්, ගීයක් ගයන්නට බැරි වීම ගැනය. මේ කතා අහලා ටිකක් දවස් වන නිසා මේ දෙන්නාගේ දැන් තත්ත්වය නොදනිමි.

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම 

2023-08-07

පාලු වූ වරාය හෙවත් 'නැව්' ‌නොපැමිණි කාලය

එක් තරුණියක මෙරට සරසවියක හා තවත් උසස් අධ්‍යාපන ආයතනයක එකම කාලයේ පාඨමාලා දෙකක් සඳහා ලියාපදිංචි වී ඒ දෙකම අවසන් කිරීමට ආසන්නව සිටින්නීය. ඇහැට කනට පේන ඇයට තවමත් කොල්ලෙකු නැත. ඒ ගැන ඈ තරමක් පශ්චාත්තාප වී ඇති බව ඇගේ පවුලේ වැඩිහිටියන් කියනු ඇසේ. ඒකට හේතුව වී ඇත්තේ ඇගේ මිතුරියන් එකිනෙකා දැන් දැන් විවාහ වෙමින් සිටීමය. ඒ වැඩි දෙනා කැම්පස් නොගිය අයයි.

මෙසේ වීමට මූලික හේතුව වී ඇත්තේ ඇය උගන්නා තැන් දෙකේම ඇගේ බැච්වල අධ්‍යාපනය 90%ක් පමණම ඔන්ලයින් වීමය! තවමත් ඈ සිය බැච් එකේ ළමුන් ඔක්කොම දන්නවාදැයි මට නං සැකය.

ජ්‍යේෂ්ඨ උත්තමයන් කළ කරුම ගෙවන අලුත් බැච්වල උන්!

කොළඹින් පිටත තවත් සරසවියක දෙවන වසර සිසුවෙකු කී පරිදි 'අලුත් නැවේ' ආ අයිටම් දැකබලා බලාගන්නටවත් ඔවුන්ට බැරිය. අලුත් නැව සරසවි එනවිට දෙවන වසර සිසුන්ට නිවාඩු දීලාය. දෙවන වසර අය සරසවි එන විට අලුත් නැව් ගෙවල්වලට පිටත් කරලාය. ඔන්ලයිනුත් උගන්වනවාය. 

වරායේ දී පරණ නැව් හා අලුත් නැව් ගැටීම වළක්වා ඇත්තේ රැග් එක නිසාය. කරුමය කියන්නේ, රැග් කළේ තුන්වන හතරවන වසරවල අය වුවත් දැන් ඒකේ කරුමය ගෙවන්න සිදුව ඇත්තේ කවදාවත් රැග් කරන්න නොලැබුණු දෙවන වසරේ අයටය. ඒකෙ හොඳම හරිය, ඔහු කී විදියට අලුත් නැව තවම බලාගන්නටනත් නොහැකි වීමයි!

රැග් කරන්න එපා' කියා අපි ඉස්සර ඉඳලාම කීවේ ඔය ‌වගේ  දේවල් නිසාය.

ඇතුන් හා කුමරියක නිසා ඇති වූ ඓතිහාසික සංග්‍රාමය

The Historical Invasion Caused by Tuskers and a Princess

Historical Notes - ඉතිහාස සටහන් - 2

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

ශ්‍රී ලංකාවට තායිලන්තයෙන් ත්‍යාගයක් ලෙස ලැබුණු ඇතෙකු ගිලන් වීමෙන් පසු ආපසු එරටට ගෙන යෑම සමඟ ඇති වූ තත්ත්වය අලි-මිනිස් සම්බන්ධතාවය පිළිබඳව මෙන්ම ඒ හා සම්බන්ධ අන්තර් ජාතික සම්බන්ධතා ගැන ද සාකච්ඡාවක් ඇති කළේය.

අතීතයේ පටන්ම අලි ඇතුන් අපේ රට තුළ වැදගත් වූයේ හා අලි මිනිස් සම්බන්ධතාවය ප්‍රබල වූයේ [1] අලින්ගෙන් ලබාගත් විවිධ ප්‍රයෝජන නිසාය. ඒ අතර,  යුද, ප්‍රවාහන හා වෙනත් බර වැඩ සඳහා යොදාගැනීම දැකිය හැකි අතර, ආගමික හා සංස්කෘතික ප්‍රයෝජන ද කැපී පෙනේ [2]. මේ නිසා අලි ඇතුන් වෙළෙඳ භාණ්ඩයක් ලෙස ද වැදගත් විය..  

ශ්‍රී ලංකාවේ අලින් අතර ඇතුන් හමු වන්නේ අඩු ප්‍රතිශතයකිනි. අතීතයේ සිට විදේශවලින් ඇතුන් ත්‍යාග ලෙස හා මිල දී ගැනීම සිදු කර ඇත්තේ මේ නිසා විය හැකිය. මේ සඳහා සාධක මහාවංසයෙහි ඇති අතර, ඇතුන් ලබා දීම  නැවැත්වීම හා මිල දී ගැනීමට බාධා කිරීම නිසා මෙරට හමුදා විසින් ආසන්න රාජ්‍යයක් ආක්‍රමණය කළ අවස්ථාවක් ද ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ. මහාවංසයේ 76 වන පරිච්ඡේදයේ මේ පිළිබඳ විස්තර ඇත[3,4]. එහි 10 සිට 35 දක්වා ගාථාවල රාමඤ්ඤ රජු විසින් සිදු කළ මෙම ආක්‍රමණයට හේතු වූ කටයුතු ද, 36 සිට 75 දක්වා ගාථාවල රාමඤ්ඤ දේශය ආක්‍රමණය කිරීම පිළිබඳව ද සඳහන් වේ. මෙම ලිපිය සඳහා මූලික වශයෙන් යොදාගෙන ඇත්තේ මහාවංස විස්තරයයි.

මේ සිදුවීම සිදුවන්නේ පළමු පරාක්‍රමබාහු රජ සමයේය. මහාවංසය දක්වන ආකාරයට ඒ රජුගේ රාජප්‍රාප්තියෙන් 11/12 රාජවර්ෂයේ දී මෙය සිදු වූ බවයි. මේ අනුව මේ ආක්‍රමණය පොදුවර්ෂ 1164 හෝ 1165 දී සිදු වී ඇති බව සී. ඩබ්ලිව්. නිකලස් සඳහන් කරයි[5]. එහෙත්, සිරිමල් රණවැල්ල පවසන්නේ එය 1168 හෝ 1169 වර්ෂයේ සිදු වී ඇති බවයි. ඒ සඳහා සාධකය ලෙස ඔහු යොදාගන්නේ මේ ආක්‍රමණය ගැන සිදු වූයේ පරාක්‍රමබාහු රජු පොලොන්නරුවේ රජ පැමිණ දොලොස්වන වර්ෂයේ දී ලෙස දෙවනගල ගිරිලිපියේ සඳහන් වන නිසාය[6]. කෙසේ වෙතත්, දෙවනගල ලිපිය පිළිබඳ සිය ලිපියේ දී පරණවිතාන ද මේ ආක්‍රමණය 1164 හෝ 1165 දී සිදුව ඇති බව සඳහන් කරන්නේ පරක්‍රමබාහු රජ පැමිණි වර්ෂය 1153 ලෙස ගණන් ගැනීමෙනි[7]. 

ආක්‍රමණයට හේතුව

ලංකාව හා රාමඤ්ඤ හෙවත් අරමණ රට (පහළ බුරුමයේ පේගු රට) අතර ඇති සමාන ආගමික සමනාතාවය නිසා භේද නොමැතිව සුහද සම්බන්ධතා පැවැත්වූ අතර, රටවල් දෙකේම රජවරුන් අතර විශ්වාසයක් විය. මේ නිසා එකිනෙකා අතර වටිනා පඬුරු තෑගි භෝග හුවමාරු කරමින් බොහෝ කාලයක් තිස්සේ අඛණ්ඩව සමගිව සම්බන්ධතා පවත්වාගෙන පැමිණ තිබේ.  

එහෙත් එවකට සිටි රාමඤ්ඤ රජු වූ අලවුංසිතු රජුගේ කාලයේ මේ සිරිත වෙනස් වූ ආකාරය මහාවංස සිංහල පරිවර්තනයේ මෙසේ සඳහන් වේ. "මේ ලක්දිවින් ගිය කණෙහි කොඳුරන්නා වූ කිසි දූත කෙනෙකුන්ගේ බස් අසමින් තමන් වෙත ගිය ලංකේශ්වරයාගේ දුතයන්ට පුරාණ සිරිත් වූ දෙනු ලබන්නා වූ වැටුප් පිරිහෙලී." ඒ අනුව ලංකාවෙන් රාමඤ්ඤ දේශයට තෑගිභෝග රැගෙන යන නැවකට එක් ඇතෙකු බැගින් තෑගි දෙන පුරාණ සිරිතක් රාමඤ්ඤ රජු විසින් පවත්වා ඇති අතර ඒ ඇත් පඬුර දීම ඒ රජු විසින් නවත්වා ඇත. 

එසේම විදේශවලට යැවීම සදහා ඇතුන් විකිණීම සිදුකරන වෙළෙන්දෝ ඒ රටේ සිටියහ. එහෙත් මේ රජු ""ඇත්තු නොවිකිණියමය"යි සම්මතයකුදු කරවී" යනුවෙන් ඇතුන් විකිණීම රජුගේ ඒකාධිකාරයක් කර තිබේ. එසේම  එහෙත් ඇතෙකු විකිණූ මිල මෙන් දෙතුන් ගුණයක් මිලට විකිණිය යුතු යැයි මිල ඉහළ නංවා ඇත. මේ බව මහාවංසයේ දැක්වෙන්නේ "යම් ඇත්කෙනෙක් වනාහී රිදී තිකල් සියයට හෝ වැලි දහයට හෝ පූර්වයෙහි එහි විකුණනු ලබන්නෝ "සහස්‍රද්වයට හෝ සහසත්‍රවයට හෝ වික්ක යුත්තාහයි"" මිල නියම කර තිබේ (ගයිගර් මේ කාසි නොදන්නා කාසියක් බව පවසයි. නික්කල් ලෙස සඳහන් කරයි).

