ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 2012-05-23, පි. 11 (Vidusara, 2012-05-23, p.11)
http://www.vidusara.com/2012/05/23/feature3.html
විමසුම - සාගර ජෛව විවිධත්වය හා එය මුහුණ දී ඇති අනතුර
ප්‍රමුඛ පුවත - ක්ෂීරපායින් ගෙන් දහයෙන් එකක්‌ අනතුරේ
පුවත් සැකෙවින් - පරිසර දූෂක හා අකුණු වලාකුළු එක්‌ වීමෙන් උණුසුම ඉහළට/ කැනඩාවේ හරිත විරෝධී පියවර/ විදුලි භාවිතය අඩු කරමු - ජපානය
විමසුම
සාගර ජෛව විවිධත්වය හා එය මුහුණ දී ඇති අනතුර
ජාත්‍යන්තර ජෛවවිවිධත්ව දිනයේ මේ වර්ෂයේ තේමාව වන්නේ 'සාගර ජෛවවිවිධත්වයයි' (Marine biodiversity). ලෝකයේ මතුපිට ප්‍රදේශයෙන් තුනෙන් දෙකකටත් වඩා (71%) වැඩි ප්‍රදේශයක්‌ වසා පවත්නා බැවින් විශාල ප්‍රමාණයේ යමක්‌ හැඳින්වීමට පවා 'සාගරයක්‌' වැනි යෙදුමක්‌ භාෂාවේ ද භාවිත වේ. සාගරයේ ඇතැම් ප්‍රදේශ තවමත් නිසි ලෙස ගවේෂණය කර නොමැති තරම් ය. එසේ ම සාගරය මිනිසා ගෙන් බොහෝ දේ තවමත් සඟවාගෙන සිටියි. එසේ ම මිනිසාට ද ප්‍රයෝජනවත් සම්පත් රැසක්‌ ලබාගත හැකි සම්පත් ආකරයක්‌ ද ලෙස ද සාගරය හැඳින්විය හැකි ය.
කෙසේ වෙතත් මේ සාගරය සම්බන්ධව මිනිසා සතු දැනුම ගොඩබිමට සාපේක්‌ෂව අඩු ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් සාගරයේ ජෛවවිවිධත්වය පිළිබඳව තවමත් අපට ප්‍රාමාණික අවබෝධයක්‌ නොමැත. එසේ ම සාගරයේ දැකිය හැකි සම්පත් ලෙස සැලකිය හැකි ද්‍රව්‍ය පිළිබඳව පවා අප සතු දැනුම ද ප්‍රමාණවත් නැත. මේ අතරතුර සාගරය මිනිසා ගේ විවිධ කටයුතු නිසා දැඩි තර්ජනයකට ද ලක්‌ වී තිබේ. මේ පිළිබඳව ද දැකිය හැක්‌කේ ප්‍රාමාණික අවබෝධයක්‌ නො වේ. අද දවසේ විමසුම තුළින් සාගරය පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීමට අප සිතුවේ එහි ඇති වැදගත්කම නිසා ය.
සාගරයේ දැකිය හැකි ජීවය කොපමණ ද?
සාගරය ප්‍රමාණයෙන් විශාල වන අතර ම එහි දැකිය හැකි පරිසර පද්ධති ප්‍රමාණය ද විවිධ ය. මේ නිසා විශාල ජීවී විශේෂ ප්‍රමාණයකට ජීවත් වීම සඳහා ම ස්‌වාභාවිකව අවස්‌ථාව ලබා දී තිබේ. එහෙත් අප ඉහත සඳහන් කළ ලෙසින් ම සාගරයේ ජීවත් වන ජීවීන් ප්‍රමාණය කෙතරම් ද යන්න අපි නො දනිමු.
මේ පිළිබඳව වඩා නිවැරැදි අවබෝධයක්‌ ලබා ගැනීම සඳහා 2000-2010 වර්ෂ අතර කාලයේ දී ලෝකය පුරා විද්‍යාඥයන් පිරිසක්‌ එක්‌ ව උත්සාහයක්‌ ගෙන ඇත. එය සාගර ජීවී සංගණනය ලෙස හඳුන්වන ලද අතර රටවල් 80ක විද්‍යාඥයෝ දෙ දහස්‌ හත් සියයක්‌ පමණ පිරිසක්‌ මීට සම්බන්ධ වූ හ. ලෝකයේ පිහිටි සාගර අතරින් විශාල ප්‍රදේශයක්‌ ආවරණය කර මේ පිරිස කළ ගවේෂණවල දී වැදගත් කරුණු රැසක්‌ ම අනාවරණය තිබේ. එහි දී අතීතයේ වඳ වී යන්නට ඇතැයි සිතන ලද ජීවී විශේෂ පවා හමු වී ඇති අතර එය අවසන් වන විට නව ජීවී විශේෂ 1,200ක්‌ පමණ විස්‌තර කර තිබේ. මෙතෙක්‌ වාර්තා වී නොමැති තවත් ජීවී විශේෂ 5,000ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ පිළිබඳව අධ්‍යයනය කරමින් තිබේ. (මේ පිළිබඳ වැඩි විස්‌තර සඳහා www.coml.org වෙත පිවිසෙන්න).
මේ අධ්‍යයනයේ ප්‍රතිඵල අනුව එළැඹී ඇති ඇස්‌තමේන්තුවලට අනුව සාගරයේ ජීවත් වන ජීවී විශේෂ ප්‍රමාණය 250,000ක්‌ පමණ තරම් විය හැකි ය. එසේ ම මේ ප්‍රමාණය මිලියනයක්‌ පමණ තරම් අධික විය හැකි බව පෙන්වා දී තිබේ. එසේ ම එය ඊටත් වඩා ඉහළ අගයක්‌ ගැනීමට ද ඉඩක්‌ පවතී. තවත් අධ්‍යයනයකින් පෙන්වා දී ඇති අකාරයට ජීවී විශේෂ මිලියන 2.2ක්‌ (ලෝකයේ මුළු ජීවයෙන් සියයට 25ක්‌) පමණ ප්‍රමාණයක්‌ සාගරයේ ජීවත් වේ. එසේ නම් සාගර ජීවයෙන් සියයට 91ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ තවමත් සොයාගෙන නොමැත.
මිනිසුන් ගේ බලපෑම
සාගරය හා සම්බන්ධ අනෙක්‌ වැදගත් කරුණ වන්නේ සාගරය මේ වන විට මුහුණ පා ඇති අවාසානාවන්ත තත්ත්වයයි. ඒ හුදෙක්‌ ම මිනිසුන් ගේ බලපෑම හේතුවෙනි. මිනිසුන් විසින් සාගරයට සිදු කරනු ලබන බලපෑම් අතර වැදගත් කරුණු කිහිපයක්‌ හඳුනාගත හැකි ය.
ඉන් එකක්‌ වන්නේ ධීවර කර්මාන්තයේ දී අධික ලෙස මත්ස්‍ය හා වෙනත් විශේෂ පරිසරයෙන් ඉවත් කරනු ලැබීමයි. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් සාගරයේ මත්ස්‍ය සංචිත අතරින් තුනෙන් එකකට ආසන්න ප්‍රමාණයකින් ඉන් ලබාගත හැකි ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි අස්‌වැන්නක්‌ ලබා ගනිමින් තිබේ. මෙය සාගර පරිසර පද්ධතිවලට බලපෑමක්‌ ඇති කරන අතර මිනිසුන් ගේ ආහාරයට ගන්නා මත්ස්‍ය අස්‌වැන්න අඩු වීමට ද හේතු විය හැකි ය. මේ තත්ත්වය පාලනය කිරීම අවශ්‍ය බවට මේ වන විට පිළිගෙන ඇතත් ඒ පිළිබඳව ඉදිරි පියවරක්‌ ගෙන නොමැති තරම් ය.
දෙවැනි වැදගත් කරුණ වන්නේ මිනිසුන් ගේ ක්‍රියාකාරකම් නිසා සිදු වන මිහිතලය උණුසුම් වීමයි. මෙය සාගරය උණුසුම් වීමට ද හේතු වී ඇති අතර ඒ නිසා සාගර ජීවීන්ට මෙන්ම ඇතැම් පරිසර පද්ධතිවලට ද දැඩි බලපෑමක්‌ ඇති වේ. මේ සඳහා දැක්‌විය හැකි වඩාත් ප්‍රචලිත නිදසුන වන්නේ කොරල්පර හා එහි වෙසෙන ජීවීන් මුහුණ දී ඇති තත්ත්වයයි. දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය සඳහා ප්‍රමාණවත් වැඩපිළිවෙළක්‌ නොමැති බව ප්‍රකට කරුණකි.
තෙවැනි වැදගත් කරුණ වන්නේ සාගර දූෂණයයි. මෙය වැඩි වශයෙන් වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල බලපාන බව වඩාත් ප්‍රචලිත මතය වේ. මිනිසුන් විසින් බැහැර කරනු ලබන විවිධ ද්‍රව්‍ය නිසා මේ තත්ත්වය ඇති වී තිබේ. අප ජලය, කෘෂිකාර්මික පෝෂක ද්‍රව්‍ය, ඛනිsජ තෙල්, කර්මාන්ත ආදියෙන් බැහැර කරනු ලබන අපද්‍රව්‍ය මේ ආකාරයෙන් පරිසර දූෂණයට හේතු වන ද්‍රව්‍ය අතර වේ. මෑත කාලයේ දී වැඩි අවධානයකට ලක්‌ වූ දූෂකයක්‌ ලෙස ප්ලාස්‌ටික්‌ නිසා ඇති වන පරිසර දූෂණය දැක්‌විය හැකි ය. මීට අදාළ ඇතැම් කරුණු පාලනයට යම් යම් පියවර ගෙන ඇතත් තවමත් එහි සැලකිය යුතු සාර්ථකත්වයක්‌ දැකිය නොහැකි ය.
ප්‍රමුඛ පුවත
ක්ෂීරපායින් ගෙන් දහයෙන් එකක්‌ අනතුරේ
ලෝකයේ බටහිර අර්ධගෝලයේ ජීවත් වන ක්‌ෂිරපායී සතුන් අතරින් සියයට 9.2ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයකට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හමුවේ යෝග්‍ය ප්‍රදේශයකට සංක්‍රමණය වීම අසීරු විය හැකි බව අධ්‍යයනයක්‌ මඟින් පෙන්වා දී තිබේ. ඇතැම් කලාපවල දී මේ ප්‍රමාණය සියයට 39ක්‌ තරම් ඉහළ යැමට ද හැකි ය.
දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ බලපෑම් හේතුවෙන් මේ සතුන් වාසය කරන ප්‍රදේශවල ජීවත් වීමට නොහැකි වීමට පෙර, යහපත් තත්ත්ව ඇති ප්‍රදේශයක්‌ වෙත සංක්‍රමණය විය හැකි විශේෂ ප්‍රමාණය පිළිබඳව මේ පර්යේෂණයේ දී අවධානය යොමු කර ඇත. මෙහි දී ලෝකයේ අදාළ කලාපයේ ජීවත් වන ක්ෂීරපායී විශේෂ 493ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ පිළිබඳව අවධානය යොමු කර ඇත. මේ සඳහා සැලකිල්ලට ගන්නා ලද්දේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීමෙන් ඇති වන බලපෑම පමණක්‌ වන අතර හරිතාගාර වායු විමෝචන මධ්‍ය අගයකින් ඉහළ යනු ඇතැයි සලකා සකස්‌ කරන ලද ආකෘති යොදාගෙන තිබේ. ඒ අනුව එක්‌ එක්‌ විශේෂයට ගැලපෙන ආකාරයේ දේශගුණයක්‌ ඇති වීම පිළිබඳව අවධානය යොමු කර තිබේ.
මෙහි දී යොදාගෙන ඇති තවත් උපකල්පනයක්‌ වන්නේ එක්‌ විශේෂයක්‌ නව ප්‍රදේශයකට ව්‍යාප්ත වන්නේ එක්‌ පරම්පරාවකට වරක්‌ පමණක්‌ බව ය. ඒ නිසා ඇතැම් කුඩා විශේෂයක්‌ එක්‌ පරම්පරාවක්‌ සංක්‍රමණය වන්නේ අඩු දුරක්‌ තෙක්‌ වුවත්, එක්‌ වර්ෂයක්‌ තුළ පරම්පරා කිහිපයක්‌ ජනිත වන බැවින් ඔවුන්ට වැඩි ව්‍යාප්ත වීමක්‌ පෙන්විය හැකි ය. ප්‍රජනනය සඳහා වැඩි කාලයක්‌ ගන්නා ප්‍රයිමේටා විශේෂයකට වඩා වැඩි වේගයක්‌ මේ අනුව කුඩා විශේෂවලට ලැබේ.
දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හේතුවෙන් තම ව්‍යාප්තිය වර්ධනය කරගනු ඇතැයි උපකල්පනය කර ඇති සත්ත්ව විශේෂ අතරින් අඩක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක ගේ ඇති විය හැක්‌කේ ව්‍යාප්තිය අඩු වීමකි. ඊට හේතුව වී ඇත්තේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා අනුගත විය හැකි තරම් වේගයකින් ව්‍යාප්ත වීමට නොහැකි වීම ය. මීට අතරමැද ප්‍රදේශවල ඇති මිනිසුන් විසින් තනන ලද ඉදිකිරීම් ද බලපායි.
මේ ආකාරයෙන් ප්‍රමාණවත් තරම් ව්‍යාප්ත වීමට නොහැකි වන විශේෂ අතරින් මුල් තැනකට එන්නේ ප්‍රයිමේටාවන් ය. ඇතැම් ප්‍රයිමේටා විශේෂවල ව්‍යාප්තිය සියයට 75කින් පමණ අඩු විය හැකි ය. එසේ ම මේ තත්ත්වයට වඩාත් හොඳින් හැඩ ගැසීමට සමත් වන විශේෂ අතර ඇත්තේ මාංශභක්‌ෂක විශේෂ හා මුවන් වැනි ශාක භක්‌ෂක විශේෂ ය. (මූලාශ්‍රයProceedings of the NationalAcademy of Sciences, DOI: 10.1073/pnas.1116791109)
පුවත් සැකෙවින්
පරිසර දූෂක හා අකුණු වලාකුළු එක්‌ වීමෙන් උණුසුම ඉහළට
පරිසර දූෂක හා අකුණු සහිත වලාකුළු එක්‌ වීමෙන් වායුගෝලයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යන බව අධ්‍යයනයක්‌ මඟින් අනාවරණය වී තිබේ. විශේෂයෙන් මේ තත්ත්වය ඇති වන්නේ ග්‍රීෂ්ම සෘතුවේ දී ඇති වන අකුණු සහිත වලාකුළු නිසා ය. ආකෘතික අධ්‍යයනයක්‌ මඟින් සිදු කර ඇති මේ පර්යේෂණයේ දී හෙළි වී ඇති පරිදි පරිසර දූෂක නිසා ඉහළ වායුගෝලයේ ඇති වලාකුළුවල කිණිහිරි හැඩැති ඉහළ කොටස වැඩි ප්‍රදේශයක්‌ පුරා පැතිර යන අතර මේ නිසා වැඩි තාපයක්‌ රඳවා ගැනීමට හැකියාව ලැබේ. මෙය වැඩි වශයෙන් රාත්‍රී කාලයේ දී දැකිය හැකි ය.
වලාකුළු ඇති වීමට පරිසර දූෂක බලපාන ආකාරය ගැන අධ්‍යයන සිදු කර තිබුණ ද, ඒවායේ විශාලත්වය වැඩි කිරීමට පරිසර දූෂක බලපාන බවක්‌ හෙළි කරන ලද මුල් ම අධ්‍යයනය මෙය වේ. කෙසේ වෙතත් වර්තමානයේ භාවිත කරනු ලබන දේශගුණ ආකෘතිවල දී මේ සාධකයේ බලපෑම සැලකිල්ලට ගෙන නොමැති නිසා ඉදිරියේ දී ඒවාට මේ තත්ත්වය පිළිබඳව ද අවධානයක්‌ යොමු කිරීමට සිදු වනු ඇත. (මූලාශ්‍රයGeophysical Research Letters,DOI: 10.1029/2012GL051851)
කැනඩාවේ හරිත විරෝධී පියවර
මෑත දී ගත් ඇතැම් පරිසර හිතකාමී නො වන පියවර කිහිපයක්‌ නිසා පරිසර ක්‌ෂේත්‍රයේ කිසියම් අප්‍රසාදයකට ලක්‌ වූ රටක්‌ ලෙස කැනඩාව හැඳින්විය හැකි ය. එහි තවත් පියවරක්‌ ඉදිරියට යමින් එරට තුළ ක්‍රියාත්මක පරිසරය හා ආර්ථිකය පිළිබඳ ජාතික වටමේසය (NRTEE) නම් ආයතනය වසාදැමීමට එරට රජය අදහස්‌ කර ඇති බව පසුගිය දා මාධ්‍ය ඔස්‌සේ වාර්තා විය.
