Saturday, January 19, 2019

ඇමෙරිකා-මෙක්‌සිකෝ දේශ සීමා තාප්පයෙන් ජෛව විවිධත්වයට තර්ජනයක්‌?

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම


විදුසර, 16.01.2019 පි. 13 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2019/01/16/feature3.html


මෙක්‌සිකෝවේ සිට ඇමෙරිකාවට සිදු වන නීති විරෝධී ජන සංක්‍රමණ වළක්‌වා ලීම සඳහා දෙරට අතර දේශසීමාව දිගේ බාධක තාප්පයක්‌ ඉදි කරන්නට ඇමෙරිකාව පියවර ගෙන දැන් කලක්‌ ගත වී ඇත. එරට දේශපාලන අරමුණු වෙනුවෙන් ඉදි කරනු ලබන මේ තාප්පය උතුරු ඇමෙරිකාවේ ජෛව විවිධත්වයට අහිතකර ලෙස බලපෑ හැකි බව විද්‍යාඥයන් පිරිසක්‌ පෙන්වා දී තිබෙයි.

ඇමෙරිකාවට නීති විරෝධී ව සිදු වන ජන සංක්‍රමණ නිසා බරපතළ සමාජයීය හා ආර්ථික ගැටලු ඇති වීමට පිළියමක්‌ ලෙස මේ දේශ සීමා තාප්පය ගොඩනැඟීම ආරම්භ වන්නේ 2005 පමණ කාලයේ දී ය. ඇමෙරිකාවේ නව මෙක්‌සිකෝ, ටෙක්‌සාස්‌ හා කැලිෆොaනියා යන ප්‍රාන්තවල දකුණු සීමාව ඔස්‌සේ මේ දේශ සීමාව පිහිටා ඇත. සැතපුම් 1,953ක්‌ (කිලෝ මීටර් 3,200ක්‌) පමණ දිගු වන එම දේශ සීමාවෙහි ඉදි වන බාධක තාප්පයේ සැතපුම් 600ක්‌ පමණ මේ වන විට ඉදි කර ඇති අතර, තවත් සැලකිය යුතු කොටසක්‌ ඉදි කිරීමට නියමිත ය. පසුගිය ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරණයේ දී එරට වර්තමාන ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ලබා දුන් එක්‌ මැතිවරණ පොරොන්දුවක්‌ වූයේ එරට දකුණුදිග දේශ සීමාව ඔස්‌සේ මහා තාප්පය ඉදි කිරීම සම්පූර්ණ කිරීමයි. ඒ සඳහා අරමුදල් සපයාගැනීම සඳහා මේ වන විට විවිධ පියවර ගෙන තිබෙයි.

ඇමෙරිකා-මෙක්‌සිකෝ දෙරටෙහි දේශ සීමාව ඔස්‌සේ ඉදි කෙරෙමින් පවත්නා මේ තාප්පය පිළිබඳ ව වැඩි වශයෙන් සාකච්ඡා වී ඇත්තේ ජන සංක්‍රමණ පාලනය සහ දේශපාලනය යන මාතෘකා ඔස්‌සේ ය. මේ ඉදිකිරීම පිළිබඳ ව මෙක්‌සිකෝව එතරම් කැමැත්තක්‌ දක්‌වා නොමැත. කෙසේ වෙතත් එම බාධකය මඟින් උතුරු ඇමෙරිකාවේ ජෛව විවිධත්වය සම්බන්ධ ව ඇති විය හැකි අහිතකර බලපෑම ගැන මෑතක දී පළ වූ ලිපියකින් පෙන්වා දී ඇත. පසුගිය වර්ෂයේ ඔක්‌තෝබර් මාසයේ දී BioScience සඟරාවේ පළ වූ එම ලිපිය ලෝකය පුරා රටවල් 43ක විද්‍යාඥයන් 2,370ක්‌ පමණ දෙනාගේ එකඟතාවෙන් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදි. දේශ සීමා තාප්පය මඟින් ඇති විය හැකි පාරිසරික බලපෑම සැලකිය යුතු තරම් බව පෙන්වා දෙන මේ වාර්තාවට අනුව එම තාප්පය කලාපයේ ජෛව විවිධත්වය සම්බන්ධයෙන් 'ව්‍යසනයක්‌' විය හැකි බවට අනතුරු හඟවා තිබෙයි.