එසේම මෙරටින් ස්වර්ණමය හසුන් රැගෙන ඒ රටට ගිය දූත පිරිසක් "කාම්බෝජ රට" යන්නේ යැයි ව්‍යාජ චෝදනාවන් නගා අනිසි අයුරින් සලකා ඇති අතර, ඔවුන්ගේ ධනය, මිල දී ගත් ඇතුන් හා නැව් ආදිය පැහැර ගෙන ඇත්තේ රාමඤ්ඤ දේශයෙන් මෙරටට එවූ දූතයෙකුට ලංකාවේ රජු විසින් කරන ලද උසස් සංග්‍රහ පිළිබඳව දැන දැනමය. මෙරටින් ගිය දූත පිරිස මුලින් සිරගෙවල දමා ඇති බව ද සඳහන් වේ. එසේම මෙරටින් ගිය දූත පිරිසක් කැඳවා යළිත් මෙරටින් දූතයන් එරටට නොඑවිය යුතු බවත්, එවුවහොත් ඔවුන් මරා දැමීමට වුව ද හැකි බවත් පවසා එසේ වුවහොත් ඒ රට අත වරදක් නැති බවක් සඳහන් ගිවිසුමකට අත්සන් තබන්නට පවසා තිබේ. තවත් වරක් මෙරට වැසියන් සිදුරු සහිත නැවකින් මුහුදට යවා තිබේ. යළිත් වරක් ඇතුන් මිල දී ගැනීමට මෙරට රජු විසින් යවන ලද දූතයින්ගේ පඬුරු හා භාණ්ඩ පිළිගෙන ඇතුන් දහහතරක් හා රිදියෙන් මුදලක් දීමට පොරොන්දු වී ඇතුන් හා මුදල් නොදී දූත පිරිස ආපසු එවා තිබේ. අවසානයේ දී මෙරටින් කාම්බෝජය බලා යවන ලද රජ කුමරියක ද පැහැරගෙන තිබේ.

ආක්‍රමණය

මේ තත්ත්වය නිසා පරාක්‍රමබාහු රජු රාමඤ්ඤ රජු අල්වාගැනීම හෝ මැරීම වහා කළ යුතු බව පවසා සටන් සඳහා සූදානම් විය. ඒ සඳහා මාස පහක කාලයක් ගත කර නැව් තනා තිබේ. නැව් මෙන්ම රැගෙන ගිය ආයුධ සන්නාහ ආදිය ද මහාවංසයේ  විත්ර කර ඇත්තේ මෙසේය. 

"නොයෙන් සියගණනින් නැව් විශේෂයෝ වහා සම්පාදනය කටයුත්තාහ"යි නියෝග කෙළේයි. එකල්හි මොනවට පටන්ගන්නා ලද නැව් කර්මාන්තයෙන් ආකූල වූ (ලක්දිව) හාත්පස මුහුදුබට දේශයෝ එක් කර්මාන්ත ශාලාවක් බඳුවූහ. පසුව පස් මසෙකින් ඒ සියලු නැව්කම් නිමවා දළුවක් නම් කො‌ට යුහුව රැස් කරවී." 

ආක්‍රමණය සඳහා රගෙන ගිය දෑ මෙසේ සඳහන් වේ.

1. අවුරුද්දකට ප්‍රමාණයත් තරම් සහල් සහ වෙනත් ද්‍රව්‍ය මාර්ගෝපකරණ
2. සන්නාහ ආදි නොයෙක් යුද්ධෝපකරණ
3. තියුණු අගිස් ඇති හී ආදිය වළකනු පිණිස අයෝමය සන්නාහ 
4. ගෝණ සමින් කළ සන්නාහ
5. ගෝන අංවල බහාලන ලද විවිධ වර්ගවල බෙහෙත් වර්ග (විෂ යෙදූ ඊතලවලින් ආරක්ෂා වීමට හා විෂ සහිත ජලයෙන් සුවපත් කිරීමට ද)
6. ඊහිස් ඉවත් කිරීම සඳහා යොදාගත යුතු යකඩින් කළ උපකරණ

ඉහත අංක 3 හා 4 එක්ව ගෙන ගෙයිගර් පවසා ඇත්තේ ගෝකණ්නක නම් තියුණු හිස් ඇති ඊතළ ලෙසය. ඒවා ඇතුන්ගෙන් ආරක්ෂා වීම සඳහා බව සඳහන් වේ.

මේ සමඟ තියුණු බුද්ධි ඇති වෙඳුන් ද, සප්පායකර ස්ත්‍රීන් ද රාමඤ්ඤ දේශය වෙත යැවූ බව සඳහන්ව තිබේ.

කෙසේ වෙතත් මේ මුහුදු ගමන පහසු එකක් වී නැත. ඒ ඇතැම් නැව් මුහුදේ දීම විනාශ වී ඇති අතර, තවත් නැව් වෙනත් රටකට සෙන්දු වී ඇත. 

එහෙත් කිර්ති නගරගිරි සෙනෙවි ප්‍රධාන කොටගත් නැව් පහක සෙබළුන් රාමඤ්ඤ දේශයේ කුසුමිතොටට ගොඩ බැස ඇති අතර, ඒ රට හමුදා වනසා, ගම් ගිනිලමින් රාජ්‍යයෙන් අඩක් විනාශ කර තිබේ. එරට පිහිටි පප්ඵාළ නම් තොටට ගොඩබට ආදිත්‍ය ද්‍රවිඪාධිකාරී නම් සෙනෙවියාගේ සේනාව ද එරටට මහත් විනාශයක් සිදු කර තිබේ. මහාවංසයට අනුව, එරට රජු උක්කම පුරයේ දී මරණයට පත් කර තිබේ. ඒ රට ජයගෙන ලංකාධීශ්වරයාගේ ආඥායෙන් එහි අණබෙර කර තිබේ. රාමඤ්ඤ රට වැසියෝ එක්ව සාකච්ඡා කර, "මෙතැන් පටන් අවුරුදු පතා අප අතින් කැමති තෙක් සුංකම් පිණිස ඇත්තු ගෙන යා යුත්තාහ." යනා දී වශයෙන් හසුන්පත් ‌ගත් දූතයන් ලංකාවේ භික්ෂූන් වෙත එවා ඇත. සංඝයා වහන්සේලාගේ බසින් මෘදු බවට පත් පරාක්‍රමබාහු රජු හා සමථයකට පැමිණීමට එරට වැසියන්ට හැකියාව ලැබී තිබේ.  එතැන් සිට අවුරුදු පතා බොහෝ ඇතුන් මෙරටට එවා ඇති බව ද මහාවංසයේ සඳහන්ය.

කෙසේ වෙතත්, මේ රජු මරණයට පත් වූ බවක් එරට මූලාශ්‍රයවල සඳහන් නොවන අතර, ඔහුගේ මරණය සිදුව ඇත්තේ පසුව වඩා වෙනස් අයුරකිනි. ඊට පෙර ඒ අලවුංසිතු රජුම මහා පරාක්‍රමබාහු රජු සමඟ සමථයකට පැමිණි බව එරට මූලාශ්‍රයවල සඳහන් බව පැවසේ. බුරුම රජු මෙරට දූතයන්ට හා වෙළෙඳුන්ට පෙර ලබා දී තිබූ වරප්‍රසාද ලබා දීමට  එකඟ වී තිබේ. [5]

ආක්‍රමණය තහවුරු කරන සෙල්ලිපිය

මේ ආක්‍රමණය පිළිබඳව තහවුරු කරන ප්‍රබල සමකාලීන පුරාවිද්‍යාත්මක මූලාශ්‍රයක් තිබේ. ඒ කෑගල්ල දිස්ත්‍රික්කයේ මාවනැල්ලට නොදුරුව පිහිටා ඇති දෙවනගල විහාර භූමියෙන් හමුවන ගිරි ලිපියකි. එම සෙල්ලිපිය මගින් අරමණ දේශයේ භුවනදත්ත රජුට එරෙහිව කළ ආක්‍රමණය පිළිබඳව හා කිත්නුවරගල් සෙනවියා ගැන සඳහන් කරමින් ඔහුට ලබාදුන් පමුනු දීමනාවක් ගැන සඳහන් කරයි. [6, 7] එහි රාමඤ්ඤ ‌රට ආක්‍රමණය පිළිබඳ සඳහන් වන්නේ මෙවැන්නකි.

"... ලංකාජීපයෙහි එකචචත්‍ර කොට පුල[ස්තිපුරව]රෙහි රජ ශ්‍රී වළන්ද සමාහි දොළොස්වනු පොසොනැ පුර දස වකැ අරමණ[ධිප]ති භුවනාදිත්ත නම් කෙනෙකුන් රජ කරන කලැ ලක්දිවු සන්තාන නො කරම්හ යී කී හෙයින් නැවු දහස්ගණනකට පිරිස් නඟා යවා අරමණය පාරනේ වදාළ කලැ කිත් නුවරගලුන් කුසුමිය යැයි යව නුවරක් පැහැරැ පස්මසක් ර .. .. .. .. [ගත්] කලැ අරමණයන් සන්තාන කරම්හ යි දූතයන් එවූ හෙයින්..." [7] 

මේ ලිපියේ මුල දී සඳහන් කර ඇති ආකරයට ම මේ ආක්‍රමණය සිදු වූ දිනය පිළිබඳව සහ රාමඤ්ඤ‌ දේශයේ රජුගේ නම "භුවනාදිත්ත" ලෙස අනාවරණය කර ඇත්තේ මේ සෙල්ලිපිය මගිනි. මෙය විරුද නාමයක් විය හැකි බව පරණවිතාන දක්වා තිබේ [7].

