Monday, January 28, 2013

Red alert for (Red) listed

Dhanesh Wisumperuma

The Nation, 27-01-2013, Fine, p. 11
http://www.nation.lk/edition/fine/item/14993-red-alert-for-listed.html

Pics by Bushana Kalhara


The leopard (Panthera pardus), sleeping, but is Endangered


Threatened animals and plants are categorized as critically endangered

The National Red List 2012 of Sri Lanka was released about a month ago. In simple terms, a Red List is a compilation of data on the conservation status of the flora and fauna on a defined geographic entity. It lists the threatened species and categorizes them according to the threat they face. A frequently updated online global Red List managed by the International Union for Conservation of Nature (IUCN) with many other organizations is also available. The Sri Lanka’s National list is prepared country level based on the IUCN criteria. The recent list was published by the Biodiversity Secretariat of the Ministry of Environment and the National Herbarium, Department of National Botanic Gardens.

Preparation of country lists for fauna and flora of Sri Lanka is few decades behind. There were two initial issues of Red Lists in 1980s. After a comprehensive assessment, Threatened Fauna and Flora of Sri Lanka was published in 1999. The next update was released in 2007 in the form of Red List of Threatened Fauna and Flora of Sri Lanka. The 2012 list received contributions from many experts of various taxonomic groups of the country. Evaluation methodologies as well as the understanding of the biodiversity of the country has been improved and fine-tuned during this period and the 2012 list is undoubtedly the most updated and comprehensive assessment of the conservation status of fauna and flora of the country. Periodical updating of such lists is crucial to understand the changing state of the species due to a variety of factors, mostly anthropogenic that alter the habitats of living organisms.

For instance, only 807 flowering plants were evaluated in 1999 and the number has increased to 3,154 by 2012. The total number of faunal species assessed was 1,243 in 1999 and the figure has gone up to 2,264 by 2012. The increased or advanced knowledge of our flora and fauna is of interest.

 

Highlights of the 2012 list

When we examine the findings of the Red List, the emerging truth is alarming. One can realize the state of our flora and fauna by reviewing the figures in the report. These figures are taken from the printed version although it contains some errors. Thye are expected to be corrected soon, but they do not affect the overall message.

The message of the 2012 Red List is obvious – a considerable proportion of our flora and fauna are threatened – about 924 species of the animals (over 41 percent of the total species evaluated) and 1,587 species of the plant species (over 45 percent of evaluated) found in Sri Lanka are threatened at present. These threatened animals and plants are categorized as Critically Endangered, Endangered and Vulnerable, according to threat level.

We have possibly lost some of the fauna and flora so far - 19 amphibians are extinct and one other is considered possibly extinct. Two freshwater fish and one reptile are also considered possibly extinct. Seven plants are among the extinct and extinct in the wild category and 177 are among the possibly extinct category. This is the result of the impact we have caused on our environment with or without being aware of what we have done.

The number and the percentage of threatened species among the taxonomic groups differ. For instance, 107 reptile species found in the country are threatened. The threatened number of amphibians is 72, which is about 78 percent of the amphibians. Meanwhile, the lesser studied taxonomic groups like freshwater crabs and land snails also have a higher proportion of threatened species. Forty six of the 51 freshwater crab species are threatened while the number of land snails in danger stand at 165.

We can find many vital issues in the report when we dig into species level. For instance, during the last decade or so, our knowledge of some of the species seems to be improved. For instance species such as Lagenandra erosa, labeled Data Deficient in 1999 are now in the Critically Endangered category. The well-known ‘Kalu wandura’ or the Purple-faced leaf monkey (Semnopithecus vetulus), which was categorized as a Vulnerable species in 2007 has been graded as Endangered. The state of this species, threatened with highly fragmented habitat mainly in the wet zone is somewhat uncertain.

The Red List provides many facts that are lamentable - according to the Red List, Sri Lanka has lost 19 species of amphibian species. Once the number of extinct Sri Lankan amphibians was 21 and the total extinct amphibians stood at a staggering 34. Two of the extinct Sri Lankan species have been rediscovered recently in the country and this provides testimony for the importance of research – we may have to explore our biodiversity.

However an important aspect seen in the report is a testimony of the lack of proper understanding on some taxonomic groups of fauna. For instance a large number of spiders and ants are in the ‘data deficient’ list. Proper evaluations based on future research may put them and other data deficient species on the threatened list. The 2012 List carried a list of provisional checklists of some groups which are not assessed so far and the addition of those could make a difference to the threatened species category.

Important issues

Two other important conservation issues emerge out of the Red List - the number of endemic species among the threatened species and their geographical distribution.The species endemic to Sri Lanka have no other habitat and their conservation rests almost entirely on the efforts taken within the island. According to the 2012 Red List, a considerably high proportion of endemic species are among the threatened species. About 225 of the 329 threatened vertebrate are endemic to the country. The number of endemics among threatened invertebrates is also higher.

The situation of the endemic flowering plants is also critical. Of a total of 1,385 threatened angiosperms 594 are endemic to the country - 42.8 percent of the total threatened species. If we consider the percentage of endemics threatened it is 66 percent. Meanwhile, 72 of the 177 flowering plants considered as possibly extinct are endemic to the country. Five endemic species are among the seven extinct and extinct in the wild category. Also, 67 percent of the threatened Pteridophytes (33 or 49) are endemics.

It is of importance that the geographical distribution of these threatened species raises some significant issues which require immediate attention. For instance, the lowland wet zone and central highlands are the home of a higher number of threatened species of fauna. It is almost the same for the flowering plants too. The highest number of threatened vertebrates was found in Ratnapura District.

Unfortunately, the wet zone has the highest human population density and other areas are increasingly encroached by plantations and agricultural fields as well as some of the development projects. Many of the natural ecosystems in the wet zone are highly fragmented and a few large undisturbed forests are in the zone. These remnants are also constantly under the threat.

What next?

What will be the next step of the Red List is a question that remains to be asked. For some, the Red List was just a news item. This type of view is typical of Sri Lanka, but the Red List has more to offer than the its news value. The chapter on the application of the Red List provides a view of how it could be used in future to conserve the biodiversity. These applications include conservation efforts, defining research agenda addressing information gaps, defining development policies and awareness creation.

It is of interest that one of the co-publishers - the Ministry of Environment – and the agencies under the purview of the institution are responsible for most of the conservation efforts of biodiversity in the country. Areas with higher biodiversity could be exempt from development activities which could impact seriously on their biodiversity. Unfortunately, this is not happening at the moment. For instance, the wet zone is one such area highly threatened with human activities. In such a situation the public has a responsibility towards conservation.

Although some do not consider this, many of our activities more or less affect the environment. Our practices in land use, our modes of traveling, waste we generate all have an impact on the environment. The cumulative impact could even lead to animals and plants going extinct. The Red List highlights the present state of conservation. It should be the basis to a stronger conservation effort. The target should be to decrease the number of threatened species during the next decade or so through conservation.



http://www.nation.lk/edition/fine/item/14993-red-alert-for-listed.html

ජගත් පරිසර විමසුම 158 ( Global Environmental Watch)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර (Vidusara), 2013-01-23, පි. 11

http://www.vidusara.com/2013/01/23/feature2.html

විමසුම
රසදිය පාලනය සඳහා වූ 'මිනමාටා සම්මුතියට' එකඟතාව


රිසරයට රසදිය විමෝචන හා මුදාහැරීම වැළැක්‌වීම සඳහා වූ නිසි ජගත් මට්‌ටමේ නෛතික වගකීමක්‌ ඇති සම්මුතියකට එළැඹීමට ලෝකයේ රටවල් 140කට අධික ප්‍රමාණයක්‌ සිය එකඟතාව පළ කර තිබේ. මේ එකඟතාවට එළැඹී ඇත්තේ පසුගිය දා ස්‌විට්‌සර්ලන්තයේ ජිනීවා නගරයේ දී අවසන් වූ එක්‌සත් ජාතීන් ගේ පරිසර වැඩසටහන ම`ගින් සංවිධානය කළ සමුළුවක දී ය. මේ සමුළුවේ අවසන් දිනයේ රාත්‍රිය පුරා ඇදී ගිය සාකච්ඡාවලින් පසුව මේ එකඟතාව ඇති වී තිබේ. 2009 වර්ෂයේ දී එක්‌සත් ජාතීන් ගේ පරිසර වැඩසටහනේ සමුළුවක දී ගත් තීරණයක්‌ මත වසර හතරක පමණ කාලයක්‌ තිස්‌සේ කළ සාකච්ඡාවලින් පසුව මේ එකඟතාවට එළැඹී ඇත.

මේ නව සම්මුතිය 'රසදිය පිළිබඳ මිනමාටා සම්මුතිය' (ඵසබ්ප්ඒ ඤබඩැබඑසදබ දබ පැරජමරහ) ලෙස හැඳින්වේ. ඒ, ලෝකයේ මෙතෙක්‌ ඇති වී තිබෙන බරපතළ ම පරිසර විනාශයක්‌ සේ සැලකෙන මිනමාටා ෙ€දවාචකය සිහිපත් කරමිනි. ජපානයේ පිහිටා ඇති නගරයක්‌ වන මිනමාටා ප්‍රදේශයේ 1950 දශකයේ දී නිරාවරණය වූ රසදිය දූෂණයකින් මිනිසුන්ට විශාල ආකාරයේ සෞඛ්‍ය බලපෑම් ඇති විය. එය රසදිය නිසා ඇති වන ගැටලු පිළිබඳව අවධානය යොමු වීමට මුල් වූ සිදු වීමකි. රසදිය නිසා ඇති වන පාරිසරික හා සෞඛ්‍ය ගැටලු ඉතා බරපතළ තත්ත්වයේ ඒවා ය. එසේ ම අප භාවිත කරන විවිධ ද්‍රව්‍ය රාශියක විවිධ ප්‍රමාණවලින් රසදිය අන්තර්ගත වන නිසා මේ තත්ත්වය නො තකා හළ නොහැකි ය. මෙවැනි ද්‍රව්‍ය අතර වෛද්‍ය උපකරණ, විදුලි උපකරණ, සිමෙන්ති හා ගල් අඟුරු වැනි ද්‍රව්‍ය ද තිබේ.

රසදිය පරිසර දූෂණය පාලනය


අධික ලෙස විෂ සහිත රසායන ද්‍රව්‍යයක්‌ වන රසදිය පරිසරයට එක්‌ වීම පාලනය කිරීමෙන් රසදිය ම`ගින් ඇති වන පරිසර දූෂණය පාලනය කිරීම මේ සම්මුතියේ අරමුණ වේ. මේ අනුව විවිධ නිෂ්පාදන, සැකසුම් ක්‍රියාවලි හා කර්මාන්ත අංශයේ භාවිතයට ගැනෙන හා එහි දී මුදාහරින හා විමෝචනය වන රසදිය ප්‍රමාණය පාලනය කිරීම මෙම`ගින් අපේක්‌ෂා කරනු ලැබේ. අදාළ සම්මුතිය යටතේ රසදිය කැණීම්, අපනයනය, ආනයනය හා භාවිතයෙන් ඉවත් කරන ලද රසදිය ආරක්‌ෂිත ලෙස ගබඩා කිරීම වැනි කරුණු ද ඇතුළත් වේ. ඒ අනුව රසදිය සැපයුම හා අලෙවිය ද යම් පාලනයකට නතු වන බව පෙනේ.

මේ අනුව 2020 වර්ෂය වන විට පහත සඳහන් වර්ගවල රසදිය ඇතුළත් නිෂ්පාදන නිදපවීම, අපනයනය හා ආනයනය රසදිය ඇතුළත් වීම තහනම් වනු ඇත.

* වෛද්‍ය උපකරණවල භාවිත වන ඉතා කුඩා Button cell වර්ගයේ බැටරි හැර අනෙක්‌ බැටරි

* ස්‌විච හා පිළියවන වැනි උපකරණ

* ඇතැම් සංගෘහිත ප්‍රතිදීපන පහන් (CFL බල්බ) වර්ග

* සබන් හා වෙනත් සුවඳ විළවුන් වැනි ද්‍රව්‍ය

* ඇතැම් වර්ගවල වෛද්‍ය උෂ්ණත්වමාන හා රුධිර පීඩනමාන

කෙසේ වෙතත් මේ වන විට වෙනත් විකල්ප දියුණු කර නොමැති ඇතැම් උපකරණවල රසදිය භාවිත කිරීමට අවසර ලැබේ. දත් පිරවීම සඳහා රසදිය යොදාගැනීමට අඩු කිරීමට නියමිත ය.

මෑත කාලයේ දී විශාල ලෙස රසදිය භාවිත කිරීමට හේතු වූ සුළු පරිමාණයේ රන් කැණීම් සිදු වන රටවල් තම රටවල එය අඩු කිරීම හා අවසන් කිරීම සඳහා වූ වැඩසටහන් සැකසීමට මේ සම්මුතිය ක්‍රියාත්මක වී වසර තුනක්‌ ඇතුළත සැලසුම් සකස්‌ කළ යුතු ය. රසදිය නිකුත් කරනු ලබන කර්මාන්තවල හා ගල් අඟුරු බලාගාරවලට ද මේ අනුව සීමා පැනවේ. ඒ අනුව මේ වන විට යොදාගන්නා තාක්‌ෂණික ක්‍රම දියුණු කිරීමෙන් විමෝචන අඩු කිරීමට අපේක්‌ෂා කරනු ලැබේ.