දේශ සීමාව ආශ්‍රිත ජෛව විවිධත්වය


මෙසේ අවධානය යොමු වූ ප්‍රදේශය සැලකූ විට එය අධික පරිසර පද්ධති විවිධත්වයකින් යුක්‌ත භූ දර්ශනයක්‌ පවත්නා භූමි ප්‍රදේශයකි. මේ පාරිසරික විවිධත්වය ආන්තික කාන්තාර තත්ත්වවල සිට අධික වර්ෂාපතනයක්‌ ලැබෙන තෙත්බිම් දක්‌වා විවිධ ආකාරයේ වෙයි. මේ ප්‍රදේශයේ ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක්‌ පවත්නා බව අධ්‍යයනවලින් හෙළි ව ඇති, අන්තර්ජාතික වශයෙන් පිළිගැනෙන කරුණකි.

මේ දෙරටෙහි දේශ සීමාව ප්‍රදේශයේ සත්ත්ව විශේෂ 1,077ක ප්‍රමාණයක්‌ ද, ශාක විශේෂ 429ක ප්‍රමාණයක්‌ වාසය කරන බව මේ වන විට හඳුනාගෙන තිබෙයි. අදාළ ප්‍රදේශයේ පවත්නා පාරිසරික තත්ත්වවලට එහි වෙසෙන මේ ජීවී විශේෂ හැඩගැසී ඇත. දේශ සීමාව හරහා ද වැටී ඇති ඔවුන්ගේ සංක්‍රමණ මාර්ග ඔස්‌සේ එහා මෙහා ගමන් කිරීමෙන් ආහාර සොයාගැනීමට මෙන් ම ආන්තික තත්ත්ව ඇති කාල වකවානු ගත කිරීමට ද ඔවුන් හැඩගැසී ඇත. ලෝක සංරක්‌ෂණ සංගමය (IUCN) මඟින් ප්‍රකාශිත දැඩි තර්ජිත (Critically Endangered), තර්ජිත (Endangered) හා අවදානම් (Vulnerable) යන තර්ජනයට ලක්‌ වූ ජීවී විශේෂ අයත් ප්‍රධාන කාණ්‌ඩ තුනට මේ අතරින් විශේෂ හැට දෙකක්‌ (62) පමණ අයත් වෙයි.

තාප්පයේ බලපෑම


දැනටමත් ඉදි කර හා ඉදි කෙරෙමින් ඇති තාප්පය මඟින් ඉහත කී ජීවී විශේෂවල වාසභූමිය හෙවත් අඩවිය බෙදී යයි. පියැඹිය නොහැකි ජීවී විශේෂ 346කට පමණ තරණය කළ නොහැකි බාධකයක්‌ බවට මේ දේශ සීමා තාප්පය පත් වී ඇත. එමඟින් උක්‌ත ජීවීන් දැනට හැසිරෙන අඩවියෙන් 50%ක්‌ පමණ අහිමි වීමේ අවදානමක්‌ ඇති වෙයි. එසේ ම එතරම් උසට පියැඹිය නොහැකි පක්‌ෂි විශේෂවලට පවා මේ තාප්පය බාධකයක්‌ වන බව දක්‌වා ඇත.

කලින් එක ම භූමියක්‌ ව පැවැති ප්‍රදේශයේ ජීවත් වන ජීවී විශේෂවල වාසස්‌ථාන අන්තරාදායක ලෙස කඩ කඩ වීම (fragmentation) මඟින් මේ ජීවී විශේෂවල ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍ය ව්‍යාප්ත කිරීමට ඇති හැකියාව අඩු වෙයි. එනම් ජීවී විශේෂවල ගහන අතර ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍ය හුවමාරුවට බරපතළ බලපෑමක්‌ ඇතිවිය හැකි ය. මේ නිසා එක ම ගහනය තුළ අන්තර් අභිජනනය කිරීමෙන් ජාන කිටුව සීමා වී ප්‍රවේණික වශයෙන් දුර්වල සත්ත්ව විශේෂ ඇති විය හැකි ය. අද වන විට අප්‍රිකාවේ වෙසෙන චීටා සතුන් මුහුණ දී ඇති මෙවැනි ම ප්‍රවේණික ගැටලුව එම සතුන්ගේ පැවැත්මට තීරණාත්මක ලෙස බලපාන්නකි. එවැනි තත්ත්ව ඇමෙරිකා-මෙක්‌සිකෝ දේශ සීමාව ආශ්‍රිත ප්‍රදේශයේ ද ඇති විය හැකි බව පර්යේෂකයන් පෙන්වා දී තිබෙයි.