දෙවනගල හමුවන ගිරි ලිපි අතරින් මේ ගිරි ලිපිය අපට වැදගත් වන්නේ අපේ රටේ ඓතිහාසික වංසකතාවේ සඳහන් පුවතක් තහවුරු කිරීමට උපකාර වන නිසා පමණක් නොවේ. ඒ සිදුවීම සම්බන්ධව අරමණ හෙවත් රාමඤ්ඤ රටේ මූලාශ්‍ර බොහෝ දුරට නිහඬ වන නිසාය.

  

පාදක සටහන්

[1] Wisumperuma, Dhanesh, 2004, Human-elephant relationships in Sri Lanka: An historical and archaeological perspective, in Endangered elephants, past present and future, Proceedings of the Symposium on Human Elephant Relationships and Conflicts, J. Jayawardene (ed.), pp. 6-12

[2] Wisumperuma, Dhanesh, 2012, Religious Use of Elephants in Ancient Sri Lanka, Gajah, Vol.37,pp.16-21 (සබැඳි 1 හෝ සබැඳි 2 තුළින් )

[3] සුමංගල හිමි, හික්කඩුවේ හා බටුවන්තුඩාවේ ඩී. ඒ. ද සිල්වා (පරි.), 1912, මහාවංසය දෙවන භාගය, සිංහල පරිවර්තනය, (නැවත මුද්‍රණය 1996)

[4] Geiger, W. (Tr) 1953, Culavamsa, Part II. (1930 මුද්‍රණය සඳහා සබැඳිය)

[5] නිකලස්, සී.ඩබ්ලිව්, 1972, I පරාක්‍රමබාහු රජුගේ රාජ්‍ය කාලය, ලංකා විශ්ව විද්‍යාලයේ ලංකා ඉතිහාසය I කාණ්ඩය,  II භාගය, 438-461පිටු (බුරුම රට ආක්‍රමණය කිරීම, පි. 449-451)

[6] Ranawella, G.S., 2007, Inscriptions of Ceylon, Vol. VI, pp. 42-45

[7] Paranavitana, S. 1933, Devanagala Rock Inscription, of Parakramabahu I, in Ehigraphia Zeylanica, Vol III,  pp.312-325 (සම්පූර්ණ වෙළුම සඳහා සබැඳිය)

ප්ලාස්ටික් දූෂණය සඳහා විසඳුම් සෙවීම

අද, එනම් ජුනි මස පස්වන දා, ජගත් පරිසර දිනයයි. මෙවර එහි තේමාව වී ඇත්තේ ප්ලාස්ටික් දූෂණය සඳහා විසඳුම් සෙවීමයි.

රාජගිරියේ පාසලක තාප්පයේ ඇති මේ චිත්‍රයෙන් දැක්වෙන්නේ මිනිසුන් පරිසරයට බැහැර කරන ප්ලාස්ටික් ඇතුළු අපද්‍රව්‍ය, වෙනත් ජීවීන්ට බලපෑම් කරන අන්දමයි. අප දන්නා පරිදි, එහි හානිකර බලපෑම් මිනිසුන්ට ද දැනෙමින් තිබේ.

ඒ චිත්‍රය පාමුල, පදික වේදිකාවේ ඇති ප්ලාස්ටික් ඇතුළු අපද්‍රව්‍ය මෙතැනට පැමිණියේ කෙසේද? ඒ මිනිසුන් විසින්ම බැහැර කිරීමෙන් පසුව මාර්ගය පිරිසිදු කරන සේවක පිරිස් විසින් එකතු කළ නිසාය. මේ චිත්‍රය දැක ඇති අය ද මේ කසල බැහැර කරන්නට ඇත... මේ අනුව වගකීම පැහැරහැර ඇත්තේ ජනතාව විසින්ම බව පෙනේ.

ප්ලාස්ටික් නිසා ඇති වන පරිසර දූෂණය වැළැක්වීමට නම් අප භාවිත කරන ප්ලාස්ටික් නිෂ්පාදන අවසානයේ බැහැරලන ආකාරය ගැන සැලකිලිමත් වීම ඉතා වැදගත්ය. භාවිතය අවම කිරීම, නැවත භාවිතය හා ප්‍රතිචක්‍රියකරණය යන 3R සංකල්ප මෙන්ම අවසන් බැහැරලීම විධිමත් වීම ද වැදගත්ය. (පසුගියදා පැවති ප්ලාස්ටික් දූෂණය පිළිබඳ අන්තර්ජාතික සාකච්ඡාවක දී ඇතැම් පාර්ශ්ව (රටවල්) තර්කය වූයේ ප්ලාස්ටික් පරිසර දූෂණයේ ගැටලුව ඇත්තේ අවසන් බැහැරලීමේ බවයි. අප ඊට එකඟ නොවන නමුත්, ප්ලාස්ටික්වලින් තොර ජීවිතයක් ගැන සිතීමත් අපහසු නිසා, මේ තර්කය ඉදිරි සංවාදවල දී ප්‍රධාන ධාරාවේ අදහස වීමේ අවදානමක් ඇති බව සිහිතබාගත යුතු වේ).

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2023.06.05

ඡායාරූපය - 2023 අප්‍රේල් 9 සවස.

හිතුවත් නැතත් අවුරුද්දට වැඩ කළ අම්මා...

මේ අවුරුද්දේ ෆේස්බුක් එකේ දුටු එක් පෝස්ට් එකක තිබුණා "හිතුනොත් අවුරුද්ද දවසෙත් වැඩට යනවා" කියලා. ඒකෙදි මට මතක් උනේ, එයා හිතුවත් නැතත්, කැමති උනත් නැත්, බොහෝ අලුත් අවුරුදු දවස්වල වැඩකරන්න සිදු වූ අපේ අම්මාවයි.

ඒ අපි කොළඹ ආවට පස්සේ අම්මා කළුබෝවිල රෝහලේ සේවය කරන්න යන කාලේ - ඒ කියන්නේ 1978-2000 කාලය අතරයි. සෞඛ්‍ය සේවයේ රාජකාරි අනුව ඔවුන් ඕනම දවසක රෝහලේ සේවයේ ඉන්න ඕන. අපේ අම්මා පවුල් සෞඛ්‍ය සේවා නිලධාරිනියක් (අද තනතුරේ නම) ලෙසයි සේවය කළේ ඉතින් තරුණ හා දුර බැහැර ගම්වල පදිංචි සහෝදර සේවිකාවන් සිංහල අවුරුදු කාලයට නිවාඩු ගියාම අවුරුදු දවස්වල රාජකාරියට යන්න ඉන්නේ කිට්ටුව පදිංචිව ඉන්න අය තමයි. රෝහලේ ඉදල කීලෝමීටර් දෙකහමාරක විතර දුරක පිහිටි, නාවල පාරේ විජයබා මාවතේ අප පදිංචිව සිටි නිසා අම්මා ඒ අතලොස්සක් වූ පිරිසට අහු උනා.

ඉතින්, බොහෝ අවුරුදුවල, අලුත් අවුරුදු නැකත් වෙලාවලට අපේ අම්මට ගෙදර ඉන්න උනේ නෑ. වාට්ටු‌වේ වැඩට හිරවෙලා. එදාට ගෙදර හිටියේ තාත්තයි, අක්කයි, මමයි. වැඩි කතා නැතත් තාත්තා ඒ මූලික දේවල් කළා. අම්මා කලින් දවසේ හදපු කැවිලි එක්ක අපි අවුරුදු කෑමත් කෑවා. රේඩියෝ එකෙන් රට වටා අවුරුදු ඇහුවා (අපේ වාසනාවට ටීවී එකේ අවුරුදු විච්චූර්ණ සුලබ උනේ ඉන් පස්සේ).

සඳහන් කළ යුතු තවත් දෙයක් තමයි, ඒ කාලේ ඒ වගේ දවස්වල වැඩට යන එන එකේ තිබ්බ අපහසුව. අසූව දශකය කියන්නේ මේ වගේ තුන්රෝද සුලභ නැති කාලයක්. ඒ වගේම එහෙම දේට අපේ අම්මා වියදම් කරන්නේ නෑ කවදාවත්ම. ඉතින් 176 බස් එකක මිනිත්තු දහයකින් යන්න පුළුවන් ගමනට, බස් එකක් එන තෙක් පැයක් විතර ගත වූ දවස් තිබ්බා. ඒ කාලේ පුද්ගලික බස් තිබ්බත් මේ වගේ දවසට පාරෙ දිව්වෙ අද වගේම ලංගම (මතක විදියට ඒ කාලේ මගම) බස්ම තමයි.

සෞඛ්‍ය, රාජ්‍ය ප්‍රවාහන, ආරක්ෂක අංශ ඇතුළුව සිංහල (හා හින්දු) අවුරුද්ද දවසේ පවා සේවයේ යෙදෙන අත්‍යාවශ්‍ය සේවාවල සැමටම ප්‍රණාමය පුදමි!

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2023.04.14

එපා කියන්නේ එපාම නොවේ ඉතින්... (බස් කතා 15)

මේකත් බස් කතාවක්

එහා සීට් එකේ හිටියේ කෙල්ලෙක්. එයාට කෝල් එකක් ආවා. මට ඇහුනේ මේ පැත්තේ කතාව විතරයි.

"ඕ"

"ඕන නෑ"

"එපා"

"මට එපා. එපා කීවම එපා."

ටික වෙලාවක් මේ පැත්තේ කතා නෑ.
එක පාරටම...,

"යේ යේ..යේ යේ..." ආපු සතුටට, එයා නොදැනම අනෙත් අත උඩ ගියා...

අන්න එහෙමයි තමන්ට ඕන දේවල් ලබාගන්නේ... 

හැම තිස්සෙම සටන් පාඨ, උද්ඝෝෂණ කරලම හරියන්නේ නෑනේ.

