Saturday, December 28, 2013

ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ පරිසරයට තර්ජනයක්‌?

ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ පරිසරයට තර්ජනයක්‌? (Micro plastics - a threat to environment?)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර (Vidusara), 2013-12-25

http://www.vidusara.com/2013/12/25/feature1.html



ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ හෙවත් මයික්‍රෝ ප්ලාස්‌ටික්‌ (පසජරදචක්‌sඑසජි) යන වචනය මෙන්ම ඒ මොනවා ද යන්න පිළිබඳව ඇතැම් විට ඔබ අසා නොමැති විය හැකි ය. මේ නමින් ම කියෑවෙන ආකාරයට, ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ යනු බෙහෙවින් කුඩා ප්‍රමාණයේ ප්ලාස්‌ටික්‌ ය. මේවා පිළිබඳ විද්‍යාත්මක අර්ථ දැක්‌වීමේ නිශ්චිත එකඟතාවක්‌ දැකිය නොහැකි බවක්‌ පෙනේ. එක්‌ අර්ථදැක්‌වීමකට අනුව ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබන්නේ මිලිමීටර් 1 ප්‍රමාණයට වඩා කුඩා ප්‍රමාණයේ ප්ලාස්‌ටික්‌ අංශු ය. කෙසේ වෙතත් ඇතැම් විට මිලිමීටර් 5ට වඩා කුඩා අංශු ද මේ වර්ගයට අයත් කර දක්‌වා තිබේ. මේ අනුව කුඩා ප්‍රමාණයේ ප්ලාස්‌ටික්‌ අංශු ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ ලෙස වර්ග කරනු ලබන බව පැහැදිලි ය.

මේ කුඩා ප්‍රමාණයේ ප්ලාස්‌ටික්‌ අංශු පරිසරයට එකතු වන්නේ කෙසේ ද යන්න වැදගත් කරුණකි. ලෝකයේ භාවිත කරනු ලබන ප්ලාස්‌ටික්‌ අතරින් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක්‌ ප්ලාස්‌ටික්‌ අපද්‍රව්‍ය ප්‍රවාහයෙන් අතුරුදන් වේ. මේ අතරින් යම් ප්‍රමාණයක්‌ ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ ලෙස පරිසරයට එක්‌ වන බව විශ්වාස කළ හැකි ය.

ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ ප්‍රභව


ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ පරිසරයට එක්‌ වන ආකාර කිහිපයක්‌ පිළිබඳව යෝජනා වී තිබේ. ඒවා මෙසේ ය.

1. සෘජු හෝ වක්‍ර භාවිතය සඳහා නිපදවනු ලබන ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ - විවිධ ප්‍රයෝජන සඳහා නිපදවනු ලබන කුඩා ප්‍රමාණයේ ප්ලාස්‌ටික්‌ අංශු මීට අයත් ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, කාර්මික උල්ලේඛ (abrasive) හා ජෙල් වැනි රූපලාවන්‍ය නිෂ්පාදන මීට ඇතුළත් වේ. එසේ ම මේවා ඇතැම් කර්මාන්තවල පූර්වග ද්‍රව්‍ය (precursor) ලෙස ද යොදාගැනේ. මේවා 'ප්‍රාථමික ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌' ලෙස ද හැඳින්වේ.

2. විශාල ප්ලාස්‌ටික්‌ භාණ්‌ඩ හා කැබැලි කුඩා කොටස්‌වලට කැඩී බිඳී යැමෙන් නිපදවෙන ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ - පරිසරයේ දී යාන්ත්‍රික සාධක නිසා සහ සූර්යාලෝකයට ලක්‌ වීමෙන් ප්ලාස්‌ටික්‌ කැඩී බිඳී යන අතර මේ තත්ත්වය වැඩි වශයෙන් දැකිය හැක්‌කේ සාගර පරිසරයේ ය. මේවා 'ද්විතීයික ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌' ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.

3. කෘත්‍රිම රෙදි සේදීමේ දී - කෘත්‍රිම රෙදි සේදීමේ දී රෙදි අතර ඇති නූල් විවර සෑදෙමින් ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ අංශු පරිසරයට නිකුත් වීම සිදුවිය හැකි ය. මේ පිළිබඳව සිදු කර ඇති අධ්‍යයන අනුව පරිසරයේ ඇති මිලිමීටර් 1ට අඩු ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ අතරින් වැඩි ප්‍රමාණයක්‌ නිකුත් වන්නේ කෘත්‍රිම රෙදි සේදීමේ දී බව පෙනී ගොස්‌ තිබේ.

ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ හා ඒවායේ පරිසර බලපෑම්


ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ මෑතක්‌ වන තුරු සැලකුණේ එතරම් පරිසර හානියක්‌ සිදු නො වන ද්‍රව්‍යයක්‌ ලෙසිනි. එහෙත් පර්යේෂණවලින් හෙළි වන කරුණු අනුව, ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ නිසා පරිසරයට ඇති වන බලපෑම් පිළිබඳව විද්‍යාඥයන් ගේ වැඩි අවධානයක්‌ දැන් දැන් යොමු වී ඇත. ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ යනු වර්ධනය වෙමින් පවත්නා පාරිසරික ගැටලුවක්‌ ලෙස මේ වන විට පිළිගැනීමට ලක්‌ ව ඇත.

ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ නිසා වැඩි ගැටලුවක්‌ ඇති වී තිබෙන්නේ සාගර හා මුහුදු ප්‍රදේශ ආශ්‍රිත ව ය. ප්ලාස්‌ටික්‌ භාවිතය ඉහළ යන බැවින් ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ පරිසරයට එකතු වීම දිගින් දිගට ම සිදු වනු ඇත. කෙසේ වෙතත් සාගර පරිසරයේ දැකිය හැකි ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ සාන්ද්‍රණයේ වර්ධනයක්‌ වැඩි වීමක්‌ දැකිය නොහැකි බව ඇතැම් අධ්‍යයනවලින් පෙන්වා දී තිබීම ද වැදගත් කරුණකි. මේවා පරිසරයෙන් ඉවත් වන ක්‍රම පිළිබඳව අවබෝධයක්‌ නොමැති බව ඇතැම් විද්‍යාඥයන් පෙන්වා දී ඇති කරුණකි.

2008 වර්ෂයේදී ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ හා ඒවායේ බලපෑම් පිළිබඳව ජාත්‍යන්තර සම්මන්ත්‍රණයක්‌ පවත්වන ලදි. එසේ ම ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ හා එහි බලපෑම් පිළිබඳව ජගත් මට්‌ටමේ ඇගැයීමක්‌ සිදු කිරීම හා සම්බන්ධ සාකච්ඡා මාලාවක්‌ මේ වන විට පැවැත්වෙමින් තිබේ. ඒ අනුව සකස්‌ කරනු ලබන ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ පිළිබඳ ජගත් ඇගැයීම් වාර්තාව 2014 නොවැම්බර් මාසයේ දී පැවැත්වෙන ජාත්‍යන්තර සමුළුවක දී ඉදිරිපත් කිරීමට නියමිත ව තිබේ.

හඳුනාගෙන ඇති පාරිසරික බලපෑම්


ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌වල පාරිසරික බලපෑම් වඩාත් වඩාත් වාර්තා වී ඇත්තේ ඒවා වඩාත් අධිකව සාන්ද්‍රණය වී ඇති සාගර පරිසර පද්ධතිවලිනි. මේවා ආකාර දෙකකින් දැක්‌විය හැකි ය. ප්ලාස්‌ටික්‌ නිෂ්පාදනයේ දී ඒවාට ඇතුළත් වූ විවිධ කාබනික සංයෝග ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ හරහා විවිධ සාගර ජීවීන් ගේ ශරීරගත වීම පිළිබඳ වාර්තා ඉන් පළමුවැන්න වන අතර, සාගරයේ ඇති විවිධ දිගු කල් පවත්නා කාබනික දූෂක වැනි හානිකර රසායනික ද්‍රව්‍ය මේ ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ අංශුවලට අධිශෝෂණය වීමෙන් පසුව ජීවීන් ගේ ශරීරගත වීම දෙවැනි ආකාරයයි. එනම් ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ ප්‍රවාහන ඒකකයක්‌ සේ ක්‍රියා කරයි.