එදිනෙදා පැවැත්ම සඳහා අවශ්‍ය ආහාර හා ජලය වැනි සම්පත්වලට ප්‍රවේශ වීමට ද මේ තාප්පය නිසා එහි වෙසෙන ජීවීන්ට -විශේෂයෙන් සතුන්ට - අවහිරතා ඇති වෙයි. එමෙන් ම වසරේ ඇතැම් කාල වකවානුවල දී ඇති වන ගංවතුර තත්ත්ව සඳහා ද මේ දේශ සීමා තාප්පයෙන් බලපෑමක්‌ ඇති වේ. ගංවතුර බැස නො ගොස්‌ රදා පැවතීමට තාප්පය හේතු වන අතර ඇතැම් ප්‍රදේශවල දී මෙය වනජීවීන්ට සහ වෘක්‌ෂලතාවලට හානිකර ලෙස බලපානු ඇති බවට අනතුරු හඟවා ඇත. ගංවතුරට යට වීම නිසා මේ ජීවී විශේෂ මිය යැමේ අවස්‌ථාව ඉහළ යයි. එසේ ම දැඩි නියඟය හා තාප ප්‍රවාහ වැනි ස්‌වාභාවික ව්‍යසන අවස්‌ථාවල දී එයට ලක්‌ වන ජීවී විශේෂවල ජීවිත පවත්වාගැනීමට වැදගත් වන ආහාර සහ ජලය සීමා තාප්පයේ අනෙක්‌ පස පැවතිය ද එය තරණය කළ නොහැකි ජීවීන්ට සිදු වන්නේ විනාශයට පත් වීමට ය.

අනෙක්‌ අතට එම දේශ සීමා තාප්පය හුදෙක්‌ භෞතික තාප්පයක්‌ පමණක්‌ නො වේ. එය ඉදි කිරීම සඳහා යොදාගන්නා විශාල ඉදිකිරීම් වාහන මේ සංවේදී සහ පරිසර පද්ධතියට හා එහි වෙසෙන ජීවී විශේෂවලට බාධා ඇති කරයි. එසේ ම ආලෝකය සහ ශබ්දය දූෂණය මඟින් දිවා කාලයේ මෙන් ම රාත්‍රී කාලයේ හැසිරෙන ජීවී විශේෂවලට ද යම් බලපෑමක්‌ ඇති වෙයි. එමෙන් ම බාධක තාප්පය ඉදි කිරීමෙන් පසුව එම තාප්පය අසල ප්‍රදේශයේ ගමන් කරන ආරක්‌ෂක වාහන සහ මාර්ගවල ඇති වන තත්ත්වය ද මේ ජීව විශේෂවල පැවැත්මට බලපෑමක්‌ කළ හැකි එකකි. 2017 වර්ෂය වන විට ඉදි කර ඇති සීමා තාප්ප සඳහා කිලෝ මීටර් 8,000ක පමණ මාර්ග පද්ධතියක්‌ ඉදි කර ඇති බව ද සඳහන් වෙයි. එසේ ම මේ කාණ්‌ඩයට නො වැටෙන තවත් දුෂ්කර වූ මාර්ග විශාල ප්‍රමාණයක්‌ ද පවතියි.

මේ තර්ජනය හමුවේ ඇතැම් ජීවී විශේෂ වඳ වී යැමට තරම් හැකි තත්ත්ව ඇති විය හැකි ය.

අවධානය අඩු ඇයි?