සම්මුතියේ ඉදිරි කටයුතු

මිනමාටා සම්මුතිය ලබන ඔක්‌තෝබර් මාසයේ දී ජපානයේ පැවැත්වෙන විශේෂ සමුළුවක දී රටවල නියෝජිතයන්ට අත්සන් කිරීම පිණිස ඉදිරිපත් කිරීමට නියමිත ය. එය බලාත්මක තත්ත්වයට පත් වීමට වසර තුනත් පහත් අතර කාලයක්‌ ගත වනු ඇතැයි අපේක්‌ෂා කරනු ලබන අතර ඒ ක්‍රියාවලිය වේගවත් කිරීම සඳහා අවශ්‍ය අරමුදල් සැපයීමට රටවල් කිහිපයක්‌ පොරොන්දු වී තිබේ. සම්මුතිය ක්‍රියාත්මක වන විට දියුණු වන රටවලට අවශ්‍ය සහයෝගය සැපයීම සඳහා ජගත් පරිසර පහසුකම ඔස්‌සේ වැඩපිළිවෙළක්‌ සකස්‌ කිරීමට නියමිත ය.

මිනිසුන්ට හා පරිසරයට හානිකර විය හැකි රසදිය වැනි අනතුරුදායක ද්‍රව්‍යයක්‌ පාලනය කිරීමට මෙවැනි සම්මුතියක්‌ ඇති කර ගැනීම එක්‌තරා ආකාරයකට ජයග්‍රහණයකි. කෙසේ වෙතත් රසදිය යනු ජෛව සාන්ද්‍රණයට ලක්‌ වන මූලද්‍රව්‍යයක්‌ වන නිසා මේ ගිවිසුම ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් ක්‌ෂණිකව පරිසරයේ ඇති රසදිය ඉවත් වී ආරක්‌ෂිත තත්ත්වයක්‌ ඇති වෙතැයි සිතීම අසීරු ය. එහෙත් මෙය යහපත් මූලාරම්භයකි. මෙය නිසි ආකාරයෙන් ක්‍රියාත්මක වීම සඳහා අවශ්‍ය කරන එක්‌ කරුණක්‌ වන්නේ සැම රටක ම කැප වීමයි. මොන්ටි්‍රයල් සන්ධානය වැනි ඇතැම් සන්ධාන සඳහා ලැබුණු සුබවාදී සහයෝගය මෙයට ද ලැබෙතැයි අපි අපේක්‌ෂා කරමු.

ප්‍රමුඛ පුවත
ජගත් මට්‌ටමේ ජෛවවිවිධත්ව නිරීක්‌ෂණ පද්ධතියක්‌


ජෛවවිවිධත්ව සංරක්‌ෂණය, පරිසරය පිළිබඳ මාතෘකා අතර වැදගත් කොට සලකන කරුණකි. ඒ නිසා පරිසර පද්ධතිවලට මෙන්ම මානව යහ පැවැත්ම සඳහා ද ඇති විය හැකි බලපෑම පිළිබඳව බොහෝ දේ ලියෑවී තිබේ. මේ ජෛවවිවිධත්වයේ ඇති වන වෙනස්‌කම් හා අහිමි වීම පිළිබඳව ඇති දැනුමෙහි යම් යම් අඩුපාඩු හා හිදැස්‌ පවතී. ජෛවවිවිධත්වය මානනය කිරීමේ හා වාර්තා කිරීම සඳහා වූ ජගත් මට්‌ටමේ ක්‍රමවත් පද්ධතියක්‌ නොමැති වීම මේ සඳහා හේතුව බව විද්‍යාඥයන් ගේ අදහස ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් ආක්‍රමණික ජීවීන් පිළිබඳව ප්‍රමාණවත් තොරතුරු ඇත්තේ රටවල් අතරින් 11%ක්‌ තරම් අඩු ප්‍රමාණයක පමණි. එසේ ම වනාන්තර සහතික කිරීමේ ක්‍රියාවලිය ප්‍රචලිත ව ඇතත් නීතිවිරෝධී ලෙස සිදු වන දැව අලෙවිය සැලකිය යුතු තරම් විශාල ය. මෙවැනි කරුණු පිළිබඳව ප්‍රමාණවත් තරම් දැනුමක්‌ ලෝකයට නොමැත.

පසුගිය දා ප්‍රකාශයට පත් ලිපියක්‌ මගින් විද්‍යාඥයෝ පිරිසක්‌ මේ අඩුව පිරවීම සඳහා නව යෝජනාවක්‌ ඉදිරිපත් කර සිටිය හ. මෙහි දී 'අත්‍යවශ්‍ය ජෛවවිවිධත්ව විචල්‍යයන්' (essential
biodiversity variables&) ලෙස හඳුන්වනු ලබන සාධක කිහිපයක්‌ යොදාගනිමින් ජෛවවිවිධත්ව නිරීක්‌ෂණ පද්ධතියක්‌ ගොඩනැ`ගීමට යෝජනා කෙරිණි. ජෛවවිවිධත්වය අහිමි වීම නිවැරැදි ආකාරයෙන් වාර්තා කිරීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය සාධක වන මේවා අතර වල්, භෝග හා ගෘහාශ්‍රිත ආදි ජෛවවිවිධත්වයේ ඇති ප්‍රවේණික විවිධත්වය, ඇතැම් ජීවී කාණ්‌ඩවල ගහන සුලබතාව, වාසස්‌ථානවල ව්‍යාප්තිය හා ත්‍රිමාන ව්‍යුහය හා සංවේදී පරිසර පද්ධතිවල පෝෂක භාවිතය හැකි කරුණු ඇතුළත් වේ. ජගත් මට්‌ටමින් මේවා මානනය කිරීමෙන් ජෛවවිවිධත්වය අහිමි වීම පිළිබඳව යම් අදහසක්‌ ලබාගත හැකි බව පෙනේ. එහෙත් එවැන්නක්‌ ක්‍රියාත්මක වීමට නම් ජගත් මට්‌ටමෙන් එය මනාව සම්බන්ධීකරණය විය යුතු ය.

මේ ලිපියේ පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට ජෛවවිවිධත්වය පිළිබඳ දැනුමේ වැඩි හිදැසක්‌ පවතින්නේ දියුණු වන රටවල ය. එසේ ම වැඩි පාරිසරික තර්ජනයක්‌ පවත්නා කලාපවල ද එවැනි තත්ත්වයක්‌ ඇති අතර දියුණු වන රටවල් විසින් මේ තර්ජනය සඳහා සැලකිය යුතු දායකත්වයක්‌ සපයනු ලබයි. මේ වන විට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධව මෙවැනි සම්බන්ධීකරණය කරන ලද ජගත් මට්‌ටමේ නිරීක්‌ෂණ පද්ධතියක්‌ තිබේ. (මූලාශ්‍රයScience, DOI: 10.1126/science.1229931)

පුවත් සැකෙවින්
2012 වර්ෂය උණුසුම අධිකතම වර්ෂ අතර

වඩාත් නිවැරැදි ලෙස උෂ්ණත්වය මැනීම ආරම්භ වූ 1880 වර්ෂයෙන් පසුව ගත වූ කාලය ඇතුළත වාර්තා වූ උණුසුමෙන් අධිකතම වර්ෂ දහය අතර 2012 වර්ෂය ද ඇති බව ඇමෙරිකානු පර්යේෂණායතන දෙකක ම වාර්තා අනුව පෙනේ.

ජාතික ගගන හා අභ්‍යවකාශ පරිපාලනය (NASA) පෙන්වා දෙන ආකාරයට උෂ්ණත්වය අනුව 2012 වර්ෂය නව වැනි තැනට එන අතර ජාතික සාගර හා වායුගෝලීය පරිපාලනය (NOAA) අනුව ඊට දස වැනි තැන හිමි වේ. භASA ආයතනයේ ගණනය කිරීම් අනුව 2012 දී ලෝකයේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය විසි වැනි සියවසේ මධ්‍ය භාගයේ පැවැති අගයට වඩා අංශක 0.6ක්‌ අධික ය. NOAA ආයතනයේ දත්ත අනුව විසිවැනි සියවසේ පැවැති සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වයට වඩා එය සෙල්සියස්‌ අංශක 0.57කින් ඉහළ ය. මේ වෙනසට හේතු වන්නේ විශ්ලේෂණයේ ඇති වෙනස්‌කම් බව පෙනේ.

කෙසේ වෙතත් ගත වූ වර්ෂය තුළ පැවැති ලා නිනා තත්ත්වය නිසා සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය යම් ප්‍රමාණයකින් අඩු වී ඇත. එසේ නොමැති වූයේ නම් ලෝකයේ උෂ්ණත්වය මීටත් වඩා ඉහළ යා හැකි ව තිබිණි. එහෙත් ඉන් පැවසෙන්නේ ලෝකය සිසිල් වෙමින් ඇති බවක්‌ නම් නො වේ. 2000 වර්ෂයෙන් පසුව ගත වී ඇති වර්ෂ 12 ම ලෝකයේ 1880 වර්ෂයෙන් පසු වාර්තා වී ඇති වඩාත් උණුසුම් වර්ෂ 14 තුළ තිබීම ලෝකයේ උෂ්ණත්වය අඛණ්‌ඩව ඉහළ යමින් ඇති බවට ඇති සාධකයකි. ලා නිනා තත්ත්වය වැනි හේතු නිසා මෙවැනි සාපේක්‌ෂව සිසිල් කාල වකවානු තිබිය හැකි ය.

වායු දූෂණය වැඩි නම් ජනතාව අසතුටින්

වායු දූෂණය සහ ජනතාව ගේ සතුට අතර කිසියම් සම්බන්ධයක්‌ ඇති බව මෑතක දී ප්‍රකාශයට පත් අධ්‍යයනයකින් පෙන්වා දී තිබේ. සරලව පවසන්නේ නම්, වායු දූෂණය නිසා ජනතාව අතර අසතුටක්‌ ඇති වන අතර, යම් රටක ජනතාව අසතුටින් පසු වන්නේ නම්, ඒ රටේ වැඩි වායු දූෂණයක්‌ ඇති බව ද පෙනේ. එසේ ම වායු දූෂණය අඩු කිරීමට හැකියාවක්‌ තිබේ නම් එය ජනතාව ගේ සතුට වර්ධනය කිරීමට හේතු වේ.

මේ අධ්‍යයනය සිදු කර ඇත්තේ යුරෝපා රටවල් 14ක දත්ත භාවිත කරමිනි. මෙහි දී ඒ රටවල වායු දූෂණ වාර්තා භාවිත කර ඇති අතර සමස්‌ත පරිසර දූෂණයේ තරම පෙන්වා දෙන සාධකයක්‌ ලෙස, ඒක පුද්ගල කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් විමෝචන ප්‍රමාණය යොදාගෙන ඇත. ජනතාව ගේ සතුට පිළිබඳව තීරණය කර ඇත්තේ සමීක්‌ෂණ දත්ත මගිනි. (මූලාශ්‍රයInternational Journal of Green Economics,DOI: 10.1504/IJGE.2012.051492)

ඔස්‌ට්‍රේලියාවේ වාර්තාගත උෂ්ණත්වය හා ලැව් ගිනි

පසුගිය සති කිහිපයක කාලය පුරා ඔස්‌ට්‍රේලියාවේ පැවැති අධික උණුසුම් දේශගුණය ජාත්‍යන්තර පුවත් වාර්තාවල මුල් තැනක්‌ ගෙන තිබිණි. එරට සිඩ්නි නගරයේ මෙතෙක්‌ කලක්‌ වාර්තා වූ වැඩි ම උෂ්ණත්වය පසුගිය දා වාර්තා විය. ඒ සෙල්සියස්‌ අංශක 45.6ක අගයක්‌ වන අතර ඇතැම් ප්‍රදේශවල මීටත් වඩා අධික උෂ්ණත්වයක්‌ වාර්තා කර ඇත. මේ වන විට සෙල්සියස්‌ අංශක 50ක්‌ ඉක්‌මවූ අගයක්‌ දැක්‌වීමට හැකි ලෙස එරට උෂ්ණත්ව වක්‍රයට නව වර්ණ සංකේත එක්‌ කර සංශෝධනය කර තිබේ.

එරට ඇතැම් ප්‍රදේශවල පැවැති අධික උෂ්ණත්වය නිසා දකුණුදිග ඔස්‌ට්‍රේලියාවේ හා තස්‌මේනියාවේ විශාල ප්‍රදේශයක ලැව් ගිනි ඇති විය. එය වනාන්තරවලට, නිවාස හා මහාමාර්ග වැනි යටිතල පහසුකම්වලට හානිකර වී ඇති අතර ජනතාව ගේ සෞඛ්‍යයට ද යම් යම් ගැටලු පැන නැ`ගුණු බව වාර්තාවල සඳහන් විය.

http://www.vidusara.com/2013/01/23/feature2.html

ජගත් පරිසර විමසුම 157 ( Global Environmental Watch)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර (Vidusara), 2013-01-16, පි. 11
http://www.vidusara.com/2013/01/16/feature4.html

විමසුම - ආහාර නාස්‌තියේ තරම
ප්‍රමුඛ පුවත- රසදිය විමෝචන තර්ජනය ඉහළට
පුවත් සැකෙවින් - උණුසුමට ඔරොත්තු දෙන කොරල් විශේෂ නව බලාපොරොත්තුවක්‌  ගංගා ලවණීකරණය පාරිසරික අර්බුදයකි/ රයිනෝ ඝාතන වාර්තාගත මට්‌ටමක


විමසුම
ආහාර නාස්‌තියේ තරම

ආහාර නාස්‌තිය සාකච්ඡාවට ලක්‌ කළ යුතු වැදගත් ප්‍රශ්නයක්‌ බවට සැකයක්‌ නොමැත. ලෝකයේ ඇතැම් රටවල ජනතාව ප්‍රමාණවත් තරම් ආහාර නොමැතිකම හෝ මන්දපෝෂණය පිළිබඳ ගැටලුවලට මුහුණ දී ඇති අතර තවත් රටවල බරපතළ තත්ත්වයේ ආහාර නාස්‌තියක්‌ දැකිය හැකි ය. ඇතැම් විට මේ ආහාර නාස්‌තිය සිදු වන රටවල හා සමාජයේ එය එතරම් ගැටලුවක්‌ සේ නො දැකීම මෙහි ඇති තවත් විශේෂත්වයකි. එය ඔවුන් ගේ ජීවන රටාවේ එක්‌ පියවරක්‌ පමණකි.