විවිධ හානිකර පරිසර දූෂක ද්‍රව්‍ය ජීවීන් ගේ ශරීරවලට සංක්‍රමණය වීම සඳහා මේ ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ ක්‍රියා කරන ආකාරය පසුගිය දා වාර්තා වූ එක්‌ පර්යේෂණ වාර්තාවකින් හෙළි කර තිබේ. මෙහි දී ඔවුන් ඇනෙලිඩා වංශයට අයත් පණු විශේෂයක්‌ (lugworms - Arenicola marina) පිළිබඳව අවධානය යොමු කර ඇත. වෙරළාශ්‍රිතව හා නොගැඹුරු මුහුදේ වැලි අතර වෙසෙන මේ පණුවන් දිරා යන කාබනික ද්‍රව්‍ය ආහාරයට ගන්නා අතර ඒ සමඟ වැලි ද ශරීරගත වේ. අදාළ පරීක්‌ෂණයේ දී ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ සහිත සුලබ රසායනික දූෂක හා ආකලන ද්‍රව්‍ය ඇතුළත් වැලිවලට නිරාවරණය කළ පසුව පණුවන් ගේ ශරීර පටකවල මේ ද්‍රව්‍ය හමු වන සාන්ද්‍රණය ඒ ජීවීන් ගේ සාමාන්‍ය ක්‍රියාකාරිත්වයට බලපෑම් කළ හැකි තරමට ඉහළ බව හෙළි වී තිබේ. පණුවන් ගේ ශරීරවල තිබූ ප්ලාස්‌ටික්‌ නිෂ්පාදනයේ දී එක්‌ කරනු ලබන ආකලන ද්‍රව්‍යයක්‌ වන ට්‍රයික්‌ලෝසාන් අදාළ පණුවන් ගේ මරණ ඇති කිරීමට මෙන්ම පත්ලේ අවසාදිත වෙනස්‌ කිරීමට ඇති හැකියාව බලපාන තරම් ඉහළ වී තිබේ. මේ පණුවන් පක්‌ෂීන් හා මසුන් ගේ ගොදුරු බවට පත් වන බැවින් අදාළ රසායන ද්‍රව්‍ය ආහාර දාමය ඔස්‌සේ ඉහළ සිටින ජීවීන් ගේ ශරීරගත වීමට හැකි ය. එසේ ම ග්‍රීෂ්ම සෘතුවේ දී සිදු වන මේ සතුන් ගේ මරණවලට හේතුව ද මේ ප්ලාස්‌ටික්‌ වීමට ඉඩ ඇති බව ද අනුමාන කර ඇත. (මූලාශ්‍රයCurrentBiology, DOI: 10.1016/j.cub.2013.10.012)

උක්‌ත අධ්‍යයනය හා සමගාමී ව පළ වී ඇති තවත් අධ්‍යයනයකින් හෙළි ව ඇති ආකාරයට මේවා මේ ජීවීන් ගේ ශාරීරික ක්‍රියාකාරිත්වයට යම් බලපෑමක්‌ සිදු කරන බව ද තහවුරු වී ඇත. මීට බලපා ඇති සාධක සේ දක්‌වා ඇත්තේ ආහාර ගැනීමේ ක්‍රියාකාරිත්වය අඩු වීම, ආහාර මාර්ගයේ වැඩි කාලයක්‌ රැඳී තිබීම හා ප්‍රදාහය වැනි තත්ත්ව ඇති වීමයි. (මූලාශ්‍රයCurrent Biology,DOI: 10.1016/j.cub.2013.10.06)

මේ අතර ඉදිරියේ දී පළ කිරීම සඳහා පිළිගෙන ඇති අධ්‍යයනයකට අනුව සත්ත්ව ප්ලවාංග වැනි කුඩා ජීවීන් ආහාරයක්‌ සේ සිතා මේ ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ ආහාරයට ගැනීමට පෙලැඹීමක්‌ සිදු වේ. පරීක්‌ෂණාගාර තත්ත්ව යටතේ සිදු කරන ලද අධ්‍යයනයෙන් පෙනී ගොස්‌ ඇත්තේ සත්ත්ව ප්ලවාංග වැනි ජීවීන් ආහාරයට ගන්නා ආහාර දාමයේ ඊට වඩා ඉහළ මට්‌ටම්වල සිටින ක්‍රස්‌ටේසියාවන් වැනි සතුන් ගේ ශරීරවලට ද ප්ලාස්‌ටික්‌ සාන්ද්‍රණය වන බව ය. ඒ අනුව ආහාර දාමයේ ඉහළ සිටින ජීවීන් ගේ ශරීරවල සාන්ද්‍රණය වන විෂ සහිත ද්‍රව්‍ය සඳහා ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ ද හේතු විය හැකි බවක්‌ පෙනේ. (මූලාශ්‍රයEnvironmentalPollution, DOI: 10.1016/j.envpol.2013.10.013)

මේ ආකාරයෙන් ආහාර දාමයේ ඉහළ මට්‌ටම්වලට යන විට, මේ ප්ලාස්‌ටික්‌වලින් ලැබෙන රසායනික ද්‍රව්‍ය ජෛව සාන්ද්‍රණයට ලක්‌ වීම ගැටලුසහගත විය හැකි ය. මේ කරුණු අනුව සමස්‌තයක්‌ ලෙස ගත් විට තවත් පරිසර දූෂකයක්‌ සේ සැලකිය හැකි මේ ක්‌ෂුද්‍ර ප්ලාස්‌ටික්‌ පිළිබඳව විද්‍යාඥයන් තවදුරටත් අනාවරණය කරගත යුතු දේ බොහෝ බවක්‌ පෙනේ. විශේෂයෙන් එහි බලපෑම් පිළිබඳව පවා අද අප දන්නා දේ තවමත් අඩු බව පැහැදිලි ය.

http://www.vidusara.com/2013/12/25/feature1.html

Thursday, December 12, 2013

Sri Lanka on world map of biodiversity hotspots

Dhanesh Wisumperuma


The Nation, 2013-12-08 (Fine, p.1)

http://www.nation.lk/edition/fine/item/23380-sri-lanka-on-world-map-of-biodiversity-hotspots.html





Sri Lanka is the home for a rich biodiversity, which is a part of its natural wealth. The country has a high endemism - 30% of its vertebrate animals and 28% of its flowering plants are found only in Sri Lanka. This diversity and the multiple threats faced included the country’s southwestern region among the ‘biodiversity hotspots’designated about two and half decades ago.

Biodiversity hotspot concept emerged as an effort to identify conservation priorities and it was to define the areas that are the most immediately important for conserving biodiversity. The hotspots are locations that hold especially high numbers of endemic species, in a limited area of occupation which was under imminent threat.This concept was somewhat widely discussed in the conservation arena of the country and was used for decision making and policy issues related to biodiversity.

A recent global study has pinpointed a list of most important protected areas specially for the conservation of bird, amphibian and mammal diversity. This is a result of the work of an international team, whose study was published in the world renowned journal Science few weeks ago. The most important issue is the fact that two Sri Lankan sites are among these ‘irreplaceable protected areas’.

New study


There is no doubt about the significance of protected areas for the conservation of biodiversity and conservation action which are centered on these at present. However, some of these protected areas may be highly important in terms when we consider the threatened biodiversity they harbor. This new study is an effort to identify such protected areas.