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2023.04.04

Paper: Evidence for the Existence of ‘Ceylon Intelligence’, a periodical in Sri Lanka that predates the Ceylon Government Gazette

[My Research Papers published]

Wisumperuma, Dhanesh, 2020, Evidence for the Existence of ‘Ceylon Intelligence’, a periodical in Sri Lanka that predates the Ceylon Government Gazette, Journal of the Royal Asiatic Society of Sri Lanka, Vol 65: Issue II, pp. 61-72.

Abstract

The modern printing in Sri Lanka commenced in the 18th century during the Dutch occupation of Maritime Provinces. The ‘Ceylon Government Gazette’ (first issued in 1802), published by the British authorities who ruled the maritime provinces of Sri Lanka, is considered as the first English periodical and Newspaper published in the Island. The Colombo Journal (1832) and Observer and Commercial Advertiser (1834) are the next two English newspapers published in the Island.

This article presents archival documents that provide evidence for the existence of an English language newspaper or a periodical before the publication of the Ceylon Government Gazette. These documents include communications between state officials and the editor of the newspaper at a time when political and military issues were important due to the war between the British and French.

This evidence suggests that a periodical publication titled ‘Ceylon Intelligence’ was published in Sri Lanka at least by November 1800. It was edited by Frederick Baron Mylius (1762-1807), who held several positions under the British Administration. Although a printed copy of this publication is unavailable, prevailing evidence suggests that the ‘Ceylon Intelligence’ was the first English periodical printed in Sri Lanka. Further to that, the letters cited show the possible first instance where press censorship was practised in Sri Lanka.

Keywords: Periodicals, Newspapers, Press history, British administration, Ceylon Intelligence

Download full paper

• Academia.edu:
• Research Gate:
• JSTOR: 

දශකයක් ලියන 'පරිසර පුවත්'!

'විදුසර' පුවත්පතට 'පරිසර පුවත්' මැයෙන් මා විසින් සතිපතා ලියන ජගත් මට්ටමින් වැදගත් පරිසරය හා ඒ ආශ්‍රිත විෂය පිළිබඳ පුවත් එකතුව ලිවීමට පටන්ගෙන 2023 පෙබරවාරි 20 දිනට වසර දහයකි. එහි මුල්ම පුවත් දෙක පළ වුයේ 2013 පෙබරවාරි මස 20 දින දී ය (ඡායාරූපය). එදා සිට අද දක්වා මෙවැනි පුවත් එකතු 483ක්* පළ වී ඇත.

සෑම සතියකම කෙහොමත් කියවන පරිසරය හා සම්බන්ධ පුවත් අතරින් තුනක් තෝරාගැනීම ඇතැම් සතිවල අසීරු වන්නේ වැදගත් පුවත් අධික වීම නිසාය. එතැන දී ගෝලීය හා කලාපීය වැදගත්කම මෙන්ම විෂය වැදගත්කම ද සලකා බලා තිබේ. එසේම වැදගත් පුවතක් වචන දෙසීයකින් ලිවිය නොහැකි අවස්ථාවලදී ඇතැම් සතියක එක පුවතක් මුළු පුවත් ඉඩ සඳහාම ලියා ඇත. සමහර සිදුවීම් පුවතක් වනවා වෙනුවට විශේෂාංගයක් වී තිබේ.

මෙහි දී ජාත්‍යන්තර පුවත් වෙබ් අඩවි කීපයක විද්‍යා හා පරිසර පුවත් මෙන්ම පර්යේෂණ සන්නිවේදනය සඳහාම කැප වූ වෙබ් අඩවි කීපයක් ද අඛණ්ඩව පරිශීලනය කරමි. කිසියම් පුවතක් සඳහා විද්‍යාත්මක පර්යේෂණයක් හෝ වාර්තාවක් පසුබිම වී ඇත්තේ නම්, අදාළ පර්යේෂණ ප්‍රතිකාවේ DOI අංකය හෝ වාර්තාවක නම් වෙබ් අඩවිය සඳහන් කර ඇත. ඒ වැඩිදුර ‌කියැවීම පහසු කිරීම පිණිසය.

මේ පුවත් සියල්ල ඒ සඳහා සකස් කරමින් ඇති බ්ලොග් අඩවියේ මේ වර්ෂය ඇතුළත පළ වනු ඇත.

*අවුරුදු දහයක් යනු සති පන්සිය විස්සක් වුවත් ලියූ පුවත් එකතු ප්‍රමාණය ඊට වඩා අඩු වූයේ හේතු කීපයක් නිසාය (1) නොවැම්බර් මාසයට යෙදෙන විදුසර සංවත්සර කලාපයේ පුවත් පළ නොවීම, (2) ඇතැම් වසරවල සිංහල අලුත් අවුරුද්ද සතියේ පත්‍රය පළ නොවීම, (3) පසුගිය 2022 වසර මැද සිට පුවත්පත පළ වන්නේ සති දෙකට වරක් වීම හා (4) මගේ කටයුතු බහුල වීම නිසා සති දෙකතුනක් නොලිවීම මේ හේතු වේ.

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2023.02.20

එදා අපේ සෝෂල් නෙට්වර්ක් සයිට් එක...

අවුරුදු තිහකටත් එහා අතීතයේ අපේ "සෝෂල් නෙට්වර්ක්" සයිට් එකක් අද පෙනෙන හැටියි මේ.

මේ නුගේගොඩ හන්දියේ, නාවල පාර පටන්ගන්න තැන ඇති කඩ පෙළයි. අද මේ පාර අයිනේ වැටක් ගහලා තිබ්බත් එදා කරගම්පිටිය පැත්තෙන් එන 176 හෙට්ටියාවත්ත බස් නැවැත්තුවේ මෙතන පේන කඩ ඉදිරියේයි. නුගේගොඩින් හරවන ඒවා පොටෝ එකේ දකුණු පැත්තට වෙන්න ඇති අද නවත්වන තැනම නැවැත්තුවා. ඒ කාලේ තිබ්බ අංක 173 තොටළඟ හා අංක 4 කොටුව (කොළකවය) බස් නැවැත්තුවේ ඊට ටිකක් ඉදිරියට වෙන්නයි.

මේ පරණ තාලේ තනිමහල් කඩ පේළියේ එදා කඩ කාමර හතරක් තිබ්බා. දකුණු අත පැත්තේ කෙලවරේ පිහිටයේ අදත් තියන 'දොඩම්පේ ස්ටෝර්ස්' එක. වම් කෙලව‌රේ තිබුනේ 'විජය ඔසුසල' - ඒකත් අද තියනවා 'නව විජය ඔසුසල' නමින් (පරණ ගොඩනැගිල්ලෙම වගේ). විජය ඔසුසල අසලම ඇති අනෙක් කඩේ තට්ටු දෙකකට හදලා. ඒ කාලෙත් වහලා තිබ්බා වගේ මතක එක් කඩ කාමරයක් අද වන විට කැඩිලා.

පාරෙ හා පේමන්ට් එක‌ට වඩා පොඩ්ඩක් පහළින් තමයි මේ කඩ කාමර ටික තිබ්බේ. පොඩ්ඩක් වලක් ව‌ගේ. මා දුටු විිිදියට අදත් ඒක එහෙමයි. ඒකට හේතුව මේ ගොඩනැගිලි හැදුවට පස්සේ කාලෙක පාර උස්සපු එක වෙන්න ඕන. ඉතින් ඒ කාලෙ "වල බහිනව" කියපු එකට නියම අර්ථය ඒක!

ඉතින් මේක අපි ලාවට වල බැහැපු සෝෂල් නෙට්වර්ක් සයිට් එක... ඒක උනේ මෙහෙමයි -

ඒ 1989-1992 අතර කාලය. උදේ පාසැල් ගිහින් එහෙමම වගේ හවස රොටරියේ උසස් පෙළ පන්ති ඇරිලා ආවම අපි නවතින්නේ මෙතන... මගේ පංතිවලින් තුනක් විතර තිබ්බේ සතියේ දවස්වල. සඳුදා පාලිත දේවරාජා සර්ගේ බොටනි පංතිය. බ්‍රහස්පතින්දා දෙව්රුවන් සර්ගේ කෙමිස්ට්‍රි පංතිය. සිකුරාදා පිසික්ස් පංතිය.

ඉතින් අපි මෙතන රැඳී ඉන්න හේතුව තමයි සීසන් එකෙන් ලංගම බස්වල යන්න අපට සිදු වීම. ඒ කාලෙ ලංගම බස් අඩුයි වගේම, ඉස්කෝල ළමයි ගොඩක් හිටියම කරගම්පිටියෙ ඉදල එන බස් සමහර විට මෙතන නවත්වන්නේ නැහැ. ඒ නිසා සමහර දවස්වල අපි පැය කාලක් බාගයක් මෙතන ඉන්නවා. මෙතන ඉදලා බස් හෝල්ට් තුනක් ඈත තියන විජයබා මාවතට යන්න ඕන මමත් පැය බාගෙ මෙතන හිටපු දවස් තියනවා. පයින් ගියා නං මට යන්නේ මිනිත්තු පහළොවයි. ඒ උනාට නාවල, රාජගිරිය වගේම ඊටත් එහා යන යාලුවො දාල යන්න බෑනෙ...

ඉතින් අපි එතන ඉන්න උන්ට මචං කියලා සෙට් වෙනවා - ඒක ඉතින් කවුරු හරි ඇක්ටිව් ඉන්නව දැක්කම, හේතුවක් නැතිවත් Hi කියලා චැට් කරන්න සෙට් වෙනවා හා සමානයි.