ලෝකයේ සිදු වන ආහාර නාස්‌තිය අප සිතා සිටිනවාට වඩා බරපතළ වූවක්‌ බව පසුගිය දා ප්‍රකාශයට පත් වූ වාර්තාවකින් පෙන්වා දී තිබේ. බ්‍රිතාන්‍යයේ කාර්මික ඉංජිනේරුවන් ගේ ආයතනය මගින් නිකුත් කර ඇති මේ වාර්තාව පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීමට අප මේ සතියේ විමසුම වෙන් කළේ මේ ගැටලුවේ තරම අප ද අවබෝධ කරගැනීම වැදගත් වන නිසා ය.

ආහාර නිෂ්පාදනයෙන් අඩක්‌ පමණ නාස්‌ති වේ

ජගත් මට්‌ටමේ වාර්තාවකට අනුව ලෝකයේ නිෂ්පාදනය කරනු ලබන ආහාරවලින් සියයට 30ත් 50ත් අර ප්‍රමාණයක්‌ මිනිස්‌ ආහාරයට නො ගැනී ම අපතේ යයි. මෙය ප්‍රමාණාත්මකව ගන්නේ නම් ලෝකයේ වාර්ෂිකව නිපදවනු ලබන ආහාර ප්‍රමාණය වන ටොන් බිලියන 4ක්‌ අතරින් ප්‍රමාණයෙන් ටොන් බිලියන 1.2ත් 2ත් අතර ප්‍රමාණයක්‌ වේ. මෙය බරපතළ තත්ත්වයක්‌ බව ඉතා පැහැදිලි ය.

එසේ ම මේ අප දකින්නේ සිදු වන ආහාර නාස්‌තිය පමණකි. මේ ආහාර නිපදවීම සඳහා යොදාගෙන ඇති අනෙක්‌ සම්පත් ප්‍රමාණය මෙහි දී අපේ අවධානයට ලක්‌ නො වේ. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, මේ ආහාර නිපදවීමේ දී යොදාගෙන ඇති භූමිය, ජලය, පොහොර හා වෙනත් රසායන ද්‍රව්‍ය හා බලශක්‌තිය වැනි සම්පත් මෙහි දී අවධානයට ලක්‌ නො වේ. ඒ සියල්ල සලකන විට අපට මේ ආහාර නාස්‌තියේ තරම සු`ඵපටු නො වන බව පෙනේ.

නාස්‌තියට හේතු හා එය වළක්‌වාලීම

උක්‌ත ආහාර හි`ගයට අදාළ හේතු වන කරුණු ගණනාවක්‌ ද දක්‌වා තිබේ. ඒ අතර අස්‌වනු නෙළීමේ දී ඇති වන හානිය, ගබඩා කිරීමේ පහසුකම් ප්‍රමාණවත් නො වීම හා එහි ඇති ගැටලු නිසා ආහාර අපතේ යැම, ප්‍රවාහන පහසුකම් ආශ්‍රිත ගැටලු මෙන්ම වෙළෙඳපොළේ දී හා පාරිභෝගිකයන් අතින් සිදු වන ආහාර නාස්‌තිය මේ සාධක අතර වේ.

මේ සාධක ලෝකයේ විවිධ රටවල විවිධ ආකාරයෙන් බලපායි. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, සංවර්ධනය වෙමින් ඇති රටවල ආහාර නාස්‌තිය වැඩි වශයෙන් සිදු වන්නේ ආහාර සැපයුම් දාමයේ පහළින් ම ඇති නිෂ්පාදකයා ගේ මට්‌ටමේ දී ය. එනම් ගොවියා ගේ මට්‌ටමේ දී ය. රටක සංවර්ධනය ඉහළ මට්‌ටමකට ළ`ගා වන විට ආහාර නාස්‌තිය සිදු වන මට්‌ටම ද ඉහළ යයි. දියුණු රටවල දී මේ දාමයේ ඉහළ ම මට්‌ටමේ පසු වන පාරිභෝගික මට්‌ටමේ දී සැලකිය යුතු ආහාර නාස්‌තියක්‌ දැකිය හැකි ය. රටවල මෙන්ම පාරිභෝගිකයා ගේ ආර්ථික මට්‌ටම ද මීට යම් බලපෑමක්‌ ඇති කරයි. මේ රටවල ඇති පාරිභෝගික රටාව ද මීට බලපෑමක්‌ ඇති කරයි.

මේ ආහාර නාස්‌තිය වළක්‌වාලීම සඳහා ගත යුතු නිර්දේශ කිහිපයක්‌ ද උක්‌ත වාර්තාවේ දක්‌වා තිබේ. දියුණු වන රටවලට අවශ්‍ය ඉංජිනේරු දැනුම ලබා දීම මේ අතර මුල්තැනක්‌ ගනියි. මේ රටවල ආහාර නාස්‌තිය වැඩි වශයෙන් සිදු වන්නේ අස්‌වනු ලබාගැනීමේ දී හා පසු අස්‌වනු අවස්‌ථාවේ දී ය. මේ හානිය අවම කරගැනීම සඳහා තාක්‌ෂණය යෙදවීම අවශ්‍ය ය. එසේ ම ප්‍රවාහනයේ දී හා ගබඩා කිරීමේ දී සිදු වන නාස්‌තිය අවම කිරීම සඳහා ද අදාළ රටවල ආණ්‌ඩු මගින් අවශ්‍ය පියවර ගැනීම වැදගත් ය. දියුණු රටවල දී විශේෂයෙන් වැදගත් වන්නේ පාරිභෝගික හා අලෙවි අංශවල සිදු කළ යුතු වෙනස්‌කම් ය. මෙහි දී පාරිභෝගිකයන් විසින් අධික ලෙස මිල දී ගනු ලැබීම නිසා ආහාර අපතේ යැම වැළැක්‌වීම මෙන්ම සිල්ලර අලෙවිකරණයේ දී අපතේ යැම වළක්‌වාලීම ද වැදගත් වේ. මේ සඳහා අවශ්‍ය ආකල්පමය වෙනස්‌කම් සිදු කිරීම ද වැදගත් ය. අධි පරිභෝජනය මේ රටවල දැකිය හැකි බරපතළ ගැටලුවක්‌ වේ.

ආහාර නාස්‌තිය වළකාලීමේ වැදගත්කම

මෙසේ නාස්‌ති වන ආහාර මනාව කළමනාකරණය කිරීමෙන් ප්‍රමාණවත් තරම් ආහාර නොමැති වීම නිසා පීඩා විඳින ජනතාවට ද යම් ආහාර සැපයුමක්‌ ලබා දීමට හැකියාව තිබේ. අනෙක්‌ අතට අප දන්නා පරිදි ලෝක ජනගහනය අඛණ්‌ඩව වර්ධනය වෙමින් තිබේ. මේ වැඩි වන ජනගහනයට අවශ්‍ය ආහාර ලබා දීම අප හමුවේ අභියෝගයක්‌ බව පැහැදිලි ය. විශේෂයෙන් ආහාර නිෂ්පාදනයට සීමාකාරී සාධක ඇති බව පෙනේ. භූමිය හා ජලය මේ අතර මුල් තැනක්‌ ගනියි. වගා කිරීමට යෝග්‍ය භූමි ප්‍රදේශ මේ වන විටත් සීමා වෙමින් පවත්නා අතර කෘෂිකාර්මික ජල සැපයුමේ ද සීමා පවතී.

ලෝකයේ විවිධ ස්‌ථානවල, විවිධ ආකාරයෙන් සිදු වන ආහාර නාස්‌තිය වළක්‌වාලීම හරහා ලෝකයට අවශ්‍ය ආහාර සැපයුමෙන් සැලකිය යුතු කොටසක්‌ ඉතිරි කර ගත හැකි බව පැහැදිලි ය. උක්‌ත වාර්තාවේ දැක්‌වෙන ආකාරයට ආහාර නාස්‌තිය වළක්‌වාලීමෙන් නිෂ්පාදනය 60-100% අතර ප්‍රමාණයකින් ඉහළ නැංවීමට හැකියාව තිබේ. මේ නිසා ආහාර නාස්‌තිය වළක්‌වාලීමේ වැදගත්කම අප අවිවාදයෙන් ම පිළිගත යුතු කරුණක්‌ වන අතර ඒ ගැන අවශ්‍ය පියවර ගැනීම බලධාරීන් ගේ පමණක්‌ නො ව පෞද්ගලික වශයෙන් සියලු දෙනා ගේ ම යුතුකමක්‌ වේ. එය තිරසර සංවර්ධනය සඳහා ද හේතු වන කරුණකි. (මූලාශ්‍රයGlobal Food;Waste Not, Want Not ,www.imeche.org/Libraries/Reports/IMechE_Global_Food_Report.sflb.ashx)

ප්‍රමුඛ පුවත
රසදිය විමෝචන තර්ජනය ඉහළට

පරිසරයට නිකුත් වන රසදිය විමෝචන නිසා මිනිසුන්ට ඇති තර්ජනය ක්‍රමයෙන් ඉහළ යමින් ඇති බව එක්‌සත් ජාතීන් ගේ පරිසර වැඩසටහන (UNEP) විසින් නිකුත් කරන ලද zරසදිය ක්‍රියාකාරී වීමට කාලයයිZ නම් වාර්තාව පෙන්වා දෙයි.

2010 වර්ෂයේ දී වායුගෝලයට නිකුත් වූ රසදිය විමෝචන ප්‍රමාණය ටොන් 1960ක්‌ පමණ බව ගණනය කර ඇත. මේ තත්ත්වයේ දැකිය හැකි වැදගත් ම කරුණ වන්නේ පසුගිය අඩ සියවසක පමණ කාලය ඇතුළත ලෝකයේ රසදිය භාවිතය ක්‍රමයෙන් පහළ යමින් පැවතීමයි. එහෙත් මෑත කාලයේ දී ඇතැම් කලාපවල රසදිය විමෝචන ඉහළ යමින් තිබේ. මෙහි ඇති බරපතළ තත්ත්වය වන්නේ සෞඛ්‍ය හා පාරිසරික අවදානම වැඩි වශයෙන් දැකිය හැක්‌කේ දියුණු වන රටවල බව ය. කලාපීය වශයෙන් ගත හොත් වැඩි ම රසදිය විමෝචනයක්‌ දැකිය හැක්‌කේ අග්නිදිග ආසියානු රටවල ය.

රසදිය විමෝචන ඉහළ යැමට හේතු වී ඇති කරුණු අතර කුඩා පරිමාණයෙන් සිදු වන රන් කැණීම හා ගල් අ`ගුරු දහනය කිරීම ඇතුළත් ය. රන් නිස්‌සාරණයේ දී රසදිය භාවිතයට ගන්නා අතර ගල් අ`ගුරුවල ස්‌වාභාවිකව රසදිය සු`ඵ ප්‍රමාණයක්‌ ඇතුළත් වේ. මේ ආකාර දෙකෙන් ම වායුගෝලයට රසදිය නිකුත් වන අතර මෙසේ පරිසරයට එක්‌ වන රසදිය දිගු කලක්‌ තිස්‌සේ පරිසරයේ රැඳී පවතී. ජලයේ, වායුගෝලයේ මෙන්ම පසේ ද, ජීවීන් ගේ දේහවල ද පවත්නා රසදිය මගින් විවිධ බලපෑම් ඇති විය හැකි ය.

කුඩා පරිමානයේ රන් කැණීම් කටයුතු 2005 සිට මේ දක්‌වා කාලයේ දී දෙගුණයකින් පමණ ඉහළ ගොස්‌ ඇත. ඒ රන් සඳහා ඇති අධික ඉල්ලුම නිසා ය. මෙය තවදුරටත් වර්ධනය වනු ඇතැයි අපේක්‌ෂා කරනු ලැබේ. රසදිය නොමැති හා රසදිය අඩු වශයෙන් යොදාගන්නා රන් නිස්‌සාරණ ක්‍රම ඇතත් ඒවා භාවිතයේ සීමා පවතී. අනෙක්‌ අතට ගල් අ`ගුරුවල රසදිය ඇතුළත් වන්නේ සු`ඵ වශයෙන් වුව ද වැඩි ගල් අ`ගුරු ප්‍රමාණයක්‌ දහනය කිරීම නිසා රසදිය පරිසරයට එක්‌ වන ප්‍රභවයක්‌ ලෙස ගල් අ`ගුරු වැදගත් වේ.