‘Irreplaceable protected areas’ – the protected areas the researchers mention are defined as the protected areas most critical to prevent extinctions of the world’s mammals, birds and amphibians.Through their analysis, the researchers identified 137 protected areas situated in 34 countries, as “exceptionally irreplaceable”. These sites are the home for about 627 birds, amphibians, and mammals, and 319 of them are listed as globally threatened. More than half of the distribution of these animals is confined to these protected areas.This shows that the importance of these protected areas in terms of conserving these taxa of animals, but they have also calculated the overall irreplaceability based on the all species available in these protected areas.

These are being calculated comparing each protected area’s contribution for the survival of the species. Extensive data available for 173,461 terrestrial protected areas in the world and assessments of 21,419 species on The IUCN Red List of Threatened Species have been used for this analysis.
Protected areas

According to the list of the identified protected areas, Sri Lanka has two sites, namely the Central Highlands World Heritage Site and Kanneliya Forest Reserve. These areas are well known protected areas in Sri Lanka in terms of their biodiversity as well as endemism.

Central highlands complex is a world Heritage Site designated in 2010 and consists of three main protected areas – the Peak Wilderness Protected Area, the Horton Plains National Park and the Knuckles Conservation Forest.These forests include the largest and least disturbed remaining areas of the submontane and montane rain forests of Sri Lanka and these protected areas cover an area of 537 square kilometers. More than half of the country’s endemic vertebrates, half of the country’s endemic flowering plants are found in these forests and grassland ecosystems.However, these protected areas are threatened with anthropogenic causes. For instance, the Knuckles area is highly threatened with cardamom cultivation and the Peak Wilderness is threatened with encroachments.

Kanneliya forest reserve is located in Galle District in the southwestern region of the country. Kanneliya Forest is a part of the Kanneliya-Dediyagala-Nakiyadeniya International Biosphere Reserve under the Man and Biosphere Program of UNESCO in 2004.With a 62 square kilometer area, it is mentioned as the most extensive surviving block of low land rainforest next to Sinharaja forest. However the highest percentage of endemic woody species of any wet zone forest in the country (i.e. 60%) is recorded from Kanneliya. It is rich in faunal species too.

Clear message


The key message issued by this study is clear. These identified protected areas must be considered as crucial in conservation of biodiversity as they harbour a considerable high number of endemics and threatened animals – birds, amphibians and mammals as well as other species.Hence conserving those should be a high priority in those countries.

Dr. Ana Rodrigues, one of the authors of the above research paper pointed outin an email conversation that their main aim is to raise the profile of these exceptional sites, to improve their conservation prospects. This analysis provides practical advice for improving the effectiveness of protected areas in conserving global biodiversity. There are numerous challenges in the conservation of these protected areas, despite decades of conservation efforts worldwide.As we know, conservation itself is a struggle in the socio-economic context in the world, particularly in developing countries.

This research or its relevancy to Sri Lanka was not much highlighted in Sri Lankan media. This issue should be taken in to consideration of conservation authorities, when designing conservation strategies and action as the importance of these protected areas has been defined scientifically.

Pics by Bushana Kalhara


For e-paper version with all pics: http://www.nation.lk/epaper/sunday/2013/12/08/#17/z

Saturday, December 7, 2013

බුදුන් වහන්සේ වැඩ විසූ කාලය පිළිබඳ පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක අලුත් වෙයි

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම


විදුසර (Vidusara) 2013-12-04 p. 2-3

http://www.vidusara.com/2013/12/04/feature2.html


දෙ දහස්‌ හය සිය වසරකට පමණ පෙර කාලයක පැරැණි දඹදිව ජනිත වූ බුදුන් වහන්සේ දෙසූ දහම අද වන විට ලෝකයේ ප්‍රධානතම දර්ශනයක්‌ හා ආගමක්‌ බවට පත aව තිබේ. මේ වන විට ලෝකය පුරා මිලියන 500කට අධික බොදුනුවන් පිරිසක්‌ වාසය කරන අතර එය ලෝකයේ සංවිධානාත්මක ආගම් අතර පැරැණිතම ආගමක්‌ ද වේ.

බුදුදහම ලොවට දායාද කළ බුදුන් වහන්සේ වැඩ විසූ කාලය මෙන්ම උන්වහන්සේ පිළිබඳව ද වැඩි වශයෙන් ඇත්තේ ලේඛනගත සාක්‌ෂි වේ. උන්වහන්සේ මෙන්ම බුදුදහම හා සම්බන්ධ වන ස්‌ථාන පිළිබඳව ද පවත්නා පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක බොහොමයක්‌ ලැබෙන්නේ අශෝක අධිරාජයා ගේ පාලන සමය හෙවත් ක්‍රි.පූ. 3 වැනි සියවස පමණ සිට ය. බුදුන් වහන්සේ වාසය කළ බවට සමකාලීන පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක අඩු වීම උන්වහන්සේ විසූ කාලය සම්බන්ධව විවිධ ශාස්‌ත්‍රීය මත පළ වීමට ද හේතු වී තිබේ. (මේ පිළිබඳව කෙටි විස්‌තරයක්‌ පහත සඳහන් වේ). මේ නිසා බුදුන් වහන්සේ විසූ කාලය හා ඒ හා සම්බන්ධ සමකාලීන සාධක ගවේෂණය සම්බන්ධව පුරාවිද්‍යාඥයන් ගේ අවධානය යොමු ව ඇත්තේ කලක පටන් ය.

මේ පිළිබඳව සිදු කරන ලද පුරාවිද්‍යාත්මක පර්යේෂණයක වාර්තාවක්‌ පසුගිය දා Antiquity නම් පුරාවිද්‍යා සඟරාවේ පළ විය. ඊට ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවලින් ලැබුණු අවධානයෙන්, පර්යේෂණයක්‌ ලෙස එහි ඇති වැදගත්කම හා බෞද්ධාගමිකයන්ට එහි ඇති සුවිශේෂී බව ද පැහැදිලිව පෙනිණි.

ලුම්බිණියේ කැණීම්


මේ පර්යේෂණය සඳහා පදනම් වූයේ බුද්ධත්වයට පත් වූ සිද්ධාර්ථ කුමාරයා උපන් ස්‌ථානය වන ලුම්බිණියේ සිදු කරන ලද කැණීමකි. සිද්ධාර්ථ කුමාරයා ගේ මව වූ මහාමායා දේවියට දරු ප්‍රසූතිය සිදු වූයේ ඇය වාසය කළ කපිලවස්‌තු නගරයේ (කිඹුල්වත් පුරය) සිට ස්‌වකීය මාපියන් විසූ දෙව්දහ නුවර වෙත ගමන් කරන අතර දී, මේ දෙනුවර අතර පිහිටි ලුම්බිණි නම් සල් උයනේ පිහිටා ඇති සල් වෘක්‌ෂයක්‌ සමීපයේ දී ය.

වර්තමාන ඉන්දියානු දේශ සීමාවට ආසන්න ව නේපාලයේ පිහිටා ඇති ප්‍රදේශයක්‌ ලුම්බිණිය ලෙස හඳුනාගෙන තිබේ. 1896 වර්ෂයේ දී පමණ එය නිසැකව හඳුනාගන්නා ලද්දේ, එහි පිහිටා තිබුණු අශෝක ස්‌ථම්භයේ සඳහන් ශිලාලේඛනය හේතුවෙනි. ක්‍රි.පූ. තුන්වැනි සියවසේ දී අශෝක අධිරාජයා මේ ස්‌ථානය වන්දනා කිරීමට පැමිණි බව එහි සඳහන් වේ. (මෙවැනි අශෝක ස්‌ථම්භ රැසක්‌ බුදුන් වහන්සේ හා සම්බන්ධ ස්‌ථානවල පිහිටුවා තිබේ). එසේ ම ඉතිහාසය පුරා තවත් බොහෝ බෞද්ධ වන්දනාකරුවන් ලුම්බිණියට පැමිණි බවට වාර්තා තිබේ. නැවත හඳුනාගැනීමෙන් පසුව අද වන විට ලුම්බිණිය ලෝකවාසී බොදුනුවන් ගේ ඉමහත් වන්දනාවට ලක්‌ ව ඇති හා සංචාරක ආකර්ෂණයට ලක්‌ ව ඇති ස්‌ථානයකි. එහි විවිධ කාල වකවානුවලට අයත් ඉදිකිරීම් රැසක්‌ දැකගත හැකි ය.