මේ ආයතනය හරිතවත් ව්‍යාපාර සඳහා උපදෙස්‌ දීමට පත් කරන ලද රාජ්‍ය අංශයේ උපදේශාත්මක ආයතනයකි. ඔවුන් ''කැනඩා ජනතාව මඟින් ප්‍රතික්‌ෂේප කරන'' කාබන් බද්දක්‌ ප්‍රවර්ධනය කරන වාර්තා දහයක්‌ ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති බව හා එවැනි ආයතනයක්‌ ජනතාව ගේ බදු මුදල්වලින් පවත්වාගෙන යැම අවශ්‍ය නො වන බව එරට විදේශ අමාත්‍යවරයා පවසා තිබිණි. ලබන වර්ෂයේ සිට අදාළ ආයතනයේ අරමුදල් කපා හැරීමට යෝජනා කර තිබේ. කෙසේ වෙතත් අදාළ ආයතනයේ නිලධාරීන් මේ චෝදනා ප්‍රතික්‌ෂේප කර තිබේ.
විදුලි භාවිතය අඩු කරමු - ජපානය
තම රටට අවශ්‍ය බලශක්‌ති සැපයුම අඛණ්‌ඩව සපයා ගැනීමේ අවදානමට මුහුණ දී ඇති ජපානය එරට බටහිරදිග ප්‍රදේශයේ ඇති ව්‍යාපාර හා නිවාසවල විදුලි භාවිතය සියයට 15කින් අඩු කරන ලෙස අවධාරණය කර තිබේ. එසේ නො වුව හොත් ඇති විය හැකි විදුලිය කපා හැරීම වළක්‌වා ගැනීම සඳහා ඔවුන් මේ ඉල්ලීම කර තිබේ. මේ ඉල්ලීම බලපාන්නේ ජුලි සිට සැප්තැම්බර් දක්‌වා වූ ග්‍රීෂ්ම කාලය තුළ දී ය.
පසුගිය වර්ෂයේ සිදු වූ ෆුකුෂිමා අනතුර වන විට ජපානයේ සමස්‌ත බලශක්‌තියෙන් සියයට 30ක්‌ පමණ සපයන ලද්දේ න්‍යෂ්ටික බලයෙනි. මේ වන විට එරට පිහිටා ඇති න්‍යෂ්ටික බලාගාර සියල්ල ම තාවකාලිකව වසා දමා තිබේ. බලශක්‌ති උත්පාදන සමාගම් වෙනත් බලශක්‌ති ප්‍රභව වෙත යොමු වන බවක්‌ පෙනෙන්නට තිබේ. එහෙත් මේ සඳහා වැය වන වියදම අධික වීම අංශ ගණනාවක්‌ කෙරේ බලපෑමට ඉඩ තිබේ. විශේෂයෙන් කර්මාන්තශාලා සඳහා මේ තත්ත්වය වඩාත් අදාළ වේ.
Source: http://www.vidusara.com/2012/05/23/feature3.html
Saturday, May 26, 2012
Saturday, May 19, 2012
ජගත් පරිසර විමසුම 123 (Global Environmental Watch, 123)
ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 2012-05-16, පි. 11 (Vidusara, 2012-05-16, p.11)
http://www.vidusara.com/2012/05/16/feature3.html
විමසුම - ඉඩම් කොල්ලය නැවැත්වීමට එක්‌සත් ජාතීන් ගේ මාර්ගෝපදේශ
ප්‍රමුඛ පුවත - ජෛවවිවිධත්වය අඩුවීමෙන් භාෂාවේ හා සංස්‌කෘතියේ විවිධත්වය අඩු වේ?
පුවත් සැකෙවින් - තෙත්බිම් විනාශ වීම හා ජනගහන වර්ධනය / බ්‍රිතාන්‍යයේ බිත්තර හොරෙකුට දුන් අපූරු දඬුවම/ 'සාගර ජෛව විවිධත්වය' ජෛවවිවිධත්ව දිනය - මැයි 22
විමසුම
ඉඩම් කොල්ලය නැවැත්වීමට එක්‌සත් ජාතීන් ගේ මාර්ගෝපදේශ
වර්තමානයේ දී ලෝකයේ ක්‍රමයෙන් ව්‍යාප්ත වෙමින් පවත්නා වැදගත් ප්‍රවණතාවක්‌ සේ ඉඩම් කොල්ලය දැක්‌විය හැකි ය. එහි දී සිදු වන්නේ දියුණු වෙමින් පවත්නා හෝ දුප්පත් රටවල ඇති ඉඩම් මහා පරිමාණ වශයෙන් දියුණු රටවල් හෝ බහුජාතික සමාගම් විසින් මිල දී ගනු ලැබීමයි. ආර්ථික වශයෙන් ඇති ප්‍රයෝජන නිසා මෙන්ම ඇතැම් රටවල ඇති දූෂිත පාලන තන්ත්‍රවල අවශ්‍යතාව නිසා ද මෙවැනි ඉඩම් කොල්ලකෑම් සඳහා දුප්පත් රටවල ආණ්‌ඩු පෙලැඹී තිබේ.
මේ තත්ත්වය 2007-08 අතර කාලයේ ඇති වූ ආර්ථික අර්බුදය නිසා වේගවත් විය. ලෝකය පුරා මේ ආකාරයෙන් මිල දී ගැනීමට ලක්‌ ව ඇති ඉඩම් ප්‍රමාණය හෙක්‌ටයාර මිලියන 200ක්‌ පමණ බව ගණන් බලා තිබේ. ප්‍රමාණාත්මකව සඳහන් කරන්නේ නම් එය ප්‍රමාණයෙන් බ්‍රිතාන්‍යය තරම් වේ. මේ ආකාරයෙන් වැඩි ඉඩම් ප්‍රමාණයක්‌ අත්පත් කරගෙන ඇත්තේ ආසියානු හා අප්‍රිකානු රටවලිනි. ඒවා වැඩි වශයෙන් කෘෂිකාර්මික ව්‍යාපෘති සඳහා යොදාගැනෙන බවක්‌ පෙනෙන්නට ඇත.
මේ ආකාරයෙන් ඉඩම් කොල්ලකෑම නිසා අදාළ ඉඩම් පිහිටා ඇති රටේ විවිධාකාර ගැටලු ඇති විය හැකි ය. ඉන් වඩා වැදගත් වන්නේ පාරිසරික හා සමාජයීය වශයෙන් ඇති විය හැකි ගැටලු ය. ඉඩම් කොල්ලය හේතුවෙන් තමන් දිගු කලක්‌ තිස්‌සේ වාසය කළ භූමිය අහිමි වූ හා එම භූමියෙන් පලවා හරින ලද පිරිසේ ප්‍රමාණය ද සුළුපටු නො වේ.
එක්‌සත් ජාතීන් ගේ මාර්ගෝපදේශ
මේ ගැටලු හේතුවෙන් සැලකිය යුතු කලක පටන් මේ පිළිබඳව විවිධ පාර්ශ්වවල අවධානය යොමු වී තිබිණි. ඒ නිසා අදාළ කරුණ සම්බන්ධව මැදිහත් වූ එක්‌සත් ජාතීන් ගේ සංවිධානයේ ලෝක ආහාර සුරක්‌ෂිතභාවය පිළිබඳ කමිටුව (Committee on World Food
Security) මඟින් ඉඩම් කොල්ලය පාලනය කිරීම සඳහා කිසියම් මාර්ගෝපදේශයක්‌ සකස්‌ කර තිබේ. 2009 වර්ෂයේ පටන් වසර තුනක්‌ පමණ කාලයක්‌ තිස්‌සේ මේ හා සම්බන්ධ විවිධ පිරිස්‌වල සහභාගිත්වයෙන් පැවැති සාකච්ඡාවලින් අනතුරුව මේ එකඟතාව ඇති කරගෙන තිබේ.
මේ මාර්ගෝපදේශ නම් කර ඇත්තේ 'ආහාර සුරක්‌ෂිතභාවය පිළිබඳ සන්දර්භයේ දී ඉඩම්, ධීවර හා වනාන්තර පිළිබඳ භුක්‌තිය වගකීමෙන් පාලනය කිරීම සඳහා වූ ස්‌වේච්ඡා මාර්ගෝපදේශ' (Voluntary Guidelines on theResponsible Governance of Tenure ofLand,Fisheries and Forests in the Context ofNational Food Security) යනුවෙනි(මූලාශ්‍රයhttp://www.fao.org/nr/tenure/voluntaryguidelines/en/)
උක්‌ත මාර්ගෝපදේශවල ඇති මූලික අරමුණ නම් ඉඩම්, ධීවර සම්පත හා වනාන්තර සඳහා ආරක්‌ෂිත ප්‍රවේශය වැඩිදියුණු කිරීම හා ඇතැම් විට බොහෝ දුප්පතුන් ඇතුළත් මිලියන ගණනක්‌ වන ජනතාවක ගේ අයිතීන් ආරක්‌ෂා කිරීම මඟින් ආහාර සුරක්‌ෂිතතාව හා තිරසර සංවර්ධනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම වේ. මෙය ඉතා පැහැදිලි අරමුණකි. අදාළ භූමිය හා වෙනත් සම්පත් ඉතා දිගු කාලයක්‌ තිස්‌සේ භාවිත කළ මේ ජනතාව ආරක්‌ෂා කිරීම හා ඔවුන් ගේ භුක්‌තිය තහවුරු කිරීම මෙහි අරමුණයි.
මේ මාර්ගෝපදේශ මඟින් ආවරණය වන අංශ අතර පහත සඳහන් අංශ හඳුනාගත හැකි ය.
* නීත්‍යනුකූල ඉඩම් භුක්‌තිය පිළිබඳ හිමිකම් සැලකිල්ලට ගැනීම
* භුක්‌තිය පිළිබඳ හිමිකම් ලියාපදිංචියේ දී හා අන්සතු කිරීමේ දී යහපිළිවෙත් අනුගමනය
* භුක්‌තිය පරිපාලනය කිරීමේ පද්ධති දරාගත හැකි වීම හා ළඟා විය හැකි වීම
* බලෙන් ඉවත් කළ ජනතාව නැවතත් පදිංචි කිරීම හා භුක්‌තිය පැහැර ගැනීම පාලනය
* දේශීය ප්‍රජාව ගේ අයිතීන්
* කෘෂිකාර්මික ප්‍රදේශවල ආයෝජන වගකීම් සහගත හා විනිවිදභාවයෙන් යුක්‌ත වීම
* භුක්‌තිය පිළිබඳ ගැටලුවල දී ඒවා විසඳා ගැනීමේ ක්‍රමවේදයක්‌ තිබීම
* නාගරික ප්‍රදේශ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලට ව්‍යාප්ත වීම සම්බන්ධව කටයුතු කිරීම
මේ මාර්ගෝපදේශ ක්‍රියාත්මක වේ ද?
කෙසේ වෙතත් මේ ස්‌වේච්ඡා මාර්ගෝපදේශ ඒ ආකාරයෙන් ම ක්‍රියාත්මක වේ ද යන්න නම් ගැටලු සහිත ය. විශේෂයෙන් මේ මාර්ගෝපදේශවල ඇතුළත් ප්‍රතිපත්ති අදාළ රටවල් තම ඉඩම්, ධීවර සම්පත හා වනාන්තර පාලනයේ දී යොදාගනු ඇතැයි අපේක්‌ෂා කරනු ලැබේ. එහෙත් ඉඩම් කොල්ලයේ යෙදී ඇති රටවල ආණ්‌ඩු මෙන්ම වාණිජ අරමුණු ඇති සමාගම් මෙවැනි ක්‍රියාවලියක්‌ සඳහා දායක වේ ද යන්න තරමක්‌ සැකසහිත ය.
එහෙත් ඇත්ත වශයෙන් ම මෙහි දී අදාළ ඉඩම් හිමි රටේ රාජ්‍යවලට හා ආණ්‌ඩුවලට මේ සම්බන්ධව වැඩි වගකීමක්‌ තිබේ. මේ මාර්ගෝපදේශ ඔවුන්ට වඩාත් වැදගත් බව පෙනේ. ඉඩම් කොල්ලය වැළැක්‌වීම සඳහා සැබෑ අවශ්‍යතාවක්‌ තිබිය යුත්තේ ඔවුන්ට ය. ප්‍රතිපත්තියක්‌ තිබිය යුතු ය. එසේ ම ජනතාවට ද එවැනි අරමුණක්‌ තිබීම අවශ්‍ය වේ. එහෙත් අවාසනාවකට මෙන් මේ රටවල ආර්ථික තත්ත්වය අයහපත් වන බැවින් අදාළ රටවල ආණ්‌ඩු මෙවැනි ගිවිසුම් කරා එළැඹෙන ආකාරයක්‌ දැකිය හැකි ය. කෙසේ වෙතත් ඉඩම් කොල්ලය පාලනය කිරීම සඳහා වඩා සාර්ථක හා ඵලදායී පියවරක්‌ අනාගතයේ දී ගැනීම සඳහා මේ එකඟතාව වැදගත් ලියෑවිල්ලක්‌ වනු ඇතැයි අපට සිතේ.
ප්‍රමුඛ පුවත
ජෛවවිවිධත්වය අඩුවීමෙන් භාෂාවේ හා සංස්‌කෘතියේ විවිධත්වය අඩු වේ?
ජෛවවිවිධත්වය අහිමි වීම නිසා ඇති විය හැකි විවිධ බලපෑම් පිළිබඳව අපි බොහෝ දේ දනිමු. මේ බොහොමයක්‌ ස්‌වාභාවික පරිසරය හා මානව පරිසරය හා සම්බන්ධ කරුණු වේ. එහෙත් ජෛවවිවිධත්වය අහිමි වීම නිසා භාෂාවේ හා සංස්‌කෘතියේ ද යම් පරිහානියක්‌ ඇති විය හැකි බව පසුගිය දා පළ වූ පර්යේෂණ වාර්තාවක්‌ මඟින් යෝජනා කර තිබේ.
ලෝකයේ දැකිය හැකි භාෂා අතරින් සියයට 50ත් 90ත් අතර ප්‍රමාණයක්‌ මේ සියවස අවසන් වන විට අතුරුදන් වනු ඇතැයි යන්න වාග් විද්‍යාඥයන් ගේ මතය වේ. එසේ ම ඓතිහාසික වේගය මෙන් දහස්‌ ගුණයක්‌ තරම් වේගයකින් ජෛවවිවිධත්වය අහිමි වෙමින් තිබේ. මේ අංශ දෙකේ විවිධත්වය අතර භූගෝල විද්‍යාත්මක වශයෙන් ඇති සමානතාව පිළිබඳව මින් ඉහත කළ අධ්‍යයන මඟින් හෙළිදරව් කර ඇතත්, ඒවා අතර ඇති සම්බන්ධතාවක්‌ සම්බන්ධව විද්‍යාත්මක අනාවරණයක්‌ සිදු කර තිබුණේ නැත.
පසුගිය දා පළ වූ අධ්‍යයනයට අනුව ලෝකයේ දැකිය හැකි විවිධ භාෂා අතරින් සියයට 70ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ දැකිය හැක්‌කේ ජෛවවිවිධත්වය අතින් උණුසුම් ස්‌ථාන (hotspots)වල ය. සංඛ්‍යාත්මකව පවසන්නේ නම් ලෝකයේ භාෂා අතරින් 3202ක්‌ පමණ හමු වන්නේ මේ උණුසුම් කලාප 35 තුළ ය. තවත් භාෂා 1622ක්‌ හමු වන්නේ ඉහළ ජෛවවිවිධත්ව වනගත ප්‍රදේශ (high biodiversity wildernessareas) පහක ය. පොදුවේ ගත් විට ලෝකයේ භාෂා 6900ක්‌ අතරින් 4800ක්‌ පමණ දැකිය හැක්‌කේ ජෛවවිවිධත්වයෙන් ඉහළ ප්‍රදේශවල ය.
මේ අනුව අදාළ අධ්‍යයනයෙන් යෝජනා කරන්නේ ජෛවවිවිධත්වය හායනයට ලක්‌ වීම හා අදාළ ප්‍රදේශවල දැකිය හැකි භාෂාව හා සංස්‌කෘතියේ ද පිරිහීමක්‌ සිදු විය හැකි බව ය.
ජෛවවිවිධත්වය හා වාග් විද්‍යාත්මක විවිධත්වය අතර ඇති මේ සම්බන්ධය සඳහා හේතු වී ඇති කරුණු තරමක්‌ සංකීර්ණ බව මෙහි දී පෙන්වා දී තිබේ. ඒවා ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශයට වෙනස්‌ වන බවක්‌ ද දැකිය හැකි ය. එසේ ම මේ අතර දැඩි ක්‍රියාකාරී සම්බන්ධයක්‌ ඇති බවක්‌ ද දැකිය හැකි බව යෝජනා වී තිබේ.
අධ්‍යයනය මඟින් එවැනි භාෂා අතරින් කිහිපයක්‌ හෝ රැකගැනීමට හැකි වේ නම් එය ඉතා වැදගත් වේ. මේ මඟින් පෙන්වනු ලබන තවත් වැදගත් කරුණක්‌ වන්නේ මිනිසුන් හා පරිසරය අතර ඇති වෙන් කළ නොහැකි සම්බන්ධයයි. (මූලාශ්‍රය Proceedings of the National Academy of Sciences, DOI:10.1073/pnas.1117511109)
පුවත් සැකෙවින්
තෙත්බිම් විනාශ වීම හා ජනගහන වර්ධනය
ලෝකයේ තෙත්බිම්වලින් ආවරණය වී ඇති ප්‍රදේශයේ ප්‍රමාණය මෑත වර්ෂ පහළොවක කාලය තුළ සියයට 6කින් අඩු වී ඇති බව අධ්‍යයනයකින් අනාවරණය වේ. මේ තෙත්බිම් විනාශය වඩා බරපතළව සිදු වී ඇත්තේ නිවර්තන හා උපනිවර්තන කලාපවල වන අතර මෑත දශක දෙකක පමණ කාලයේ දී ජනගහනයේ ශීඝ්‍ර වර්ධනයක්‌ සිදු වූ ප්‍රදේශවල මේ තත්ත්වය වඩා උග්‍ර ලෙස දැකගත හැකි ය.