රසදිය නිසා මිනිසුන්ට ඇති විය හැකි සෞඛ්‍ය බලපෑම් බරපතළ වන බැවින් රසදිය මිනිසුන්ට දැඩි ලෙස විෂ සහිත සේ සැලකේ. රසදිය සඳහා ඇති ඉල්ලුම 2015 වර්ෂය වන විට සීමා කිරීම සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර ප්‍රයත්නයක්‌ දියත් කර ඇති අතර එහි සාකච්ඡා වටයක්‌ මේ සතියේ ස්‌විට්‌සර්ලන්තයේ දී ආරම්භ වීමට නියමිත විය. (මූලාශ්‍රයMercury: Time to act,www.unep.org/PDF/PressReleases/Mercury_TimeToAct.pdf)


පුවත් සැකෙවින්

උණුසුමට ඔරොත්තු දෙන කොරල් විශේෂ නව බලාපොරොත්තුවක්‌

කොරල් පර, වර්තමාන දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හමුවේ දැඩි අවදානමකට මුහුණ දී ඇති පරිසර පද්ධතියකි. එහෙත් මේ කොරල් පර ආශ්‍රිතව උෂ්ණත්වයට ඔරොත්තු දෙන කොරල් විශේෂ ද හමු වන බව මෑත දී හෙළි වී තිබේ. ලෝකයේ විවිධ ජීවී විශේෂ උෂ්ණත්වයක්‌ සහිත පරිසරයකට අනුහුරු වීමට අදාළ වන ජෛවීය ප්‍රවේණික යාන්ත්‍රණය පිළිබඳව අවබෝධයක්‌ ලබා ගැනීම සඳහා අදාළ කොරල් විශේෂ වැදගත් බව පර්යේෂණයකින් යෝජනා කර ඇත. එය සංරක්‌ෂණය සඳහා ද වැදගත් විය හැකි ය.

එපමණක්‌ නො ව මෙවැනි ඔරොත්තු දීමක්‌ දක්‌වන කොරල් විශේෂ හා ඔවුන් හමු වන ප්‍රදේශ පිළිබඳ ප්‍රාමාණික අවබෝධයක්‌ පවතී නම් ඒ විශේෂ ආරක්‌ෂා කිරීමට යම් පියවරක්‌ ගැනීමට හැකියාව තිබේ.

කෙසේ වෙතත් මේ පුවත තුළින් පැහැදිලි වන කරුණක්‌ වන්නේ ඇතැම් ජීවී විශේෂවල පැවැත්ම පමණක්‌ තීරණය කිරීමට මේ ව්‍යසනයට මුල් පෑදූ මිනිසාට ම සිදු වන බවක්‌ ද? එය මෙහි ඇති වැදගත් කරුණකි. (මූලාශ්‍රයProceedings of the National Academy ofSciences, DOI: 10.1073/pnas.1210224110)


ගංගා ලවණීකරණය පාරිසරික අර්බුදයකි

ගංගා ලවණීකරණයට ලක්‌ වීම ලෝකයේ රටවල් රැසකට තර්ජනයක්‌ බව විද්‍යාත්මක සමාලෝචනයකින් පෙන්වා දී තිබේ. එය පාරිසරික වශයෙන් හා ආර්ථික වශයෙන් දැඩි බලපෑමක්‌ ඇති කරන අතර, මානව සෞඛ්‍යයට ද සැලකිය යුතු තරමේ අවදානමක්‌ ඇති කළ හැකි ය. මිරිදියේ වාසය කරන ජීවීන්ට ඔරොත්තු දිය හැක්‌කේ සීමිත ලවණතාවකට පමණක්‌ වන නිසා, අධික ලවණතාව පරිසර පද්ධතිවලට යම් බලපෑමක්‌ කළ හැකි ය.

ගංගා පරිසර පද්ධතිවල ලවණතාව ඉහළ යැම සඳහා ස්‌වාභාවික සාධක මෙන්ම මානව ක්‍රියාකාරකම් ද හේතු වීමට හැකියාව තිබේ. මේ මානව කටයුතු අතර ගෘහාශ්‍රිත හා කාර්මික අපද්‍රව්‍ය මුදාහැරීම මෙන්ම කැණීම්, කෘෂිකාර්මික හා ගොවිපොළ අපද්‍රව්‍ය පරිසරයට එක්‌ වීම වැනි කරුණු ප්‍රධාන ය. මේ මානව කටයුතු පාලනය කිරීමට ගෙන ඇති පියවර ප්‍රමාණවත් නො වේ.

මේ තත්ත්වය අනාගතයේ දී තවදුරටත් වර්ධනය විය හැකි ය. ඒ සඳහා දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සහ ජල පරිභෝජනය ඉහළ යැම වැනි කරුණුවල බලපෑම ද හේතු වේ. මේ පාරිසරික ගැටලුව හා එහි බලපෑම් පිළිබඳව හා එය පාලනය කළ හැකි ආකාරය ගැන අනාගතයේ දී වැඩි අවධානයක්‌ යොමු විය යුතු බව මේ අධ්‍යයනය ම`ගින් පෙන්වා දී ඇත. සාර්ථක ලෙස ගංගාවල ලවණතාව පාලනය කළ අවස්‌ථා කිහිපයක්‌ ද මෙහි දක්‌වා තිබේ. (මූලාශ්‍රයEnvironmental Pollution, DOI:10.1016/j.envpol.2012.10.011)


රයිනෝ ඝාතන වාර්තාගත මට්‌ටමක

දකුණු අප්‍රිකාවේ රයිනෝසිරස්‌ සතුන් මරාදැමීම පසුගිය වර්ෂයේ දී වාර්තාගත මට්‌ටමකට ඉහළ ගොස්‌ ඇති බව එරට රජයේ වාර්තා මත පදනම් වූ පුවත් වාර්තාවලින් පෙන්වා දී තිබේ. 2012 වර්ෂයේ දී අං ලබාගැනීම සඳහා මරා දමන ලද සතුන් ගණන 668ක්‌ පමණ වේ. එය ඊට පෙර වර්ෂයේ දී මරා දමන ලද සතුන් ප්‍රමාණය මෙන් 50%ක ඉහළ යැමකි.

මේ ගැටලුවේ තරම පෙනෙන්නේ 2007 වර්ෂයේ දී දකුණු අප්‍රිකාවේ දී මරා දමනු ලැබ ඇත්තේ රයිනෝ සතුන් 13ක්‌ තරම් අඩු ගණනක්‌ වීම නිසා ය. අප්‍රිකානු රටවල මෑත කාලයේ දී රයිනෝ සතුන් මරාදැමීම ඉහළ ගොස්‌ තිබේ. ඊට හේතුව අග්නිදිග ආසියානු රටවල පාරම්පරික ඖෂධ නිෂ්පාදනයේ දී රයිනෝ අං සඳහා ඉහළ ඉල්ලුමක්‌ පැවතීම ය. රයිනෝ අං කිලෝග්‍රෑම් එකක්‌ ඩොලර් 65,000ක්‌ තරම් ඉහළ මුදලකට අලෙවි වේ. රයිනෝ සතුන් මරා දැමීම නිසා රයිනෝ ගහනය සැලකිය යුතු අනතුරකට ලක්‌ ව ඇත.

http://www.vidusara.com/2013/01/16/feature4.html

ලෝහ ආයුධ භාවිතයට පෙර සිට දැව නිර්මාණ භාවිත කළ බවට සාධකලෝකයේ පැරැණිතම දැව ඉදි කිරීම් ජර්මනියෙන්

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර (Vidusara), 2013-01-09,
http://www.vidusara.com/2013/01/09/feature2.html





මේ නිර්මාණ අයත් වන්නේ මධ්‍යම යුරෝපයේ වාසය කළ පැරැණිතම කෘෂිකාර්මික ජන කොටසකට ය. ඔවුන් අයත් වන්නේ රේ‚ය මැටි මෙවලම් සංස්‌කෘතිය (Linear Pottery culture) නමින් හැඳින්වෙන නවශිලා යුගයේ සංස්‌කෘතික අවධියකට ය. මේ ජනතාව ව්‍යවහාර වර්ෂ පූර්ව 5600ත් 4900ත් අතර කාලයකට පෙර උක්‌ත ප්‍රදේශයේ වාසය කළ ජන කොටසකි. එතෙක්‌ කලක්‌ දඩයමේ යෙදෙමින් හා විවිධ ආහාර ද්‍රව්‍ය එකතු කරමින් ගත කළ තැනින් තැනට යන ජංගම දිවි පෙවෙත වෙනුවට, මිනිසුන් කෘෂිකර්මය හා සතුන් ඇති කිරීම ආරම්භ කරමින් කිසියම් ස්‌ථානයක ස්‌ථරිර ජනාවාස ඇති කරගනිමින් ජීවත් වීම ආරම්භ කළේ මේ නවශිලා යුගයේ දී ය. යුරෝපයේ මේ අවධිය ව්‍යවහාර වර්ෂ පූර්ව 5500 සහ 4500 අතර කාලයේ පැවැති බව සැලකේ.

මේ ආකාරයෙන් එක්‌ තැනක ජීවත් වීමට යොමු වීමත් සමඟ මිනිසුන්ට මෙතක්‌ නො තිබූ අවශ්‍යතා ද ඇති විය. ඒ අතර ස්‌ථරිර නිවාස වඩාත් වැදගත් විය.

මේ අධ්‍යයනයට ලක්‌ කළ ප්‍රදේශයේ විසූ ජන කොටස්‌ නව ජීවන ක්‍රමයට පිවිසි පසු ගොවිතැන් කිරීම, සතුන් ඇති කිරීම හා මැටි භාණ්‌ඩ නිෂ්පාදනය කිරීම සිදු කළ බවට සාධක ලැබී ඇති අතර ඔවුන් ස්‌වාභාවික සම්පතක්‌ ලෙස දැව යොදාගෙන කර ඇත. මේ නවශිලා යුගයේ මිනිසුන් විසින් කරන ලද දැවමය ඉදි කිරීම්වල ශේෂයන් මෙතෙක්‌ ලැබී තිබී නොමැති අතර හමු වී ඇත්තේ ඔවුන් තැනූ නිවාසවල දැව සලකුණු පමණි.

ළිං ඉවුරු ආවරණ හා ඒවායේ විවිධත්වය

මෙවැනි ජනකොටසක්‌ වාසය කළ ජනාවාසයක පිහිටා තිබූ ළිං කිහිපයක්‌ පෙර සඳහන් කළ ප්‍රදේශවල මෑතක දී කළ කැණීම් මගින් අනාවරණය කරගත හැකි විය. මේ ඇතැම් ළිඳක්‌ පිහිටා තිබී ඇත්තේ මීටර් 7ක්‌ තරම් ගැඹුරෙන් වන අතර ඒවා මෙතෙක්‌ කලක්‌ ආරක්‌ෂා වී ඇත්තේ භූගත ජල මට්‌ටමේ පිහිටා තිබූ බැවිනි. එහි දී වෘක්‌ෂ 46කට පමණ අයත් දැවමය කොටස්‌ එක සිය පණහකට අධික ප්‍රමාණයක්‌ හමු වී ඇති අතර මේවා යොදාගෙන ඇත්තේ ළිංවල ඉවුරු ආවරණ සකස්‌ කිරීම සඳහා ය.

දැව භාවිත කරමින් සිදු කරන ලද මේ ආවරණ සැකසීමේ දී උපයෝගී කරගෙන ඇති ක්‍රම දෙකක්‌ වේ. ඉන් පළමුවැන්න චතුරස්‍රාකාර ළිං ඉවුරු ආවරණ (chest-like well lining) වන අතර මේ සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ දැව කඳන් ය. අනෙක්‌ වර්ගය නාළාකාර ළිං ඉවුරු ආවරණ (tube-like well lin) සේ හැඳින්විය හැකි අතර ඒ සඳහා යොදාගෙන තිබෙන්නේ සිදුරු සහිත ගසක කඳකි. එවැන්නක්‌ වටා චතුරස්‍රාකාර ළිං ආවරණ යොදාගත් අවස්‌ථා ද පවතී. (ඡායාරූපය 1)



මේ දැවමය ඉදි කිරීම් ළිඳක ඉවුරු කඩා වැටීම වැළැක්‌වීම සඳහා භාවිත කර ඇති බව පෙනේ. ඒවා එකිනෙක මත තැබීමෙන් ළිඳක අවශ්‍ය ගැඹුරක සිට ඉහළට මනා ආවරණයක්‌ තැනීමට හැකි ය. (ඡායාරූපය 2). මැටියෙන් ඉදි කරන ලද අපේ රටේ හමු වන මෙවැනි ළිං ආවරණ ඌරාකැට ලෙස හැඳින්වුණු අතර වර්තමානයේ භාවිතයට ගන්නා ළිං වළලුවලින් කෙරෙන කාර්යය ද මේ හා සමාන ය.

මේ පර්යේෂණයේ දී හෙළි වී ඇති ආකාරයට උක්‌ත දැව නිර්මාණ වසර හත් දහසක්‌ පමණ පැරැණි ඒවා ය. අදාළ ප්‍රදේශ හතරෙන් ලැබුණු ඕක්‌ ගස්‌ කපා හෙළා ඇත්තේ ව්‍යවහාර වර්ෂ 5206ත් 5098ත් අතර කාලයේ දී ය. මේ සඳහා යොදාගෙන ඇති වෘක්‌ෂ කාලනිර්ණ ක්‍රමවේදය (dendrochronolog) මගින් අදාළ ශාක කපා හෙළන ලද කාලය නිශ්චිතව තීරණය කිරීමට හැකි වී ඇති අතර ඒ අනුව අදාළ ළිං තනන ලද කාලය ද ආසන්න වශයෙන් පැවසීමට හැකියාව ලැබී තිබේ.