ලුම්බිණියේ පිහිටා ඇති මායාදේවී විහාරයේ පෙර කී පුරාවිද්‍යාත්මක කැණීම් සිදු කර ඇත්තේ රටවල් ගණනාවක පුරාවිද්‍යාඥයන් ගෙන් සමන්විත කණ්‌ඩායමකි. ඔවුන් පසුගිය වසර තුනක පමණ කාලයේ දී වසරකට සති කිහිපයක කාලයක්‌ තිස්‌සේ අදාළ ස්‌ථානයේ කැණීම් සිදු කර තිබේ.

මේ කැණීම්වල දී අදාළ ස්‌ථානයේ දැකිය හැකි අශෝක අධිරාජයා ගේ කාලයට අයත් ඉදිකිරීම්වලට පහළින් පිහිටා ඇති තරමක්‌ අක්‍රමවත් පැරැණි ගඩොල් ඉදිකිරීමක ශේෂ ඔවුන්ට හමු වී ඇත. මේ ගඩොල් ප්‍රමාණයෙන් වඩා විශාල ඒවා වීම විශේෂයක්‌ සේ සඳහන් කර ඇත.

මේ ගඩොල් ඉදිකිරීම්වලට පහළින් ම ඔවුන්ට හමු වී ඇත්තේ කහ මැටිවලින් සමන්විත ස්‌ථරයකි. එහි ඔවුන්ට දැකිය හැකි වූයේ කණු සිටුවූ සිදුරු (posthole) හයක්‌ තිබූ බවට සලකුණු ය. මේ සිදුරුවලින් දැවී ගිය අඟුරු කැබැලි ද හමු වී තිබේ.

මේ සොයාගැනීම් අනුව අදාළ ස්‌ථානයේ පළමුව කිසියම් දැවමය වැටක්‌ වැනි ඉදිකිරීමක්‌ තිබූ බව පැහැදිලි වන බව පර්යේෂකයන්ගේ අදහසයි. එය, මධ්‍යයේ පිහිටා තිබුණු කිසියම් අවකාශයක්‌ වටා ඉදි කරන ලද්දකි. එමෙන් ම පසුකාලීනව ඒ මත සිදු කරන ලද ගඩොල් ඉදිකිරීම් ද මධ්‍යගත ව්‍යුහයක්‌ වටා ඉදි කර තිබූ අතර එය ඉහළින් විවෘත ව (වහළක්‌ නොමැති ව) තිබූ බවට සාධක ලැබී ඇත. මේ අවට පසේ දැකිය හැකි වූ තරංගාකාර හෝ රැලි සහිත (s(sinuous) රටාව ම`ගින් පෙනී ගොස්‌ ඇත්තේ ගසක මුල් එහි පස හරහා ගමන් කර ඇති බවට සාධකයි. ඒ අනුව කිසියම් වෘක්‌ෂයක්‌ මැදි කරගෙන, ක්‍රි.පූ. 6 වැනි සියවසේ දී පමණ ඉදි කරන ලද බෝධිඝරයක්‌ වැනි පූජනීය ස්‌ථානයක්‌ පිළිබඳ සාධක ලැබුණු බව පර්යේෂකයන් ගේ අදහසයි. බෞද්ධ පූජනීය ස්‌ථාන ඉදි කිරීමේ රටාවේ මුල් කාලයේ දී දැව වැනි කල් නො පවත්නා ද්‍රව්‍ය භාවිත කර ඇති බවට සාධක ද මෙම`ගින් ලැබී තිබේ.

කාලනිර්ණයේ ඇති වැදගත්කම


මේ කැණීම්වල දී හමු වූ අඟුරු විකිරණශීලී කාබන් කාලනිර්ණ ක්‍රමවේදයෙන් කාලනිර්ණය කර ඇති අතර වැලි කණිකා තාපසංදීප්තතා කාලනිර්ණයට (optically stimulated luminescence) ලක්‌ කර ඇත. මෙහි දී දැව කණු සිදුරුවල ඇතුළත් ද්‍රව්‍ය කාලනිර්ණයෙන් ලැබී ඇති දින වකවානු දෙකක්‌ ක්‍රි.පූ. 799-546 හා 801-548 කාලයට අයත් බව හෙළි වී තිබේ. ක්‍රි.පූ. 6 වැනි සියවසට අයත් දින වකවානු පිළිබඳ සාධක ලැබීම වැදගත් සිදුවීමකි. බුදුන් වහන්සේ විසූ කාලය පිළිබඳව ලැබුණු පළමු පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක ද මේ දින වකවානු වේ.

සමස්‌තයක්‌ ලෙස ගත හොත් මුලින් ම වගා කරන ලද ප්‍රදේශයක්‌ වූ එකී ස්‌ථානයේ බෞද්ධ පූජනීය ස්‌ථානයක්‌ පිහිටුවා ඇත්තේ ක්‍රි.පූ. 6 වැනි සියවසේ දී පමණ වීම සුවිශේෂී ය. මේ අනුව ලුම්බිණියේ පැරැණි ම ඉදිකිරීම වන මෙය ලෝකයේ වඩාත් ම පැරැණි බෞද්ධ පූජනීය ස්‌ථානයේ ඉදි කිරීම ද වේ.

බුදුන් විසූ දිනය පිළිබඳ මත


අප ඉහත සඳහන් කළ ආකාරයට බුදුන් වහන්සේ පැරැණි දඹදිව විසූ කාලය පිළිබඳ ශාස්‌ත්‍රීය වශයෙන් විවිධ අදහස්‌ පවතී. මීට හේතුව වන්නේ විවිධ ලේඛන ආශ්‍රයෙන් සිදු කර ඇති විශ්ලේෂණ ම`ගින් බුද්ධ පරිනිර්වාණය සඳහා විවිධ දින වකවානු යෝජනා කර තිබීම ය. මේ දින වකවානුවල කාලය අනුව දිගු, මධ්‍ය හා කෙටි යනුවෙන් තුන් ආකාරයකට පුළුල් ලෙස වර්ග කළ හැකි ය. සමස්‌තයක්‌ ලෙස ගත හොත් බුදුන් වහන්සේ ගේ පරිනිsර්වාණය සඳහා ක්‍රි.පූ. 9 වැනි සියවස හා 4 වැනි සියවස අතර කාලයකට දින නියම කර ඇත.

ක්‍රි.පූ. 543 දී බුදුන් වහන්සේ පිරිනිවන් පා වදාළ බව ථෙරවාදී බුදුසමයේ සාම්ප්‍රදායික පිළිගැනීම වේ. (මෙය ශ්‍රී ලංකාවේ ඉතිහාස කතාව හා සම්බන්ධ වන්නේ විජයාවතරණය මෙදින සිදු වූ සේ අපේ වංසකතාවල සඳහන් වන නිසා ය). කෙසේ වෙතත්, ඉතිහාසඥයන් සමහරකු මේ සඳහා ලබා දී ඇති දිනය වන්නේ ක්‍ර්‍රs.පූ. 483 ය. ඉහත දින වකවානු දෙක ම සැලකෙන්නේ දිගු කාලානුක්‍රමය (long chronology) යනුවෙනි. එසේ ම ඈත පෙරදිග රටවල් සමහරක බුදුන් වහන්සේ විසූ කාලය ක්‍රි.පූ. 9 වැනි සියවසේ පමණ ඈතට යන බවට සිදු කරන ගණනය කිරීම් දැකිය හැකි බව ද සඳහන් කළ යුතු ය.