මේ කරුණ පිළිබඳ ව අවධානය අඩු වීම සඳහා හේතුවක්‌ වී ඇත්තේ 2005 දී සම්මත වූ Real ID Act නම් පනතකිනි. එමඟින් ජෛව විවිධත්වයට ඇති විය හැකි බලපෑම් වළක්‌වා ලීමට උපකාර විය හැකි තර්ජනයට ලක්‌ වූ ජීවී විශේෂ පිළිබඳ පනත (Endangered Species Act) හා ජාතික පාරිසරික ප්‍රතිපත්ති පනත (National Environmental Policy Act) යටතේ පවත්නා ඇතැම් ප්‍රතිපාදන නො සලකා හැරීමට එරට ආරක්‌ෂක අංශවලට හැකියාව ලබා දී තිබෙයි. මෙය දේශ සීමා තාප්පයේ ඉදිකිරීම් කටයුතු නිසා පරිසරයට හා ජෛව විවිධත්වයට ඇති විය හැකි බලපෑම පිළිබඳ ව අවධානයට ලක්‌ වීම හා මහජන මැදිහත් වීමක්‌ සිදු කිරීමට ඇති අවස්‌ථාව අහිමි කර ඇත. මෙසේ පරිසරය සහ මහජන සෞඛ්‍යයේ ආරක්‌ෂාව වෙනුවෙන් පෙර පැවැති ඇමෙරිකානු රජයයන් විසින් සම්මත කරන ලද වැදගත් නීති නො සලකා හැරීම ද ගැටලුවකි.

මේ කරුණු අනුව පෙනෙන්නේ ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක්‌ පවත්නා ප්‍රදේශයක ජීවීන්ගේ පැවැත්ම මිනිසුන්ගේ ක්‍රියාකාරිත්වයෙන් එක්‌ පරම්පරාවක කාලයක්‌ ඇතුළත දී වෙනස්‌ කරන්නට ඉඩ ඇති බවයි. මේ ජෛව විවිධත්වය වසර මිලියන ගණනාවක්‌ තිස්‌සේ පරිණාමයට ලක්‌ වූවක්‌ වන බැවින් ඒ ගැන ආඩම්බර විය නොහැකි බව ඒ පිළිබඳ ව පළ වූ ලිපියක තවදුරටත් සඳහන් වෙයි.

කෙසේ වෙතත් මේ පිළිබඳ ව අවධානය යොමු කරන්නේ නම් එය නතර කිරීමට ද හැකියාවක්‌ ඇත. ඒ මේ සීමා තාප්පය ඉදිකිරීම සඳහා ඇති ප්‍රතිපාදන නතර කිරීම මඟිනි. එරට දේශපාලනඥයන්ට ඒ සඳහා අවස්‌ථාවක්‌ හා හැකියාව ඇති බව පෙන්වා දී තිබෙයි. එසේ ම අවශ්‍ය නම් සංක්‍රමණ පාලනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය පියවර ගැනීමට ප්‍රමාණවත් දියුණු තාක්‌ෂණයක්‌ පවත්නා බව ද වැඩිදුරටත් පෙන්වා දී ඇත.

සමස්‌තයක්‌ ලෙස ගත් විට ඇමෙරිකාව සිය ජාතික ආරක්‌ෂාව පිළිබඳ දේශපාලන අවශ්‍යතාව සඳහා එරට මෙන් ම මෙක්‌සිකෝවේ ද ජෛව විවිධත්වය අවදානමකට ලක්‌ කර ඇති බව මේ අනුව පෙනෙයි. මෙය මානව මූලික අරමුණු නිසා පාරිසරික ප්‍රමුඛතා අවතක්‌සේරු වූ තවත් අවස්‌ථාවක්‌ ලෙස සැලකිය හැකි ය. එමෙන් ම ඇමෙරිකාවේ නූතන පාලනය වෙනත් කරුණු පිළිබඳ ව ගෙන ඇති පියවර හා සංසන්දනය කරන විට එය එතරම් පුදුමයට කරුණක්‌ ද නො වෙයි.

