මේ වැස්ස අමුතුද?

නිරිත දිග මෝසම සක්‍රිය වෙමින් තිබේ. මේ නිසා අධික වැසි, නායයෑම් හා ගංවතුර තත්ත්ව රටේ තැනින් තැන ඇති වී ඇත. මැයි මස අග හා ජුනි මස මුල කාලයේදී මෙබඳු තත්ත්ව ඇතිවීම එතරම් අමුත්තක් නොවේ. එය හුදෙක් මෝසම් වැස්සේ ප්‍රබලතාව මත තීරණය වේ. එහෙත් ඇතැම් අය අදහස් දක්වන්නේ මෙවැන්නක් කිසිදා අත් නොවින්දාක් සේය.

මේ ගැන අදින් වසර 10කට පෙර 2004 ජුනි 23 දින මා විදුසර පුවත්පතට ලියූ ලිපියක කොටසක් උපුටා දක්වනු කැමැත්තෙමි. (http://www.vidusara.com/2004/06/23/feature3.html - කපුටා අකුරින් පළ වේ)

“සෑම වසරක ම පරිසර දිනයට ටික දවසකට පෙර අපේ රටේ පරිසරය රැකීමේ තත්වයට නිදසුන් සපයන සිදු වීමක් දැකිය හැකි වේ. ඒ මැයි මාසය අවසානයේ හෝ ජූනි මස මූල හටගන්නා ගංවතුර සහ නාය යෑම් ය. මෙවර ද ගංවතුර ඇති වුණු අතර එය වෙනත් වසරවලට වඩා අඩු විය. (ඒ ඇතැම්විට වර්ෂාපතනය අඩූ වූ නිසා ද විය හැකි ය.)“

මේ ලිපිය සමග පළ කරන ලද, ප්‍රවීන කාටූන් ශිල්පී විජේසෝමයන් විසින් 1991 වර්ෂයේදී දිවයින පුවත්පතට අඳින ලද කාටූනයෙන් මේ කාලයේ වැස්ස කෙතරම් සුලභද යන්න පැහැදිලි වේ. ඒ සඳහා මා ලියූ උදෘතය මෙසේය

“දිවයින පූවත්පතේ ප්‍රවීණ කාටූන් ශිල්පී ඩබ්ලිව්. විජේසෝම 1991 වසරේදී පළ කළ කාටූනයක් මේ සමඟ දැක්වේ. ඉන් වසරකට පසුව 1992 වර්ෂයේ ජූනි මස 5 වන දා කොළඹ හා තදාසන්න පෙදෙස්වලට ඇති වූ ඓතිහාසික මහා ගංවතුර අපි අපේ පරිසරය පිළිබඳ ව නොසලකා හැර ඇති ආකාරය පෙන්වා දුන්නේ ය“

 (මෙවැනි මහා ගංවතුරක් 1992න් පසුව කොළඹට යළිත් බලපෑවේ මතකයේ හැටියට 2003දී පමණය)






අවාසනාවකට මෙන් අධික වැස්ස නිසා ඇතිවන මේ ගංවතුර දරුණු කිරීම සඳහා හේතුවන මිනිස් කටයුතු මේ කාලය ඇතුළත තවත් උග්‍රවී ඇති බවට සැකයක් නැත. 2004 විදුසර ලිපියේ මම මෙසේ සඳහන් කළෙමි.

“මේ (ගංවතුර) සඳහා මූල් වන හේතු අතර වනාන්තර විනාශ කිරීම, දළ බෑවූම් සහිත කඳුවල වගා කිරීම, නිසි ආරක්ෂිත උපක්‍රම රහිතව කෙරෙන වගා නිසා සිදු වන පාංශු ඛාදනය ආදිය වේ. මේවා අප විසින් ම කර ගන්නා ලද දේ වේ. ... තෙත් බිම් ගොඩ කිරීම හා පොලිතීන් ආදියෙන් ජලය බැස යන මාර්ග අවහිර වීම ඊට මූලික හේතුව වූ බව පැවසිනි. එහෙත් මේ දක්වාත් තෙත් බිම් ගොඩ කිරිම හෝ පොලිතීන් භාවිතය පාලනය කිරීම සාර්ථක වී නැත.“ 

මේවා අවම කර ගැනීමට අප සමත්ව නොමැති බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නොවේ.