1993 හා 2007 අතර කාලයේ දී ලෝකයේ තෙත්බිම් වෙනස්‌ වූ ආකාරය මේ අධ්‍යයනය සඳහා මාතෘකාව වී තිබේ. එහි දී යොදාගෙන ඇත්තේ චන්ද්‍රිකා ඡායාරූප මඟින් පෙන්වන තොරතුරු ය. මේ අනුව ඉහත කරුණු හෙළි වී තිබේ. නාගරීකරණය, විවිධ සංවර්ධන කටයුතු හා ජලය අධික ලෙස ලබා ගැනීම මේ ආකාරයෙන් තෙත්බිම්වල විනාශය සඳහා හේතු වී ඇති බව පෙනේ.
වෙනත් පරිසර පද්ධති හා සංසන්දය කරන විට තෙත්බිම්වලට ඇත්තේ දැඩි තර්ජනයක්‌ බව මෙයින් යළිත් තහවුරු වේ. ලෝකයේ පවත්නා සමස්‌ත බිම් ප්‍රමාණයෙන් සියයට 5ක්‌ පමණ තරම් ප්‍රදේශයකට තෙත්බිම් සීමා වී තිබීම මෙහි ඇති වැදගත්කම තහවුරු කරයි. තෙත්බිම් මඟින් ලැබෙන පාරිසරික සේවා ප්‍රමාණය විශාල ය. ඒ අතරින් ජල චක්‍රය පවත්වා ගැනීමේ දී දක්‌වන දායකත්වය ඉතා වැදගත් ය. එපමණක්‌ නො ව පරිසරය හා සම්බන්ධ තවත් අංශ ගණනාවක්‌ සඳහා තෙත් බිම්වලින් ඉතා වැදගත් මෙහෙයයක්‌ ඉටු වේ. (මූලාශ්‍රයGeophysical Research Letters,DOI: 10.1029/2012GL051276)
බ්‍රිතාන්‍යයේ බිත්තර හොරෙකුට දුන් අපූරු දඬුවම
දිගින් දිගට ම පක්‌ෂි බිත්තර සොරකම් කිරීමේ යෙදුණු බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයකු හට ස්‌කොට්‌ලන්තයේ අධිකරණයක්‌ මඟින් තරමක බරපතළ දඬුවමක්‌ ලබා දී තිබේ. ඒ අනුව ඔහුට මාස හයක කාලයක සිර දඬුවමක්‌ නියම කර ඇති අතර ඔහු ගේ ජීවිත කාලය තුළ පක්‌ෂි අභිජනන කාලයේ දී ස්‌කොට්‌ලන්තයට ඇතුළු වීම ද තහනම් කර තිබේ.
මැතිව් ගොන්ෂෝ නම් මේ පුද්ගලයා කලක්‌ තිස්‌සේ මේ ආකාරයෙන් පක්‌ෂි බිජු එකතු කිරීමේ යෙදී ඇති අතර ඒ අතර ඇතැම් බෙහෙවින් දුර්ලභ පක්‌ෂීන් ගේ බිත්තර ද වේ. පරීක්‌ෂණවල දී ඔහු සතු ව තිබූ විශාල පක්‌ෂි බිත්තර එකතුවක්‌ හමු වී ඇති අතර මේ හා සමාන වැරැදි සඳහා ඔහු මින් පෙර ද දඬුවම් ලබා ඇති බව වාර්තා වේ.
'සාගර ජෛව විවිධත්වය' ජෛවවිවිධත්ව දිනය - මැයි 22
ජෛවවිවිධත්වය පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර දිනය මැයි මාසයේ 22 දිනට යෙදේ. මේ වර්ෂයේ එහි තේමාව වන්නේ 'සාගර ජෛවවිවිධත්වයයි' (Marine biodiversity). සාගරය යනු, කොපමණ ජීවී විශේෂ ප්‍රමාණයක්‌ වෙසෙන්නේ ද යන්න පවා අප නිසි ලෙස නො දන්නා පරිසර පද්ධතියකි. එහෙත් මේ සාගරය මිනිසා ගේ විවිධ කටයුතු නිසා තර්ජනයට ද ලක්‌ වී තිබේ.
ජෛවවිවිධත්ව දිනය වාර්ෂිකව සැමරීමේ අරමුණ වන්නේ ජෛවවිවිධත්වය සම්බන්ධ කරුණු කෙරේ ලෝකයේ දැනුවත්භාවය හා අවධානය ඉහළ නැංවීම හා ඒ සම්බන්ධ ගැටලු සඳහා විසඳුම් සැපයීමට හැකි ක්‍රියාකාරකම් කෙරෙහි යොමු වීමය. වැඩි විස්‌තර සඳහා www.cbd.int/idb/2012 වෙබ් අඩවිය වෙත පිවිසෙන්න.
Source: http://www.vidusara.com/2012/05/16/feature3.html
විදුසර, 2012-05-16, පි. 11 (Vidusara, 2012-05-16, p.11)
http://www.vidusara.com/2012/05/16/feature3.html
විමසුම - ඉඩම් කොල්ලය නැවැත්වීමට එක්‌සත් ජාතීන් ගේ මාර්ගෝපදේශ
ප්‍රමුඛ පුවත - ජෛවවිවිධත්වය අඩුවීමෙන් භාෂාවේ හා සංස්‌කෘතියේ විවිධත්වය අඩු වේ?
පුවත් සැකෙවින් - තෙත්බිම් විනාශ වීම හා ජනගහන වර්ධනය / බ්‍රිතාන්‍යයේ බිත්තර හොරෙකුට දුන් අපූරු දඬුවම/ 'සාගර ජෛව විවිධත්වය' ජෛවවිවිධත්ව දිනය - මැයි 22
විමසුම
ඉඩම් කොල්ලය නැවැත්වීමට එක්‌සත් ජාතීන් ගේ මාර්ගෝපදේශ
වර්තමානයේ දී ලෝකයේ ක්‍රමයෙන් ව්‍යාප්ත වෙමින් පවත්නා වැදගත් ප්‍රවණතාවක්‌ සේ ඉඩම් කොල්ලය දැක්‌විය හැකි ය. එහි දී සිදු වන්නේ දියුණු වෙමින් පවත්නා හෝ දුප්පත් රටවල ඇති ඉඩම් මහා පරිමාණ වශයෙන් දියුණු රටවල් හෝ බහුජාතික සමාගම් විසින් මිල දී ගනු ලැබීමයි. ආර්ථික වශයෙන් ඇති ප්‍රයෝජන නිසා මෙන්ම ඇතැම් රටවල ඇති දූෂිත පාලන තන්ත්‍රවල අවශ්‍යතාව නිසා ද මෙවැනි ඉඩම් කොල්ලකෑම් සඳහා දුප්පත් රටවල ආණ්‌ඩු පෙලැඹී තිබේ.
මේ තත්ත්වය 2007-08 අතර කාලයේ ඇති වූ ආර්ථික අර්බුදය නිසා වේගවත් විය. ලෝකය පුරා මේ ආකාරයෙන් මිල දී ගැනීමට ලක්‌ ව ඇති ඉඩම් ප්‍රමාණය හෙක්‌ටයාර මිලියන 200ක්‌ පමණ බව ගණන් බලා තිබේ. ප්‍රමාණාත්මකව සඳහන් කරන්නේ නම් එය ප්‍රමාණයෙන් බ්‍රිතාන්‍යය තරම් වේ. මේ ආකාරයෙන් වැඩි ඉඩම් ප්‍රමාණයක්‌ අත්පත් කරගෙන ඇත්තේ ආසියානු හා අප්‍රිකානු රටවලිනි. ඒවා වැඩි වශයෙන් කෘෂිකාර්මික ව්‍යාපෘති සඳහා යොදාගැනෙන බවක්‌ පෙනෙන්නට ඇත.
මේ ආකාරයෙන් ඉඩම් කොල්ලකෑම නිසා අදාළ ඉඩම් පිහිටා ඇති රටේ විවිධාකාර ගැටලු ඇති විය හැකි ය. ඉන් වඩා වැදගත් වන්නේ පාරිසරික හා සමාජයීය වශයෙන් ඇති විය හැකි ගැටලු ය. ඉඩම් කොල්ලය හේතුවෙන් තමන් දිගු කලක්‌ තිස්‌සේ වාසය කළ භූමිය අහිමි වූ හා එම භූමියෙන් පලවා හරින ලද පිරිසේ ප්‍රමාණය ද සුළුපටු නො වේ.
එක්‌සත් ජාතීන් ගේ මාර්ගෝපදේශ
මේ ගැටලු හේතුවෙන් සැලකිය යුතු කලක පටන් මේ පිළිබඳව විවිධ පාර්ශ්වවල අවධානය යොමු වී තිබිණි. ඒ නිසා අදාළ කරුණ සම්බන්ධව මැදිහත් වූ එක්‌සත් ජාතීන් ගේ සංවිධානයේ ලෝක ආහාර සුරක්‌ෂිතභාවය පිළිබඳ කමිටුව (Committee on World Food
Security) මඟින් ඉඩම් කොල්ලය පාලනය කිරීම සඳහා කිසියම් මාර්ගෝපදේශයක්‌ සකස්‌ කර තිබේ. 2009 වර්ෂයේ පටන් වසර තුනක්‌ පමණ කාලයක්‌ තිස්‌සේ මේ හා සම්බන්ධ විවිධ පිරිස්‌වල සහභාගිත්වයෙන් පැවැති සාකච්ඡාවලින් අනතුරුව මේ එකඟතාව ඇති කරගෙන තිබේ.
මේ මාර්ගෝපදේශ නම් කර ඇත්තේ 'ආහාර සුරක්‌ෂිතභාවය පිළිබඳ සන්දර්භයේ දී ඉඩම්, ධීවර හා වනාන්තර පිළිබඳ භුක්‌තිය වගකීමෙන් පාලනය කිරීම සඳහා වූ ස්‌වේච්ඡා මාර්ගෝපදේශ' (Voluntary Guidelines on theResponsible Governance of Tenure ofLand,Fisheries and Forests in the Context ofNational Food Security) යනුවෙනි(මූලාශ්‍රයhttp://www.fao.org/nr/tenure/voluntaryguidelines/en/)
උක්‌ත මාර්ගෝපදේශවල ඇති මූලික අරමුණ නම් ඉඩම්, ධීවර සම්පත හා වනාන්තර සඳහා ආරක්‌ෂිත ප්‍රවේශය වැඩිදියුණු කිරීම හා ඇතැම් විට බොහෝ දුප්පතුන් ඇතුළත් මිලියන ගණනක්‌ වන ජනතාවක ගේ අයිතීන් ආරක්‌ෂා කිරීම මඟින් ආහාර සුරක්‌ෂිතතාව හා තිරසර සංවර්ධනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම වේ. මෙය ඉතා පැහැදිලි අරමුණකි. අදාළ භූමිය හා වෙනත් සම්පත් ඉතා දිගු කාලයක්‌ තිස්‌සේ භාවිත කළ මේ ජනතාව ආරක්‌ෂා කිරීම හා ඔවුන් ගේ භුක්‌තිය තහවුරු කිරීම මෙහි අරමුණයි.
මේ මාර්ගෝපදේශ මඟින් ආවරණය වන අංශ අතර පහත සඳහන් අංශ හඳුනාගත හැකි ය.
* නීත්‍යනුකූල ඉඩම් භුක්‌තිය පිළිබඳ හිමිකම් සැලකිල්ලට ගැනීම
* භුක්‌තිය පිළිබඳ හිමිකම් ලියාපදිංචියේ දී හා අන්සතු කිරීමේ දී යහපිළිවෙත් අනුගමනය
* භුක්‌තිය පරිපාලනය කිරීමේ පද්ධති දරාගත හැකි වීම හා ළඟා විය හැකි වීම
* බලෙන් ඉවත් කළ ජනතාව නැවතත් පදිංචි කිරීම හා භුක්‌තිය පැහැර ගැනීම පාලනය
* දේශීය ප්‍රජාව ගේ අයිතීන්
* කෘෂිකාර්මික ප්‍රදේශවල ආයෝජන වගකීම් සහගත හා විනිවිදභාවයෙන් යුක්‌ත වීම
* භුක්‌තිය පිළිබඳ ගැටලුවල දී ඒවා විසඳා ගැනීමේ ක්‍රමවේදයක්‌ තිබීම
* නාගරික ප්‍රදේශ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවලට ව්‍යාප්ත වීම සම්බන්ධව කටයුතු කිරීම
මේ මාර්ගෝපදේශ ක්‍රියාත්මක වේ ද?
කෙසේ වෙතත් මේ ස්‌වේච්ඡා මාර්ගෝපදේශ ඒ ආකාරයෙන් ම ක්‍රියාත්මක වේ ද යන්න නම් ගැටලු සහිත ය. විශේෂයෙන් මේ මාර්ගෝපදේශවල ඇතුළත් ප්‍රතිපත්ති අදාළ රටවල් තම ඉඩම්, ධීවර සම්පත හා වනාන්තර පාලනයේ දී යොදාගනු ඇතැයි අපේක්‌ෂා කරනු ලැබේ. එහෙත් ඉඩම් කොල්ලයේ යෙදී ඇති රටවල ආණ්‌ඩු මෙන්ම වාණිජ අරමුණු ඇති සමාගම් මෙවැනි ක්‍රියාවලියක්‌ සඳහා දායක වේ ද යන්න තරමක්‌ සැකසහිත ය.
එහෙත් ඇත්ත වශයෙන් ම මෙහි දී අදාළ ඉඩම් හිමි රටේ රාජ්‍යවලට හා ආණ්‌ඩුවලට මේ සම්බන්ධව වැඩි වගකීමක්‌ තිබේ. මේ මාර්ගෝපදේශ ඔවුන්ට වඩාත් වැදගත් බව පෙනේ. ඉඩම් කොල්ලය වැළැක්‌වීම සඳහා සැබෑ අවශ්‍යතාවක්‌ තිබිය යුත්තේ ඔවුන්ට ය. ප්‍රතිපත්තියක්‌ තිබිය යුතු ය. එසේ ම ජනතාවට ද එවැනි අරමුණක්‌ තිබීම අවශ්‍ය වේ. එහෙත් අවාසනාවකට මෙන් මේ රටවල ආර්ථික තත්ත්වය අයහපත් වන බැවින් අදාළ රටවල ආණ්‌ඩු මෙවැනි ගිවිසුම් කරා එළැඹෙන ආකාරයක්‌ දැකිය හැකි ය. කෙසේ වෙතත් ඉඩම් කොල්ලය පාලනය කිරීම සඳහා වඩා සාර්ථක හා ඵලදායී පියවරක්‌ අනාගතයේ දී ගැනීම සඳහා මේ එකඟතාව වැදගත් ලියෑවිල්ලක්‌ වනු ඇතැයි අපට සිතේ.
ප්‍රමුඛ පුවත
ජෛවවිවිධත්වය අඩුවීමෙන් භාෂාවේ හා සංස්‌කෘතියේ විවිධත්වය අඩු වේ?
ජෛවවිවිධත්වය අහිමි වීම නිසා ඇති විය හැකි විවිධ බලපෑම් පිළිබඳව අපි බොහෝ දේ දනිමු. මේ බොහොමයක්‌ ස්‌වාභාවික පරිසරය හා මානව පරිසරය හා සම්බන්ධ කරුණු වේ. එහෙත් ජෛවවිවිධත්වය අහිමි වීම නිසා භාෂාවේ හා සංස්‌කෘතියේ ද යම් පරිහානියක්‌ ඇති විය හැකි බව පසුගිය දා පළ වූ පර්යේෂණ වාර්තාවක්‌ මඟින් යෝජනා කර තිබේ.
ලෝකයේ දැකිය හැකි භාෂා අතරින් සියයට 50ත් 90ත් අතර ප්‍රමාණයක්‌ මේ සියවස අවසන් වන විට අතුරුදන් වනු ඇතැයි යන්න වාග් විද්‍යාඥයන් ගේ මතය වේ. එසේ ම ඓතිහාසික වේගය මෙන් දහස්‌ ගුණයක්‌ තරම් වේගයකින් ජෛවවිවිධත්වය අහිමි වෙමින් තිබේ. මේ අංශ දෙකේ විවිධත්වය අතර භූගෝල විද්‍යාත්මක වශයෙන් ඇති සමානතාව පිළිබඳව මින් ඉහත කළ අධ්‍යයන මඟින් හෙළිදරව් කර ඇතත්, ඒවා අතර ඇති සම්බන්ධතාවක්‌ සම්බන්ධව විද්‍යාත්මක අනාවරණයක්‌ සිදු කර තිබුණේ නැත.