මූලාශ්‍රය : BioScience, DOI: 10.1093/biosci/biy063

මෙතෙක්‌ සිදු වූ බරපතළ ම මහා වඳ වීම සඳහා මිහිතලය උණුසුම් වීම මූලික හේතුවක්‌

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම


විදුසර, 09.01.2019 පි. 7 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2019/01/09/feature2.html


ලෝකයේ සිදු ව ඇති මහා වඳ වීම් පහ අතරින් වඩාත් බරපතළ ම හෙවත් වැඩි ම ජීවී විශේෂ ප්‍රමාණයක්‌ වඳ වී ගිය සිදුවීම 'මහා මිය යැම' (Great Dying) ලෙස හඳුන්වනු ලැබෙයි. අදින් වර්ෂ මිලියන 252ක්‌ පමණ කාලයකට පෙර පර්මියානු යුගය නමින් හඳුන්වනු ලබන භූ විද්‍යාත්මක යුගයේ අවසානයේ දී පමණ මේ මහා වඳ වීම සිදු විය. ඒ පිළිබඳ ව අවසාදිත තැන්පතු හා ෆොසිලගත ජීවීන් යොදාගනිමින් සිදු කර ඇති අධ්‍යයනවලට අනුව මෙය මිහි මත ජීවය හා සම්බන්ධ ව ඇති වූ බරපතළ ම අහිතකර සිදුවීම ලෙස සැලකිය හැකි ය.

එම මහා වඳ වීමේ දී සාගරයේ ජීවත් වූ ජීවීන් අතරින් 96%ක්‌ පමණ තරම් ප්‍රමාණයක්‌ සහ භෞමික ව ජීවත් වූ පෘෂ්ඨවංශී ජීවී විශේෂ අතරින් 70%ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ ද වඳ වී ගොස්‌ ඇත. එම අවස්‌ථාවේ දී ඇති වූ විනාශය කෙතරම් බරපතළ වූයේ ද යත් වෘක්‌ෂ, කෘමීන්, පැළෑටි, කටුස්‌සන් හා ක්‌ෂqද්‍ර ජීවීන් වැනි ඇතැම් කාණ්‌ඩවල ජීවීන් සහමුලින් ම පාහේ වඳ වී යැමට තරම් ආසන්න වී තිබෙයි. එසේ ම ඉන් පසුව පෘථිවිය මත ජීවය යළිත් වර්ධනය වී, ඉහළ ජෛව විවිධත්වයක්‌ ඇති වීමට තවත් වර්ෂ මිලියන ගණනක්‌ ගත විය.

මේ මහා වඳ වීම ඇති වීමට හේතුව හෝ හේතු කුමක්‌ වී ද යන්න ගැන විවිධ විද්‍යාත්මක මත ඉදිරිපත් වී ඇත. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, මෙයට හේතු වූයේ මහා උල්කාවක්‌ පෘථිවිය මතට පතිත වීම බවට වූ මතය දැක්‌විය හැකි ය. එහෙත් එම මහා වඳ වීම පිළිබඳ ව සිදු කර ඇති නවතම අධ්‍යයනයකට අනුව එම කාලයේ දී වායුගෝලයේ හරිතාගාර වායු සාන්ද්‍රණය ඉහළ ගොස්‌ මිහිතලය ඉතා වේගයෙන් උණුසුම් වීමේ ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙසින් සාගර ජලයේ පවත්නා ඔක්‌සිජන් ප්‍රමාණය පහළ ගොස්‌ ඇත. එහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස සාගර ජීවීන්ගේ පරිවෘත්තීය ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා ප්‍රමාණවත් තරම් ඔක්‌සිජන් ප්‍රමාණයක්‌ නො ලැබීම මේ තත්ත්වයට හේතු වී තිබෙයි.

උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම තීරණාත්මක වීම


මෙසේ කෙටි කාලයක්‌ ඇතුළත හරිතාගාර වායු සාන්ද්‍රණය ඉහළ ගියේ කෙසේ ද යන්න මීළඟට ඇති වන ගැටලුව වෙයි. ඒ කාලයේ දී ඇති වූ ගිනිකඳු පිපිරීම් මාලාවක්‌ නිසා මෙසේ හරිතාගාර වායු විශාල ලෙසින් වායුගෝලයට නිකුත් වූ බව මේ වන විට පැහැදිලි කර ඇත. මේ මහා ගිනිකඳු විදාරණය වීම් සිදු වූයේ සයිබීරියාව ප්‍රදේශයේ බව ද පර්යේෂණවලින් පෙන්වා දී තිබෙයි. මේ යමහල් විදාරණ වීම් අදාළ මහා වඳ වීම ඇති වීමට වසර 300,000ක පමණ කාලයකට පෙර පමණ සිට ආරම්භ වූ ඒවා වෙයි. මේවා නිසා ඇති වූ හරිතාගාර වායු විමෝචන අතර කාබන්ඩයෝක්‌සයිඩ් හා මීතේන් මූලික වෙයි.

මේ හරිතාගාර වායු අධික ලෙස සාන්ද්‍රණය වීම නිසා ගොඩබිම සහ මුහුදේ උෂ්ණත්වය විශාල වශයෙන් ඉහළ ගොස්‌ ඇත. එකල ලෝකයේ සාගර උෂ්ණත්වය සෙල්සියස්‌ අංශක දහයකින් පමණ ඉහළ ගිය බව මේ අධ්‍යයනයෙන් පෙන්වා දී තිබෙයි. ඉහළ උෂ්ණත්වයක දී සාගර ජලයේ පවත්නා ඔක්‌සිජන් ප්‍රමාණය අඩු වීම සිදු වන්නකි. එය ජීවීන් සඳහා තීරණාත්මක වූ සාධකය වී ඇති බව මේ පර්යේෂකයන් පැහැදිලි කර ඇත. මෙසේ සාගර ජලයේ අඩු ඔක්‌සිජන් සාන්ද්‍රණයක්‌ තිබීම නිසා ඇති වන ඔක්‌සිජන් ඌනතාව (hypoxia‌) සාගර ජීවීන්ට ගැටලු ඇති කර තිබෙයි. ජීවියකුගේ පරිවෘත්තීය ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා ප්‍රමාණවත් තරම් ඔක්‌සිජන් නො ලැබීම නිසා ඇති වන තත්ත්වය බරපතළ ය.

පරිසරයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැමත් සමඟ ජීවීන්ගේ පරිවෘත්තීය ක්‍රියාකාරිත්වය ද ඉහළ යයි. ඊට ප්‍රමාණවත් තරම් ඔක්‌සිජන් සැපයීමට නොහැකි වීමෙන් එම ජීවීන් මිය යන්නට ඇති බව මේ අධ්‍යයනයෙන් සිදු කර ඇති පැහැදිලි කිරීමෙන් පෙනෙයි. එසේ ජීවීන් මිය ගොස්‌ ඇත්තේ මහා පරිමාණයෙනි.

පර්යේෂණය හා ප්‍රතිඵල


මේ අධ්‍යයනයේ දී ආකෘතිකමය පරීක්‌ෂණයක්‌ ද සිදු කර ඇත. එවකට පැවැති භූගෝලීය ඒකකයේ මහාද්වීප එක්‌ ව තිබූ ඒකකයක්‌ විය. එසේ ම එවකට සාගරයේ පැවැති උෂ්ණත්වය ද වර්තමාන උෂ්ණත්වයට සමාන බවත් ඔක්‌සිජන් මට්‌ටම වර්තමානයේ පවත්නා ඔක්‌සිජන් මට්‌ටමට සමාන බවත් දක්‌වා තිබෙයි. එසේ තිබිය දී අදාළ ආකෘතියේ හරිතාගාර වායු මට්‌ටම එහි උෂ්ණත්වය සෙල්සියස්‌ අංශක 10කින් ඉහළ යන තරමට ඉහළ නංවා ඇත. එය එකල පැවැති තත්ත්වයට සමාන ය. එම ආකෘතිය හමුවේ සාගරයේ විස්‌මයජනක වෙනස්‌ වීම් සිදු ව ඇත. නිදසුනක්‌ ලෙස එහි පැවැති ඔක්‌සිජන් ප්‍රමාණයෙන් 80%ක්‌ පමණ ඊට අහිමි වී ඇත. සාගර පත්ලේ අඩක්‌ පමණ ප්‍රදේශයක්‌ - විශේෂයෙන් වඩා ගැඹුරු ස්‌ථාන - ඔක්‌සිජන් රහිත කලාප බවට පත් විය.