ඉතින් අපි ඒවට චැට් ගෘප් කියමු. මෙතන සමහර දවස්වලට චැට් ගෘප් කීපයක් ඇක්ටිව් උනා. කොල්ලෝ ඉන්න ඒව තමයි වැඩිම. ඒ වගේම කෙල්ලන්ගෙත් චැට් ගෘප් තිබ්බ දවසුත් තිබ්බා - ඒත් ඉතින් සීසන් කෙල්ලො ටික. මේ ගැවසෙන්නේ එකම සෙට් එක. හැබැයි හැමෝම හැමදාම නෑ - මොකද පංති වෙනස් වන නිසා. මං හිටියේ සඳුදා හා බ්‍රහස්පතින්දා තමයි වැඩි වශයෙන් (සිකුරාදා පංතියෙ මේ පැත්තට එන යාලුවො හිටියෙ නැති තරම්).

ඉතින් අපේ මේ සෝෂල් නෙට්වර්ක් එකේ අද තියන සෝෂල් නෙට්වර්ක්වල තියන දේවල්ම තිබ්බා. ඒක එක දේවල් ගැන අපි කතා කරනවා. සමහර ඒවා සීරියස් කතා. සමහර ඒවා ඕපදූප. ඒව ඉතින් දැන් තියන ගෘප්වල මාතෘකා වගේම තමයි. යන්නෙ කොහෙහෙමල්ලෙ පොල් කතාත් ඕන තරම්!

ඒ වයසෙදි විය යුතු විදියටම වැඩි කතා බහක් තිබ්බේ බඩු හෙවත් කෑලි හෙවත් කෙල්ලෝ ගැනයි. මොකද එතැනින් අපේ පංතිවල වගේම වෙන පංතිවලට යන ළමයිනුත් යනවනේ.

ඉතින් ඔතන දී අපිත් හරියට සෝෂල් මීඩියා ප්‍රොපයිල් වගේනේ. එතනින් යන එන, බස් නැවතුමේ ඉන්න ගෑණු ළමයිනුත් ප්‍රොපයිල් තමයි. ඉතින් ලස්සන ප්‍රොපයිල් එකක් (ගෑණු ළමයෙක්) දැක්කම ඒ දිහා බලනවා - එයාලට එයාලව ලොක් කරන්න බැරි නිසා ප්‍රොපයිල් පොටෝ එක ඉතින් පබ්ලික් තමයි. ලයික් දානවා, හාට් රියැක්ෂන් දානවා. වොයිස් මැසේජ්වවලින් (විසිල් හෝ ඇහෙන්න දාන සූ සද්ද) රියැක්ට් කරන අවස්ථාත් තියනවා. හැබැයි ඒ ප්‍රොපයිල් එක ‌නොදන්න එකක් නම් එන්නේ ඇන්ග්‍රි රියැක්ෂන්. බ්ලොක් වෙන්නත් පුළුවන් - අනිත් හෝල්ට් එකෙන් බස් එකට නගිනවා එතකොට එයාලා. සමහර කාන්තා ‌ප්‍රොපයිල්වල පිරිමි හිමිකරුවන් හෝ ට්‍රයි කරන වෙන්න ‌හිමිකරුවන් ඒ වෙලාවට ඇන්ග්රි රියැක්ෂන් දානවා. අද භාෂාවෙන් කියනවා නම් 'ටිපර් වෙනවා'.

ඉතින් ඒ වගේ ප්‍රොපයිල් එකකට ෆ්‍රෙන්ඩ් රික්වේස්ට එකක් දාලා ෆ්‍රෙන්ඩ් වෙන්නත් පුළුවන්. ඕන නං ඉන් පස්සේ පුද්ගලිකව චැට් කරන්නත් සෙට් වෙන්න පුළුවන්. එහෙම උනාම ඒ ප්‍රොපයිල් එකේ පාස්වර්ඩ් එක අදාළ කොල්ලට ලැබෙනවා. සමහර වෙලාවට ඌ ඉන්පස්සේ අපේ නෙට්වර්ක් එකේ නෑ. අනිත් ෆ්‍රෙන්ඩ්ලා අන්ෆ්‍රෙන්ඩ් කරලා, අන්ෆලෝ කරලා වෙනම කතාවක් පටන් ගන්නවා. (ඌ වලෙන් ගොඩ ගියාද, වලට වැටුන ද කියලා කියන්න කල් වැඩි ඒ කාලෙ)

සමහරු ඉතින් එකම ප්‍රොපයිල් එකමයි ෆලෝ කරන්නේ. වෙන පෝස්ට් දිහා බලන්නේවත් නෑ. අපි නං එහෙමම හිටියෙ නෑ ඉතින්... තෝරාගත් ප්‍රොපයිල් ෆේවරිට්වලට ඇඩ් කරන් ෆලෝ කරන අතර, නෙට්වර්ක් එකේ එහා මෙහා ගියා අනෙක් ‌ප්‍රොපයිල් හා පෝස්ට් බලබලා. අර "මට නුඹ විතරක් උනාට නුඹට ඉන්නෙ මං විතර ද" කියලා පස්සේ කාලෙක සින්දුවකුත් තිබ්බේ!

අපි මෙතන චැට් කළේ පෞද්ගලික ඕපා දූප විතරක් නම් නෙවි. අද සෝෂල් මීඩියාවල වාගෙම දේශපාලනයත් කතා කළා... 1989 නොවැම්බර් 13 දින රෝහණ වීජේවීර ඝාතනය උන පුවත දැනගෙන අපි පංති ඇරිලා ආවෙ මෙතනට - එතන හිටිය හැම පැත්තටම සහාය දුන් අය. ඒ වගේම ඉදහිට දේශපාලන චරිතත් මෙතන ඉද්දි දැක්කා - කෝට්ටේ නගරසභා ඡන්දයට 1991 දී ඉදිරිපත් වූ සුසිල් ප්‍රේමජයන්ත මහතාව මම මුලින්ම දුටුවෙ මෙතන දි වෑන් එකක ඉදන් නගර සභා කැම්පේන් එක කරනකොටයි. ඒකත් මට හොඳටම මතකයි.

ඉතින් ඔය නෙට්වර්ක් එකේ රස්තියාදුව ඉවර වෙන්නේ හෙවත් ඩේටා ඉවරවෙන්නේ ලංගම බස් එකක් ආවම. ඒ සාමාන්‍යයෙන්176 හෙට්ටියාවත්ත බස් එකක්. ඒ කාලෙ නුගේගොඩ හරහා ගිය අංක 4 (කොටුව) කොළ කවය හා 173 (තොටළඟ) ලංගම බස් තිබ්බට ඒකෙ යන්න හිටියෙ කීප දෙනෙක් විතරයි. ඒ, ඒ බස් දෙක නාවල හන්දියෙන් නාරාහේන්පිට පැත්තට හරවන නිසා. ඒකෙ මට යන්න පුළුවන් නිසා මම යනවා, සමහර දවස්වලට... (හරියටම කිව්වොත් සීරියස්ලි ෆලෝ කරපු එක්තරා ප්‍රොපයිල් එකක් ඒ බස්වල යන දවස්වලට). එහෙම නැති වෙලාවට ඉතින් 176 ලංගමයක් එනකම් චැට් කර ඉන්නවා අනෙක් යාලුවො එක්ක.

ඒ මතක ඉතා සුන්දරයි. මෙතනින් යන හැම මොහොතකම මම ඒ අතීතයට යනවා...

එදා හිටපු උන් සමහරකගේ නම් එක්ක උනත් කියන්න පුළුවන්. ඒත් සමහර උන් නම් කියනවට කැමති වෙයිද දන්නේ නැති නිසා නිහඬ ‌වෙන්නම්.

මට ඒ ගැන මෙහෙම හිතෙනවා. එදා සෝෂල් නෙට්වර්ක් එක පිසිකල් එකක්. හැබැයි අපට ඒක දැනුනා, තවමත් හොඳටම මතකයි. ඒ හා සමාන වූ දේ අද පරම්පරාව කරන්නේ වර්චුවල්. ඒත් දැන් ටිකකට කලින් චැට් කරපු දේවල් දැන් මතකයි ද?

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2023.01.30

සිත නතර වූ දෙවන ‌ප්‍රේමය...

පැටි වියේ බැඳි ප්‍රථම ප්‍රේමය

නෙතට සුව දුන් රුසිරු වින්ඳෙමි

සවනට පිනවූ හඬ ඇසූවෙමි

ඈ සොයා ගියෙමි - හැකි හැම විටම

ලං වූ මොහොතේ ඈ සුව ලැබීමි

ජීවිතය වින්දෙමි ඈ සමඟ එක් වී...

කාලයත් සමඟින් හැඳිනීමි මම 

දෙවන ප්‍රේමය සිතේ මතු වූ 

බලනෙමි - විඳිනෙමි ඒ ‌ප්‍රේමය අද

සොයමි - කියවමි මම ඇයව

කියනෙමි - ලියනෙමි ඈ ගැන මම

ජීවිතය දැන් ඇයයි මා හට!

පළමු පෙම මතකයේ රැඳුන ද

විටින් විට ඒ මතු ව ආවද

දෙදෙන එක් විට හමුවුව ද මට... 

දනිමි මම දැන් මගේ දිවියේ

වැඩි උරුම මේ දෙවන පෙම බව

සිත නතර වූ දෙවන පෙම බව...

(පළමු පෙම යනු පරිසරය හා වනජීවීන්ය.

දෙවන පෙම යනු ඉතිහාසය හා පුරාවිද්‍යාවයි.)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2023.01.14

තවත් මහා වඳවීමක් අතීතයේ සිදු වී තිබේ!

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 2023.01.11, පි. 8 හා 15 (Vidusara)

ලෝකයේ විශාල භූගෝලීය ප්‍රදේශයක වාසය කළ ජීවී විශේෂ විශාල ප්‍රමාණයක්, සාපේක්ෂව කෙටි කාලයක් ඇතුළත වඳ වී ගිය අවස්ථා ‘මහා වඳවීම්’ (Mass extinction) යනුවෙන් හැඳින්වේ. ලෝක ඉතිහාසයේ මේ දක්වා සිදු වී ඇති මහා වඳවීම් පහක් මේ වන විට විද්‍යාත්මකව පිළිගැනේ (පහළ ඇති සටහන බලන්න).