දැව සැකසීමේ ක්‍රමවේදය

මේ ළිං ආවරණ මගින් වැදගත් කරුණු රැසක්‌ අනාවරණය වී තිබේ. නව ශිලා යුගයේ මුල් අවධියට අයත් මේ ආවරණ තනා ඇත්තේ ඕක්‌ ගස්‌වලින් (Quercus විශේෂ) ලබාගත් දැවයෙනි. මේ කාලයේ දී මීටරයක්‌ පමණ විෂ්කම්භයක්‌ සහිත ගස්‌ පවා මිනිසුන් විසින් කපා දමනු ලැබ ඇත. මේ දැව කපා හෙළීම සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ ශිලාමය වෑය වැනි මෙවලම් බව දැව කොටස්‌වල ඇති සලකුණුවලින් හෙළි වේ. කපා හෙළන ලද දැව කඳන් වෙන් කිරීම සඳහා දැව කුඤ්ඤ යොදා ගෙන ඇති අතර ඒවාට යොදාගෙන ඇත්තේ දැවමය විශාල මිටි වැනි උපකරණ බව පෙනේ. මේ ආකාරයන් දැව කඳන් දෙපලු කිරීම සිදු කළ හැකි බව පරීක්‌ෂණාත්මකව පෙන්වා දී ඇති කරුණකි. ඉන් අනතුරුව මේ දැව පලු අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට වෙන් කර ගැනීම සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ වෑය වැනි උපකරණ මගින් කැපීමෙන් හා ගිනි අඟුරු යොදාගනිමින් බව ද පෙනී යයි. එවැනි සලකුණු මේ කැණීමේ දී හමු වූ දැව කොටස්‌වල ද දැකිය හැකි ය. (ඡායාරූපය 3) මේ ආකාරයෙන් අඟුරු භාවිතයෙන් දැව පිළිස්‌සීම, ගස්‌වල කඳන් යොදාගනිමින් ඔරු තැනීමේ දී ද භාවිත කර ඇත. දැව කොටස්‌වල මතුපිට සකස්‌ කිරීම සඳහා යළිත් වෑය වැනි උපකරණ භාවිත කළ බවට සාධක ද පවතී.


මේ දැව කොටස්‌ එක්‌ කර සකස්‌ කර ඇති අන්දම ද අපූරු ය. චතුරස්‍රාකාර ළිං ආවරණ සකස්‌ කිරීමේ දී දැව කොටස්‌ හතරක්‌ අවශ්‍ය අතර ඒ අනුව සන්ධි හතරක්‌ ද සැකසිය යුතු ය. ඇතැම් දැව කඳන්වල කට්‌ටා කැපීමෙන් ඒවා රඳවා තැබූ ආකාරයක්‌ දැකිය හැකි අතර ඇතැම් කඳන් කුඤ්ඤ භාවිතයෙන් එකිනෙකට සම්බන්ධ කර තිබේ. මේ සන්ධි සකස්‌ කර ඇත්තේ සංකීර්ණ ආකාරයකිනි. මෙහි දී යොදාගෙන ඇති ලේසර් තාක්‌ෂණික පරිලෝකන තාක්‌ෂණික උපක්‍රම මගින් මේ ජනතාව දැව කර්මාන්තයේ දී යොදාගත් තාක්‌ෂණික ක්‍රම සැලකිය යුතු තරමින් වර්ධනය වී පැවැති බව අනාවරණය වෙයි. එය රළු ශිලා මෙවලම් භාවිත කරමින් සකස්‌ කර තිබීම විශේෂත්වයකි. (ඡායාරූපය 4 හා 5)

මේ පර්යේෂණයේ දී හමු වූ දැව කොටස්‌ සකස්‌ කිරීමට ශිලා මෙවලම් යොදාගත් බවට පැහැදිලි සලකුණු කැණීම් මගින් ලැබුණු දැව කොටස්‌ මත පැහැදිලිව හඳුනාගැනීමට හැකියාව ලැබී ඇත. මේ මෙවලම් මේ කලාපයේ උක්‌ත අවධියට අයත් පුරාවිද්‍යාත්මක ස්‌ථානවලින් සැලකිය යුතු තරම් සුලබව ලැබෙන ඒවා ය.

ලෝහ සොයාගැනීමට පෙර කළ සංකීර්ණ දැව නිර්මාණ

මේ පර්යේෂණයේ වැදගත් ම හෙළිදරව්ව ඇත්තේ මේ හා සම්බන්ධව ය. මේ දක්‌වා ලැබී ඇති සාධකවලට අනුව මේ අවධිය වන විට ලෝහ හා ලෝහමය ආයුධ භාවිතය ආරම්භ වී නොමැත. ලෝහ ආයුධ පිළිබඳ සාධක ලැබෙන්නේ මේ කාලයට වඩා වසර දහසකින් පමණ මෑත කාලයක පටන් ය. එවැනි තත්ත්වයක්‌ තුළ ශිලා මෙවලම් යොදාගනිමින් මෙවැනි සංකීර්ණ දැව නිර්මාණ සිදු කර ඇතැයි යන්න වැදගත් සොයාගැනීමකි. විශේෂයෙන් මේ දැව සකස්‌ කිරීමේ දී හා දැව කොටස්‌ එක්‌ කිරීමට යොදාගෙන ඇති සන්ධි මගින් දැව ඉදි කිරීම් කර්මාන්තයේ යම් දියුණු දැනුමක්‌ පැවැති බව පැහැදිලි වේ. මේ නිසා යුරෝපයේ පළමු ගොවීන් පළමු වඩු කාර්මිකයන් ද වූ බව පැහැදිලි ය.

නවශිලා යුගයේ සිදු වූ මේ වර්ධනය මානව වර්ධනයේ වැදගත් ඉදිරි පියවරක්‌ බව පැහැදිලි ය. ඔවුන් ගේ දක්‌ෂතා තවදුරටත් අධ්‍යයනය කළ යුතු බව පැහැදිලි ය. කෙසේ වෙතත් මේ සොයෑගැනීම මගින් මෙතෙක්‌ පැවැති එක්‌ විශ්වාසයක්‌ අභියෝගයට ලක්‌ වෙයි. එය වන්නේ සංකීර්ණ දැවමය ඉදි කිරීම් සිදු කිරීම සඳහා ලෝහමය උපකරණ අත්‍යවශ්‍ය වූ බවට පැවැති විශ්වාසයයි. (මූලාශ්‍රයPLoS ONE, http://www.blogger.com/blogger.g?blogID=170420911059836286#editor/target=post;postID=1391974442761185970DOI:10.1371/journal.pone.0051374) ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

http://www.vidusara.com/2013/01/09/feature2.html

ජගත් පරිසර විමසුම 156 ( Global Environmental Watch)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර (Vidusara), 2013-01-09, පි. 11
http://www.vidusara.com/2013/01/09/feature4.html

විමසුම - පළිබෝධනාශක හා පාකින්සන් රෝගය අතර සම්බන්ධය
ප්‍රමුඛ පුවත- දේශගුණ වෙනස්‌ වීමට විසඳුම් සෙවීමේ දී දේශපාලන අවශ්‍යතාව වැදගත්
පුවත් සැකෙවින් - තොරතුරු තාක්‌ෂණයේ විමෝචන අඩු කිරීම / පොලිතීන් හා ප්ලාස්‌ටික්‌ තහනම් කිරීම්/ බ්‍රිතාන්‍යයේ දෙවැනි වැඩි ම වැස්‌ස 2012 දී

විමසුම
පළිබෝධනාශක හා පාකින්සන් රෝගය අතර සම්බන්ධය

පාකින්සන් රෝගය මේ වන විට අපට එතරම් නුහුරු වූ වදනක්‌ නම් නො වේ. චලන රෝග ගණයට වැටෙන මේ රෝගය ඇති වන්නේ මොළයේ ඇතැම් කොටස්‌වල රසායන ද්‍රව්‍ය අඩු වීම නිසා හෝ ස්‌නායු විනාශ වීම නිසා ය. ස්‌නායු පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝගයක්‌ වන මේ රෝගයට ලක්‌ වූවන් ගේ චාලක කටයුතු හා කථනය වැනි ක්‍රියාකාරිත්වය ක්‍රමයෙන් අඩපණ වීමට ලක්‌ වේ. වැඩි වශයෙන් වියපත් වූවන්ට වැළඳිය හැකි පාකින්සන් රෝගය නිසා අද වන විට ලෝකය පුරා මිනිසුන් මිලියන ගණනක්‌ පීඩා විඳින බව පෙනේ. මේ රෝගය බොහෝ රටවල සෞඛ්‍ය අංශවල වැඩි සැලකිල්ලකට ලක්‌ වීමට එය ද හේතු වී තිබේ.

මේ රෝගය ඇති වීම සඳහා විවිධ කරුණු බලපාන බව පෙනේ. ඒ අතර ප්‍රවේණික කරුණු පමණක්‌ නො ව පාරිසරික සාධක ද වන බව මේ වන විට ක්‍රමයෙන් පිළිගැනීමට ලක්‌ වෙමින් තිබේ. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, පාකින්සන් රෝගය වර්ධනය වීම සඳහා මේ පාරිසරික සාධක අතරින් පළිබෝධනාශක බලපාන බවට සාධක පසුගිය වසර කිහිපය ඇතුළත ලැබී ඇත. එහෙත් මේ පාරිසරික සාධක පිළිබඳව හා එහි ඇති බලපෑම පිළිබඳව ඇති අවබෝධය හා අවධානය තරමක්‌ අඩු බවක්‌ පෙනේ. අද විමසුම මේ කරුණ පිළිබඳව යොමු කරන්නට අපට සිතුණේ මේ නිසා ය.

පාකින්සන් රෝගය හා පළිබෝධනාශක

මේ දක්‌වා කර ඇති පර්යේෂණ අනුව පාකින්සන් රෝගය ඇති වීමට ඇතැම් පළිබෝධනාශක හේතු විය හැකි ය. 2009 වර්ෂයේ දී පළ වූ අධ්‍යයනයකට අනුව පාකින්සන් රෝගීන් ගේ රුධිරයේ බීටා-හෙක්‌සක්‌ලෝරොසයික්‌ලොහෙක්‌සේන් (beta-HCH) හමු වීම අධික බව හෙළි විය. මේ පළිබෝධනාශකය ඇතුළත් රසායන ද්‍රව්‍ය ඇමෙරිකාවේ තහනම් කර දශක දෙකක්‌ පමණ ඉක්‌මවී ගොස්‌ ඇතත් අදාළ රෝගීන් ගේ තරුණ කාලයේ දී ඒවා අධිකව භාවිත වී තිබේ. එසේ ම, ඉන් අනතුරුව සිදු කර ඇති අධ්‍යයන අනුව තවත් පළිබෝධනාශක වර්ග පාකින්සන් රෝගය හා සම්බන්ධයක්‌ ඇත. 2010 වර්ෂයේ දී පළ වූ අධ්‍යයන වාර්තාවකට අනුව ඇතැම් ඕගනෝක්‌ලොරීන කෘමිනාශකවලට ලක්‌ වීම නිසාත්, ප්‍රවේණික තත්ත්ව හේතු නිසාත් පිරිමින්ට පාකින්සන් රෝගය ඇති වීමේ ඇති හැකියාව ඉහළ යන බව පෙන්වා දී තිබිණි. එසේ ම පැරකොට්‌ (Paraquat) හා රොටෙනොන් (rotenone) යන පළිබෝධනාශකවලින් එකක්‌ භාවිත කළ පුද්ගලයන්ට පාකින්සන් රෝගය වැළඳීමට ඇති හැකියාව දෙගුණයකින් පමණ අධික බව 2011 වර්ෂයේ දී පෙන්වා දී තිබිණි. මනෙබ් (maneb) හා සිරාම් (ziram) නමින් හැඳින්වෙන වර්තමානයේ භාවිත වන පළිබෝධනාශක ද මේ රෝගය හා සම්බන්ධ බව පර්යේෂණවලින් පැහැදිලි වී ඇත.

පළිබෝධනාශක භාවිතයට ගන්නා ගොවිපොළ සේවකයන් අතර පමණක්‌ නො ව එවැනි ප්‍රදේශවල වාසය කළ හා සේවය කර පිරිස්‌ අතර ද රෝගය වර්ධනය වීමට ඉඩ ඇති බව අනාවරණය වී ඇත. ඒ අදාළ රසායනික ද්‍රව්‍ය අංශු සුළං මගින් ශරීරගත වීම නිසා ය. ග්‍රාමීය ජනතාව අතර පාකින්සන් රෝගය ඉහළ මට්‌ටමකින් දැකිය හැකි වීම මීට තවත් සාධකයකි. මෑතක දී ඇමෙරිකාවේ සිදු කරන ලද තවත් අධ්‍යයනයකින් මේ පළිබෝධනාශක ලේඛනයට තවත් සඳහා තවත් සාධක ලැබී තිබේ.

මේ මතයට තවත් සාධක

මෑත දී සිදු කරන ලද අධ්‍යයනයකට අනුව පාකින්සන් රෝගය හා බෙනෝමිල් නම් තවත් පළිබෝධනාශකයක්‌ අතර සම්බන්ධයක්‌ ඇත. මේ රසායන ද්‍රව්‍යය ඇමෙරිකාවේ වසර තිහකට අධික කාලයක්‌ භාවිත කර ඇති අතර 2001 වර්ෂයේ දී තහනම් කරන ලද්දේ එහි ඇති අහිතකර බලපෑම් අනාවරණය වීමෙන් පසුව ය. මේ බලපෑම් අතර අක්‌මාව, මොළය ආශ්‍රිත ආබාධ ඇති වීම මෙන්ම පිළිකාකාරකයක්‌ ලෙස ක්‍රියා කිරීම ද වේ.

බෙනෝමිල් රසායනය සෛල සම්බන්ධව කළ අධ්‍යයනවලින් හෙළි වී ඇත්තේ ඇතැම් නියුරෝන විනාශ කිරීමට බෙනෝමිල් හේතු වන බව ය. දෙවැනි අදියර ලෙස සීබ්‍රා මත්ස්‍යයන් යොදාගනිමින් කළ පර්යේෂණයක දී හෙළි වී ඇත්තේ මේ රසායන ද්‍රව්‍යය අදාළ වර්ගයේ නියුරෝනවලට හානි කරන බව ය. මේ නියුරෝන විනාශ වීම පාකින්සන් රෝගය සඳහා බලපාන බව විශ්වාස කරනු ලැබේ. මෙහි දී බොනෝමිල් ක්‍රියාකරන්නේ ඇල්ඩිහයිඩ් ඩිහයිඩ්‍රජනේස්‌ නම් එන්සයිමය නිශේධනය කිරීම සඳහා බව විශ්වාස කරනු ලැබේ.