ඉන් පසුව මෙසේ ඔක්‌සිජන් හා උෂ්ණත්වය විචල්‍ය වීම සාගර ජීවීන්ට බලපාන ආකාරය අධ්‍යයනය කිරීම සඳහා වර්තමානයේ ජීවත් වන විශේෂ 61ක එවැනි තත්ත්වවලට ලක්‌ කළ අවස්‌ථා පිළිබඳ ව සිදු කර ඇති විද්‍යාගාර අධ්‍යයන යොදාගෙන ඇත. ඊට මසුන්, ක්‍රස්‌ටේෂියාවන්, බෙල්ලන්, කොරල් හා මෝරුන් පිළිබඳ ව සිදු කළ අධ්‍යයන ඇතුළත් වෙයි. එම දත්ත සමඟ හා පුරාදේශගුණ දත්ත යොදාගනිමින් ජීවීන් වඳ වී ගිය ආකාරය ලේඛනගත කිරීමට උත්සාහ කර ඇත.

එහි දී පෙනී ගොස්‌ ඇති ආකාරයට, ඉහළ ගිය උෂ්ණත්වය නිසා තමන් කලින් වාසය කළ වාසස්‌ථානයේ ම අඛණ්‌ඩ ව පැවැත්මට හැකියාව ලැබී ඇත්තේ ඉතා අඩු ජීවීන් ප්‍රමාණයකට පමණකි. සෙසු විශේෂ වෙනත් ප්‍රදේශයකට සංක්‍රමණය වී ඇත. නැත හොත් වඳ වී ගොස්‌ ඇත.

මෙසේ ඔක්‌සිජන් ප්‍රමාණය අඩු වීම ජීවී විශේෂ විශාල වශයෙන් වඳ වී යැම වඩාත් බරපතළ වන්නට ඇත්තේ ලෝකයේ ධ්‍රැව ප්‍රදේශවලට ආසන්න ව බව ද මේ පර්යේෂකයන් පෙන්වා දී ඇත. ඒ සඳහා මූලික හේතුව වී ඇත්තේ එම ප්‍රදේශවල විසූ ජීවීන්ට ඉහළ යන උෂ්ණත්වයට හා අඩු වන ඔක්‌සිජන් ප්‍රමාණයට හැඩගැසීම සඳහා ප්‍රමාණවත් අනුහුරු වීම් නො තිබීම ය. ශීතල අධික හා ඔක්‌සිජන් ඉහළ සාගර ජීවිතයකට අනුවර්තනය වී සිටි ජීවීන්ට, නව තත්ත්ව යටතේ ගැළපෙන වෙනත් ප්‍රදේශයක්‌ සොයාගැනීමට නොමැත. ඒ නිසා වැඩි වශයෙන් හෝ මුළුමනින් ම පාහේ වඳ වී ගොස්‌ ඇත්තේ වැඩි ඔක්‌සිජන් අවශ්‍යතාවක්‌ සහිත වූ ශීත ප්‍රදේශවල විසූ ජීවීන් ය. නිවර්තන කලාපයේ විසූ ජීවීන්ට ද මේ තත්ත්වය අහිතකර ලෙස බලපෑ නමුත් ඉහළ යන උෂ්ණත්වයට මෙන් ම අඩු ඔක්‌සිජන් තත්ත්වවලට ද අනුහුරු වීමට හැකියාවක්‌ ඇති එම ජීවීන්ට වඩා අඩු උෂ්ණත්වයක්‌ ඇති හා ඔක්‌සිජන් සාන්ද්‍රණය ඉහළ වෙනත් ප්‍රදේශවලට සංක්‍රමණය විය හැකි විය. එසේ ම තමන්ට ගැළපෙන ප්‍රදේශ ද එම ජීවීන්ට සොයාගැනීමට අවස්‌ථාවක්‌ තිබිණි.