බුදුන් වහන්සේ මීට වඩා මෑත කාලයක දී විසූ බව පෙන්වා දෙන දින වකවානු කිහිපයක්‌ ද අපට දැකිය හැකි ය. ක්‍රි.පූ. 400-420 අතර කාලයේ දී බුද්ධ පනිර්වාණය සිදු වූයේ ය යනුවෙන් ඉදිරිපත් කර ඇති මතය ඉන් එකකි. මේ මතය මධ්‍යකාලීන කාලානුක්‍රමය (median chronology) ලෙස දැක්‌වේ.

තෙවැනි මතය හෙවත් කෙටි කාලානුක්‍රමය (short chronology) අනුව බුදුන් වහන්සේ ගේ පිරිනිsවන්පෑම සිදු වූයේ ක්‍රි.පූ. 368 තරම් මෑත කාලයක දී ය.

කෙසේ වෙතත්, ලූම්බිණියේ කැණීමෙන් ලැබෙන තොරතුරු හා සම්බන්ධ කරන විට පෙනෙන්නේ වඩාත් නිවැරැදි වන්නේ දිගු කාලානුක්‍රමය බවයි. ඒ කැණීමේ කාලනිර්ණයට අනුව, අදාළ ස්‌ථානයේ පිහිටා ඇති විහාරය ක්‍රි.පූ. 6 වැනි සියවසේ පමණ ඉදි කර ඇත්තේ නම්, බුදුන් වහන්සේ ක්‍රි.පූ. 543 දී පිරිනිවන් පා වදාළ බවට ඇති මතයට එය ගැලපෙන බව පැහැදිලි ය. බුදුන් වහන්සේ වසර 80ක කාලයක්‌ ජීවත් වූ නිසා උන්වහන්සේ ගේ උපත ක්‍රි.පූ. 623 සිදු ව ඇති බව පෙනේ. ලුම්බිණි සල් උයනේ විහාරයක්‌ ඉදි කරන්නට ඇත්තේ බුද්ධත්වයෙන් පසු වන බැවින් මේ දින වකවානුව වඩාත් ගැලපෙන බව පැහැදිලි වේ. කෙසේ වෙතත්, අනාගතයේ සිදු කරනු ලබන වැඩිදුර අධ්‍යයනවලින් මේ දිනය වඩාත් තහවුරු කරගැනීමට හැකියාව ලැබිය හැකි ය. විශේෂයෙන් ලුම්බිණිය හැරුණු විට මේ වන විට හඳුනාගෙන ඇති වෙනත් ස්‌ථානවලින් ලැබෙන දින වකවානු ද වැදගත් විය හැකි බව උක්‌ත අධ්‍යයනයට දායක වූ පර්යේෂකයන් ද පෙන්වා දී තිබේ.

http://www.vidusara.com/2013/12/04/feature2.html

Monday, December 2, 2013

වොර්සෝ දේශගුණ සාකච්ඡා සාර්ථකව අවසන් වී ද?

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම


විදුසර (Vidusara) 2013-11-27 (පරිසර පුවත්)

http://www.vidusara.com/2013/11/27/feature5.html


පෝලන්තයේ වොරේසෝ නගරයේ දී පැවැති දේශගුණ සමුළුවේ දී 2015 වර්ෂයේ දී ඇති කරගැනීමට නියමිත දේශගුණ ගිවිසුම සඳහා වූ කාලරාමුවක්‌ හා මාවතක්‌ අනුමත කරන ලැබ තිබේ. අවසන් දවස පසු වී පැය තිස්‌ හයක්‌ පමණ එකදිගට ඇදී ගිය සාකච්ඡාවලික්‌ පසුව පැමිණි මේ එකඟතාව නිසා පැවැති තත්ත්වය හා සාපේක්‌ෂව කිසියම් බලාපොරොත්තුවක්‌ ඇති වී ඇති බවක්‌ පෙනේ.

මේ කාල රාමුව 2015 දී ගිවිසුමක්‌ ඇති කරගැනීමට වැදගත් වන බව පැහැදිලි ය. මේ අනුව ලෝකයේ සියලු ම රටවල්, 2020 වර්ෂයෙන් පසුව තම රටවල හරිතාගාර වායු විමෝචන සීමා කිරිම පිළිබඳ ඉලක්‌ක හා සැලසුම් 2015 පළමු කාර්තුව අවසන් වන විට දැනුම් දිය යුතු වේ. එය ඉන් පසුව සාකච්ඡාවට ගැනීමට නියමිත ය.

වෝර්සෝවල දී අනුමත වූ ලේඛනයේ ඇති ඇතැම් යෙදුම් පිළිබඳ මතභේද පවතී. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, හරිතාගාර වායු විමෝචන සීමා කිරීමේ දී එA එA රටවල "කැපවීම්" වෙනුවට "දායකවීම්" යන වදන යොදාගෙන තිබේ. මෙහි දී දියුණු හා දියුණු වන රටවල් අතර හරිතාගාර වායු විමෝචනවල ඓතිහාසික වගකීම සම්බන්ධව ඇති ගැටුම කැපී පෙනුණු බවක්‌ දැකිය හැකි ය.

මේ සාකච්ඡාවේ දී අවධානයට ලක්‌ වූ කරුණක්‌ වූයේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නිසා ඇති වන ස්‌වාභාවික ආපදාවලින් විපතට පත් වන ජනතාවට වන්දි සැපයීමට නෛතික හා විධායක බලතල ඇති ජාත්‍යන්තර ආයතනයක්‌ පිහිටුවීමයි. දියුණු වන රටවල් ගෙන ආ මේ යෝජනාව පිළිබඳව පොහොසත් රටවල් පැවසුවේ එය පවත්නා ආයතනික ව්‍යqහයක්‌ හරහා දියත් කළ යුතු බවයි. මේ පිළිබඳ යාන්ත්‍රණයක්‌ පිළිබඳ එකඟ වී ඇතත්, ඒ සඳහා දියුණු රටවල වගකීමක්‌ නොමැත.

වන විනාශය වැළැක්‌වීම සඳහා ප්‍රදානයක්‌ සිදු කිරීම පිළිබඳව කරුණ වර්ධනයක්‌ දැකිය හැකි වැදගත් අංශයකි. වන විනාශය වැළැක්‌වීම සඳහා දියුණු වන රටවලට ප්‍රතිඵල පාදක කරගත් ගෙවීම් සිදු කිරීම සම්බන්ධව යම් එකඟතාවක්‌ ඇති වී තිබේ. මේ අනුව දේශීය ප්‍රජාව හා ජෛවවිවිධත්වය ආරක්‌ෂා කර ගැනීම සඳහා ගන්නා පියවර පිළිබඳ තොරතුරු සැපයීමෙන් පසු ගෙවීම් සිදු කරනු ලැබීමට නියමිත ය.

මේ අනුව වෝර්සෝ සාකච්ඡාවල දී යම් ඉදිරි පියවරක්‌ දැකිය හැකි වූ බව පැවසීමට පුළුවන. තවත් කළ යුතු දේ ඇති බව පැහැදිලි ය. දැන් අවශ්‍ය ව ඇත්තේ මේ ගොඩනැ`ගුණු පෙලඹවීම අඛණ්‌ඩව පවත්වාගැනීමයි. රාජ්‍ය නො වන සංවිධාන රාශියක නියෝජිතයන් දේශගුණ සාකච්ඡා අවසන් වීමට පෙර දින සාකච්ඡාවලින් ඉවත් ව යැමට හේතු වූයේ මේ සාකච්ඡා වටයෙන් කිසිදු ප්‍රයෝජනයක්‌ නො ලැබෙන බවක්‌ දැකිය හැකි වීමයි. විසඳුමක්‌ සෙවීමේ උත්සාහය වේගවත් කිරීමේ අවශ්‍යතාව ද ඔවුන් දක්‌වා තිබිණි. එක්‌සත් ජාතීන් ගේ සංවිධානයේ මහලේකම්වරයා විසින් ද කඩිනම් පියවරක්‌ ගැනීමේ අවශ්‍යතාව අවධාරණය කරන ලදී.