එහෙත්, අතීතයේ පෘථිවියේ තවත් මහා වඳවීමක් සිදු වී ඇති බව පසුගිය නොවැම්බර් මාසයේ ප්‍රකාශයට පත් වූ පර්යේෂණ පත්‍රිකාවකින් පෙන්වා දී තිබේ. අදින් වර්ෂ මිලියන 550කට පෙර සිදු වූ ඒ මහා වඳවීම අනෙක් මහා වඳවීම් සියල්ලටම පෙර සිදු වූවකි. එසේම ඒ සඳහා හේතු වී ඇත්තේ වායුගෝලයේ ඔක්සිජන් ප්‍රමාණයේ සිදු වූ අඩුවීමකි.

ඊඩියාකරන් අවධියේ සිදුවීමක්

අදින් වර්ෂ මිලියන 635 සිට 538 අතර කාලයේ දී පැවති ඊඩියාකරන් අවධිය (Ediacaran Period) ලෙස භූවිද්‍යාත්මකව හැඳින්වෙන කාලය යනු ලෝකයේ සාගරවල ජීවය හොඳින් වර්ධනය වෙමින් තිබූ කාලයකි. මේ කාලයේ පෘථිවියේ සාගරවල ජීවත් වූ ජීවීන් අතර පිහාටු වැනි ශරීර ඇති පෙටලොනොමිඩ (Petalonamids) සතුන් ජීවත් වූයේ ජලයෙන් පෝෂක අවශෝෂණය කරගනිමිනි. හම්බෙල්ලන් වැනි Kimberella ගණයේ සතුන් ක්ෂුද්‍රජීවීන් මත යැපුණු අතර, ජෙලි ෆිෂ් හෙවත් ලොඩියන්ගේ පූර්වජයින් ව්‍යාප්ත වීම ආරම්භ වූයේ ද මේ කාලයේ දීය.

මේ කාලයේ විසූ ජීවීන්ගේ පොසිල විවිධත්වයේ විශාල අඩු වීමක් වර්ෂ මිලියන 550කට පෙර දැකිය හැකි වූ අතර, කෙටි කාලයක් ඇතුළත මේ ජීවීන් අතරින් 80%ක් පමණ ප්‍රමාණයක් වඳ වී ගොස් ඇති බව අනාවරණය වී තිබිණි. මේ තත්ත්වය කලක් තිස්සේ දැන සිටිය ද එය මහා වඳවීමක් වූයේ ද යන්න පිළිබඳව කිසියම් සැකයක් තිබිණි. එසේ පොසිල හමු වීම විශාල ලෙස අඩු වීම සඳහා හේතු දෙකක් දක්වා ඇත. ඉන් එකක් වන්නේ සාගර ආත්‍රොපෝඩාවන් අතර සිටි මුල්කාලීන ට්‍රයිලෝබාටාවන් (Trilobites) ව්‍යාප්ත වීමෙන් ඊඩියාකරන් අවධියේ සතුන් සමඟ ඇති වූ තරගය නිසා ඊඩියාකරන් අවධියට අයත් සතුන් වඳ වී යාමය. අනෙක් තර්කය වන්නේ ඊඩියාකරන් අවධියේ සතුන්ගේ ශරීර ආරක්ෂා වීමට සුදුසු තත්ත්ව පැවතියේ මිලියන 550කට පෙර කාල සිමාව දක්වා පමණක්ය යන අදහසයි. මේ හේතු සත්‍ය නම් උක්ත සිදුවීම මහා වඳවීමක් නොවේ.

මහා වඳවීමක් බවට සාධක

කෙසේ වෙතත් මේ නව පර්යේෂණයෙන් පෙන්වා දී ඇත්තේ ඊඩියාකරන් අවධියේ සිදු වූ ජීවීන් වදවී යාම පෙර සඳහන් කරුණු නිසා සිදු වී නොමැති බවයි. එහි දී පර්යේෂකයන් විසින් ඊඩියාකරන් අවධියේ ජීවත් වී වඳ වී ගිය, වද වී නොගිය හා වඳ වීමේ සිදු වීමෙන් පසුව හොඳින් ව්‍යාප්ත වූ ජීවීන් පිළිබඳව අධ්‍යයනය කර ඇත. ඒ සඳහා ඒ යුගයේ පොසිල පිළිබඳ මෙතෙක් ප්‍රකාශිත පර්යේෂණ යොදාගනිමින් දත්ත සමුදායක් සකස් කර, ඒවා හමු වූ භුගෝලීය ප්‍රදේශය, දේහ ප්‍රමාණය, ආහාර ගන්නා ආකාරය අනුව කාණ්ඩ කර තිබේ. ඒ අනුව වර්ෂ මිලියන 550කට පෙර වාසය කළ සත්ත්ව ගණ 70ක් අතරින්, ඉන් වර්ෂ මිලියන 10කට පසුව කාලය වන විට ජීවත් වී ඇත්තේ ගණ 14ක් පමණක් බව අනාවරණය වී ඇත. එසේම ට්‍රයිලෝබයිටයන් වැනි සතුන් හා තරග කිරීමෙන් ඒ සතුන් වඳ වී ගිය බවට සාධක සේ සැලකිය හැකි ආකාරයේ ආහාර ගැනීමේ රටාවේ වෙනසක් හමු වී නොමැත. අනෙක් අතට පොසිල ආරක්ෂා වීම සඳහා බලපාන තත්ත්වවල වෙනසක් ද ඒ කාලයේ ඇති වූ බවක් හෙළි වී නොමැත.

මේ අනුව පර්යේෂකයන් පෙන්වා දෙන්නේ මෙසේ පොසිල අඩු වී යෑම මහා වඳ වීමක් විය හැකි බවත් ඒ සඳහා සෙසු මහා වඳවීම් මෙන්ම දේශගුණයේ ඇති වු වෙනස් වීමක් හේතු විය හැකි බවයි. එසේ සංකීර්ණ සත්ත්ව ගහන මිය යෑම සඳහා හේතුව ඔක්සිජන් සාන්ද්‍රණයේ කැපී පෙනෙන අඩු වීමක් විය හැකි බව අනුමාන කර ඇත. ඊට සාධක ලෙස සැකිය හැකි අපුරු කරුණක් ද අනාවරණය වී ඇත. එ නම්, ඒ වඳවීමෙන් ආරක්ෂා වූ ජීවීන් අතර ඇති සමානකමකි. ඒ සතුන්ගේ දේහ පරිමාවට සාපේක්ෂව දේහ පෘෂ්ටය ඉහළ වීම මේ සාධකයයි. මෙය අඩු ඔක්සිජන් ප්‍රමාණයක් ඇති තත්ත්වයක් යටතේ ජීවත් වීම සඳහා සුදුසු හැඩගැසීමකි. එය සහ භූ-රසායනික සාධකවලින් අනාවරණය වන ඔක්සිජන් ප්‍රමාණයේ අඩුවීමත් සමඟ ගත් විට ඊඩියාකරන් යුගය අවසානයේ සාගරයේ ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය අඩු වීම නිසා ඇති වූ මහා වඳවීමක් සිදු වූ බව ඔවුන්ගේ අදහසයි. මෙහි දී ඔක්සිජන් අඩු තත්ත්ව යටතේ ජීවත් වීමට ‌නොහැකි ජීවීන් වඳ වී ගොස් තිබේ.

මේ කාලයේ දී ඔක්සිජන් ප්‍රමාණය අඩු වීමට හේතු වූ කරුණු තවමත් අපැහැදිලිය. ගිනිකඳු පිපිරීම්, භූ තැටි චලනයේ බලපෑම් මෙන්ම ග්‍රහකයක බලපෑම වැනි හේතු මේ අතර වේ. එමෙන්ම, සාගරයේ පෝෂක මට්ටම්වල වෙනස්කම් ද මීට හේතු විය හැකිය. කරුණු මෙන්ම මේවායෙන් කීපයක් ද ඊට හේතු විය හැකිය.

මහා වඳ වීම් ගණන කීයද?

උක්ත අධ්‍යයනයෙන් ඉදිරිපත් කරනු ලබන මහා වඳවීම පිළිගැනීමට ලක්වුවහොත් එය ලෝකයේ ඇති වී තිබෙන පළමුවන මහා වඳවීම වේ. එසේ නම් මේ වන විට ලෝකයේ මහා වඳවීම් හයක් සිදු වී ඇත. එවිට අද මිනිසුන්ගේ කටයුතු නිසා ඇතිවෙමින් ඇති බවට අනතුරු හඟවන්නේ හය වන නොව සත්වන මහා වඳවීමයි. එය මිනිසුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් නිසා සිදුවන්නකි.

මූලාශ්‍රය: Proceedings of the National Academy of Sciences, DOI: 10.1073/pnas.2207475119 (මෙතැනින් පිවිසෙන්න)

සටහන - මහා වඳවීම් පහ

1. ඕඩොවීසියන්-සිලූරියන් මහා වඳවීම (Ordovician-Silurian extinction) - මෙය අදින් වර්ෂ මිලියන 443.8කට පමණ පෙර සිදු වූවකි. එහි දී සාගර ජීවී විශේෂ අතරින් 85%ක් පමණ වඳ වී ගොස් ඇත.

2. ඩෙවෝනියන් මහා වඳවීම (Devonian extinctions) - මෙය අදින් වර්ෂ මිලියන 407.6ත් 358.9ත් අතර කාලයේ දී සිදු වූ වඳවීම් ක්‍රියාවලියකි. එයින් වැඩිම බලපෑමකට ලක් වූයේ සාගර ජීවීන්ය. සතුන් අතරින් 70%-80% අතර ප්‍රමාණයක් වඳ වී ගොස් ඇත.