තවදුරටත් කරුණු පැහැදිලි කරගැනීම සඳහා පහසුවෙන් පැරණි පුවත්පත් අන්තර්ජාලයෙන් සොයාගත හැකි දිවයින පුවත්පතේ පසුගිය වසර 4ක නිදසුන් දක්වනු කැමැත්තෙමි.

2013 වැස්ස
- ජුනි 01 - රට පුරාම මහවැසි (http://www.divaina.com/2013/06/01/news02.html)

2012 වැස්ස
- මැයි 28 - දක්‌ෂිණ අධිවේගී මාර්ගය දෙපස ගම්බිම් ජලයෙන් යටවේ (http://www.divaina.com/2012/05/28/news07.html)

2011 වැස්ස
- මැයි 30 - විපතට පත් පිරිස 24,000 කට අධිකයි- වැසි විපත්වලින් පුද්ගල මරණ 8ක්‌ (http://www.divaina.com/2011/05/30/news01.html)
- මැයි 28 දිවයිනේ තැනින් තැන මහ වැසි (http://www.divaina.com/2011/05/28/news01.html)

2010 වැස්ස
- මැයි 22 - ගංවතුර සහ නායයැම් හේතුවෙන් මියගිය ගණන 20 දක්‌වා නගී (http://www.divaina.com/2010/05/22/news01.html)

අනවසර වනජීවී වෙළෙඳාමට තිත තැබිය හැකි ද?

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 2014-02-19, (Vidusara), පි 2-3

http://www.vidusara.com/2014/02/19/feature1.html



වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම ලෝකයේ අවධානය බෙහෙවින් යොමු ව ඇති ක්‌ෂේත්‍රයකි. වනජීවීන් ගෙන් ලබාගන්නා විවිධ වූ ද්‍රව්‍ය සඳහා සාම්ප්‍රදායික ඖෂධ, විසිතුරු ද්‍රව්‍ය තැනීම හා විසිතුරු සතුන් හා ශාක ලෙස යොදාගැනීම සඳහා සැලකිය යුතු ජාත්‍යන්තර ඉල්ලුමක්‌ ඈත අතීතයේ පටන් පවතී. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් රයිනෝ අං හා ව්‍යාඝ්‍ර අස්‌ථි කොටස්‌ ආදිය ඖෂධ සඳහා යොදාගැනෙන වනජීවී ද්‍රව්‍ය අතර වේ. එසේ ම චිම්පන්සින් වැනි ඇතැම් දුර්ලභ සත්ත්ව ද, තවත් ශාක විශේෂ සඳහා ද ඉල්ලුම ඇත්තේ විසිතුරු ශාක හා සතුන් ලෙස යොදාගැනීම සඳහා ය. ඇත් දළ වැනි ද්‍රව්‍ය සඳහා ඇති වෙළෙඳපොළ මූලික වශයෙන් විසිතුරු භාණ්‌ඩ කර්මාන්තයකි. නීති විරෝධී ලෙස ජාත්‍යන්තර වශයෙන් සිදු වන මේ වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම නිසා ඇතැම් සත්ත්ව හා ශාක විශේෂ ඒවායේ ස්‌වාභාවික පරිසරයෙන් වඳ වී යන බව දැකගත හැකි ය.