Sunday, December 1, 2013

දේශගුණ සාකච්ඡා:ඵලදායී ඉදිරි පියවරක්‌ පිළිබඳ අපේක්‌ෂා අනතුරේ?

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර (Vidusara) 2013-11-20

http://www.vidusara.com/2013/11/20/feature2.html

 

දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ වාර්ෂික සමුළුව පසුගිය සතිය මුල පෝලන්තයේ වෝර්සෝ නගරයේ දී ආරම්භ විය. දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ එක්‌සත් ජාතීන් ගේ රාමුගත සම්මුතියේ 19 වැනි පාර්ශ්වකරුවන් ගේ සමුළුව වන මෙය දෙසතියක්‌ පමණ කාලයක්‌ රටවල්

රැසක විද්‍යාඥයන්, රජ්‍ය නිලධාරීන් හා දේශපාලන නායකයන් ගේ සහභාගිත්වයෙන් යුක්‌ත ව පැවැත්වේ. මෙහි මූලික අරමුණ වන්නේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය සඳහා විසඳුමක්‌ සෙවීම ය. දැනට ඇති එකඟතාව අනුව 2015 වර්ෂය වන විට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ ගිවිසුමකට එළැඹීමට නියමිත අතර, නෛතික බැඳීමක්‌ සහිත ඒ ගිවිසුම 2020 වර්ෂය වන විට ක්‍රියාත්මක වනු ඇත.

දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා සම්බන්ධව විසඳුම් සෙවීමට ප්‍රමාණවත් තරම් කඩිනමක්‌ ලෝක නායකයන් අතර දැකිය නොහැකි වීම පරිසර අංශවල අවධානයට ලක්‌ ව ඇති ගැටලුවකි. දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ සම්මුතියට අත්සන් තබා දශක දෙකක පමණ කාලයක්‌ ඉක්‌ම ගොස්‌ ඇතත්, තත්ත්වය පාලනය කිරීම සඳහා ප්‍රමාණවත් පියවරක්‌ ගැනීමට මෙතෙක්‌ ලෝකය සමත් ව නැත. ඒ සඳහා ගත් එක ම පියවර වූ කියෝටෝ සන්ධානයෙන් අපේක්‌ෂා කළ ප්‍රතිඵල අත් වී නොමැත. එවැනි තත්ත්වයක්‌ යටතේ මේ සාකච්ඡා පැවැත්වෙන අතර දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳව අපට අසන්නට දකින්නට ලැබෙන තොරතුරු සතුටුදායක ඒවා නම් නො වේ. 

දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ තරම

 

වෝර්සෝ සමුළුවට මාස දෙකකට පමණ පෙර, දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ අන්තර් රාජ්‍ය මණ්‌ඩලය (IPCC) විසින් සකස්‌ කරනු ලබන පස්‌වැනි දේශගුණ ඇගැයීමේ පළමුවැනි වාර්තාව පළ විය. එහි සඳහන් වන පරිදි, ප්‍රධාන දේශගුණ බලපෑම් වන උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම හා මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම මේ වන විට ද සිදු වෙමින් තිබේ. 1880-2012 අතර කාලය ඇතුළත ලෝකයේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය සෙල්සියස්‌ අංශක 0.85කින් පමණ ඉහළ ගොස්‌ ඇති අතර, 1901-2010 අතර කාලයේ දී මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැමේ ජගත් සාමාන්‍යය වර්ෂයකට මිලිමීටර් 1.7ක්‌ පමණ වේ. එසේ ම අනාගතයේ දී මේ බලපෑම් පිළිබඳ ඇති පුරෝකථන බරපතළ ය. (වැඩි විස්‌තර සඳහා 2013 ඔක්‌තෝබර් මස 2 වැනි දින විදුසර බලන්න).

මේ වාර්තාවට අනුව වර්තමාන ලෝකයේ වායුගෝලයේ හා සාගරයේ දැකිය හැකි උණුසුම් වීම සඳහා මිනිසුන් ගේ ක්‍රියාකාරිත්වය දායක වී ඇති බවට 95%ක්‌ තරම් ඉහළ විශ්වාසයක්‌ ඇත. එසේ නම්, එහි වගකීම මෙන්ම විසඳුම් සෙවීමේ වගකීම ද මිනිසුන් හට පැවරේ. මේ අනුව වර්තමාන සාකච්ඡා මාලාවේ දී වැඩි අවධානයක්‌ යොමු ව ඇති කරුණු කිහිපයක්‌ මෙසේ ය.

හරිතාගාර වායු සීමා කිරීම


දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා සම්බන්ධ විසඳුමක දී හරිතාගාර වායු විමෝචන සීමා කිරීම අත්‍යවශ්‍ය අංගයක්‌ බව පුළුල් ව පිළිගැනේ. එහෙත් වර්තමාන සාකච්ඡාවල ඇති බරපතළ ම ගැටලුව වන්නේ ද මෙයයි. කියෝටෝ සන්ධානය යටතේ වායු විමෝචන සීමා කිරීම කළ යුතු වූයේ කාර්මික රටවල් පමණකි. ඒවා දියුණු පොහොසත් රටවල් ය. එහෙත් අනාගත ගිවිසුමක දී, සෙසු රටවල් ද යම් විමෝචන සීමා කිරීමක්‌ කළ යුතු බව දියුණු රටවල අදහසයි.

බ්‍රසීලය ඉදිරිපත් කර ඇති එක්‌ යෝජනාවක්‌ අනුව අනාගත ගිවිසුමක දී ඒ ඒ රටවල ඓතිහාසික විමෝචන ප්‍රමාණය සම්බන්ධව අවධානය යොමු කළ යුතු ය. චීනය ද පවසන්නේ ඓතිහාසික විමෝචන ප්‍රමාණය සැලකිල්ලට ගත යුතු බව ය. වර්තමාන ගැටලුව ක්‌ෂණිකව ඇති වූවක්‌ නො වන අතර කාලාන්තරයක්‌ මුළුල්ලේ දියුණු කාර්මික රටවලින් වායුගෝලයට එක්‌ වූ හරිතාගාර වායු විමෝචන මේ තත්ත්වයට හේතු වූ නිසා මේ අදහස පිළිබඳව වාදයක්‌ තිබිය නොහැකි ය. එහෙත් ආර්ථික හා දේශපාලනික හේතු නිසා ඇතැම් කාර්මික රටවල් දියුණු වන රටවල් ද වායු විමෝචන අඩු කළ යුතුය යන අදහසේ සිටියි. මෑත දී වැඩි ම වේගයකින් විමෝචන වර්ධනය වන්නේ දියුණු වන රටවලින් වීම ද මෙහි දී සැලකිල්ලට ලක්‌ ව ඇත. ගැටලුව ඇත්තේ මේ වගකීම කෙසේ බෙදී යා යුතු ද යන්න ගැන ය. මේ පිළිබඳ සාකච්ඡා ඉදිරියට නො යන බවක්‌ ද පෙනේ. අතැම් රටවල් සාකච්ඡා ඉදිරියට යැම ප්‍රමාද කිරීමේ උත්සාහයක යෙදෙන බව ද රහසක්‌ නො වේ.

අනෙක්‌ අතට, රටවල ඒක පුද්ගල විමෝචන පිළිබඳව ද වැඩි අවධානයක්‌ යොමු කළ යුතු බව ද රටවල් සමහරක්‌ පෙන්වා දෙන කරුණකි. විමෝචන සීමා කිරීමේ දී මේ කරුණු සම්බන්ධව අවධානයක්‌ යොමු නො කළ හොත් සාපේක්‌ෂව අඩු සංවර්ධනයක්‌ දැකිය හැකි දියුණු වන රටවල සංවර්ධනයට යම් බලපෑමක්‌ ඇති විය හැකි බව පැහැදිලි ය.