3. පර්මියානු මහා වඳවීම (Permian extinction) - ඇතැම්විට පර්මියානු-ට්‍රයාසික මහා වඳවීම ලෙස ද හැඳින්වෙන මෙය අදින් වර්ෂ මිලියන 265.1ත් 251.9ත් අතර කාලයේ දී පෙර සිදු වී ඇත. එහි දී ලෝකයේ විසූ මුළු ජීවීන් අතරින් 90%ක් පමණ වඳ වී ගිය අතර, ඊට සාගර ජීවීන් අතරින් 95%ක් ද, භෞමික ජීවීන් අතරින් 70%ක් පමණ අයත් විය. මෙතෙක් ඇති වූ බරපතළම මහා වදවීම සේ සැලකේ.

4. ට්‍රයාසික යුගය අවසානයේ සිදු වූ මහා වඳවීම (end-Triassic extinction) - ඇතැම්විට ට්‍රයාසික-ජුරාසික මහා වඳවීම (Triassic-Jurassic extinction) ලෙස ද හැඳින්වෙන මෙය මෙය අදින් වර්ෂ මිලියන 201.3කට පමණ පෙර සිදු වූවකි. එයින් සාගර හා භෞමික ජීවි විශේෂ 76%ක් පමණ වඳ වී ගියේය.

5. ක්‍රිටේසීය-තෘතියික මහා වඳවීම (Cretaceous-Tertiary) - ඇතැම්විට ක්‍රිටේසීය-පැලියොජීන මහා වඳවීම ( or Cretaceous-Paleogene) ලෙස ද හැඳින්වෙන මෙය මෙය අදින් වර්ෂ මිලියන 66කට පමණ පෙර සිදු වූවකි. එයින් පෘථිවිය මත ජීවත් වූ සත්ත්ව විශේෂ අතරින් 80%ක් ද ශා ක විශාල ප්‍රමාණයක් ද වඳ වී ගියේය. ඊට ඩයිනසෝරයන් ද ඇතුළත්ය.

Revisiting the Past- පුස්තකාලයක් රකින උරුමයෙන් බිඳක්

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

(අවසන් යාවත්කාලීන කිරීම: 05.01.2023)

ජාතික කෞතුකාගාර දෙපාර්තමේන්තුවේ 146 වන සංවත්සරය හා සමගාමීව ජාතික කෞතුකාගාර පුස්තකාලය මගින් සුරකින උරුමයෙන් බිඳක් විදහාලන 'Revisiting the Past' නම් ප්‍රදර්ශනය 2023 ජනවාරි මස තුන්වන දින ආරම්භ විය. 

එහි දී සාමාන්‍ය පාඨකයා නොදකින දුර්ලභ හා වැදගත් ග්‍රන්ථ, පුස්කොළපොත්, අත්පිටපත්, මුද්දර, චිත්‍ර හා සිතියම් ආදිය මෙහි ප්‍රදර්ශනය කෙරේ. පුස්තකාලයක් රකින උරුමය කෙතරම් ද යන්න ගැන අදහසක් ලබාගැනීමට ඔබට මෙහි දී අවස්ථාව ලැබෙනු ඇත. 

මේ ප්‍රදර්ශනය 2023 ජනවාරි මස 20 දක්වා නැරඹීමට පුළුවන. එය පැවැත්වෙන්නේ කොළඹ ජාතික කෞතුකාගාරයේ ප්‍රධාන දොරටුව අසල ඇති ශ්‍රව්‍ය දෘශ්‍ය මැදිරියේය. 

මා එහි දී දුටු ඔබට ද දැකගත හැකි දෑ සමහරක් පිළිබඳ සටහනකි මේ.

• පැරණිම පුස්කොළ පොත - චුල්ලවග්ග පාලිය මෙරටින් හමුවන අප දන්නා පැරණිතම පුස්කොළ පොත වේ. මෙම පිටපත දඹදෙණි යුගයේ දී පමණ ලියවුණ බව සැලකේ.

චුල්ලවග්ගය

• ශ්‍රී ලංකාවේ මුද්‍රිත පළමු සිංහල ග්‍රන්ථය - සිංහල භාෂාවෙන් මුද්‍රණ ශිල්පය ආරම්භ වීමෙන් පසුව සිංහලෙන් මුද්‍රණය වී ඇති පළමු පොත වන මෙය ලන්දේසි පෙරදිග ඉන්දියා වෙළෙඳ සමාගම මගින් 1737 වර්ෂයේ දී මුද්‍රණය කරන ලද යාඥා පොතකි.

ශ්‍රී ලංකාවේ මුද්‍රිත පළමු සිංහල ග්‍රන්ථය - 1737

• හෙන්රි සෝල්ට්ගේ චිත්‍රයක් - මෙහි ගාල්ලට නුදුරු ප්‍රදේශයක දර්ශනයක් දැක්වේ. 1809 වර්ෂයේ දී හෙන්රි සෝල්ට් (1780-1827) විසින් අඳින ලද මෙය ඇතුළත් වන්නේ 'Twenty Four Views in St. Helena, the Cape, India, Ceylon, the Red Sea, Abyssinia and Egypt' නම් කෘතියේය. මෙහි දැක්වෙන්නේ ඕලන්දයින් විසින් තනන ලද ඇල අවසන් වූ ස්ථානයේ බව ඒ පිළිබඳ විස්තරයක දැක්වේ (ඒ චිත්‍රය සම්බන්ධ බ්‍රිතාන්‍ය පුස්තකාල පිටුවට මෙතැනින් පිවිසෙන්න) 

ගාල්ලට නුදුරු ප්‍රදේශයක දර්ශනයක් දැක්වෙන චිත්‍රයක්

• ඇන්ඩෘ නිකොල්ගේ චිත්‍ර දෙකක් - ඇන්ඩෘ නිකොල් (1804-1886) කොළඹ ඇකඩමියේ (වර්තමාන රාජකීය විද්‍යාලය) ‌චිතු ගුරුවරයෙකු ලෙස සේවය කිරීම සදහා 1846 දී මෙරටට පැමිණියේය. වසර කීපයක් මෙරට සිටි ඔහු අඳින ලද චිත්‍ර එකතුවක් කොළඹ ජාතික කෞතුකාගාර‌ය සතුව ප්‍රදර්ශනය කර තිබේ. මෙම ප්‍රදර්ශනයේ ඇත්තේ ඔහු විසින් අඳින ලද අනුරාධපුරයේ ථූපාරාමය හා පොළොන්නරුවේ ලංකාතිලකය යන චිත්‍ර දෙකයි.

අනුරාධපුර ථූපාරාමය

පොළොන්නරුවේ ලංකාතිලකය

• එච්. සී. පී. බෙල්ගේ සෙල්ලිපි සටහන් පොතක් - 1890 වර්ෂයේ දී මෙරට පළමු පුරාවිද්‍යා කොමසාරිස්වරයා ලෙස පත් වූ සිවිල් නිලධාරී එච්. සී. පී. බෙල් (1851-1937) විසින් සෙල්ලිපි පිටපත් සටහන් කිරීම සඳහා යොදාගත් පොතකි.

• එච්. සී. පී. බෙල්ගේ සටහන් පොතක්

• ශ්‍රී ලංකාවේ මැතිවරණ කොට්ඨාස මායිම් සිතියමේ පළමු සංශෝධනය (1933-34) - මෙම සිතියමේ සඳහන් වන ආකාරයට එය ලංකාවේ මැතිවරණ කොට්ඨාස මායිම් සිතියමේ පළමු සංශෝධනය පෙන්නුම් කරන්නකි. 1933-1934 වර්ෂ එහි සඳහන් වේ. 

මැතිවරණ කොට්ඨාස මායිම් සිතියමේ පළමු සංශෝධනය (1933-34)

• 1951 දී සම්මත වූ නිදහස් ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික ධජය - මෙරට ජාතික ධජය තීරණය කිරීම සඳහා පත් කරන ලද ජාතික ධජ කමිටුව මගින් සකස් කරන ලද ජාතික ධජයයි මේ. 1948.03.06 දින පත් කරන ලද සත් දෙනෙකුගෙන් යුක්ත ඒ කමිටුවේ සභාපති වූයේ එස්. ඩබ්ලිව්. ආර්. ඩී බණ්ඩාරනායක මහතාය. එහි ලේකම් තනතුර දරා ඇත්තේ සෙනරත් පරණවිතාන මහතාය. මේ වාර්තාව 1951 දී නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ සභාගත කර තිබේ. එය පාර්ලිමේන්තු මාලාවේ (Parliamentary Series) පළමු පාර්ලිමේන්තුවේ හතරවැනි සැසියේ අංක 5 දරණ වාර්තාව ලෙස මුද්‍රණය වී ඇත. මේ ධජයට යටින් උක්ත නියෝජිතයන් සත් දෙනාගෙන්ත හය දෙනෙක් අත්සන් තබා ඇත. මෙය මුලින්ම ඔසවන ලද්දේ 1952 වර්ෂයේ නිදහස් උත්සවයේ දී බව සඳහන්ය.

1951 දී සම්මත වූ ජාතික ධජය

එහි දී ඔබට දැකගත හැක වෙනත් වැදගත් පොත් හා වෙනත් දෑ අතර පහත සඳහන් ඒවා ද වේ.