පසුගිය දා පළ වූ අධ්‍යයනයට අනුව ලෝකයේ දැකිය හැකි විවිධ භාෂා අතරින් සියයට 70ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ දැකිය හැක්‌කේ ජෛවවිවිධත්වය අතින් උණුසුම් ස්‌ථාන (hotspots)වල ය. සංඛ්‍යාත්මකව පවසන්නේ නම් ලෝකයේ භාෂා අතරින් 3202ක්‌ පමණ හමු වන්නේ මේ උණුසුම් කලාප 35 තුළ ය. තවත් භාෂා 1622ක්‌ හමු වන්නේ ඉහළ ජෛවවිවිධත්ව වනගත ප්‍රදේශ (high biodiversity wildernessareas) පහක ය. පොදුවේ ගත් විට ලෝකයේ භාෂා 6900ක්‌ අතරින් 4800ක්‌ පමණ දැකිය හැක්‌කේ ජෛවවිවිධත්වයෙන් ඉහළ ප්‍රදේශවල ය.
මේ අනුව අදාළ අධ්‍යයනයෙන් යෝජනා කරන්නේ ජෛවවිවිධත්වය හායනයට ලක්‌ වීම හා අදාළ ප්‍රදේශවල දැකිය හැකි භාෂාව හා සංස්‌කෘතියේ ද පිරිහීමක්‌ සිදු විය හැකි බව ය.
ජෛවවිවිධත්වය හා වාග් විද්‍යාත්මක විවිධත්වය අතර ඇති මේ සම්බන්ධය සඳහා හේතු වී ඇති කරුණු තරමක්‌ සංකීර්ණ බව මෙහි දී පෙන්වා දී තිබේ. ඒවා ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශයට වෙනස්‌ වන බවක්‌ ද දැකිය හැකි ය. එසේ ම මේ අතර දැඩි ක්‍රියාකාරී සම්බන්ධයක්‌ ඇති බවක්‌ ද දැකිය හැකි බව යෝජනා වී තිබේ.
අධ්‍යයනය මඟින් එවැනි භාෂා අතරින් කිහිපයක්‌ හෝ රැකගැනීමට හැකි වේ නම් එය ඉතා වැදගත් වේ. මේ මඟින් පෙන්වනු ලබන තවත් වැදගත් කරුණක්‌ වන්නේ මිනිසුන් හා පරිසරය අතර ඇති වෙන් කළ නොහැකි සම්බන්ධයයි. (මූලාශ්‍රය Proceedings of the National Academy of Sciences, DOI:10.1073/pnas.1117511109)
පුවත් සැකෙවින්
තෙත්බිම් විනාශ වීම හා ජනගහන වර්ධනය
ලෝකයේ තෙත්බිම්වලින් ආවරණය වී ඇති ප්‍රදේශයේ ප්‍රමාණය මෑත වර්ෂ පහළොවක කාලය තුළ සියයට 6කින් අඩු වී ඇති බව අධ්‍යයනයකින් අනාවරණය වේ. මේ තෙත්බිම් විනාශය වඩා බරපතළව සිදු වී ඇත්තේ නිවර්තන හා උපනිවර්තන කලාපවල වන අතර මෑත දශක දෙකක පමණ කාලයේ දී ජනගහනයේ ශීඝ්‍ර වර්ධනයක්‌ සිදු වූ ප්‍රදේශවල මේ තත්ත්වය වඩා උග්‍ර ලෙස දැකගත හැකි ය.
1993 හා 2007 අතර කාලයේ දී ලෝකයේ තෙත්බිම් වෙනස්‌ වූ ආකාරය මේ අධ්‍යයනය සඳහා මාතෘකාව වී තිබේ. එහි දී යොදාගෙන ඇත්තේ චන්ද්‍රිකා ඡායාරූප මඟින් පෙන්වන තොරතුරු ය. මේ අනුව ඉහත කරුණු හෙළි වී තිබේ. නාගරීකරණය, විවිධ සංවර්ධන කටයුතු හා ජලය අධික ලෙස ලබා ගැනීම මේ ආකාරයෙන් තෙත්බිම්වල විනාශය සඳහා හේතු වී ඇති බව පෙනේ.
වෙනත් පරිසර පද්ධති හා සංසන්දය කරන විට තෙත්බිම්වලට ඇත්තේ දැඩි තර්ජනයක්‌ බව මෙයින් යළිත් තහවුරු වේ. ලෝකයේ පවත්නා සමස්‌ත බිම් ප්‍රමාණයෙන් සියයට 5ක්‌ පමණ තරම් ප්‍රදේශයකට තෙත්බිම් සීමා වී තිබීම මෙහි ඇති වැදගත්කම තහවුරු කරයි. තෙත්බිම් මඟින් ලැබෙන පාරිසරික සේවා ප්‍රමාණය විශාල ය. ඒ අතරින් ජල චක්‍රය පවත්වා ගැනීමේ දී දක්‌වන දායකත්වය ඉතා වැදගත් ය. එපමණක්‌ නො ව පරිසරය හා සම්බන්ධ තවත් අංශ ගණනාවක්‌ සඳහා තෙත් බිම්වලින් ඉතා වැදගත් මෙහෙයයක්‌ ඉටු වේ. (මූලාශ්‍රයGeophysical Research Letters,DOI: 10.1029/2012GL051276)
බ්‍රිතාන්‍යයේ බිත්තර හොරෙකුට දුන් අපූරු දඬුවම
දිගින් දිගට ම පක්‌ෂි බිත්තර සොරකම් කිරීමේ යෙදුණු බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයකු හට ස්‌කොට්‌ලන්තයේ අධිකරණයක්‌ මඟින් තරමක බරපතළ දඬුවමක්‌ ලබා දී තිබේ. ඒ අනුව ඔහුට මාස හයක කාලයක සිර දඬුවමක්‌ නියම කර ඇති අතර ඔහු ගේ ජීවිත කාලය තුළ පක්‌ෂි අභිජනන කාලයේ දී ස්‌කොට්‌ලන්තයට ඇතුළු වීම ද තහනම් කර තිබේ.
මැතිව් ගොන්ෂෝ නම් මේ පුද්ගලයා කලක්‌ තිස්‌සේ මේ ආකාරයෙන් පක්‌ෂි බිජු එකතු කිරීමේ යෙදී ඇති අතර ඒ අතර ඇතැම් බෙහෙවින් දුර්ලභ පක්‌ෂීන් ගේ බිත්තර ද වේ. පරීක්‌ෂණවල දී ඔහු සතු ව තිබූ විශාල පක්‌ෂි බිත්තර එකතුවක්‌ හමු වී ඇති අතර මේ හා සමාන වැරැදි සඳහා ඔහු මින් පෙර ද දඬුවම් ලබා ඇති බව වාර්තා වේ.
'සාගර ජෛව විවිධත්වය' ජෛවවිවිධත්ව දිනය - මැයි 22
ජෛවවිවිධත්වය පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර දිනය මැයි මාසයේ 22 දිනට යෙදේ. මේ වර්ෂයේ එහි තේමාව වන්නේ 'සාගර ජෛවවිවිධත්වයයි' (Marine biodiversity). සාගරය යනු, කොපමණ ජීවී විශේෂ ප්‍රමාණයක්‌ වෙසෙන්නේ ද යන්න පවා අප නිසි ලෙස නො දන්නා පරිසර පද්ධතියකි. එහෙත් මේ සාගරය මිනිසා ගේ විවිධ කටයුතු නිසා තර්ජනයට ද ලක්‌ වී තිබේ.
ජෛවවිවිධත්ව දිනය වාර්ෂිකව සැමරීමේ අරමුණ වන්නේ ජෛවවිවිධත්වය සම්බන්ධ කරුණු කෙරේ ලෝකයේ දැනුවත්භාවය හා අවධානය ඉහළ නැංවීම හා ඒ සම්බන්ධ ගැටලු සඳහා විසඳුම් සැපයීමට හැකි ක්‍රියාකාරකම් කෙරෙහි යොමු වීමය. වැඩි විස්‌තර සඳහා www.cbd.int/idb/2012 වෙබ් අඩවිය වෙත පිවිසෙන්න.
Source: http://www.vidusara.com/2012/05/16/feature3.html
Thursday, May 10, 2012
ජගත් පරිසර විමසුම 122 (Global Environmental Watch, 122)
ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 2012-05-09, පි. 11 (Vidusara, 2012-05-09, p.11)
http://www.vidusara.com/2012/05/09/feature3.html
විමසුම - හරිත ආර්ථිකයක හෙවත් පරිසර හිතකාමී වර්ධනයක වැදගත්කම
ප්‍රමුඛ පුවත - න්‍යෂ්ටික බලයෙන් තොර ජපානය...
පුවත් සැකෙවින් - මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම සිතු තරම් බරපතළ නැහැ? / ෆ්ලොරිඩාවේ පිඹුරන් ගෙන් පක්‌ෂීන්ටත් තර්ජන
විමසුම
හරිත ආර්ථිකයක හෙවත් පරිසර හිතකාමී වර්ධනයක වැදගත්කම
ලෝකයේ ආර්ථික වර්ධනය පරිසර හිතකාමී හෙවත් හරිතවත් කිරීම වර්තමාන පාරිසරික හා සංවර්ධන අර්බුදය සඳහා යෝජනා වී ඇති විසඳුමකි. විශේෂයෙන් මේ වන විට ලෝකය අනුගමනය කරන සංවර්ධන ආකෘතියේ තිරසර නො වන ස්‌වභාවය මෙහි දී වැඩි අවධානයකට ලක්‌ ව තිබේ. විශේෂයෙන් අධික ලෙස හරිතාගාර වායු විමෝචනය සඳහා දායක වන බලශක්‌ති ප්‍රභව මත රඳා පවත්නා වර්තමාන ආර්ථික ක්‍රමය මේ ගැටලුසහගත තත්ත්වයට හේතු වී තිබේ.
මේ තත්ත්වය තුළ 'හරිත ආර්ථිකය' පාරිසරික හා සංවර්ධන වේදිකාවේ බෙහෙවින් සාකච්ඡාවට ලක්‌ වන මාතෘකාවක්‌ වී තිබේ. එවැනි පරිසර හිතකාමී වර්ධනයක්‌ සඳහා අවශ්‍ය විවිධ භෞතික සාධක, ක්‍රියාදාම මෙන්ම ආකල්පමය වෙනස්‌කම් පිළිබඳව ද මෙහි දී අවධානය යොමු වී තිබේ. ලබන මාසයේ දී පැවැත්වෙන රියෝ+20 සමුළුවේ දී ද හරිත ආර්ථිකය වැඩි අවධානයක්‌ යොමු වී ඇති මාතෘකාවක්‌ වී තිබේ. එය යථාර්ථයක්‌ බවට පත් කිරීමට නම් තවත් බොහෝ දුරක්‌ යා යුතු ව තිබේ.
මේ සතියේ "විමසුම" තුළින් ආර්ථිකය පරිසර හිතකාමී කිරීමේ වැදගත්කම හා ඒ සඳහා පමා නො විය යුතු බව පෙන්වන අධ්‍යයනයක්‌ හා වාර්තාවක්‌ පිළිබඳව විමසා බැලීමට අප සිතුවේ එහි ඇති වැදගත්කම නිසා ය.
මිහිතලය උණුසුම් වීම හා ආර්ථිකය අතර සම්බන්ධය පැහැදිලියි
ලෝකයේ වර්තමාන ආර්ථික වර්ධනය හා මිහිතලය උණුසුම් වීම අතර පැහැදිලි සම්බන්ධයක්‌ ඇති බව වාර්තාවක්‌ මඟින් පෙන්වා දී තිබේ. කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් වායු සාන්ද්‍රණය හා එහි වෙනස්‌වීම් සඳහා බලපාන සාධක හතරක බලපෑම උක්‌ත අධ්‍යයනයේ අවධානයට ලක්‌ ව තිබේ. ඒ ගිනිකඳු විදාරණය, එල්නිනෝ තත්ත්වය, ලෝක ජනගහනය හා ලෝක ආර්ථිකය යන කරුණු ය. මෙහි දී හෙළි වී ඇති ආකාරයට ලෝක ජනගහනයේ කෙටිකාලීන වර්ධනයකින් කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් වායු විමෝචන ඉහළ යැම සඳහා වන බලපෑමක්‌ එතරම් වැදගත් නැත. ගිනිකඳු විදාරණය හා එල් නිනෝ තත්ත්වය සිදු කරන බලපෑම ද සැලකිය යුතු තරම් නො වේ. ලෝකයේ කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් සාන්ද්‍රණය සඳහා බලපාන ප්‍රධාන හේතුව වන්නේ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් ය.
මෙහි දී හෙළි වී ඇති පරිදි 1958 හා 2010 අතර කාලයේ දී ලෝකයේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය එහි සාමාන්‍ය වර්ධන රේඛාවෙන් සැම ඩොලර් ටි්‍රලියනයක අපගමනයක්‌ ඇති වූ (අඩු හෝ වැඩි වූ) අවස්‌ථාවල දී කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් සාන්ද්‍රණයේ මිලියනයකට කොටස්‌ 0.5කින් අපගමනයක්‌ සිදු වී තිබේ. මෙමඟින් ආර්ථිකය හා හරිතාගාර ආචරණය අතර ඇති සම්බන්ධය මනාව පැහැදිලි කරයි.
මේ අනුව හරිතවත් වර්ධනයක ඇති වැදගත්කම පැහැදිලි ව තිබේ. එහෙත් මේ ප්‍රවණතාව වෙනස්‌ කිරීමට අවශ්‍ය නම් විශාල වෙනසක්‌ සිදු කළ යුතු වේ. මේ සඳහා යොදා ගත හැකි ක්‍රියාකාරකම් අප කැමැති ඒවා නො විය හැකි ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් ලෝකයේ මේ වන විට දැකිය හැකි මිහිතලය උණුසුම් වීම පාලනය කිරීමට නම් ලෝකයේ වර්තමාන ආර්ථික වර්ධනය නවතා දැමිය යුතු ය. නොඑසේ නම් ලෝකයේ ආර්ථික ක්‍රියාදාමයේ බරපතළ ආකාරයේ වෙනස්‌කම් ඇති කළ යුතු ය. එවැනි වෙනසක තරම පැහැදිලි කළ හැකි ක්‍රමය මෙසේ ය. වර්තමාන ආර්ථික ක්‍රමය ම දිගින් දිගට ම ක්‍රියාත්මක වන්නේ නම් හා කාබන්ඩයොක්‌සයිඩ් වායුවේ සාන්ද්‍රණය අඩු කිරීමට නම් මෑත දී ඇති වූ ආකාරයේ ආර්ථික අවපාතයක්‌ හෙවත් අර්බුදයක්‌ ඇති විය හැකි ය. (මූලාශ්‍රය Environmental Science Policy, DOI:10.1016/j.envsci.2012.03.008&
ආසියාව කඩිනම් පියවර ගත යුතුයි
මේ අතර අඩු කාබන් ආර්ථිකයක්‌ සඳහා වන තාක්‌ෂණය ප්‍රචලිත කිරීමට ආසියානු රටවල් කඩිනමින් පියවර ගත යුතු බව පසුගිය දා ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව හා ඊට සම්බන්ධ ආයතනයක්‌ මඟින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද වාර්තාවක්‌ අවධාරණය කරයි. බැංකුවේ වාර්ෂික රැස්‌වීමට සමගාමීව එළි දක්‌වන ලද වාර්තාවේ අරමුණු වන්නේ උක්‌ත කරුණ සම්බන්ධව වෙනත් රටවල අත්දැකීම් ආදිය හුවමාරු කර ගැනීම, මේ දක්‌වා අනුගමනය කර ඇති හරිත පිළිවෙත් හා ක්‍රියාකාරකම් සමාලෝචනය කිරීම හා මේ ක්‍රියාදාමයේ අඩුපාඩු පෙන්වා දීම ය.
ආසියාවේ වේගවත් ආර්ථික සංවර්ධනයක්‌ දැකිය හැකි රටවල මේ ශීඝ්‍ර සංවර්ධනය නිසා ඇති වී තිබෙන පාරිසරික බලපෑම් නැඟී එන ගැටලුවක්‌ වී තිබේ. මේ අහිතකර බලපෑම් අවම කර ගනිමින් සංවර්ධනය හරිතවත් කිරීම සඳහා කලාපයේ රටවල් කළ යුතු කාර්ය ගණනාවක්‌ මේ වාර්තාවට ඇතුළත් විය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් මේ කලාපයේ කාබන් වෙළෙඳපොළක්‌ බිහි කිරීම, ෆොසිල ඉන්ධන සඳහා ලබා දෙන සහන ඉවත් කිරීම, හරිත වර්ධනයක්‌ ප්‍රවර්ධනය කිරීමට හේතු වන අඩු කාබන් තාක්‌ෂණය වර්ධනය කිරීම සඳහා පහසුකම් ඇති නිදහස්‌ කලාපයක්‌ පිහිටුවීම මේ අතර වේ. මේ සඳහා ගන්නා පියවර කඩිනම් විය යුතු බවත්, කාලය ක්‍රමයෙන් ගත වෙමින් ඇති බවත් එහි වැඩිදුරටත් සඳහන් වේ. (මූලාශ්‍රය Policies and Practices for Low-Carbon Green Growth in Asia: Highlights,2012,www.adb.org)
ප්‍රමුඛ පුවත
න්‍යෂ්ටික බලයෙන් තොර ජපානය...