කාලගුණ ආපදා කරළියට


මෑත කාලයේ දී ඇති වූ කාලගුණ ආපදා තත්ත්වය ද මේ සමුළුවේ දී කරළියට පැමිණ ඇත. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් මෑත දී සුළි කුණාටුවකින් ආපදාවට ලක්‌ වූ පිලිපීනයේ, ප්‍රධාන නියෝජිතයා වූ යෙබ් සානෝ සමුළුවේ දී පළ කළ අදහස්‌ කැපී පෙනෙයි. තම රටේ ඇති වූ ආපදාව මාතෘකා කර ගනිමින් දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය කිරීමට කඩිනම් පියවරක්‌ ගැනීමේ අවශ්‍යතාව ඔහු අවධාරණය කළේ ය. දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය සම්බන්ධව තීරණය ගනු ලබන්නේ 'අප නො වේ නම් කවුරුන් විසින් ද? අද නො වේ නම් කවදා ද? මෙතැන දී නො වේ නම් කොතැන දී ද?' යනුවෙන් ඔහු විමසා තිබිණි. (එය දෝහා නගරයේ පැවැති අවසන් දේශගුණ සමුළුවේ දී ද විමසන ලද පැනයකි.) එසේ ම මේ සමුළුවේ දී කිසියම් පියවරක්‌ ගන්නා තුරු තමන් ආහාර ගැනීමෙන් වළකින බව ද ඔහු පවසා තිබිණි. මීට ඇතැම් ක්‍රියාකාරී කණ්‌ඩායම්වල සහයෝගය ද ලැබී තිබිණි.
 

ෆොසිල ඉන්ධන පසුපස


ෆොසිල ඉන්ධන සඳහා ඇති අවධානය හා දියුණු රටවල් ඒ සඳහා ලබා දෙන සහනාධාර හේතුවෙන් දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය කිරීම අවතක්‌සේරු වී ඇති බව ද අවධානයට ලක්‌ ව ඇති කරුණකි. මේ සහනාධාර ප්‍රමාණය දක්‌වන මෑත දී නිකුත් වූ වාර්තාවකට අනුව, දියුණු රටවල් දිළිඳු රටවල දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ බලපෑම් වැළැක්‌වීම සඳහා ලබා දෙන ආධාර මෙන් සත් ගුණයක්‌ පමණ වන සහයෝගයක්‌ ෆොසිල ඉන්ධන කර්මාන්තයට ලබා දේ. දිගින් දිගට ම ඉහළ යමින් පවත්නා මේ ෆොසිල ඉන්ධන සහනාධාර නිසා හරිත ආයෝජන හා හරිත ආර්ථිකය වර්ධනය මෙන්ම කාබන් වෙළෙඳපොළේ දී කාබන් සඳහා සාධාරණ මිලක්‌ ලැබීමට ද බාධා ඇති වී තිබේ. මේ නිසා ෆොසිල ඉන්ධන සහනාධාරය කඩිනමින් නවත්වාලීමට පියවර ගන්නා මෙන් අදාළ වාර්තාව ම`ගින් ඉල්ලා තිබේ. (www.odi.org.uk/subsidies-change-the-game)

උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම පාලනය කිරීම


ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම සෙල්සියස්‌ අංශක 2ක සීමාවේ නවතාගැනීමට ලෝකයේ හරිතාගාර වායු ප්‍රමාණය පවත්වාගත යුතු මට්‌ටම පිළිබඳව ද මේ වන විට එකඟතාවක්‌ පවතී. එනම්, කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් වායු විමෝචනවලින් මනින්නේ නම්, 2020 වර්ෂය වන විට හරිතාගාර වායු ප්‍රමාණය ගිගාටොන් 44ක සීමාවේ පවත්වාගත යුතු ය. එහෙත් මේ දක්‌වා ලෝකයේ රටවල් පොරොන්දු වී ඇති විමෝචන අඩු කිරීමේ ඉලක්‌ක සියල්ල ගත්ත ද මේ අගයට වඩා ගිගොටොන් 8-12 තරම් අධික අතිරේක විමෝචන ප්‍රමාණයක්‌ නිකුත් වනු ඇති බව එක්‌සත් ජාතීන් ගේ පරිසර වැඩසටහන ම`ගින් ප්‍රකාශිත වාර්තාවකින් පෙන්වා දී තිබේ. කෙසේ වෙතත් අවශ්‍ය පියවර ගන්නේ නම්, මේ විමෝචන ප්‍රමාණය අඩු කළ හැකි බව ද එහි සඳහන් වේ. (The Emissions Gap Report 2013,www.unep.org/pdf/UNEPEmissionsGapReport2013.pdf )

ආධාර අරමුදල් ප්‍රශ්නය


දියුණු රටවල් විසින් දියුණු වන රටවලට ලබා දීමට නියමිත මුදල් පිළිබඳ ප්‍රශ්නය ද සාකච්ඡාවල වැදගත් මාතෘකාවකි. දියුණු වන රටවල දේශගුණ වෙනස්‌ වීමට අනුහුරු වීම ඇතුළු කටයුතු සඳහා දියුණු රටවල් විසින් වාර්ෂිකව ගෙවීමට පොරොන්දු වී ඇති දේශගුණ ආධාර මුදල රැස්‌ කරන ආකාරය පිළිබඳව පැහැදිලි වැඩපිළිවෙළක්‌ තවමත් නොමැත.

2009 වර්ෂයේ දේශගුණ සමුළුවේ දී ඇති කරගත් මේ එකඟතාව අනුව 2020 වර්ෂය වන විට වාර්ෂිකව ඩොලර් බිලියන 100ක්‌ දක්‌වා මේ මුදල ඉහළ නැංවිය යුතු ය. වෝර්සෝ සාකච්ඡාවල දී මේ සම්බන්ධව යම් සැලැස්‌මකට අපේක්‌ෂා කරන අතර මේ පිළිබඳව වර්ධනයක්‌ දැකිය නොහැක්‌කේ නම් අප්‍රිකානු රටවල් මෙවර සමුළුවෙන් ඉවත් ව යා යුතු ය යනුවෙන් අප්‍රිකානු සමාජ ක්‍රියාකාරීන් ගේ එකමුතුවක්‌ අදහස්‌ දක්‌වා තිබේ. මේ මුදල් ගෙවන තුරු එක්‌සත් ජාතීන් ගේ සාකච්ඡා ඉදිරියට නො යන බවක්‌ චීනය පෙන්වා දී තිබිණි.

දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ බලපෑම්වලට තදින් ලක්‌ වන දියුණු වන රටවලට ඊට මුහුණ දීමට අවශ්‍ය තරම් ප්‍රමාණවත් අරමුදල් නොමැති වීම නිසා මෙවැනි ආධාර මුදල්වල අවශ්‍යතාවක්‌ පවතී. එහෙත් මේ මුදල පෙරට දමා තම රටවල හරිතාගාර වායු විමෝචන සීමා කිරීම යටපත් කිරීමේ අවශ්‍යතාවක්‌ ඇතැම් දියුණු රටවලට ඇති බවක්‌ පෙනෙන්නට තිබේ.

තවත් දියුණු රටවල් විසඳුමකින් ඈතට?