• විවිධ භාෂාවලින් ලියැවුණු පුස්කොළ පොත් ගණනාවක්
• පිලිප්පුස් බෝල්දියස්ගේ කෘතියේ පිටපතක්
• කපිතාන් චාල්ස් ඩී.සී. ඕබ්‍රයන්ගේ සිතුවම් කීපයක් (1864 මුද්‍රිත කෘතියක)
• රොබට් නොක්ස්ගේ කෘතියේ 1911 සංස්කරණයේ (රයන් සංස්කරණය) පිටපතක්
• සරසවි සඳරැස පුවත්පතේ 1881 කලාප ඇතුළත් වෙළුමක්.
• මුද්දර පොත් 
• 1949 දී නිකුත් වූ නිදහස් සමරු මුද්දර
• ජාතික කෞතුකාගාරයේ 100 වන හා 125 වන වර්ෂ සමරු මුද්දර
• මෙරට පළ වී ඇති කුඩාම කෘතියේ පිටපතක්
• ජාතික කෞතුකාගාර පුස්තකාලයේ ප්‍රතිග්‍රහණ ලේඛනයක්
• ජාතික කෞතුකාගාර සුචි කැබිනට්ටුවක් 

මේ ප්‍රදර්ශනයට ඇතුළු වන ස්ථානයේ ම දක්වා ඇති මේ ප්‍රදර්ශනය පිළිබඳ පුවරුවේ ජාතික කෞතුකාගාර පුස්තකාලයේ ආරම්භය සම්බන්ධව සඳහන් වේ (පහතින් සඳහන්ය). 

එහි සඳහන් කරුණක් එක් කරුණක් මගේ අවධානයට ලක් විය. එනම්, ජාතික කෞතුකාගාරය ස්ථාපිත කිරීමේ ලා රාජකීය ආසියාතික සමිතියේ ලංකා ශාඛාවේ දායකත්වයයි. එසේම එහි පුස්තකාලයේ ආරම්භයේ දී තිබූ පොත් 1440න් 815ක් ලබා දී ඇත්තේ ඒ සමිතියෙනි (1877 වර්ෂය සඳහා වන කෞතුකාගාර පාලනවාර්තාවේ ඒ පිළිබඳ සටහන පහත දැක්වේ). අද, ශ්‍රී ලංකා රාජකීය ආසියාතික සමිතිය නමින් ක්‍රියාත්මක මෙරට පැරණිතම පුස්තකාලයක් පවත්වාගෙන යන මේ සමිතියට මම ද කාලයක සිට සක්‍රිය ලෙස සම්බන්ධ වී සිටීම මට සතුටකි.

ජාතික කෞතුකාගාරයේ අධ්‍යක්ෂ ඒ. හේලි සම්පාදනය කළ 1877 වර්ෂයේ වාර්තාවෙන් උපුටාගත් කොටසක්
- මෙහි කෞතුකාගාර පුස්තකාලය ගැන ද, එහි ආරම්භක එකතුව ලැබුණු ආකරය ගැන ද සඳහන් වේ.

ප්‍රදර්ශනයේ විස්තර ඇතුළත් පෝස්ටරය

මගේ දකුණේ සම්බන්ධය

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

'දකුණ' යනු කවදත් කතාබහට ලක් වූ ප්‍රදේශයකි. අද දකුණ යනුවෙන් අදහස් වන්නේ වර්තමාන පළාත් බෙදීම්වල එක් පළාතකි. අද දකුණ යනු පුරාණ රෝහණයෙන් කොටසක් පමණි.

කොළඹ හා රටේ වෙනත් පැතිවල වාසය කරන සැලකිය යුතු පිරිසකට මෙන්ම මට ද දකුණේ සම්බන්ධයක් තිබේ. මගේ ඒ සම්බන්ධය දිස්ත්‍රික්ක තුනටම අදාළය. ඒ මෙසේය.

මම ගාල්ලේ උපන්නෙමි

මම උපන්නේ ගාල්ලේය. නිශ්චිතවම කිවහොත් ගාල්ලේ මහමෝදර පිහිටා ඇති රෝහලේය. ඒ කාලයේ ගාල්ලේ ප්‍රධාන රෝහල තිබුනේ මහමෝදරය. උප්පැන්න සහතිකයේ ද සඳහන් වෙයි.

මගේ තාත්තාගේ ගම වූයේ මාතර අකුරැස්සය. ඔහුගේ මහගෙදර පිහිටා ඇත්තේ අකුරැස්සේ, මාරගොඩ ගමේ පිහිටි උඩහේන නම් ඉඩමේය. විසුම්පෙරුම වාසගම දරන්නන් වැඩි වශයෙන් වාසය කරන්නේ ගාල්ල දිස්ත්‍රික්කයේය. අපේ මුත්තාගේ (සීයා) පියා ගාල්ලේ සිට අකුරැස්සට පැමිණ ඇති බවක් කතාවට කියනු අසා ඇත්තෙමි.

මම අදත් රටේ ආසම ප්‍රදේශය ගාල්ලය. ගාල්ලේ ගිය විට මට බොහෝ හුරු පුරුදු ගතියක් දැනෙයි. කෙටියෙන් කිවහොත් ගාල්ල මට ගෙදර සේ දැනේ. (මම කැමති දෙවැනි ප්‍රදේශය අනුරාධපුරයයි. තෙවැනි තැන හිමිවන්නේ නුගේගොඩටයි. ඒ හැර මන්නාරමට ද බොහෝ සේ ප්‍රිය කරමි.)

ගාලු ලන්දේසි කොටුව, අලුත් දොරටුව (ඡායාරූපය 2013)

හම්බන්තොට මුලින්ම ජීවත් වීමි

ගාල්ලේ උපන්න ද ඉතා ළදරු කාලයේ මුලින්ම මා ජීවත් වී ඇත්තේ හම්බන්තොට දිස්‌ත්‍රික්‌කයේ, තංගල්ලට නුදුරු කදුරුපොකුණ ග්‍රාමයේය. ඒ, අම්මා ඒ ගමේ සේවය කළ නිසා අප එහි පදිංචි වී සිටි බැවිනි. 1972 නොවැම්බර් මස 24 දින නිකුත් කර ඇති ඇයගේ හැඳුනුම්පතේ සඳහන් ලිපිනය අංක 158, ඉහලගොඩ, කදුරුපොකුණ වේ.

කෙසේ වෙතත් කදුරුපොකුණේ ගෙවූ කාලය ගැන කිසිදු මතකයක් මට නැත. මට මාස තුනක් පමණ කාලයේ දී අපේ අම්මාට ලැබුණු රාජකාරි ස්ථාන මාරුවක් නිසා අප ඒ ගමෙන් නික්මුණු නිසාය. කිසිත් මතකයක් නොතිබූ ඒ ගමට මම ආපසු ගියේ වසර හතළිහකට පසු 2013 වර්ෂයේ දීය. ඒ 1967 සිට 1972 අග දක්වා කාලයක් තමන් සේවය කළ ඒ ගම බලන්නට අම්මා කැමති වූ නිසාය.

කදුරුපොකුණට යන පාර (ඡායාරූපය 2013)

මාතර ගෙවුණු කාලය

අම්මාගේත් තාත්තාගේත් රැකියාවේ ස්ථාන මාරු නිසා අපි ඉන්පසු වසර කීපයක් මාතර දිස්‌ත්‍රික්‌කයේ ගොඩගම හා හිත්තැටිය යන ගම්වල පදිංචි සිටියෙමු. බබ්බු සිඤ්ඤෝ හෝ බබුන් සිඤ්ඤෝ නම් කෙනෙකුට අයත් විශාල කුලී නිවසක අප හිත්තැටියේ දී පදිංචිව සිටි අතර, ඒ කාලයේ සිදු වූ ඇතැම් සිදුවීම් වෙනම ලියන්නට තරම් මට මතකය. ඒ නිවස පිහිටා තිබුනේ මාතර-අකුරැස්ස පාර අයිනේ තිබූ හිත්තැටිය සමුපකාරය අසලින් මදක් ඇතුළට වන්නටය (දවල්ට මට බත් කැවීම සඳහා ඇතැම් දවසක ට්‍රයිසිකලයේ මා තබාගෙන මහ පාර අසලට ගොස් ආපසු තල්ලු කරගෙන ඒම අපේ නැන්දාට අපහසු නොවූයේ නිවසට පාරේ සිට ඇති දුර ඒ තරම් අඩු නිසාය!). මාතරට ආසන්න ගොඩගම ප්‍රදේශයේ පදිංචි වීමට සිතා තාත්තා පර්චස් විස්සක පමණ ඉඩමක් ද මිල දී ගෙන තිබිණි.

ඉන් පසුව 1978 ජනවාරියේ දී හෙවත් මට වයස අවුරුදු 5කුත් මාස කිහිපයක දී අපි කොළඹ ආවෙමු. ඒ මා අසනීපයෙන් සිටි නිසාය. මාසයක් පමණ කාලයක් මා රෝහලේ සිටි නිසාත්, කලක් ප්‍රතිකාර ගැනීමට ආ යුතු වූ නිසාත් නිවාඩු නැති වීමෙන් අම්මාත්, තාත්තාත් කොළඹට මාරු වීම් හදාගත්හ (ඒ දෙදෙනා 1960 දශකයේ මැද කොළඹ රාජකාරි කළ අයයි). අපි කොළඹ පදිංචි වීමු. කළුබෝවිල, රාජගිරිය, නුගේගොඩ ප්‍රදේශවල වසර 14ක කුලී නිවාස චාරිකාවකින් පසුව අවසානයේ දැන් සිටින ගමේ පදිංචි වීමු (තාත්තා ගොඩගමින් මිල දී ගෙන තිබූ ඉඩම 1989 දී රුපියල් තිස් දහසකට විකුණා දැමුවේ දැන් අප පදිංචි ඉඩම මිල දී ගැනීමටය).

ඒ මගේ දකුණේ සම්බන්ධයයි.

එහෙත් මම කිසිවිටක දකුණ රටේ අනෙක් පැතිවලට වඩා උසස් බව කියන්නේ නැත. එසේම දකුණේ අය අන් අයට වඩා උසස් සේ පවසන්නේ නැත. එසේම, අනෙක් පළාත් හෝ ප්‍රදේශවල අය පහත් සේ සලකන්නේ ද නැත අනෙක මගේ අම්මා ද, උඩරට ප්‍රත්‍යන්ත ප්‍රදේශයක් වූ තුන්කෝරළයේය.

එහෙත් මම මගේ දකුණේ සම්බන්ධය ගැන ආඩම්බර වෙමි.

2023.01.01