මේ සොයාගැනීම පමණක්‌ නො ව පළිබෝධනාශක හා පාකින්සන් රෝගය අතර ඇති සම්බන්ධය පිළිබඳ සෙසු පර්යේෂණ ද මේ රෝගය පාලනය කිරීම සඳහා යොදාගත හැකි බව පැහැදිලි ය. කෙසේ වෙතත් වඩාත් වැදගත් වන්නේ දිගු කාලයක්‌ තිස්‌සේ මිනිසුන් භාවිත කර ඇති පළිබෝධනාශකවල ඇති හානිකර තත්ත්වය තවමත් එතරම් පැහැදිලි නැති බව වටහාගැනීම ය. එසේ ම මේ වන විට භාවිතය තහනම් කර ඇති පළිබෝධනාශකවල බලපෑම තවමත් අප අත්විඳින බව ය. (මූලාශ්‍රයProceedings of the National Academy ofSciences, DOI: 10.1073/pnas.1215473110)

ප්‍රමුඛ පුවත

දේශගුණ වෙනස්‌ වීමට විසඳුම් සෙවීමේ දී දේශපාලන අවශ්‍යතාව වැදගත්

ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම සෙල්සියස්‌ අංශක දෙකක ප්‍රමාණයේ පවත්වා ගෙන යැම එහි බරපතළ ප්‍රතිවිපාක වළක්‌වා ලීම සඳහා වැදගත් වන සාධකයක්‌ බව මේ වන විට පිළිගැනීමයි. එහෙත් තවමත් ලෝකය ඒ සඳහා ප්‍රමාණවත් වන තරම් පියවරක්‌ ගෙන නොමැති බව ද ප්‍රකට කරුණකි. මේ ඉලක්‌කය අත්පත් කර ගැනීමට ඇති හැකියාව හා ඊට බලපාන සාධක පිළිබඳව කළ අධ්‍යයනයකින් මේ කරුණ සඳහා බලපාන කරුණු කිහිපයක්‌ හඳුනාගෙන තිබේ. මේවා අවිනිශ්චිතතා ලෙස හැඳින්විය හැකි ය.

මෙහි දී පෙනී ගොස්‌ ඇති ආකාරයට, හරිතාගාර වායු විමෝචන පාලනය කිරීම සඳහා වඩාත් බලපාන්නේ දේශපාලන ක්‍රියාකාරිත්වය පිළිබඳ ගැටලු වේ. එනම්, ලෝකයේ රටවල් දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය කිරීමට හේතු වන ආකාරයෙන් කටයුතු කිරීම ආරම්භ කරන්නේ කවර දා පටන් ද යන්න ය. ලෝකයට අවශ්‍ය ව ඇත්තේ මේ ක්‍රියාකාරිත්වයයි. එසේ ම හරිතාගාර වායු විමෝචන සීමා කිරීම ආරම්භ කිරීම, මේ හා බැඳුණු වෙනත් ප්‍රතිපත්ති අනුගමනය කිරීම ආරම්භ කරන්නේ කවර දා පටන් ද යන්න තීරණය වන්නේ මේ දේශපාලනමය කරුණු මත ය. එය ප්‍රමුඛ අවිනිශ්චිතතාව වන්නේ මේ නිසා ය.

දෙවැනි තැනට ගැනෙන වැදගත් කරුණ වන්නේ සමාජයීය අවිනිශ්චිතතා ය. මේ සමාජයීය කරුණු දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය සඳහා බලපාන්නේ ඒවා ලෝක බලශක්‌ති ඉල්ලුම තීරණය කිරීම සඳහා බලපාන බැවිනි. මේ සඳහා අදාළ වන්නේ ජනතාව කෙතරම් දැනුම්වත් වී තිබේ ද යන්න, බලශක්‌තිය පිළිබඳ ඔවුන් ගේ තෝරාගැනීම් කෙබඳු වේ ද යන්න හා බලශක්‌ති කාර්යක්‌ෂ්ම යෙදවුම් පිළිබඳව ඔවුන් කෙතරම් උනන්දුවක්‌ දක්‌වන්නේ ද යන්න වැනි කරුණු වේ. මෙහි දක්‌වා ඇති පරිදි උක්‌ත කරුණු පුනර්ජනනය කළ හැකි බලශක්‌තිය කෙතරම් තිබේ ද යන්නට වඩා වැඩි බලපෑමක්‌ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම කෙරෙහි කළ හැකි කරුණකි. එහෙත් මේ කරුණු එතරම් අවධානයකට ලක්‌ ව නොමැති අංශයකි.

මේ අවිනිශ්චිතතා අතර තුන්වැති තැනට එන්නේ තාක්‌ෂණික අවිනිශ්චිතතා ය. මේවා අතර බලශක්‌ති සැපයුම් තාක්‌ෂණය, භූභෞතික කරුණු වැනි සාධක තිබේ. සාමාන්‍යයෙන් මේ පිළිබඳ ඇති අපේක්‌ෂා අධික වුවත්, ඇත්තෙන් ම අනාගත බලශක්‌ති සැපයුම හා අනාගතයේ කාබන් තිර කිරීමේ තාක්‌ෂණය පිළිබඳව අප තවමත් හරිහැටි නො දන්නා බව ඉතා පැහැදිලි ය. (මූලාශ්‍රයNature, DOI: 10.1038/nature11787)පුවත් සැකෙවින්

පුවත් සැකෙවින්
තොරතුරු තාක්‌ෂණයේ විමෝචන අඩු කිරීම

තොරතුරු තාක්‌ෂණය වර්තමාන යුගයේ අත්‍යවශ්‍ය තාක්‌ෂණයකි. අන්තර්ජාලය හා වෙනත් සන්නිවේදන මාධ්‍යවල භාවිතය ජනජීවිතය හා බෙහෙවින් සම්බන්ධ ය. එහෙත් මේ අංශයේ වර්ධනයත් සමඟ එහි පරිසර බලපෑම ද වර්ධනය වෙයි. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් ලෝකයේ සමස්‌ත හරිතාගාර වායු විමෝචන අතරින් සියයට 2ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ තොරතුරු තාක්‌ෂණ අංශය නිසා ජනනය වේ. ප්‍රමාණාත්මකව දක්‌වන්නේ නම් එය කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් වායු ටොන් මිලියන 830කට අධික ය. එය සාමාන්‍යයෙන් ගුවන් ප්‍රවාහනයේ වායු විමෝචනය ප්‍රමාණයට සමාන වුවත් එතරම් අවධානයක්‌ මේ පිළිබඳව යොමු වී නොමැත.

තොරතුරු තාක්‌ෂණයේ හරිතාගාර වායු විමෝචන පාලනය කිරීම සඳහා ගත හැකි ක්‍රියාමාර්ග සම්බන්ධව සිදු කරන ලද ආකෘතික අධ්‍යයනයකට අනුව ඒ සඳහා යොදාගත හැකි කරුණු තුනක්‌ වේ. අදාළ පහසුකම්වල බලශක්‌ති භාවිතය වඩා කාර්යක්‌ෂ්ම කිරීම, බලශක්‌ති කාර්යක්‌ෂමතාව අතින් ඉහළ උපකරණ වඩාත් කාර්යක්‌ෂ්ම ආකාරයෙන් භාවිත කිරීම හා සන්නිවේදන පහසුකම් සපයන ආයතනවල බලශක්‌ති අවශ්‍යතාව සඳහා පුනර්ජනනය කළ හැකි බලශක්‌ති ප්‍රභව භාවිතය මෙහි දී වැදගත් වේ.

තොරතුරු තාක්‌ෂණය ඉතා වේගයෙන් වර්ධනය වන බැවින් මේ පිළිබඳව අදාළ අංශවල අවධානය යොමු වීම වැදගත් ය. 2020 වන විට තොරතරු තාක්‌ෂණ අංශය අද මෙන් දෙගුණයකින් පමණ වර්ධනය වනු ඇතැයි අපේක්‌ෂා කරනු ලැබේ. (මූලාශ්‍රයEnvironmental Science & Technology,DOI: 10.1021/es303384y&)

පොලිතීන් හා ප්ලාස්‌ටික්‌ තහනම් කිරීම්

ප්ලාස්‌ටික්‌ ද්‍රව්‍ය භාවිතය සීමා කිරීම පිළිබඳ නිදසුන් දෙකක්‌ අපට පසුගිය සතියේ අසන්නට ලැබිණි. ඉන් පළමුවැන්න ප්ලාස්‌ටික්‌ බෑග් භාවිතය තහනම් කිරීමට මොරිටානියාව පියවර ගැනීම ය. එහි අරමුණ මේ බෑග් පරිසරයට එක්‌ වීමෙන් ඇති වන පරිසර දූෂණය වළක්‌වා ලීම පමණක්‌ නො වේ. සතුන් ඒවා ආහාරයට ගැනීමෙන් ඔවුන් මිය යැම අවම කිරීම ද එහි ඉලක්‌කයකි. එරට අගනුවර ප්‍රදේශයේ මිය යන ගවයින් හා බැටළුවන් අතරින් 90%ක්‌ පමණ මිය යන්නේ ප්ලාස්‌ටික්‌ බෑග් ශරීරගත වීම නිසා ය.

මේ අතර ලීටරයට වඩා කුඩා ප්‍රමාණයේ පානීය ජලබෝතල් අලෙවි කිරීම තහනම් කිරීමට ඇමෙරිකාවේ මැසචුසෙට්‌ ප්‍රාන්තයේ කොන්කෝඩ් නම් නගරයක්‌ පියවර ගෙන තිබේ. ඒ අපද්‍රව්‍ය අවම කිරීම හා නල ජලය භාවිතය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ය. කෙසේ වෙතත් මෙය මෙවැනි තහනමක්‌ ක්‍රියාත්මක කළ පළමු රට නො වන්නේ ඔස්‌ටේ්‍රලියාවේ බුන්ඩනූන් නම් කුඩා නගරයක්‌ 2009 දී බෝතල් කළ ජල බෝතල අලෙවිය සම්පූර්ණයෙන් ම තහනම් කළ නිසා ය.

බ්‍රිතාන්‍යයේ දෙවැනි වැඩි ම වැස්‌ස 2012 දී


බ්‍රිතාන්‍යයේ අධිකතම වර්ෂාවක්‌ පතිත වූ වර්ෂ අතර ගත වූ 2012 වර්ෂයට දෙවැනි තැන හිමි වේ. එය දෙවැනි වන්නේ 2000 වර්ෂයේ පැවැති වර්ෂාපතනයට පමණක්‌ වන අතර, ඒ මිලිමීටර් 6.6ක්‌ පමණ සුළු ප්‍රමාණයකිනි. 2012 වර්ෂයේ එටර පැවැති ආන්තික කාලගුණය හේතුවෙන් ප්‍රදේශ ගණනාවක ගංවතුර ඇති වූ අතර එහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස හටගත් දේපළ හානිය ද විශාල විය.

සියවසකට අධික කාලයක පුරා පැතිරුණු වර්ෂාපතන දත්ත අනුව, 1960 වර්ෂයෙන් පසු කාලයේ බ්‍රිතාන්‍යයේ පවත්නා අධික වැසි සහිත දින වඩා සුලබ වී ඇති බව පෙන්වා දී තිබේ. මේ අතර වැඩි ම වර්ෂාපතනයක්‌ පැවැති වර්ෂ පහ අතරින් හතරක්‌ ම වසර 2000න් පසුව ඇති වීම විශේෂ සිදුවීමකි. මේ ආකාරයෙන් වැසි අධික වීම ලෝකය පුරා වර්තමානයේ දැකිය හැකි ප්‍රවණතාවක්‌ වේ.

http://www.vidusara.com/2013/01/09/feature4.html

Monday, January 7, 2013

Environment needs protection while promoting Tourism

Dhanesh Wisumperuma

The Nation, 06-01-2013, Gain, p.9
http://www.nation.lk/edition/business-tbl/item/14284-environment-needs-protection-while-promoting-tourism.html




The one millionth tourist to visit Sri Lanka during 2012 arrived on December 30. As shown by the reception received by this Chinese tourist and the 1,000,001st tourist, it seems to be a milestone of the tourism industry. Actually, the arrival of one millionth marked the hitherto highest number of tourist arrivals in a single year. According to the Sri Lanka Tourism Development Authority, the number of tourist arrivals was 855,977 in 2011, which was about one and half times than the then so far highest number, 566,200 recorded in 2004.

Sri Lanka has been a popular tourist destination since the ancient past mainly due to the attractions and the location of the island. There was a marked increase in the number of tourists in 1980s, but it got reversed due to the conflict in the North and East of the country and the numbers fluctuated depending on the peaceful nature of the country. For instance 2002-2006 period saw a rapid rise of tourist arrivals, and the so far highest number of tourists was recorded in 2004, which record was only overtaken in 2010. Since the end of the conflict in 2009, Sri Lanka was named as an outstanding tourist destination by international media such as the New York Times and since then tourism industry has seen a boom. This source of revenue grabbed the attention of authorities and the expected target of tourists changed with the growing state of the industry. For instance, Mahinda Chintana (2005) stated the target as 2 million tourists for 2016 and this expected figure was later revised to 2.5 million.