ජපානය තුළ ක්‍රියාත්මකව පැවැති එක ම න්‍යෂ්ටික බලාගාරය වන හොකයිඩෝ ප්‍රදේශයේ පිහිටි ටොමාරි බලාගාරය ද පසුගිය සති අන්තයේ දී නඩත්තු කටයුතු සඳහා වසා දමන ලදි. ඒ අනුව මේ වන විට එරට පිහිටා ඇති න්‍යෂ්ටික බලාගාර 54 ම වසා දමා තිබේ. ඒ අනුව අද වන විට ජපානය න්‍යෂ්ටික බලයෙන් විදුලිය නිපදවන රටක්‌ නො වේ. එවැනි තත්ත්වයක්‌ ඇති වී ඇත්තේ 1970 වර්ෂයෙන් පසු ව ය.
පසුගිය වසරේ මාර්තු මාසයේ ඇති වූ සුනාමියෙන් පසු ජපානයේ ෆුකුෂිමා බලාගාරයේ සිදු වූ අනතුර නිසා රට තුළ රටේ විවිධ ප්‍රදේශවල පිහිටා තිබූ බලාගාර එකින් එක වසා දමන්නට බලධාරීන් පියවර ගෙන තිබිණි. අදාළ බලාගාර භූමිකම්පා හා සුනාමිවලට ඔරොත්තු දෙන්නේ දැයි පරීක්‌ෂා කිරීමෙන් අනතුරුව හා පළාත් පාලන බලධාරීන් ගේ අනුමැතිය ලබාගෙන නැවතත් මේවා විවෘත කිරීමට නියමිත ය. එහෙත් මේ දක්‌වා කිසිදු න්‍යෂ්ටික බලාගාරයක්‌ නැවත විවෘත කර නොමැත. ඇතැම් ආරක්‌ෂිත තත්ත්වයක ඇතැයි රජයේ බලධාරීන් විසින් පැවසෙන න්‍යෂ්ටික බලාගාර කිහිපයක්‌ විවෘත කිරීමට ඒ ප්‍රදේශවල ප්‍රාදේශීය බලධාරීන් අනුමැතිය ලබා දී නැත. න්‍යෂ්ටික බලයට එරෙහි ව ජනතාව අතර වර්ධනය වෙමින් ඇති විරෝධය ද මේ සඳහා හේතු වී ඇති බවක්‌ පෙනේ.
ෆුකුෂිමා බලාගාරයේ ඇති වූ අනතුර නිසා න්‍යෂ්ටික බලයේ ආරක්‌ෂිත ස්‌වභාවය පිළිබඳව ජපානයේ හා ලෝකයේ සෙසු රටවල් ගණනාවක ඇති වූයේ බරපතළ සැකයකි. 1986 වර්ෂයේ දී චර්නොබිල් බලාගාරයේ ඇති වූ ව්‍යසනයෙන් පසු සිදු වූ වඩාත් බරපතළ අනතුර එය විය. මේ නිසා න්‍යෂ්ටික බලයට එරෙහි විරෝධය උත්සන්න විය.
මේ පිළිබඳව ඇති වන අනෙක්‌ ගැටලුව වන්නේ න්‍යෂ්ටික බලය වෙනුවට ජපානය යොමු වන්නේ කුමන බලශක්‌තියක්‌ වෙත ද යන්න ය. ෆුකුෂිමා අනතුර සිදු වන තෙක්‌ ජපානයේ සමස්‌ත බලශක්‌ති සැපයුමෙන් සියයට 30ක්‌ න්‍යෂ්ටික බලයෙන් සපයා ගනු ලැබිණි. න්‍යෂ්ටික බලයෙන් තොර තත්ත්වයක්‌ තුළ විදුලිය ජනනය කිරීම සඳහා ෆොසිල ඉන්ධන වැඩි වශයෙන් යෙදා ගැනීමට සිදු වේ. විශේෂයෙන් එළැඹෙන ග්‍රීෂ්ම සෘතුව තුළ විදුලිබල සැපයුමේ ගැටලු ඇති නො වීමට නම් එවැනි පියවරක්‌ ගැනීමට සිදු වනු ඇත. ජපානය මේ වන විටත් ෆොසිල ඉන්ධන ආනයනය ඉහළ නංවා තිබේ. මෙය හරිතාගාර වායු විමෝචන විශාල ලෙසින් ඉහළ නැංවීමට හේතු වනු ඇත. මේ ගැටලුව උභතෝකෝටිකයක්‌ වනු ඇතැයි අප මින් පෙර ද ප්‍රකාශ කළේ ඒ නිසා ය.
පුවත් සැකෙවින්
මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම සිතු තරම් බරපතළ නැහැ?
ග්ලැසියර දිය වීම, දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ බරපතළ බලපෑමක්‌ වන මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැමට බලපාන ප්‍රධාන සාධකයක්‌ වේ. 2007 වර්ෂයේ දී ප්‍රකාශයට පත් දේශගුණ ඇගයීමේ මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම පිළිබඳව සඳහන් පුරෝකථනවල දී ග්ලැසියර දිය වීම ප්‍රමාණවත් සේ සලකා නො තිබූ අතර ඉන්පසුව ද විද්‍යාත්මක දත්ත ඇසුරින් ඉදිරිපත් ව ඇති පුරෝකථන ද බෙහෙවින් පුළුල් පරාසයක පැතිර පවතී.
එහෙත් ග්‍රීන්ලන්තයේ ප්‍රධාන ග්ලැසියර දෙසියයකට අධික ප්‍රමාණයක ගලා යැම පිළිබඳව පසුගිය දශකයක පමණ කාලයේ ලබාගත් දත්ත පිළිබඳව සිදු කරන ලද අධ්‍යයනයකින් පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට ග්ලැසියර ගලා යැමේ වේගය පුරෝකථනවලින් දැක්‌වෙන අගයට වඩා අඩු ය. 2000-2010 අතර දී මේ අගය සියයට සියයකින් ඉහළ යා හැකි බව ඇතැම් පුරෝකථනවලින් පෙන්වා දී තිබුණු නමුත්, ගත වූ වසර දහයක්‌ තුළ මේ වේගය ඉහළ ගොස්‌ ඇත්තේ සියයට 30කින් පමණි. මේ නිසා උක්‌ත ග්ලැසියර මුහුදට ළඟා වූ පසු මුහුදට එක්‌ වන ජල ප්‍රමාණයත්, ඒ නිසා මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම සඳහා ඉන් ලැබෙන දායකත්වයේ උපරිම අගයත් (වඩාත් බරපතළ ම තත්ත්වය) මෙතෙක්‌ අපේක්‌ෂා කළ තරම් බරපතළ නො විය හැකි බව මේ අධ්‍යයනය පෙන්වා දෙයි.
කෙසේ වෙතත් මේ අධ්‍යයනයෙන් පෙනෙන වැදගත් ම කරුණ වන්නේ ග්ලැසියර ගලා යැමේ හා දිය වීමේ වේගය සාමාන්‍ය අගයට වඩා වැඩි වෙමින් ඇති බව ය. ඒ අනුව අවදානමේ ප්‍රමාණය හා කාල රාමුව අඩු වීමේ යම් හැකියාවක්‌ ඇතත් මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැමේ අවදානම අඩු වී ඇති බවක්‌ මින් නො පෙනේ. (මූලාශ්‍රයScience,DOI:10.1126/science.1219985)
ෆ්ලොරිඩාවේ පිඹුරන් ගෙන් පක්‌ෂීන්ටත් තර්ජන
ඇමෙරිකාවේ ෆ්ලොරිඩා ප්‍රාන්තයේ පැතිරෙමින් ඇති ආගන්තුක ආක්‍රමණික සත්ත්ව විශේෂයක්‌ වන බුරුම පිඹුරන් ගෙන් (Python molurus bivittatus) ඇති වී තිබෙන නව තර්ජනයක්‌ පිළිබඳව තොරතුරු අනාවරණය වෙමින් තිබේ. මෑත දී ප්‍රකාශයට පත් අධ්‍යයනයක්‌ අනුව මේ පිඹුරෝ ප්‍රදේශයේ වාසය කරන පක්‌ෂීන් පමණක්‌ නො ව පක්‌ෂීන් ගේ කූඩුවල ඇති පක්‌ෂි බිත්තර පවා ආහාරයට ගනිති. එවර්ග්ලේඩ්ස්‌ වගුරු බිමේ හමු වන මේ සර්පයන් පක්‌ෂි විශේෂ 25ක ගේ පමණ බිත්තර ආහාරයට ගන්නා බව ඔවුන් ගේ අධ්‍යයනයේ දී හෙළි වී තිබේ. මෙහි දී අවධානය යොමු කරන ඇත්තේ පිඹුරන් ගේ ආහාර මාර්ගයේ ශේෂ පිළිබඳ ව ය. මෙවැනි හැසිරීමක්‌ බුරුම පිඹුරන් අතර සාමාන්‍යයෙන් වාර්තා වී නොමැති වීම වැදගත් කරුණකි.
1979 වර්ෂයේ පමණ සිට වාර්තා වන බුරුම පිඹුරන් ගේ පැතිරීම ෆ්ලොරිඩා ප්‍රාන්තේය ද එහි පිහිටි එවර්ග්ලේඩ්ස්‌ වගුරු බිමේ ද බරපතළ පාරිසරික ගැටලු ඇති කරන්නක්‌ වී තිබේ. මේ වන විට අභිජනනය කරන දහස්‌ ගණනක විශාල ගහනයක්‌ ප්‍රාන්තයේ දැකිය හැකි බව වාර්තා වී ඇත. (මූලාශ්‍රයReptiles & Amphibians: Conservationand Natural History, 19:1 (2012)
Source: http://www.vidusara.com/2012/05/09/feature3.html
විදුසර, 2012-05-09, පි. 11 (Vidusara, 2012-05-09, p.11)
http://www.vidusara.com/2012/05/09/feature3.html
විමසුම - හරිත ආර්ථිකයක හෙවත් පරිසර හිතකාමී වර්ධනයක වැදගත්කම
ප්‍රමුඛ පුවත - න්‍යෂ්ටික බලයෙන් තොර ජපානය...
පුවත් සැකෙවින් - මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම සිතු තරම් බරපතළ නැහැ? / ෆ්ලොරිඩාවේ පිඹුරන් ගෙන් පක්‌ෂීන්ටත් තර්ජන
විමසුම
හරිත ආර්ථිකයක හෙවත් පරිසර හිතකාමී වර්ධනයක වැදගත්කම
ලෝකයේ ආර්ථික වර්ධනය පරිසර හිතකාමී හෙවත් හරිතවත් කිරීම වර්තමාන පාරිසරික හා සංවර්ධන අර්බුදය සඳහා යෝජනා වී ඇති විසඳුමකි. විශේෂයෙන් මේ වන විට ලෝකය අනුගමනය කරන සංවර්ධන ආකෘතියේ තිරසර නො වන ස්‌වභාවය මෙහි දී වැඩි අවධානයකට ලක්‌ ව තිබේ. විශේෂයෙන් අධික ලෙස හරිතාගාර වායු විමෝචනය සඳහා දායක වන බලශක්‌ති ප්‍රභව මත රඳා පවත්නා වර්තමාන ආර්ථික ක්‍රමය මේ ගැටලුසහගත තත්ත්වයට හේතු වී තිබේ.
මේ තත්ත්වය තුළ 'හරිත ආර්ථිකය' පාරිසරික හා සංවර්ධන වේදිකාවේ බෙහෙවින් සාකච්ඡාවට ලක්‌ වන මාතෘකාවක්‌ වී තිබේ. එවැනි පරිසර හිතකාමී වර්ධනයක්‌ සඳහා අවශ්‍ය විවිධ භෞතික සාධක, ක්‍රියාදාම මෙන්ම ආකල්පමය වෙනස්‌කම් පිළිබඳව ද මෙහි දී අවධානය යොමු වී තිබේ. ලබන මාසයේ දී පැවැත්වෙන රියෝ+20 සමුළුවේ දී ද හරිත ආර්ථිකය වැඩි අවධානයක්‌ යොමු වී ඇති මාතෘකාවක්‌ වී තිබේ. එය යථාර්ථයක්‌ බවට පත් කිරීමට නම් තවත් බොහෝ දුරක්‌ යා යුතු ව තිබේ.
මේ සතියේ "විමසුම" තුළින් ආර්ථිකය පරිසර හිතකාමී කිරීමේ වැදගත්කම හා ඒ සඳහා පමා නො විය යුතු බව පෙන්වන අධ්‍යයනයක්‌ හා වාර්තාවක්‌ පිළිබඳව විමසා බැලීමට අප සිතුවේ එහි ඇති වැදගත්කම නිසා ය.
මිහිතලය උණුසුම් වීම හා ආර්ථිකය අතර සම්බන්ධය පැහැදිලියි
ලෝකයේ වර්තමාන ආර්ථික වර්ධනය හා මිහිතලය උණුසුම් වීම අතර පැහැදිලි සම්බන්ධයක්‌ ඇති බව වාර්තාවක්‌ මඟින් පෙන්වා දී තිබේ. කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් වායු සාන්ද්‍රණය හා එහි වෙනස්‌වීම් සඳහා බලපාන සාධක හතරක බලපෑම උක්‌ත අධ්‍යයනයේ අවධානයට ලක්‌ ව තිබේ. ඒ ගිනිකඳු විදාරණය, එල්නිනෝ තත්ත්වය, ලෝක ජනගහනය හා ලෝක ආර්ථිකය යන කරුණු ය. මෙහි දී හෙළි වී ඇති ආකාරයට ලෝක ජනගහනයේ කෙටිකාලීන වර්ධනයකින් කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් වායු විමෝචන ඉහළ යැම සඳහා වන බලපෑමක්‌ එතරම් වැදගත් නැත. ගිනිකඳු විදාරණය හා එල් නිනෝ තත්ත්වය සිදු කරන බලපෑම ද සැලකිය යුතු තරම් නො වේ. ලෝකයේ කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් සාන්ද්‍රණය සඳහා බලපාන ප්‍රධාන හේතුව වන්නේ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් ය.
මෙහි දී හෙළි වී ඇති පරිදි 1958 හා 2010 අතර කාලයේ දී ලෝකයේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය එහි සාමාන්‍ය වර්ධන රේඛාවෙන් සැම ඩොලර් ටි්‍රලියනයක අපගමනයක්‌ ඇති වූ (අඩු හෝ වැඩි වූ) අවස්‌ථාවල දී කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් සාන්ද්‍රණයේ මිලියනයකට කොටස්‌ 0.5කින් අපගමනයක්‌ සිදු වී තිබේ. මෙමඟින් ආර්ථිකය හා හරිතාගාර ආචරණය අතර ඇති සම්බන්ධය මනාව පැහැදිලි කරයි.
මේ අනුව හරිතවත් වර්ධනයක ඇති වැදගත්කම පැහැදිලි ව තිබේ. එහෙත් මේ ප්‍රවණතාව වෙනස්‌ කිරීමට අවශ්‍ය නම් විශාල වෙනසක්‌ සිදු කළ යුතු වේ. මේ සඳහා යොදා ගත හැකි ක්‍රියාකාරකම් අප කැමැති ඒවා නො විය හැකි ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් ලෝකයේ මේ වන විට දැකිය හැකි මිහිතලය උණුසුම් වීම පාලනය කිරීමට නම් ලෝකයේ වර්තමාන ආර්ථික වර්ධනය නවතා දැමිය යුතු ය. නොඑසේ නම් ලෝකයේ ආර්ථික ක්‍රියාදාමයේ බරපතළ ආකාරයේ වෙනස්‌කම් ඇති කළ යුතු ය. එවැනි වෙනසක තරම පැහැදිලි කළ හැකි ක්‍රමය මෙසේ ය. වර්තමාන ආර්ථික ක්‍රමය ම දිගින් දිගට ම ක්‍රියාත්මක වන්නේ නම් හා කාබන්ඩයොක්‌සයිඩ් වායුවේ සාන්ද්‍රණය අඩු කිරීමට නම් මෑත දී ඇති වූ ආකාරයේ ආර්ථික අවපාතයක්‌ හෙවත් අර්බුදයක්‌ ඇති විය හැකි ය. (මූලාශ්‍රය Environmental Science Policy, DOI:10.1016/j.envsci.2012.03.008&
ආසියාව කඩිනම් පියවර ගත යුතුයි
මේ අතර අඩු කාබන් ආර්ථිකයක්‌ සඳහා වන තාක්‌ෂණය ප්‍රචලිත කිරීමට ආසියානු රටවල් කඩිනමින් පියවර ගත යුතු බව පසුගිය දා ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව හා ඊට සම්බන්ධ ආයතනයක්‌ මඟින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද වාර්තාවක්‌ අවධාරණය කරයි. බැංකුවේ වාර්ෂික රැස්‌වීමට සමගාමීව එළි දක්‌වන ලද වාර්තාවේ අරමුණු වන්නේ උක්‌ත කරුණ සම්බන්ධව වෙනත් රටවල අත්දැකීම් ආදිය හුවමාරු කර ගැනීම, මේ දක්‌වා අනුගමනය කර ඇති හරිත පිළිවෙත් හා ක්‍රියාකාරකම් සමාලෝචනය කිරීම හා මේ ක්‍රියාදාමයේ අඩුපාඩු පෙන්වා දීම ය.