එසේ ම මේ කාලය හෙවත් අපර පර්මියානු (late Permian) යුගයට අදාළ වූ ෆොසිල සාධක පිළිබඳ දත්ත පාදක යොදාගෙන ඒ පිළිබඳ ව විමසීමේ දී පෙනී ගොස්‌ ඇත්තේ ද නිවර්තන කලාපයෙන් ඈත පිහිටා ඇති ප්‍රදේශවල හෙවත් ධ්‍රැව ප්‍රදේශවලට ආසන්න ව ජීවත් වූ ජීවීන් වඳ වී ගිය අවස්‌ථා අධික බවයි.

වෙනත් සාධකවල බලපෑම


මේ කරුණු අනුව මුහුදේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම හා ඒ නිසා ඇති වන ඔක්‌සිජන් ඌනතාව මඟින් උක්‌ත මහා වඳ වීම නිසා වඳ ව ගිය සාගර ජීවීන් අතරින් අඩක්‌ පමණ ප්‍රමාණයකගේ වඳ වී යැමට හේතු සාධක සපයයි. ඉතිරි ජීවී විශේෂවල වඳ වී යැම සඳහා හේතු වන්නට ඇත්තේ සාගර ජලය ආම්ලිකකරණය වීම හා ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය කරන ජීවීන්ගේ නිෂ්පාද්‍යතාවේ ඇති වූ වෙනස්‌ වීම් විය හැකි බව උක්‌ත පර්යේෂකයන්ගේ මතය වෙයි. ගිනිකඳු පිපිරීම් නිසා ඕසෝන් ස්‌තරයේ ඇති වූ සිදුරු හරහා පෙළොවට පතිත වූ පාරජම්බුල කිරණ හේතුවෙන් ලෝකයේ ශාකවල වඳ භාවයක්‌ හටගන්නට ඇති බව ද දක්‌වා තිබෙයි. එසේ ම සාගරය ආම්ලිකකරණය වීම වඩාත් බලපාන්නට ඇත්තේ නිවර්තන කලාපීය ජීවීන්ට බව ද පෙන්වා දී ඇත.

උෂ්ණත්වය ඉහළ ගිය අවස්‌ථාවල දී ඇති වන ඔක්‌සිජන් ඌනතාව, සාගර ජීවී විශේෂ මිය යැමට හා වඳ වී යැමට හේතු වූ බවට ඇති සාධක කලක පටන් ඇති අතර විවිධ පරිසර නිකේත අනුව එහි බලපෑම වෙනස්‌ වන ආකාරය මේ අධ්‍යයනයේ දී අවධානයට ලක්‌ ව ඇති නව අංශයකි.

මේ පර්යේෂණයෙන් මතු කරනු ලබන තවත් වැදගත් කරුණක්‌ තිබෙයි. එනම් එදා පැවැති තත්ත්වය හෙවත් හරිතාගාර වායු විමෝචනය වර්ධනය වීම හා ඒ නිසා ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම යනු අද ලෝකයේ ඇති වෙමින් පවත්නා තත්ත්වය හා සමාන තත්ත්වයක්‌ බවයි. අද පවත්නා තත්ත්වයෙන් ම කටයුතු සිදු වුව හොත්, 2100 වර්ෂය පමණ වන විට ලෝකයේ සාගරවල උෂ්ණත්වය අපර පර්මියානු යුගයේ පැවැති උෂ්ණත්වය මෙන් 20%ක්‌ පමණ අගයකට ළඟා විය හැකි ය. තවදුරටත් කටයුතු ඒ ආකාරයෙන් ම සිදු වුව හොත් 2300 වර්ෂය පමණ වන විට සාගර උෂ්ණත්වය එම මහා වඳ වීම පැවැති අවධියේ තිබූ උෂ්ණත්වය මෙන් 35% - 50% අතර අගයකට ළඟා විය හැකි ය. ඒ අනුව මේ අධ්‍යයනය තුළින් පෙන්වා දෙන එක්‌ කරුණක්‌ වන්නේ මානව මූලික දේශගුණ වෙනස්‌ වීමක්‌ මඟින් වුව ද ඇති විය හැකි මහා වඳ වීමක්‌ ඇති වීමේ ඇති හැකියාව පිළිබඳ ව ය.

මූලාශ්‍රය : Science, DOI: 10.1126/aat1327