At present tourism is considered as a source of income for the country. Tourism has been identified as a sector that has the potential to become a key source of foreign exchange earnings. It is a fast growing sector of the country and the authorities as well as the entrepreneurs are interested in the industry. A large number of resorts and hotels are being built around the country and a number of tourist hotels have been repaired, refurbished or under planning stage at present. Majority of the existing resorts are located in the coastal zone, which is estimated as 70% of the registered hotels. This shows that the attention is for the mass tourism, which caters the visitors who come for leisure and sun, sea and sand.

The development of the tourism sector has an impact on other sectors, such as the transport and construction sectors. It could be a contributor for the development of the country and economy, but there are certain negative impacts of it, which are widely discussed in the country for the last three decades. These include the impact on the environment as well as the society. It has been accepted that this impact should be minimized to make tourism a contributor for sustainable development.

The environmental impact

Tourism has an impact on the environment and this needs due consideration of the authorities as pointed in the Central Bank’s Annual Report of 2011. This fact has been pointed almost for the last three decades, and highest at present but seems to be still neglected by the authorities.
One such issue so far neglected is the situation caused by over visitation in some of the protected areas. Visitation of large number of groups throughout the day time could hinder the normal behavior of animals and cause distress among them. Research has shown that this is also a growing issue in our protected areas such as Ruhuna National Park. This seems to be increased during the season. Also, some species such as crocodiles are in a threat in some areas where tourism is thriving.

The increased number of tourists has even forced the authorities to implement certain action which are illegal according to the law. The best example for this is the operation of campsites within the national parks by private sector agencies, which was recently stopped with the intervention of the President, after the continuous protest by the environmental activists.

Similarly incidents of biotheft have increased recently, where tourists (or bio-thieves in tourist attire) were engaging in this illegal act. Collection of rare and endemic species of animals and plants has been recorded from various areas of the country, even with the support of locals. In addition, road kills has been increased in and around many protected areas, which could be linked to tourism activities. The threat of invasive species could also become serious with the increased tourism.

The negative impact of tourism is seen in both local as well as foreign tourism. Some such impacts of over visitation are more common in sites frequented by local tourists. Environmental pollution is one such serious problem, which is worsened by the lack of proper waste management by some of the local authorities.



Infrastructure and environment

The intensive tourism development around the country has caused a serious impact on some of the natural resources. Some hotels and resorts were developed causing threats to some of the threatened ecosystems. Due to the scenic beauty and as a method of obtaining ‘eco’ label, some of the pristine environments are attracted by tourism industry. This can even cause encroachment of protected areas as well and increase the environmental impacts mentioned above. Such informal constructions could also be seen even in the coastal zone. According to a research paper published in 2009, tourism development in Bentota and Hikkaduwa areas has not been carried out according to principles of sustainable tourism development. A number of important ecosystems in the country are under the threat of hotels and some of these receive the support of the state authorities, considering the benefit to tourism sector only. But in such projects the environmental impact should be considered important.

Development of tourism and catering the increasing demand needs further infrastructure like hotels, guesthouses and transport facilities as well as more resources like water, electricity etc. This can affect the protected areas as well as the general environment. The recent efforts to construct roads in and around some protected areas seem to be an act intended to open those areas for tourism, without considering the sustainability. The demand for granite, sand and earth has increased partly due to the new constructions as well as other infrastructure. Unplanned extraction of these resources could lead towards local problems which could affect the people and the environment.

A classic example about this is what we need to provide transport - airports or highways. The country has a number of airports in use since the British occupation of the country. Some of these are at present used as domestic airports. These could cater to the needs of the smaller planes suitable for internal flights and rest could be handled by the road transport. The second international airport at Mattala is also being built and nearing completion. In such a scenario, the plan to construct airports in Kandy using the lands belonging to the farm and in Nuwara Eliya caused opposition among the people. The government’s decision to abandon these proposals was welcome news. We wish that the decision will stand on.


The country needs to identify priorities first. For instance, the main objective of wewas or the tank system which is an important part of our history was should be to provide water for paddy fields. Using those as a landing water body for sea planes should be done if necessary, but without hindering that main use, which directly produces what people consume. Small aero planes which could be landed in existing small airports can be used instead of the seaplanes.

‘Sustainable Tourism’

The need of the day is to promote sustainable tourism. It should not be another tag used to promote the mass tourism, but must mean sustainability genuinely. Such a tourism development will preserve environment as well as obtain the best benefit from the industry. Making the tourism industry sustainable is not just making the hotel industry sustainable with introducing eco-friendly measures. Sustainable tourism development has to have environmental balance as well as it should increase the wellbeing of the local people and it includes all types of tourism including mass tourism. (for more on sustainable tourism, visit www.unep.fr/scp/tourism/sustain)

To achieve the sustainability, ecotourism could be prioritized than the mass tourism which is the leading sector at present. Further, it should be the real ecotourism and not a new face of mass tourism just labeled as eco. In Sri Lanka, environmental friendly tourism and environmental friendly tourists are often pointed as ecotourism. But ecotourism is connected to the object of the visit and not the environmental friendly nature of the hotel industry. For instance, resorts built close to a forest or other natural environment is labeled as ecotourism ventures, while it continues to cater the conventional mass tourism industry.

But, in ecotourism, the benefit should go to the people and the local community, and not to a few outsiders or companies. Its environmental impact will be lower while it brings more foreign exchange earnings. Promotion of ecotourism is among the policy priorities in certain authorities. The National Action Plan for Haritha Lanka Program, published in 2009, has a target to increase ecotourism by 30% between 2009 and 2016. It seems the current trend is nowhere near this.

The cultural and religious tourism industry has not yet grabbed the attention of the industry yet. Although country’s heritage cities are in the list of tourist attractions, but it is not at the optimum level. As a country with a rich Buddhist heritage, Sri Lanka has the potential to attract more visitors from other Buddhist nations. Sri Lanka’s Buddhist heritage is connected with the history of the country.

Unfortunately, what we can see on the ground is not the best we can expect. The country seems just promoting mass tourism, and it is time to make a shift of the policies towards sustainable tourism to obtain the best from this industry. Sri Lanka can provide an example for green economy through such a way only. An extensive discussion and action are required on this.

http://www.nation.lk/edition/business-tbl/item/14284-environment-needs-protection-while-promoting-tourism.html

Thursday, January 3, 2013

ජගත් පරිසර විමසුම 155 ( Global Environmental Watch)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර (Vidusara), 2013-01-02, පි. 11
http://www.vidusara.com/2013/01/02/feature4.html


විමසුම - ව්‍යාඝ්‍ර සංරක්‌ෂණය සාර්ථකයි
ප්‍රමුඛ පුවත- බටහිර ඇන්ටාක්‌ටිකාවේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම දෙගුණයක්‌ වේගවත්
පුවත් සැකෙවින් - ඇමෙරිකාවේ සුළං බලාගාර ඉදි කිරීම වේගවත් වෙලා / ෆුකුෂිමා බලාගාර සමාගමට ඇමෙරිකානු නැවියෝ නඩු පවරති/ ප්‍රතිචක්‍රිකරණයෙන් කාන්තාවන් ඉදිරියෙන්

විමසුම
ව්‍යාඝ්‍ර සංරක්‌ෂණය සාර්ථකයි

අපට බොහෝ විට අසන්නට, දකින්නට හා කියවන්නට ලැබෙන්නේ වනජීවීන් හා පරිසරය පිළිබඳව අසුබදායක වූ පුවත් ය. වනජීවීන් තර්ජනයට ලක්‌ වී ඇති බව, වනජීවීන් වඳ වී යැම, වනාන්තර එළි පෙහෙළි කිරීම හා ආරක්‌ෂිත ප්‍රදේශ විනාශයට පත් වීම වැනි සිදුවීම් මේ පුවත් අතර සුලබ වේ. ලෝකයේ සැම රටක ම පාහේ ක්‍රියාත්මක වන විවිධ සංරක්‌ෂණ ප්‍රයත්නවල මූලික අරමුණ වන්නේ මේ තත්ත්වය වළක්‌වා ලීම ය. එවැනි වැඩසටහන්වලින් සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලැබීම සංරක්‌ෂණ ක්‌ෂේත්‍රයේ වැදගත් පුවතක්‌ වෙතත් ඒ සඳහා ලැබෙන්නේ අඩු අවධානයකි.

අද විමසුම ව්‍යාඝ්‍රයන් සංරක්‌ෂණය සඳහා ගෙන ඇති එවැනි සාර්ථක උත්සාහයක ප්‍රතිඵල පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීමට වෙන් වේ.

තර්ජනයට ලක්‌ වූ ව්‍යාඝ්‍රයෝ

ලෝකයේ සීමිත භූමි ප්‍රදේශයක්‌ වාස භූමි කරගත් ව්‍යාඝ්‍රයන් (Panthera tigris) මුහුණපා ඇති තර්ජනය පිළිබඳව ලෝකයේ අවධානය වසර කිහිපයක පටන් යොමු ව තිබේ. ආසියාවේ වාසය කරන මේ සතුන් ගේ වාස භූමිය, වර්ෂ සියයක පමණ කාලයක්‌ ඇතුළත 93%කින් පමණ අඩු වී ඇති අතර විසිවැනි සියවසේ මුල දී ව්‍යාඝ්‍රයන් 100,000ක්‌ පමණ මිහි මත වාසය කළ බව සැලකේ. මේ වන විට ලෝකයේ වාසය කරන මුළු ව්‍යාඝ්‍රයන් ගණන 3,200ක්‌ තරම් බව වනජීවී සංරක්‌ෂණ සංගමය පවසයි. මේ ආකාරයෙන් ව්‍යාඝ්‍ර ගහනය අඩු වීම සඳහා හේතු වූ ප්‍රධාන කරුණු අතර දඩයම් කිරීම නිසා ඇති වී තිබෙන තර්ජනය, ගොදුරු කරගන්නා සතුන් ගේ සංඛ්‍යාව අඩු වීම හා වාසස්‌ථාන විනාශ වීම යන හේතු මූලික වේ.

ව්‍යාඝ්‍රයන් පත් ව ඇති අනතුර තේරුම් ගත් ඔවුන් වාසය කරන රටවල බලධාරීන් හා විවිධ පරිසර සංවිධාන හා ජාත්‍යන්තර සංරක්‌ෂණ ආයතන කඩිනමින් කටයුතු කිරීම මෑත වර්ෂ කිහිපය ඇතුළත දැකිය හැකි විය. මේ පිළිබඳව අප zජගත් පරිසර විමසුමZ ඔස්‌සේ ද වරින්වර සාකච්ඡා කර තිබේ. මේ පිළිබඳව උනන්දුවක්‌ දක්‌වන ජාත්‍යන්තර සංවිධානයක්‌ වන වනජීවී සංරක්‌ෂණ සංගමය (WCS) විසින් නිකුත් කරනු ලැබ ඇති නිවේදනයක්‌ අනුව ව්‍යාඝ්‍ර සංරක්‌ෂණයේ දී ඔවුන් වාසය කරන ප්‍රධාන කලාප තුනක සැලකිය යුතු වර්ධනයක්‌ අත් කරගෙන තිබේ.

සංරක්‌ෂණයේ සාර්ථකත්වය

මෙහි දී ව්‍යාඝ්‍ර සංරක්‌ෂණය සම්බන්ධව සාර්ථකත්වයක්‌ දැකිය හැකි භූදර්ශන කලාප තුනක්‌ පිළිබඳව මේ නිවේදනයෙන් පෙන්වා දී තිබේ. ඒ ඉන්දියාවේ, තායිලන්තයේ හා රුසියාවේ ය.

මෙවැනි එක්‌ කලාපයක්‌ වන්නේ දකුණු ඉන්දියාවේ පිහිටා ඇති බටහිර ඝාට්‌ස්‌ කඳු ප්‍රදේශයයි. මේ ප්‍රදේශයේ පසුගිය වසර දහයක පමණ කාලය තුළ කළ අධ්‍යයනවලින් ව්‍යාඝ්‍රයන් 600කට අධික ප්‍රමාණයක්‌ වාසය කරන බව නිශ්චිතව හඳුනාගෙන ඇත. ඒ කැමරා උගුල් මගිනි. එහි ඇතැම් ජාතික උද්‍යානවල දැකිය හැකි ව්‍යාඝ්‍රයන් ගණන එහි වාසය කළ හැකි උපරිම ගණනට ආසන්න වී තිබේ. මෙවැනි ප්‍රදේශවල වාසය කරන තරුණ ව්‍යාඝ්‍රයන් වෙනත් රක්‌ෂිත වනාන්තරවලට සංක්‍රමණය වන ආකාරය ද වාර්තා වී තිබේ. ඒ ආරක්‌ෂිත වන මංපෙත් ඔස්‌සේ ගමන් කිරීමට හැකියාව ලැබී ඇති නිසා ය. මේ ප්‍රදේශය මිනිසුන් මිලියනයක්‌ පමණ පිරිසක්‌ ජීවත් වන ප්‍රදේශයක්‌ වුවත්, එහි දැකිය හැකි ව්‍යාඝ්‍ර ගහනය යහපත් තත්ත්වයකට ගෙන ඒමට හැකියාව ලැබී ඇත. ව්‍යාඝ්‍ර දඩයම පාලනය කිරීම සඳහා දියත් කර ඇති මුර සංචාර දැඩි කිරීම, ව්‍යාඝ්‍ර වාසභූමිවලින් ඈත ප්‍රදේශවල ස්‌වෙච්ඡාවෙන් පදිංචි වීම සඳහා ජනතාව දිරිමත් කිරීම හා සංරක්‌ෂණ ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ජනතාව ගේ දායකත්වය ලබාගෙන තිබීම මේ තත්ත්වය සඳහා හේතු වී තිබේ. පැරැණි රක්‌ෂිතවල මෙන්ම, අලුතින් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති රක්‌ෂිත ප්‍රදේශවල වාසය කරන ව්‍යාඝ්‍රයන් හා ඔවුන් ගොදුරු කරගන්නා වනජීවීන් ගේ ගහන මේ වන විට ඉහළ යමින් පවතී.

නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමේ වැදගත්කම

තායිලන්තයේ දැකිය හැක්‌කේ ද මේ හා සමාන තත්ත්වයකි. එහි පිහිටි හුවායි කා කයිං නම් වනජීවී අභයභූමියේ වාසය කරන ව්‍යාඝ්‍ර ගහනය යළි යහපත් තත්ත්වයක්‌ තෙක්‌ වර්ධනය වී තිබේ. මෙහි දී ද නීතිය ක්‍රියාත්මක කිරීම හා මුර සංචාර මගින් දඩයම පාලනය කිරීමට අවස්‌ථාව ලැබී ඇත. අදාළ ප්‍රදේශයේ ක්‍රියාත්මක වූ දඩයම්කරුවන් පිරිසක්‌ නීතිය හමුවට ගෙන ඒමත් සමඟ ප්‍රදේශයේ ව්‍යාඝ්‍ර දඩයම ශීඝ්‍රයෙන් පහළ ගොස්‌ තිබීම මීට හේතු වූ බව පෙනේ.

මේ අතර රුසියානු බලධාරීන් ද ව්‍යාඝ්‍ර සංරක්‌ෂණය සඳහා කටයුතු කරන ආකාරය දැකගත හැකි ය. එරට නීතියේ තිබූ අඩුපාඩුවක්‌ පියෑවීම සඳහා අවශ්‍ය සංශෝධන ගෙන ඒමට ඔවුහු මේ වන විට කටයුතු කරමින් සිටිති. ඒ අනුව අවදානමක ලක්‌ ව සිටින සත්ත්ව විශේෂයක්‌ ළඟ තබාගැනීම, අලෙවිය හා ප්‍රවාහනය ඉදිරියේ දී සිවිල් වරදක්‌ නො ව අපරාධයක්‌ වනු ඇත. මෙය ව්‍යාඝ්‍රයන්ට පමණක්‌ නො ව එවැනි වෙනත් සත්ත්ව විශේෂවලට ද අදාළ වන්නකි. එසේ ම නව අභය භූමි ප්‍රකාශයට පත් කිරීම මගින් ව්‍යාඝ්‍ර වාසභූමි ප්‍රමාණය ද වර්ධනය කර තිබේ.

සමස්‌තයක්‌ ලෙස ගත් විට ව්‍යාඝ්‍ර සංරක්‌ෂණ කටයුතුවල සාර්ථකත්වයට හේතු වී ඇති කරුණු කිහිපයක්‌ ද මේ සංවිධානය විසින් දක්‌වනු ලැබ ඇත. ඒ අතර නීතිය වඩා හොඳින් ක්‍රියාත්මක වීම, ව්‍යාඝ්‍රයන් සඳහා අතිරේක වාසස්‌ථාන ප්‍රදේශ ආරක්‌ෂා කිරීමට කටයුතු කිරීම හා රජයේ ආයතන වැඩි සහයෝගීතාවකින් කටයුතු කිරීම මේ හේතු අතර වේ. (මූලාශ්‍රය www.wcs.org)

ප්‍රමුඛ පුවත
බටහිර ඇන්ටාක්‌ටිකාවේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම දෙගුණයක්‌ වේගවත්

බටහිර ඇන්ටාක්‌ටිකාවේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැමේ වේගය මෙතෙක්‌ පෙන්වා දී තිබූ ප්‍රමාණය මෙන් දෙගුණයක්‌ පමණ වේගවත් බව පසුගිය දා ප්‍රකාශයට පත් වූ පර්යේෂණයකින් හෙළි වී තිබේ.

මේ සඳහා යොදාගෙන ඇත්තේ බටහිර ඇන්ටාක්‌ටිකා අයිස්‌ තට්‌ටුව (WAIS) නමින් හැඳින්වෙන ප්‍රදේශය මධ්‍යයට ආසන්න ව පිහිටා ඇති බයිඩ් නම් ඇමෙරිකානු පර්යේෂණ මධ්‍යස්‌ථානයකින් ලබාගත් උෂ්ණත්ව දත්ත විශේලේෂණයකි. මෙතෙක්‌ අසම්පූර්ණ සේ සැලකුණු මේ දත්ත යොදාගනිමින්, ඒ දත්තවල හිදැස්‌ පිරවීම සඳහා වෙනත් ක්‍රම භාවිත කරමින් මේ අධ්‍යයනය සිදු කර තිබේ. ඒ සඳහා පරිගණක ආකෘති ද යොදාගෙන තිබේ. මේ අනුව 1958 හා 2010 අතර කාලය ඇතුළත මේ ප්‍රදේශයේ සාමාන්‍ය වාර්ෂික උෂ්ණත්වය සෙල්සියස්‌ අංශක 2.4කින් පමණ ඉහළ ගොස්‌ ඇති බව හෙළි වී ඇත. එය ලෝකයේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්ව ඉහළ යැම මෙන් තෙගුණයක්‌ පමණ වන අතර, අදාළ ප්‍රදේශය ලෝකයේ වේගයෙන් ම උෂ්ණත්වය ඉහළ යන ප්‍රදේශයක්‌ බවට පත් කරයි.

දකුණු අර්ධගෝලයේ ග්‍රීෂ්ම සෘතුව පවත්නා කාලයේ (එනම් දෙසැම්බර් සිට පෙබරවාරි දක්‌වා වූ කාලයේ) පවත්නා උෂ්ණත්වය ද ඉහළ යන බව පළමුවරට මෙහි දී හෙළි වී ඇත. උෂ්ණත්වය අයිස්‌ මිදෙන උෂ්ණත්වයට වඩා ඉහළ නො න`ගින ප්‍රදේශයක්‌ වන මේ කලාපයේ මෙවැනි තත්ත්වයක්‌ මෙතෙක්‌ අපේක්‌ෂා කර නො තිබිණි. ඉන් පෙනෙන්නේ සාගරයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම නිසා පමණක්‌ නො ව, මේ කලාපය වායුගෝලයේ බලපෑමෙන් ද උණුසුම් වන බව ය. විශේෂයෙන් සුළං රටාවේ බලපෑම නිසා හා පැසිෆික්‌ සාගර කලාපයේ දේශගුණ තත්ත්වයේ බලපෑම නිසා මේ ආකාරයට උෂ්ණත්වය ඉහළ යැමට හැකියාව ඇති බව යෝජනා කර තිබේ.

වසර පුරා අයිස්‌වලින් වැසී ඇති ප්‍රදේශයක උෂ්ණත්වය ඉහළ ගොස්‌ තිබීම ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යන බවට ඇති ප්‍රබල සාධකයකි. ධ්‍රැව ප්‍රදේශවල ඇති වන උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම එහි දැකිය හැකි අයිස්‌ දියෑවීමට හේතුවක්‌ වන අතර එය මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම සඳහා ද හේතු වන බව මේ වන විට ඉතා පැහැදිලි කරුණකි. (මූලාශ්‍රයNatureGeoscience, DOI: 10.1038/ngeo1671)


පුවත් සැකෙවින්

ඇමෙරිකාවේ සුළං බලාගාර ඉදි කිරීම වේගවත් වෙලා

ඇමෙරිකාවේ සුළං විදුලි බලාගාර ඉදි කිරීම් මෑත කාලයේ දී බෙහෙවින් වේගවත් වී ඇත. ඒ සඳහා හේතු වී ඇත්තේ සුළං බලාගාර පිහිටුවීම සඳහා ලබා දී ඇති බදු සහන 2012 වර්ෂය නිමාවත් සමඟ අවසන් වීමට නියමිත වීම ය. ස්‌වාභාවික වායු බලාගාර තැනීමට වඩා සුළං බලාගාර තැනීම ඉහළ ගොස්‌ ඇති අතර එවැන්නක්‌ සිදු ව ඇත්තේ පළමුවරට ය.

සුළං බලාගාර පිහිටුවීමේ අධික පිරිවැය නිසා ඊට අවශ්‍ය වැඩි ආයෝජනය සඳහා යම්කිසි සහනයක්‌ සැපයීම ලෝකයේ බොහෝ රටවල් සිදු කරයි. එවැනි මූල්‍ය සහන ලබා දීමෙන් පරිසර හිතකාමී බලශක්‌ති ප්‍රභවවල වර්ධනයක්‌ ඇති කළ හැකි ය. ඇමෙරිකාවේ මේ බදු සහන කලක පටන් ක්‍රියාත්මක වී ඇති අතර සහන නො පැවැති කාලවල දී සුළං බලාගාර ඉදි කිරීම කැපී පෙනෙන ලෙස අඩු වී ඇත.


ෆුකුෂිමා බලාගාර සමාගමට ඇමෙරිකානු නැවියෝ නඩු පවරති

2011 වර්ෂයේ දී අනතුරට ලක්‌ වූ ජපානයේ ෆුකුෂිමා න්‍යෂ්ටික බලාගාරය අයත් සමාගමට එරෙහි ව නඩු පැවරීමට අමෙරිකානු නාවික සෙබළුන් අට දෙනකු කටයුතු කර තිබේ. ඔවුන් පවසන්නේ අදාළ බලාගාරය හිමි ටෝකියෝ විදුලි බල සමාගම (Tepco), පැවැති විකිරණ අවදානම පිළිබඳව අසත්‍ය තොරතුරු ප්‍රකාශ කළ බවයි. මේ නිසා ඔවුන් අනතුරුදායක ප්‍රදේශවලට ගොස්‌ සහන සැපයීමේ යෙදුණු අතර එහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස විකිරණවලට නිරාවරණය වී තිබේ. මේ සෙබළු අදාළ අනතුරට ද හේතු වූ ස්‌වාභාවික අනතුරුවලින් පසු ආපදා සහන සැලසීමේ කටයුතුවල නියෑළි පිරිසක්‌ වෙති.

ඇමෙරිකානු අධිකරණයක පවරා ඇති මේ නඩුවෙන් ඔවුන් ඉල්ලා සිටින්නේ ඔවුන්ට වන්දි ගෙවන ලෙස හා ඔවුන් ගේ සෞඛ්‍ය වියදම් පියවීම සඳහා අරමුදලක්‌ පිහිටුවන ලෙස ය. මේ වන විට අදාළ ජපාන සමාගමෙන් වන්දි ඉල්ලා විශාල පිරිසක්‌ ඉල්ලීම් ඉදිරිපත් කර ඇති අතර, මේ වන විට ඩොලර් බිලියන 38ක පමණ වන්දි මුදලක්‌ ගෙවීමට සිදු වෙතැයි ගණන් බලා ඇත.


ප්‍රතිචක්‍රිකරණයෙන් කාන්තාවන් ඉදිරියෙන්

අපද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රිකරණය කිරීමේ දී එරට පිරිමින්ට වඩා කාන්තාවන් ඉදිරියෙන් සිටින බව බ්‍රිතාන්‍යයේ සිදු කරන ලද සමීක්‌ෂණයකින් අනාවරණය වී තිබේ. තමන් භාවිත කරන ද්‍රව්‍ය අතරින් ප්‍රතිචක්‍රිකරණය කළ හැකි ද්‍රව්‍ය ඒ සඳහා යොමු කිරීමට වැඩි උනන්දුවක්‌ දක්‌වන්නේ කාන්තාවන් ය. ඔවුන් අපද්‍රව්‍ය තේරීම, වෙන් කිරීම වැනි ඊට අදාළ කටයුතුවලට වැඩි කාලයක්‌ ගත කිරීමට සූදානම් ය.

පිරිමින් හා කාන්තාවන් ඇතුළත් සාමාන්‍ය පවුල් අතරින් 79%ක්‌ පමණ තමන් ගේ අපද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රිකරණය කිරීම සඳහා පියවර ගෙන තිබේ. එහෙත් තනි ව ජීවත් වන පුද්ගලයන් ප්‍රතිචක්‍රිකරණය සඳහා අඩු ම දායකත්වයක්‌ දක්‌වන අය බව මේ සමීක්‌ෂණයේ දී හෙළි වී ඇත. එවැනි කාන්තාවන් අතරින් 69%ක්‌ පමණ අපද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රිකරණය සඳහා යොමු වන නමුත් හුදලාව වෙසෙන පිරිමින් අතරින් ඊට දායක වන්නේ 58%ක්‌ පමණකි.

බ්‍රිතාන්‍යය ප්‍රතිචක්‍රිකරණය කිරීම පිළිබඳ සාධනීය ඉලක්‌කයක්‌ ඇති රටකි. ඒ අනුව 2020 වර්ෂය වන විට එරට ගෘහස්‌ථ අපද්‍රව්‍ය අතරින් 50%ක්‌ පමණ ප්‍රතිචක්‍රිකරණයට ලක්‌ කිරීම එරට ඉලක්‌කයයි. මේ වන විට ඒ අගය 37-42% අතර පවතී. ඒ අනුව මේ තත්ත්වය වර්ධනය කිරීම සඳහා වැඩි වශයෙන් පිරිමින් දැනුවත් කිරීම අවශ්‍ය බව පෙනේ. එසේ ම පරිසරය පිළිබඳ සංවේදීතාව අතින් කාන්තාවන් ඉදිරියෙන් සිටින බවට සාධකයක්‌ සේ මේ සමීක්‌ෂණය ද සැලකිය හැකි ය.

http://www.vidusara.com/2013/01/02/feature4.html