ආසියාවේ වේගවත් ආර්ථික සංවර්ධනයක්‌ දැකිය හැකි රටවල මේ ශීඝ්‍ර සංවර්ධනය නිසා ඇති වී තිබෙන පාරිසරික බලපෑම් නැඟී එන ගැටලුවක්‌ වී තිබේ. මේ අහිතකර බලපෑම් අවම කර ගනිමින් සංවර්ධනය හරිතවත් කිරීම සඳහා කලාපයේ රටවල් කළ යුතු කාර්ය ගණනාවක්‌ මේ වාර්තාවට ඇතුළත් විය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් මේ කලාපයේ කාබන් වෙළෙඳපොළක්‌ බිහි කිරීම, ෆොසිල ඉන්ධන සඳහා ලබා දෙන සහන ඉවත් කිරීම, හරිත වර්ධනයක්‌ ප්‍රවර්ධනය කිරීමට හේතු වන අඩු කාබන් තාක්‌ෂණය වර්ධනය කිරීම සඳහා පහසුකම් ඇති නිදහස්‌ කලාපයක්‌ පිහිටුවීම මේ අතර වේ. මේ සඳහා ගන්නා පියවර කඩිනම් විය යුතු බවත්, කාලය ක්‍රමයෙන් ගත වෙමින් ඇති බවත් එහි වැඩිදුරටත් සඳහන් වේ. (මූලාශ්‍රය Policies and Practices for Low-Carbon Green Growth in Asia: Highlights,2012,www.adb.org)
ප්‍රමුඛ පුවත
න්‍යෂ්ටික බලයෙන් තොර ජපානය...
ජපානය තුළ ක්‍රියාත්මකව පැවැති එක ම න්‍යෂ්ටික බලාගාරය වන හොකයිඩෝ ප්‍රදේශයේ පිහිටි ටොමාරි බලාගාරය ද පසුගිය සති අන්තයේ දී නඩත්තු කටයුතු සඳහා වසා දමන ලදි. ඒ අනුව මේ වන විට එරට පිහිටා ඇති න්‍යෂ්ටික බලාගාර 54 ම වසා දමා තිබේ. ඒ අනුව අද වන විට ජපානය න්‍යෂ්ටික බලයෙන් විදුලිය නිපදවන රටක්‌ නො වේ. එවැනි තත්ත්වයක්‌ ඇති වී ඇත්තේ 1970 වර්ෂයෙන් පසු ව ය.
පසුගිය වසරේ මාර්තු මාසයේ ඇති වූ සුනාමියෙන් පසු ජපානයේ ෆුකුෂිමා බලාගාරයේ සිදු වූ අනතුර නිසා රට තුළ රටේ විවිධ ප්‍රදේශවල පිහිටා තිබූ බලාගාර එකින් එක වසා දමන්නට බලධාරීන් පියවර ගෙන තිබිණි. අදාළ බලාගාර භූමිකම්පා හා සුනාමිවලට ඔරොත්තු දෙන්නේ දැයි පරීක්‌ෂා කිරීමෙන් අනතුරුව හා පළාත් පාලන බලධාරීන් ගේ අනුමැතිය ලබාගෙන නැවතත් මේවා විවෘත කිරීමට නියමිත ය. එහෙත් මේ දක්‌වා කිසිදු න්‍යෂ්ටික බලාගාරයක්‌ නැවත විවෘත කර නොමැත. ඇතැම් ආරක්‌ෂිත තත්ත්වයක ඇතැයි රජයේ බලධාරීන් විසින් පැවසෙන න්‍යෂ්ටික බලාගාර කිහිපයක්‌ විවෘත කිරීමට ඒ ප්‍රදේශවල ප්‍රාදේශීය බලධාරීන් අනුමැතිය ලබා දී නැත. න්‍යෂ්ටික බලයට එරෙහි ව ජනතාව අතර වර්ධනය වෙමින් ඇති විරෝධය ද මේ සඳහා හේතු වී ඇති බවක්‌ පෙනේ.
ෆුකුෂිමා බලාගාරයේ ඇති වූ අනතුර නිසා න්‍යෂ්ටික බලයේ ආරක්‌ෂිත ස්‌වභාවය පිළිබඳව ජපානයේ හා ලෝකයේ සෙසු රටවල් ගණනාවක ඇති වූයේ බරපතළ සැකයකි. 1986 වර්ෂයේ දී චර්නොබිල් බලාගාරයේ ඇති වූ ව්‍යසනයෙන් පසු සිදු වූ වඩාත් බරපතළ අනතුර එය විය. මේ නිසා න්‍යෂ්ටික බලයට එරෙහි විරෝධය උත්සන්න විය.
මේ පිළිබඳව ඇති වන අනෙක්‌ ගැටලුව වන්නේ න්‍යෂ්ටික බලය වෙනුවට ජපානය යොමු වන්නේ කුමන බලශක්‌තියක්‌ වෙත ද යන්න ය. ෆුකුෂිමා අනතුර සිදු වන තෙක්‌ ජපානයේ සමස්‌ත බලශක්‌ති සැපයුමෙන් සියයට 30ක්‌ න්‍යෂ්ටික බලයෙන් සපයා ගනු ලැබිණි. න්‍යෂ්ටික බලයෙන් තොර තත්ත්වයක්‌ තුළ විදුලිය ජනනය කිරීම සඳහා ෆොසිල ඉන්ධන වැඩි වශයෙන් යෙදා ගැනීමට සිදු වේ. විශේෂයෙන් එළැඹෙන ග්‍රීෂ්ම සෘතුව තුළ විදුලිබල සැපයුමේ ගැටලු ඇති නො වීමට නම් එවැනි පියවරක්‌ ගැනීමට සිදු වනු ඇත. ජපානය මේ වන විටත් ෆොසිල ඉන්ධන ආනයනය ඉහළ නංවා තිබේ. මෙය හරිතාගාර වායු විමෝචන විශාල ලෙසින් ඉහළ නැංවීමට හේතු වනු ඇත. මේ ගැටලුව උභතෝකෝටිකයක්‌ වනු ඇතැයි අප මින් පෙර ද ප්‍රකාශ කළේ ඒ නිසා ය.
පුවත් සැකෙවින්
මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම සිතු තරම් බරපතළ නැහැ?
ග්ලැසියර දිය වීම, දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ බරපතළ බලපෑමක්‌ වන මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැමට බලපාන ප්‍රධාන සාධකයක්‌ වේ. 2007 වර්ෂයේ දී ප්‍රකාශයට පත් දේශගුණ ඇගයීමේ මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම පිළිබඳව සඳහන් පුරෝකථනවල දී ග්ලැසියර දිය වීම ප්‍රමාණවත් සේ සලකා නො තිබූ අතර ඉන්පසුව ද විද්‍යාත්මක දත්ත ඇසුරින් ඉදිරිපත් ව ඇති පුරෝකථන ද බෙහෙවින් පුළුල් පරාසයක පැතිර පවතී.
එහෙත් ග්‍රීන්ලන්තයේ ප්‍රධාන ග්ලැසියර දෙසියයකට අධික ප්‍රමාණයක ගලා යැම පිළිබඳව පසුගිය දශකයක පමණ කාලයේ ලබාගත් දත්ත පිළිබඳව සිදු කරන ලද අධ්‍යයනයකින් පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට ග්ලැසියර ගලා යැමේ වේගය පුරෝකථනවලින් දැක්‌වෙන අගයට වඩා අඩු ය. 2000-2010 අතර දී මේ අගය සියයට සියයකින් ඉහළ යා හැකි බව ඇතැම් පුරෝකථනවලින් පෙන්වා දී තිබුණු නමුත්, ගත වූ වසර දහයක්‌ තුළ මේ වේගය ඉහළ ගොස්‌ ඇත්තේ සියයට 30කින් පමණි. මේ නිසා උක්‌ත ග්ලැසියර මුහුදට ළඟා වූ පසු මුහුදට එක්‌ වන ජල ප්‍රමාණයත්, ඒ නිසා මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම සඳහා ඉන් ලැබෙන දායකත්වයේ උපරිම අගයත් (වඩාත් බරපතළ ම තත්ත්වය) මෙතෙක්‌ අපේක්‌ෂා කළ තරම් බරපතළ නො විය හැකි බව මේ අධ්‍යයනය පෙන්වා දෙයි.
කෙසේ වෙතත් මේ අධ්‍යයනයෙන් පෙනෙන වැදගත් ම කරුණ වන්නේ ග්ලැසියර ගලා යැමේ හා දිය වීමේ වේගය සාමාන්‍ය අගයට වඩා වැඩි වෙමින් ඇති බව ය. ඒ අනුව අවදානමේ ප්‍රමාණය හා කාල රාමුව අඩු වීමේ යම් හැකියාවක්‌ ඇතත් මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැමේ අවදානම අඩු වී ඇති බවක්‌ මින් නො පෙනේ. (මූලාශ්‍රයScience,DOI:10.1126/science.1219985)
ෆ්ලොරිඩාවේ පිඹුරන් ගෙන් පක්‌ෂීන්ටත් තර්ජන
ඇමෙරිකාවේ ෆ්ලොරිඩා ප්‍රාන්තයේ පැතිරෙමින් ඇති ආගන්තුක ආක්‍රමණික සත්ත්ව විශේෂයක්‌ වන බුරුම පිඹුරන් ගෙන් (Python molurus bivittatus) ඇති වී තිබෙන නව තර්ජනයක්‌ පිළිබඳව තොරතුරු අනාවරණය වෙමින් තිබේ. මෑත දී ප්‍රකාශයට පත් අධ්‍යයනයක්‌ අනුව මේ පිඹුරෝ ප්‍රදේශයේ වාසය කරන පක්‌ෂීන් පමණක්‌ නො ව පක්‌ෂීන් ගේ කූඩුවල ඇති පක්‌ෂි බිත්තර පවා ආහාරයට ගනිති. එවර්ග්ලේඩ්ස්‌ වගුරු බිමේ හමු වන මේ සර්පයන් පක්‌ෂි විශේෂ 25ක ගේ පමණ බිත්තර ආහාරයට ගන්නා බව ඔවුන් ගේ අධ්‍යයනයේ දී හෙළි වී තිබේ. මෙහි දී අවධානය යොමු කරන ඇත්තේ පිඹුරන් ගේ ආහාර මාර්ගයේ ශේෂ පිළිබඳ ව ය. මෙවැනි හැසිරීමක්‌ බුරුම පිඹුරන් අතර සාමාන්‍යයෙන් වාර්තා වී නොමැති වීම වැදගත් කරුණකි.
1979 වර්ෂයේ පමණ සිට වාර්තා වන බුරුම පිඹුරන් ගේ පැතිරීම ෆ්ලොරිඩා ප්‍රාන්තේය ද එහි පිහිටි එවර්ග්ලේඩ්ස්‌ වගුරු බිමේ ද බරපතළ පාරිසරික ගැටලු ඇති කරන්නක්‌ වී තිබේ. මේ වන විට අභිජනනය කරන දහස්‌ ගණනක විශාල ගහනයක්‌ ප්‍රාන්තයේ දැකිය හැකි බව වාර්තා වී ඇත. (මූලාශ්‍රයReptiles & Amphibians: Conservationand Natural History, 19:1 (2012)
Source: http://www.vidusara.com/2012/05/09/feature3.html
ජගත් පරිසර විමසුම 121 (Global Environmental Watch, 121)
ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
විදුසර, 2012-05-02, පි. 11 (Vidusara, 2012-05-02, p.11)
http://www.vidusara.com/2012/05/02/feature3.html
විමසුම - රියෝ+20 සමුළුවේ සූදානම
ප්‍රමුඛ පුවත - ලන්ඩන් ඔලිම්පික්‌ උළෙලේ පරිසර හිතකාමී පියවර
පුවත් සැකෙවින් - මේ රසායන ද්‍රව්‍ය ගැන අවධානය අවශ්‍යයි / උභයජීවීන්ට මරු කැඳවූ දිලීරය / බ්‍රිතාන්‍ය රජයේ පරිසර හිතකාමී බව ප්‍රශ්න කෙරේ
විමසුම
රියෝ+20 සමුළුවේ සූදානම
බ්‍රසීලයේ දී රියෝ ද ජැනේරෝ නගරයේ දී පැවැත්වීමට නියමිතව ඇති රියෝ + 2 සමුළුව ට තවත් ඇත්තේ දින පණහක්‌ තරම් වූ සීමිත දින ගණනකි. ලෝකයේ පරිසරය හා ලෝකයේ අනාගතය හා සම්බන්ධව වැදගත් තීරණ ගනු ඇතැයි අපේක්‌ෂා කරන මේ මහා පරිසර සමුළුව (තිරසර සංවර්ධනය පිළිබඳ එක්‌සත් ජාතීන්ගේ සම්මන්ත්‍රණය) වසර ගණනක්‌ තිස්‌සේ අපේක්‌ෂා කරන ලද්දකි. පරිසරය පිළිබඳව උනන්දුවක්‌ දක්‌වන සියලූ දෙනාම පාහේ මේ සමුළුව පිළිබඳව දන්නා බව සිතිය හැකි නමුත්, සෙසු සාමාන්‍ය ජනතාව අතර ඒ පිළිබඳ ප්‍රමාණවත් අවධානයක්‌ තවමත් දැකිය නොහැකි තරම්ය. (සාපේක්‌ෂව බලන විට 1992 වර්ෂයේ දී පැවැති රියෝ සමුළුව හෙවත් මිහිතල සමුළුව පිළිබඳව සාමාන්‍ය ජනතාව මීට වඩා දැන සිටි බවක්‌ පැවසිය හැකි ය. ඒ අපේ රටේ ජනමාධ්‍ය මෙතරම් විශාල ප්‍රමාණයක්‌ නොතිබි අවධියක වීම වැදගත් ය.)
එහෙත් ඉන් වසර 20කට පසුව රියෝ +20 සමුළුව පැවැත්වෙන්නේ ලෝකය පාරිසරික වශයෙන් එකතැනක රඳා ඇති කාලයකය. ලෝකය තිරසර සංවර්ධනය කෙරේ යන ගමන සිදුවන්නේ අවශ්‍ය වේගයෙන් නොවේ. ඇතැම් තීරණාත්මක පාරිසරික ගැටලූ සමහරක්‌ සැලකිය යුතු තරම් උග්‍රය. එසේ ම ඒවාට විස`දුම් සෙවීමට ලෝකයේ තීරක පාර්ශ්වවලට එතරම් අවශ්‍යතාවක්‌ නොමැති තරම්ය. මෙවැනි තත්ත්වයක්‌ තුළ පැවැත්වෙන මේ සමුළුව තුළින් ඇති විය හැකි ප්‍රතිඵලය කෙබ`දු විය හැකි ද? එය තීරණය වන්නේ මේ සමුළුවට අදාළ පාර්ශ්වකරුවන් මුහුණ දෙන ආකාරය මතය.
සමුඵවේ අවධානයට යොමු විය යුතු අංශ
මේ වන විට ලෝ කයේ බොහෝ ප්‍රධාන පෙළේ පාරිසරික හා සිවිල් සංවිධාන රියෝ+20 සමුළුව හා සම්බන්ධ විවිධ කටයුතුවල යෙදී සිටියි. මෑත මාස කිහිපයක පමණ සිට පැවැත් වෙන සියලූ බොහෝ ජාත්‍යන්තර රැස්‌වීම්වල එක්‌ ප්‍රධාන මාතෘකාවක්‌ බවට පත් වී ඇත්තේ රියෝ+20 සමුළුව හා ඒ සඳහා ඉදිරිපත් කිරීමට නියමිත කරුණු හෝ අවධානය යොමු විය යුතු යෑයි පෙන්වා දෙන අංශ වේ. එසේ නැතහොත් මේ සමුළුවෙන් සාර්ථක ප්‍රතිඵලයක්‌ අත් පත් කර ගන්නේ කෙසේ ද යන්නය. එසේම විවිධ සංවිධාන ආදිය ම`ගින් නිකුත් කර ඇති වාර්තා හා නිවේදනවලින් ද මේ ගැන අවධානයක්‌ යොමුව ඇත.
නිදසුනක්‌ ලෙස ගතහොත්, පසු ගිය දා ප්‍රකාශයක්‌ නිකුත් කරන කාන්තාරකරණය වැළැක්‌වී මේ ගිවිසු මේ (UNCCD) විධායක ලේකම් ලුක්‌ ඤකඩ්ජා පැවසූ යේ කාර්යක්‌ෂම වූ ඉඩම් භාවිතය ක්‍රම ප්‍රවර්ධනය කිරීමෙන් නිය`ගයේ බලපෑම් පාලනය කිරීම පිළිබඳව රියෝ +20 සමුළුවේ අවධානය යොමු විය යුතු බවය. විශේෂයෙන් අප්‍රිකාව වැනි ඇතැම් කලාප මුහුණ දී ඇති බරපතළ අර්බුද වැළැක්‌වීමට මේ තත්ත්වය අවශ්‍ය වේ. තිරසර සංවර්ධනයේ එක්‌ වැදගත් අංශයක්‌සේ මෙය සැලකිය හැකි ය.