කෙසේ වෙතත් දියුණු රටවල් කිහිපයක්‌ මෑත දී ගෙන ඇති පියවර අනුව පෙනෙන්නේ සිදු වෙමින් ඇත්තේ සිදු නො විය යුතු දේ බව ය. ජපානය එරට හරිතාගාර වායු විමෝචන ඉලක්‌ක සංශෝධනය කරන බව පසුගිය සතියේ ප්‍රකාශයට පත් විය. එරට නව ඉලක්‌කය වන්නේ 2020 වර්ෂය වන විට හරිතාගාර වායු විමෝචන ප්‍රමාණය 2005 වර්ෂයේ පැවැති මට්‌ටමෙන් 3.8%ක්‌ දක්‌වා අඩු කිරීම ය. 2020 වර්ෂය සඳහා කලින් පැවැති ඉලක්‌කය වූයේ 1990ට සාපේක්‌ෂව 25%කින් විමෝචන අඩු කිරීමයි. මේ අගය ප්‍රායෝගික නො වන බැවින් නව ඉලක්‌කයක්‌ ඇති කරගත් බව එරට රජය පවසයි. මේ නව ඉලක්‌කය අනුව 2020 වර්ෂය වන විට ජපානයේ හරිතාගාර වායු විමෝචන ප්‍රමාණය 1990ට වඩා 3%කින් ඉහළ යනු ඇත. මේ සඳහා එක්‌ හේතුවක්‌ වන්නේ වර්තමානයේ එරට බලශක්‌ති ක්‌ෂේත්‍රයේ ෆොසිල ඉන්ධන භාවිතය ඉහළ යැම බව පෙනේ. ජපානයේ මේ තීරණය ගැන රටවල් හා කණ්‌ඩායම් රැසක අප්‍රසාදය දැනටමත් පළ වී ඇත.

මේ අතර කලින් පැවැති රජය ක්‍රියාත්මක කළ දේශගුණ බද්ද ඉවත් කිරීමට වර්තමාන ඔස්‌ටේලියානු රජය පියවර ගැනීමට එරෙහි ව ඔස්‌ටේ්‍රලියානුවෝ පසුගිය ඉරිදා සිය රට පුරා විරෝධතා ව්‍යාපාරයක්‌ පැවැත්වූ හ. හැට දහසක්‌ පමණ පිරිසක්‌ සහභාගි වූ බවට අනුමාන කරන මේ උද්ඝෝෂණය, දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධව මෙතෙක්‌ කලක්‌ එරට පැවැති විශාලතම උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාරයයි. දිගු කලක්‌ තිස්‌සේ කියෝටෝ සන්ධානයෙන් ඈත් ව සිටි ඔස්‌ටේ්‍රලියාව ඊට සම්බන්ධ වූයේ ද පසුගිය රජය (කම්කරු පක්‌ෂ) සමයේ දී ය. අවාසනාවකට මෙන්, වර්තමාන සභාග රජය කාබන් බද්ද ඉවත් කිරීමට අදාළ නීති මේ සතිය මුල දී ගෙන ඒමට සූදානම්ව සිටියේ ය.

මේ සිදුවීම් දෙක දේශගුණ සටනේ පසුබෑමක්‌ සඳහා හේතු වන බව පැහැදිලි ය. විශේෂයෙන් හරිතාගාර වායු සීමා කිරීමට එකඟ නො වන හා විසඳුම් පමා කිරීමට තැත් කරන පාර්ශ්වවලට හා ඊට සහාය දෙන ෆොසිල ඉන්ධන කර්මාන්ත අංශයට මෙය කදිම අවස්‌ථාවකි.

ඉහත කරුණු හමුවේ, මේ සතියේ දී දේශගුණ සමුළුවේ ඉහළ පෙළේ සාකච්ඡාවල දී කුමක්‌ සිදු වේ ද යන්න දෙස ලෝකය බලා සිටියි. සමුළුව නිමා වීමට නියමිත ව ඇත්තේ 22 වැනි දින ය. කෙසේ වෙතත් සාකච්ඡාවල සාධනීය වර්ධනයක්‌ සිදු වේ ද යන්න නම් සැකසහිත බව පැවසිය යුතු ව තිබේ.

http://www.vidusara.com/2013/11/20/feature2.html

Talks necessary but plagued by foot-dragging

Dhanesh Wisumperuma

 

The Nation, 2013-12-01 (Lens, p. 4)
http://www.nation.lk/edition/component/k2/item/23158-talks-necessary-but-plagued-by-foot-dragging.html


AFP


Another global summit on climate change is over, this time in Warsaw, Poland. Officially it was the 19th conference of the parties to the United Nations Framework Convention on Climate Change. It was expected to be the platform for a discussion of the proposed global agreement and yet there was very little optimism in the run up to the summit. According to what was agreed a few years ago, a new, universal and legally binding agreement is to be signed in 2015 in Paris, one which will come into force by 2020. What was agreed upon during the prolonged final session of this two week long summit nevertheless needs to be considered carefully.

The new timetable


The most important outcome of the Warsaw summit is agreement on roadmap or a time frame towards the new global treaty. According to this, all nations who are parties to the UNFCCC are now required to submit their emission reduction targets and plans by the end of first quarter of 2015. This is a crucial step towards a future treaty –- now there is a deadline for all countries to complete domestic negotiations and announce national targets.

These targets are not ‘commitments’, but ‘contributions’ a word used to satisfy the developing countries who opposed this word, due to the fear that it might place them alongside the developed nations whom they believe should accept responsibility for climate change. The developed world has now found an exit from this by blaming the emerging economies of the developing world, especially China and India who are the 1st and 4th greenhouse gas emitters of the world respectively.

This however is a far cry from a total solution. The time remaining for an agreement is just a few months from the date of the targets and there will be little time for negotiating these. The present situation is not the best. The new emission targets recently announced by Japan are worse than what they had originally set for itself. This itself is ominous. Nevertheless, the decision to prepare a new draft text to be discussed in Lima, Peru next year is also a step forward.

Compensation claims



A key and a relatively novel topic discussed during this year’s climate summit was the issue of paying compensation for the victims of weather-related catastrophes in the developing world. This grabbed the attention of the summit which was held immediately after the Philippines were hit by a debilitating hurricane. The developing countries requested a proper compensation mechanism for the welfare of the most vulnerable communities during situations associated with climate change, including extreme events as well as slow-onset events.

The proposal was for a new mechanism and institutional arrangement for handling these compensation claims. The developed countries objected to a separate mechanism. Finally it was agreed that this mechanism to be launched as ‘Warsaw International Mechanism for Loss and Damage’ under the Cancun Adaptation Framework. Work on this is to commence next year. It was also agreed to review it in 2016. 

Paying for forest conservation


Another topic that was taken was the payment procedure for the reduced deforestation in developing countries. Known as the REDD+, this is intended to provide payment to developing countries that protect their forests from being cleared. This is an important point as deforestation and the degradation of forests amount for nearly one fifth of global greenhouse emissions. According to what was agreed it will be a result based payment system, where countries have to show what was protected. This seems to be the finale of this process which ran for almost a decade. This is a mechanism that has been widely discussed, as it provides other benefits such as biodiversity conservation. The ‘Warsaw Framework for REDD+’ is agreed upon now and is backed by pledges of funds from the US, Norway and the UK. 

Setbacks


However there are setbacks in some fronts too. There was no development in the long term financing mechanism for climate adaptation. The developing world has promised to raise a sum of US $ 100 billion annually by 2020, for adaptation activities in the developing nations with respect to climate change. Unfortunately there is no clarity on how this will be achieved and no agreement was reached in Warsaw in this regard. Developed countries have refused to specify a schedule for the raising of this fund.

All things considered, Warsaw seems to have generated just that little bit of hope to keep things moving. Whether all parties abide by the agreement is left to be seen. There is also the question of speed. We are after all facing a dangerous situation considering the predicted 2 degree Celsius rise in temperature. In this context it is worthwhile reflecting on a statement made by the climate economist Nicholas Stern. “The actions that have been agreed are simply inadequate when compared with the scale and urgency of the risks that the world faces from rising levels of greenhouse gases, and the dangers of irreversible impacts.” Right now it looks like there’s no way out apart from this process, flawed and vague though it is. For now it looks that there’s no way around talks, discussions and negotiations with all their pitfalls.

http://www.nation.lk/edition/component/k2/item/23158-talks-necessary-but-plagued-by-foot-dragging.html