මේ අතර පසු ගියදා පැවැති ජාත්‍යන්තර මට්‌ටමේ සමුළුවක දී කියෑවුනේ ලෝකයේ විවිධ වූ පාරිසරික හා සමාජයීය ගැටලූ සඳහා තාක්‌ෂණික විස`දුම් ලබා දීම කෙරේ රියෝ+20 සමුළුවේ වැඩි අවධානයක්‌ යොමුව ඇති බවකි. එය ගැටලූ සහිත තත්ත්වයක්‌ වන්නේ මේ තාක්‌ෂණික විස`දුම් (භූ-ඉංජිනේරුමය විසදුම් ද ඇතුළත්) අසාර්ථක වුවහොත් ඇති විය හැකි තත්ත්වය නිසාය. ඒ මත අසීමිත වශයෙන් බලාපොරොත්තු තැබිම නොකළ යුත්තේ ඒ නිසාය. මේ අදහස බොහෝ පාරිසරික හා සිවිල් සංවිධාන විසින් දරණ අදහසක්‌ සේ දැක්‌විය හැකි ය.
සමුළුවේ අපේක්‌ෂා
මේ සමුළුවේ සාර්ථකත්වය තීරණය වන්නේ මේ පාරිසරික ගැටලූවල බරපතළ බව මත පමණක්‌ නොව තවත් බොහෝ සාධකවල බලපෑම ද සම`ගිනි. මේ සාධක අතර ඇති දේශපාලන, ආර්ථික හා සමාජයීය ආදි සාධක හා ඒවායේ තරම පිළිබඳව මේ සටහන ඔස්‌සේ මින් ඉහත දී ද සාකච්ඡා කර ඇති බැවින් ඒ ගැන පළ වූ එක්‌ අදහසක්‌ පමණක්‌ පැවසී මට කැමැත්තෙමු.
පරිසරය හා සංවර්ධනය පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර ආයතනයේ (IIED) සලීම් උල් හක්‌ රියෝ සමුළුවේ සාර්ථකත්වයට වැදගත් වන කරුණු කිහිපයක්‌ පෙන්වා දී තිබිණි. රියෝ+20 සමුළුව හා ඊට අදාළ ගැටලූ පිළිබඳව ලෝක නායකයින්ගේ අවධානය කෙතරම් ලබා ගත හැකි ද යන්න හා ආර්ථික කරුණු වලට මෙම`ගින් කෙතරම් යහපත් ප්‍රතිචාර සපයනු ලැබේද යන්න ඒ අතර එක්‌ කරුණක්‌ වේ. ඒ පාරිසරික අභියෝගවලට විස`දුම් සලසන අතරතුරය. මේ කරුණ ඉතා සරළ සේ පෙනුන ද කිරීමට අපහසුම වන්නේ ද මේ කරුණු කිහිපයමය. එක්‌ එක්‌ රටවල පුද්ගලික අපේක්‌ෂා හා අභිමතාර්ථ ඉක්‌මවා ගොස්‌ සමස්‌ත ලෝකයටම හා ජීවී-අජීවී පරිසරයට බලපාන ආකාරයේ සාධනීය තීරණ ගැනීමට ලෝක නායකයන් පෙළඹවීම පහසු කරුණක්‌ නොවේ. ජාත්‍යන්තර දේශපාලනයේ ඇති සංකීර්ණකත්වය මෙහි දී අප අවබෝධ කරගත යුතු ය. එසේම සමුළුවෙන් කිසියම් හෝ සාර්ථක ප්‍රතිඵලයක්‌ අත් පත් කර ගැනීමේ දී බ්‍රසීලයේ නියෝජිතයන් එය හසුරුවන ආකාරය ද බලපෑමට පුළුවන. කෙසේ වෙතත් මේ උදා වී ඇත්තේ ලෝකයේ ගමන් ම`ග යළිත් නිසි මාර්ගය වෙත යොමු කළ හැකි අවස්‌ථාවකි. ඒ සඳහා පියවරක්‌ ගැනීමට මේ මහා පරිසර සමුළුවේදී හැකියාවක්‌ ලැබේද?
ප්‍රමුඛ පුවත
ලන්ඩන් ඔලිම්පික්‌ උළෙලේ පරිසර හිතකාමී පියවර
ක්‍රීඩාවේ පාරිසරික බලපෑම් දැනට දශකයක පමණ කාලයක පටන්වරින් වර සාකච්ඡාවට ලක්‌ ව ඇති කරුණකි. විශේෂයෙන් ජගත් මට්‌ටමේ ක්‍රීඩා උත්සව අවස්‌ථාවල පරිසරයට ඇති වන බලපෑම් හා එවැනි බලපෑම් වැළැක්‌ වීම සඳහා ගන්නා වූ ක්‍රියා මාර්ග සම්බන්ධව එනම් ක්‍රීඩා ක්‌ෂේත්‍රය හරිතවත් කිරීමට ගන්නා උත්සාහයට අදාළ අංශවල අවධානය යොමු වී ඇත.
තවත් මාස කිහිපයකින් බ්‍රිතාන්‍යයේ ලන්ඩන් නගරයේ පැවැත්වීමට නියමිත ඔලිම්පික්‌ උළෙල වෙනුවෙන් එහි සංවිධායකයින් විවිධ පරිසර හිතකාමී පියවර ගණනාවක්‌ දියත් කර තිබේ. මේ පියවර උළෙලේ විවිධ අංශවලට අදාළ වේ.
නිදසුනක්‌ ලෙස ගතහොත් ලන්ඩන් ඔලිම්පික්‌ උද්‍යානය ද පරිසර හිතකාමී එකකි. එය යුරෝපයේ නාගරික උද්‍යාන අතර වඩාත් පැරණි එකක්‌ සේ හැඳින්වේ. සමස්‌ත ක්‍රීඩා උත්සවය පුරාම කාබන් පිය සටහන මැනීමක්‌ සිදුකරන පළමු ක්‍රීඩා උළෙල මෙය වේ. මේ සඳහා අමුද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීමේ සැපයුම් දාමය පරිසර හිතකාමී කිරීම මෙහි දී අනුගමනය කරනු ලබන එක්‌ පියවරකි. ආහාර සැපයු මේ තිරසරභාවය පිළිබඳව ද මෙහි දී පියවර ගෙන තිබේ. එසේ ම බලශක්‌ති කාර්යක්‌ෂමතාව අත්පත් කර ගැනීම සඳහා ද විශේෂ සැලකිල්ලක්‌ ගෙන ඇත. තවද පොදු ප්‍රවාහනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම හා අඩු කාබන් විමෝචනයක්‌ සහිත වාහන භාවිතය ප්‍රවාහනය සම්බන්ධව ගෙන ඇති පියවර අතර වේ. අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳව හා භූමි පිරවුම් සඳහා යොමු කරන අපද්‍රව්‍ය ශුන්‍යකි. êමේ ඉලක්‌කයක්‌ කර කටයුතු සිදු වෙමින් තිබේ. අදාළ ක්‍රිඩා උලෙල පැවැත්වීමට පෙර පවා මේ සම්බන්ධව වැදගත් වර්ධනයක්‌ දැකි ය හැකිය. නිදසුනක්‌ ලෙස උත්සවයට යොදාගන්නා විවිධ ස්‌ථාන ඉදිකිරීමේ දී හා අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය මිල දී ගැනීමේ දී කාබන් පියසටහන ටොන් 100,000කින් පමණ අඩු කර ගැනීමට හැකි වී තිබේ. ප්‍රතිචක්‍රීකරණය හා ප්‍රති භාවිතය මේ ඉදිකිරීම්වල දී වැඩි අවධානයකට ලක්‌ වී තිබේ. මෙය ද වැදගත් කරුණකි.
ඔලිම්පික්‌ උළෙලේ සංවිධායකයින් පවසන ආකාරයට ලන්ඩන් ඔලිම්පික්‌ ක්‍රීඩා උත්සවය ඔලිම්පික්‌ ඉතිහාසයේ වඩාත්ම තිරසර ක්‍රීඩාංගන වලින් සමන්විත වේ. මේ පිළිබඳව අදහස්‌ දක්‌වන එක්‌සත් ජාතීන්ගේ පරිසර වැඩසටහනේ ප්‍රධානියා පවසන්නේ මෙවැනි විශාල පරිමාණයේ කටයුත්තක දී පවා අත්පත් කරගත හැකි තිරසරභාවය පිළිබඳව මෙයින් පෙනෙන ය. මෙහි දී ක්‍රියාත්මක කර ඇති පියවර මගින් තිරසරභාවය පිළිබඳ හැගීම සෙසු අංශවලට ද ලබා දිය හැකි ය.
පුවත් සැකෙවින්
මේ රසායන ද්‍රව්‍ය ගැන අවධානය අවශ්‍යයි
ස්‌නායු වර්ධනය සම්බන්ධ ආබාධ හා වෙනත් මොළය ආශ්‍රිත ඇතැම් රෝගාබාධ ඇති වීම සඳහා බලපාන බව විශ්වාස කරනු ලබන වැඩි අවධානයක්‌ යොමු කළ යුතු රසායනික ද්‍රව්‍ය දහයක්‌ පිsළිබඳව කතු වැකියකින් නම් කර තිබේ. මේ පිළිබඳව සිදුකර ඇති විවිධ අධ්‍යයන වාර්තාමත පදනම්ව Environmental Health Perspectives සඟරාවේ මේ කතුවැකියේ දක්‌වා ඇත්තේ උක්‌ත ආබාධ සඳහා බලපාන පාරිසරික සාධක පිළිබඳව පර්යේෂණ කිරීමට ක්‍රමවේදයක්‌ අවශ්‍යය බවය.
මේ රසායන ද්‍රව්‍ය දහන වන්නේ - ඊයම්, මෙතිල් මර්කරි, පොලික්‌ලෝරිනේටඩ් බයිෆොනිල වර්ග, ඕගනෝ පොස්‌පේට්‌ (පළිබෝධනාශක), ඕගනෝක්‌ලෝරීන (පළිබෝධනාශක), අන්තරාසර්ගබාධක රසායනික ද්‍රව්‍ය, වාහන විමෝචන, බහුචක්‍රීය ඇරෝමැටික හයිෙඩ්‍රාකාබන, බ්‍රොමීන් ඇතුළත් ගිනි විකර්ශක හා පර්ෆ්ලෝරිනේට රසායනික ද්‍රව්‍ය මේ අතර වේ. මේ කතු වැකිය සම`ග පළවී ඇති තවත් පර්යේෂණ වාර්තා කිහිපයක්‌ මගින් විවිධ රසායනික ද්‍රව්‍ය හා ස්‌නායු ආශ්‍රිත රෝග තත්ත්ව ගැන අවධානය යොමු කර තිබේ, ඇමරිකාවේ ළමුන් හා වැඩිහිටියන් අතර දැකිය හැකි මෙවැනි තත්ත් ව ඇති වීම සඳහා මේ රසායන ද්‍රව්‍ය බලපා ඇති බව විශ්වාස කරනු ලැබේ. (මූලාශ්‍රය (EnvironmentalHealth Perspectives, DOI: 10.1289 /ehp.1104285)
උභයජීවීන්ට මරු කැඳවූ දිලීරය
උභයජීවීන්ට මරු කැඳවමින් ලෝකය පුරා රටවල් රැසක පැතිර දිය දිලීර රෝගය වනගත මැඩියන්ට බලපාන ආකාරය අධ්‍යයනයක්‌ මගින් හෙළි කර ඇත. මෙතෙක්‌ පර්යේෂණාගාර තත්ත්ව යටතේ සිදුකරන ලද අධ්‍යයනවලින් හෙළි වී ඇති කරුණු මෙහි දී තහවුරු වී තිබේ.
මෙහි දී හෙළි වී ඇති පරිදි Batrachochytrium dendrobatidis නම් මේ ජලජ දිලීරය අධික ලෙස පවතින්නේ නම් මැඩියන්ගේ ශරීරවල දියර සමතුලිතතාවය බාධා ඇති වී විජලනයට පත් වේ. එසේ ම මැඩියන්ගේ ශරීරයේ සෝඩියම් හා පොටෑසියම් මට්‌ටම්වලට ද බලපෑමක්‌ ඇති වන අතර අවසානයේ හෘදයාබාධ ඇති වීම නිසා මේ මැඩියන් මරණයට පත් වේ. (මූලාශ්‍රයPLoS ONE,DOI: 10.1371/journal.pone.0035374)
මේ රෝගය පැතිර ගිය ඇතැම් රටවල උභය ජීවීන්ගේ ගහනය ඉතා විශාල වශයෙන් අඩු වී තිබේ. ඉතා බරපතළ ජෛව හානියකට හේතු වී ඇති මේ තත්ත්වයට කිසියම් විස`දුමක්‌ ලබා දීමට මේ පර්යේෂණයෙන් පිටු වහලක්‌ ලැබීමට ඉඩක්‌ පවතී.
බ්‍රිතාන්‍ය රජයේ පරිසර හිතකාමී බව ප්‍රශ්න කෙරේ
බ්‍රිතාන්‍යයේ වඩාත් පරිසර හිතකාමී රජය වන බවට පොරොන්දු වී ඇති වර්තමාන කොන්සර්වේටිව් පාක්‌ෂික රජය ඒ ස්‌ථාවරයේ දිගටම සිටින බව එ රට අග්‍රාමාත්‍යවරයා පසු ගියදා පැවසී ය. එ රට තුළ පරිසර හිතකාමී ආයෝජනවලට පවත්නා තත්ත්වය යහපත් බව ඔහුගේ අදහසයි.
එහෙත් බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්‌ඩුවේ පරිසර හිතකාමී ස්‌වභාවය ඇතැම් පාර්ශ්වවලින් ප්‍රශ්න කර තිබේ. නිදසුනක්‌ ලෙස ගතහොත් එ රට ජනතාව අතරින් මේ බව විශ්වාස කරනු ලබන්නේ ඉතා සුළු පිරිසක්‌ බව සමීක්‌ෂණවලින් පෙනේ. විශේෂයෙන් බැජරයන් මරාදැමීමට ගත් තීරණය, බලශක්‌තිය, වායු දූෂණය වැනි කරුණු මේ අතර වැදගත් ය. 2020 වර්ෂයේ දී රටේ බලශක්‌තියෙන් සියයට 15ක්‌ පුනර්ජනනය කළ හැකි බලශක්‌ති ප්‍රභවවලින් ලබා ගැනීමේ යුරෝපීය ඉලක්‌කය ද එ රට රජය හමු වේ ඇති අභියෝගයක්‌ බව පෙනේ.
Source: http://www.vidusara.com/2012/05/02/feature3.html
විදුසර, 2012-05-02, පි. 11 (Vidusara, 2012-05-02, p.11)
http://www.vidusara.com/2012/05/02/feature3.html
විමසුම - රියෝ+20 සමුළුවේ සූදානම
ප්‍රමුඛ පුවත - ලන්ඩන් ඔලිම්පික්‌ උළෙලේ පරිසර හිතකාමී පියවර
පුවත් සැකෙවින් - මේ රසායන ද්‍රව්‍ය ගැන අවධානය අවශ්‍යයි / උභයජීවීන්ට මරු කැඳවූ දිලීරය / බ්‍රිතාන්‍ය රජයේ පරිසර හිතකාමී බව ප්‍රශ්න කෙරේ
විමසුම
රියෝ+20 සමුළුවේ සූදානම
බ්‍රසීලයේ දී රියෝ ද ජැනේරෝ නගරයේ දී පැවැත්වීමට නියමිතව ඇති රියෝ + 2 සමුළුව ට තවත් ඇත්තේ දින පණහක්‌ තරම් වූ සීමිත දින ගණනකි. ලෝකයේ පරිසරය හා ලෝකයේ අනාගතය හා සම්බන්ධව වැදගත් තීරණ ගනු ඇතැයි අපේක්‌ෂා කරන මේ මහා පරිසර සමුළුව (තිරසර සංවර්ධනය පිළිබඳ එක්‌සත් ජාතීන්ගේ සම්මන්ත්‍රණය) වසර ගණනක්‌ තිස්‌සේ අපේක්‌ෂා කරන ලද්දකි. පරිසරය පිළිබඳව උනන්දුවක්‌ දක්‌වන සියලූ දෙනාම පාහේ මේ සමුළුව පිළිබඳව දන්නා බව සිතිය හැකි නමුත්, සෙසු සාමාන්‍ය ජනතාව අතර ඒ පිළිබඳ ප්‍රමාණවත් අවධානයක්‌ තවමත් දැකිය නොහැකි තරම්ය. (සාපේක්‌ෂව බලන විට 1992 වර්ෂයේ දී පැවැති රියෝ සමුළුව හෙවත් මිහිතල සමුළුව පිළිබඳව සාමාන්‍ය ජනතාව මීට වඩා දැන සිටි බවක්‌ පැවසිය හැකි ය. ඒ අපේ රටේ ජනමාධ්‍ය මෙතරම් විශාල ප්‍රමාණයක්‌ නොතිබි අවධියක වීම වැදගත් ය.)
එහෙත් ඉන් වසර 20කට පසුව රියෝ +20 සමුළුව පැවැත්වෙන්නේ ලෝකය පාරිසරික වශයෙන් එකතැනක රඳා ඇති කාලයකය. ලෝකය තිරසර සංවර්ධනය කෙරේ යන ගමන සිදුවන්නේ අවශ්‍ය වේගයෙන් නොවේ. ඇතැම් තීරණාත්මක පාරිසරික ගැටලූ සමහරක්‌ සැලකිය යුතු තරම් උග්‍රය. එසේ ම ඒවාට විස`දුම් සෙවීමට ලෝකයේ තීරක පාර්ශ්වවලට එතරම් අවශ්‍යතාවක්‌ නොමැති තරම්ය. මෙවැනි තත්ත්වයක්‌ තුළ පැවැත්වෙන මේ සමුළුව තුළින් ඇති විය හැකි ප්‍රතිඵලය කෙබ`දු විය හැකි ද? එය තීරණය වන්නේ මේ සමුළුවට අදාළ පාර්ශ්වකරුවන් මුහුණ දෙන ආකාරය මතය.
සමුඵවේ අවධානයට යොමු විය යුතු අංශ
මේ වන විට ලෝ කයේ බොහෝ ප්‍රධාන පෙළේ පාරිසරික හා සිවිල් සංවිධාන රියෝ+20 සමුළුව හා සම්බන්ධ විවිධ කටයුතුවල යෙදී සිටියි. මෑත මාස කිහිපයක පමණ සිට පැවැත් වෙන සියලූ බොහෝ ජාත්‍යන්තර රැස්‌වීම්වල එක්‌ ප්‍රධාන මාතෘකාවක්‌ බවට පත් වී ඇත්තේ රියෝ+20 සමුළුව හා ඒ සඳහා ඉදිරිපත් කිරීමට නියමිත කරුණු හෝ අවධානය යොමු විය යුතු යෑයි පෙන්වා දෙන අංශ වේ. එසේ නැතහොත් මේ සමුළුවෙන් සාර්ථක ප්‍රතිඵලයක්‌ අත් පත් කර ගන්නේ කෙසේ ද යන්නය. එසේම විවිධ සංවිධාන ආදිය ම`ගින් නිකුත් කර ඇති වාර්තා හා නිවේදනවලින් ද මේ ගැන අවධානයක්‌ යොමුව ඇත.
නිදසුනක්‌ ලෙස ගතහොත්, පසු ගිය දා ප්‍රකාශයක්‌ නිකුත් කරන කාන්තාරකරණය වැළැක්‌වී මේ ගිවිසු මේ (UNCCD) විධායක ලේකම් ලුක්‌ ඤකඩ්ජා පැවසූ යේ කාර්යක්‌ෂම වූ ඉඩම් භාවිතය ක්‍රම ප්‍රවර්ධනය කිරීමෙන් නිය`ගයේ බලපෑම් පාලනය කිරීම පිළිබඳව රියෝ +20 සමුළුවේ අවධානය යොමු විය යුතු බවය. විශේෂයෙන් අප්‍රිකාව වැනි ඇතැම් කලාප මුහුණ දී ඇති බරපතළ අර්බුද වැළැක්‌වීමට මේ තත්ත්වය අවශ්‍ය වේ. තිරසර සංවර්ධනයේ එක්‌ වැදගත් අංශයක්‌සේ මෙය සැලකිය හැකි ය.
මේ අතර පසු ගියදා පැවැති ජාත්‍යන්තර මට්‌ටමේ සමුළුවක දී කියෑවුනේ ලෝකයේ විවිධ වූ පාරිසරික හා සමාජයීය ගැටලූ සඳහා තාක්‌ෂණික විස`දුම් ලබා දීම කෙරේ රියෝ+20 සමුළුවේ වැඩි අවධානයක්‌ යොමුව ඇති බවකි. එය ගැටලූ සහිත තත්ත්වයක්‌ වන්නේ මේ තාක්‌ෂණික විස`දුම් (භූ-ඉංජිනේරුමය විසදුම් ද ඇතුළත්) අසාර්ථක වුවහොත් ඇති විය හැකි තත්ත්වය නිසාය. ඒ මත අසීමිත වශයෙන් බලාපොරොත්තු තැබිම නොකළ යුත්තේ ඒ නිසාය. මේ අදහස බොහෝ පාරිසරික හා සිවිල් සංවිධාන විසින් දරණ අදහසක්‌ සේ දැක්‌විය හැකි ය.
සමුළුවේ අපේක්‌ෂා
මේ සමුළුවේ සාර්ථකත්වය තීරණය වන්නේ මේ පාරිසරික ගැටලූවල බරපතළ බව මත පමණක්‌ නොව තවත් බොහෝ සාධකවල බලපෑම ද සම`ගිනි. මේ සාධක අතර ඇති දේශපාලන, ආර්ථික හා සමාජයීය ආදි සාධක හා ඒවායේ තරම පිළිබඳව මේ සටහන ඔස්‌සේ මින් ඉහත දී ද සාකච්ඡා කර ඇති බැවින් ඒ ගැන පළ වූ එක්‌ අදහසක්‌ පමණක්‌ පැවසී මට කැමැත්තෙමු.
පරිසරය හා සංවර්ධනය පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර ආයතනයේ (IIED) සලීම් උල් හක්‌ රියෝ සමුළුවේ සාර්ථකත්වයට වැදගත් වන කරුණු කිහිපයක්‌ පෙන්වා දී තිබිණි. රියෝ+20 සමුළුව හා ඊට අදාළ ගැටලූ පිළිබඳව ලෝක නායකයින්ගේ අවධානය කෙතරම් ලබා ගත හැකි ද යන්න හා ආර්ථික කරුණු වලට මෙම`ගින් කෙතරම් යහපත් ප්‍රතිචාර සපයනු ලැබේද යන්න ඒ අතර එක්‌ කරුණක්‌ වේ. ඒ පාරිසරික අභියෝගවලට විස`දුම් සලසන අතරතුරය. මේ කරුණ ඉතා සරළ සේ පෙනුන ද කිරීමට අපහසුම වන්නේ ද මේ කරුණු කිහිපයමය. එක්‌ එක්‌ රටවල පුද්ගලික අපේක්‌ෂා හා අභිමතාර්ථ ඉක්‌මවා ගොස්‌ සමස්‌ත ලෝකයටම හා ජීවී-අජීවී පරිසරයට බලපාන ආකාරයේ සාධනීය තීරණ ගැනීමට ලෝක නායකයන් පෙළඹවීම පහසු කරුණක්‌ නොවේ. ජාත්‍යන්තර දේශපාලනයේ ඇති සංකීර්ණකත්වය මෙහි දී අප අවබෝධ කරගත යුතු ය. එසේම සමුළුවෙන් කිසියම් හෝ සාර්ථක ප්‍රතිඵලයක්‌ අත් පත් කර ගැනීමේ දී බ්‍රසීලයේ නියෝජිතයන් එය හසුරුවන ආකාරය ද බලපෑමට පුළුවන. කෙසේ වෙතත් මේ උදා වී ඇත්තේ ලෝකයේ ගමන් ම`ග යළිත් නිසි මාර්ගය වෙත යොමු කළ හැකි අවස්‌ථාවකි. ඒ සඳහා පියවරක්‌ ගැනීමට මේ මහා පරිසර සමුළුවේදී හැකියාවක්‌ ලැබේද?
ප්‍රමුඛ පුවත
ලන්ඩන් ඔලිම්පික්‌ උළෙලේ පරිසර හිතකාමී පියවර
ක්‍රීඩාවේ පාරිසරික බලපෑම් දැනට දශකයක පමණ කාලයක පටන්වරින් වර සාකච්ඡාවට ලක්‌ ව ඇති කරුණකි. විශේෂයෙන් ජගත් මට්‌ටමේ ක්‍රීඩා උත්සව අවස්‌ථාවල පරිසරයට ඇති වන බලපෑම් හා එවැනි බලපෑම් වැළැක්‌ වීම සඳහා ගන්නා වූ ක්‍රියා මාර්ග සම්බන්ධව එනම් ක්‍රීඩා ක්‌ෂේත්‍රය හරිතවත් කිරීමට ගන්නා උත්සාහයට අදාළ අංශවල අවධානය යොමු වී ඇත.
තවත් මාස කිහිපයකින් බ්‍රිතාන්‍යයේ ලන්ඩන් නගරයේ පැවැත්වීමට නියමිත ඔලිම්පික්‌ උළෙල වෙනුවෙන් එහි සංවිධායකයින් විවිධ පරිසර හිතකාමී පියවර ගණනාවක්‌ දියත් කර තිබේ. මේ පියවර උළෙලේ විවිධ අංශවලට අදාළ වේ.
නිදසුනක්‌ ලෙස ගතහොත් ලන්ඩන් ඔලිම්පික්‌ උද්‍යානය ද පරිසර හිතකාමී එකකි. එය යුරෝපයේ නාගරික උද්‍යාන අතර වඩාත් පැරණි එකක්‌ සේ හැඳින්වේ. සමස්‌ත ක්‍රීඩා උත්සවය පුරාම කාබන් පිය සටහන මැනීමක්‌ සිදුකරන පළමු ක්‍රීඩා උළෙල මෙය වේ. මේ සඳහා අමුද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීමේ සැපයුම් දාමය පරිසර හිතකාමී කිරීම මෙහි දී අනුගමනය කරනු ලබන එක්‌ පියවරකි. ආහාර සැපයු මේ තිරසරභාවය පිළිබඳව ද මෙහි දී පියවර ගෙන තිබේ. එසේ ම බලශක්‌ති කාර්යක්‌ෂමතාව අත්පත් කර ගැනීම සඳහා ද විශේෂ සැලකිල්ලක්‌ ගෙන ඇත. තවද පොදු ප්‍රවාහනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම හා අඩු කාබන් විමෝචනයක්‌ සහිත වාහන භාවිතය ප්‍රවාහනය සම්බන්ධව ගෙන ඇති පියවර අතර වේ. අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය පිළිබඳව හා භූමි පිරවුම් සඳහා යොමු කරන අපද්‍රව්‍ය ශුන්‍යකි. êමේ ඉලක්‌කයක්‌ කර කටයුතු සිදු වෙමින් තිබේ. අදාළ ක්‍රිඩා උලෙල පැවැත්වීමට පෙර පවා මේ සම්බන්ධව වැදගත් වර්ධනයක්‌ දැකි ය හැකිය. නිදසුනක්‌ ලෙස උත්සවයට යොදාගන්නා විවිධ ස්‌ථාන ඉදිකිරීමේ දී හා අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය මිල දී ගැනීමේ දී කාබන් පියසටහන ටොන් 100,000කින් පමණ අඩු කර ගැනීමට හැකි වී තිබේ. ප්‍රතිචක්‍රීකරණය හා ප්‍රති භාවිතය මේ ඉදිකිරීම්වල දී වැඩි අවධානයකට ලක්‌ වී තිබේ. මෙය ද වැදගත් කරුණකි.
ඔලිම්පික්‌ උළෙලේ සංවිධායකයින් පවසන ආකාරයට ලන්ඩන් ඔලිම්පික්‌ ක්‍රීඩා උත්සවය ඔලිම්පික්‌ ඉතිහාසයේ වඩාත්ම තිරසර ක්‍රීඩාංගන වලින් සමන්විත වේ. මේ පිළිබඳව අදහස්‌ දක්‌වන එක්‌සත් ජාතීන්ගේ පරිසර වැඩසටහනේ ප්‍රධානියා පවසන්නේ මෙවැනි විශාල පරිමාණයේ කටයුත්තක දී පවා අත්පත් කරගත හැකි තිරසරභාවය පිළිබඳව මෙයින් පෙනෙන ය. මෙහි දී ක්‍රියාත්මක කර ඇති පියවර මගින් තිරසරභාවය පිළිබඳ හැගීම සෙසු අංශවලට ද ලබා දිය හැකි ය.
පුවත් සැකෙවින්
මේ රසායන ද්‍රව්‍ය ගැන අවධානය අවශ්‍යයි
ස්‌නායු වර්ධනය සම්බන්ධ ආබාධ හා වෙනත් මොළය ආශ්‍රිත ඇතැම් රෝගාබාධ ඇති වීම සඳහා බලපාන බව විශ්වාස කරනු ලබන වැඩි අවධානයක්‌ යොමු කළ යුතු රසායනික ද්‍රව්‍ය දහයක්‌ පිsළිබඳව කතු වැකියකින් නම් කර තිබේ. මේ පිළිබඳව සිදුකර ඇති විවිධ අධ්‍යයන වාර්තාමත පදනම්ව Environmental Health Perspectives සඟරාවේ මේ කතුවැකියේ දක්‌වා ඇත්තේ උක්‌ත ආබාධ සඳහා බලපාන පාරිසරික සාධක පිළිබඳව පර්යේෂණ කිරීමට ක්‍රමවේදයක්‌ අවශ්‍යය බවය.
මේ රසායන ද්‍රව්‍ය දහන වන්නේ - ඊයම්, මෙතිල් මර්කරි, පොලික්‌ලෝරිනේටඩ් බයිෆොනිල වර්ග, ඕගනෝ පොස්‌පේට්‌ (පළිබෝධනාශක), ඕගනෝක්‌ලෝරීන (පළිබෝධනාශක), අන්තරාසර්ගබාධක රසායනික ද්‍රව්‍ය, වාහන විමෝචන, බහුචක්‍රීය ඇරෝමැටික හයිෙඩ්‍රාකාබන, බ්‍රොමීන් ඇතුළත් ගිනි විකර්ශක හා පර්ෆ්ලෝරිනේට රසායනික ද්‍රව්‍ය මේ අතර වේ. මේ කතු වැකිය සම`ග පළවී ඇති තවත් පර්යේෂණ වාර්තා කිහිපයක්‌ මගින් විවිධ රසායනික ද්‍රව්‍ය හා ස්‌නායු ආශ්‍රිත රෝග තත්ත්ව ගැන අවධානය යොමු කර තිබේ, ඇමරිකාවේ ළමුන් හා වැඩිහිටියන් අතර දැකිය හැකි මෙවැනි තත්ත් ව ඇති වීම සඳහා මේ රසායන ද්‍රව්‍ය බලපා ඇති බව විශ්වාස කරනු ලැබේ. (මූලාශ්‍රය (EnvironmentalHealth Perspectives, DOI: 10.1289 /ehp.1104285)
උභයජීවීන්ට මරු කැඳවූ දිලීරය
උභයජීවීන්ට මරු කැඳවමින් ලෝකය පුරා රටවල් රැසක පැතිර දිය දිලීර රෝගය වනගත මැඩියන්ට බලපාන ආකාරය අධ්‍යයනයක්‌ මගින් හෙළි කර ඇත. මෙතෙක්‌ පර්යේෂණාගාර තත්ත්ව යටතේ සිදුකරන ලද අධ්‍යයනවලින් හෙළි වී ඇති කරුණු මෙහි දී තහවුරු වී තිබේ.
මෙහි දී හෙළි වී ඇති පරිදි Batrachochytrium dendrobatidis නම් මේ ජලජ දිලීරය අධික ලෙස පවතින්නේ නම් මැඩියන්ගේ ශරීරවල දියර සමතුලිතතාවය බාධා ඇති වී විජලනයට පත් වේ. එසේ ම මැඩියන්ගේ ශරීරයේ සෝඩියම් හා පොටෑසියම් මට්‌ටම්වලට ද බලපෑමක්‌ ඇති වන අතර අවසානයේ හෘදයාබාධ ඇති වීම නිසා මේ මැඩියන් මරණයට පත් වේ. (මූලාශ්‍රයPLoS ONE,DOI: 10.1371/journal.pone.0035374)
මේ රෝගය පැතිර ගිය ඇතැම් රටවල උභය ජීවීන්ගේ ගහනය ඉතා විශාල වශයෙන් අඩු වී තිබේ. ඉතා බරපතළ ජෛව හානියකට හේතු වී ඇති මේ තත්ත්වයට කිසියම් විස`දුමක්‌ ලබා දීමට මේ පර්යේෂණයෙන් පිටු වහලක්‌ ලැබීමට ඉඩක්‌ පවතී.
බ්‍රිතාන්‍ය රජයේ පරිසර හිතකාමී බව ප්‍රශ්න කෙරේ
බ්‍රිතාන්‍යයේ වඩාත් පරිසර හිතකාමී රජය වන බවට පොරොන්දු වී ඇති වර්තමාන කොන්සර්වේටිව් පාක්‌ෂික රජය ඒ ස්‌ථාවරයේ දිගටම සිටින බව එ රට අග්‍රාමාත්‍යවරයා පසු ගියදා පැවසී ය. එ රට තුළ පරිසර හිතකාමී ආයෝජනවලට පවත්නා තත්ත්වය යහපත් බව ඔහුගේ අදහසයි.
එහෙත් බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්‌ඩුවේ පරිසර හිතකාමී ස්‌වභාවය ඇතැම් පාර්ශ්වවලින් ප්‍රශ්න කර තිබේ. නිදසුනක්‌ ලෙස ගතහොත් එ රට ජනතාව අතරින් මේ බව විශ්වාස කරනු ලබන්නේ ඉතා සුළු පිරිසක්‌ බව සමීක්‌ෂණවලින් පෙනේ. විශේෂයෙන් බැජරයන් මරාදැමීමට ගත් තීරණය, බලශක්‌තිය, වායු දූෂණය වැනි කරුණු මේ අතර වැදගත් ය. 2020 වර්ෂයේ දී රටේ බලශක්‌තියෙන් සියයට 15ක්‌ පුනර්ජනනය කළ හැකි බලශක්‌ති ප්‍රභවවලින් ලබා ගැනීමේ යුරෝපීය ඉලක්‌කය ද එ රට රජය හමු වේ ඇති අභියෝගයක්‌ බව පෙනේ.
Source: http://www.vidusara.com/2012/05/02/feature3.html
Subscribe to:
Posts (Atom)