වනජීවී ද්‍රව්‍ය සඳහා වැඩි ම ප්‍රමාණයක්‌ සතුන් දඩයම් කිරීම සිදු වන්නේ අප්‍රිකානු රටවල ය. මෙය අප්‍රිකාවේ බරපතළ ගැටලුවක්‌ බවට පත් ව ඇති අතර කලාපයේ රටවල් රැසක දැකිය හැකි අස්‌ථාවර බව හා සිවිල් අර්බුද නිසා මේ තත්ත්වය තවත් උග්‍ර වී ඇත. මෙහි දී ඇතැම් අවිගත් පාර්ශ්වවල ප්‍රධාන ධනෝපායන මාර්ගයක්‌ ලෙස ද වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම භාවිත වන බව පෙනේ. දරිද්‍රතාවෙන් පීඩා විඳින මේ රටවල ජනතාවට ද මේ නීති විරෝධී වෙළෙඳාම තම දිවි රැකගැනීමට උපකාරි වන බවක්‌ පෙනේ. අප්‍රිකානු ඇතුන්, රයිනෝ වැනි සතුන් දඩයම් කිරීම කෙතරම් බරපතළ තත්ත්වයක්‌ ඇති කර තිබේ ද යත්, මේ ඇතැම් විශේෂ මෑත කාලයේ දී වඳ වී යැමට ආසන්න තත්ත්වයකට පත් ව ඇති බව අනාවරණය වී ඇත. පසුගිය වර්ෂයේ දී පමණක්‌ අප්‍රිකානු මහාද්වීපයේ දී මරා දමන ලද ඇතුන් ගේ ගණන 20,000කට අධික වන අතර රයිනෝසිරස්‌ සතුන් දහසකට අධික ප්‍රමාණයක්‌ මරා දමා ඇත. මෑත කාලයේ දී වන සතුන් දඩයම් කිරීමේ වේගවත් වර්ධනයක්‌ දැකිය හැකි විය.

මේ ආකාරයෙන් නීතිවිරෝධී ආකාරයෙන් අපනයනය කරනු ලබන වනජීවී ද්‍රව්‍ය සඳහා වැඩිම ඉල්ලුම පවතින්නේ ආසියානු රටවල ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, වනජීවී ද්‍රව්‍ය සඳහා වැඩි ම ඉල්ලුමක්‌ පවත්නා කලාපය ලෙස චීනය හා අග්නිදිග ආසියානු රටවල් දැක්‌විය හැකි ය. සාම්ප්‍රදායික ඔසු තැනීම සඳහා මේ ද්‍රව්‍ය යොදාගැනීම මීට මූලික හේතුව වී තිබේ.

මේ නීති විරෝධී හා සදාචාර විරෝධී වෙළෙඳාම පාලනය කිරීම සඳහා අදින් දශක හතරකට පමණ පෙර එකඟ වූ ජාත්‍යන්තර සම්මුතියක්‌ පවතී. එය අන්තරායට පත් ව ඇති ජීවි විශේෂ ජාත්‍යන්තර වෙළෙඳාම පිළිබඳ සම්මුතිය (ක්‍ෂඔES) ලෙස හැඳින්වෙන අතර එය ක්‍රියාත්මක වුව ද, ලෝකය පුරා සිදු වන වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම මුළුමනින් ම පාලනය කිරීමට හැකි වී ඇති බවක්‌ නො පෙනේ. මේ වෙළෙඳාම පුළුල් ව ව්‍යාප්ත වූ හා සංවිධානාත්මක ජාවාරමක්‌ බව ද පෙනෙන්නට ඇත. විශේෂයෙන් නවීන තාක්‌ෂණය යොදාගනිමින් පවා මේ නීති විරෝධී ලෙස ජාත්‍යන්තර මට්‌ටමින් සිදු කෙරෙන ජාවාරම පාලනය කිරීමට විවිධ පියවර ගෙන ඇත. එහෙත් එය පාලනය කිරීම බොහෝ රටවලට පහසු කරුණක්‌ වී නැත. මෙහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස ඇතැම් ජීවී විශේෂ වඳ වීමට ආසන්න තත්ත්වයකට පත් ව ඇති අතර, මේ නීති ක්‍රියාත්මක කරන නිලධාරීන් ගේ ජීවිත පවා අවදානමකට ලක්‌ ව ඇති තත්ත්වයක්‌ පවතී.

නීති විරෝධී වුවත් මේ ජාවාරමේ සංසරණය වන ධනය හේතුවෙන් මේ ජාවාරම සංවිධානාත්මකව ව්‍යාප්තව තිබේ. පිළිගත හැකි සංඛ්‍යාලේඛනවලට අනුව ලෝකයේ වාර්ෂික වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාමේ වටිනාකම ඩොලර් බිලියන 20ක්‌ පමණ බව ගණන් බලා ඇත. එහෙත් මේ වටිනාකමට නීති විරෝධී ලෙස අලෙවි වන දැව හා මසුන් ඇතුළත් නො වේ.

ලන්ඩන් සමුළුවේ එකඟතාව

වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම පාලනය කිරීම සම්බන්ධ ව කටයුතු කරන පාර්ශ්ව එක්‌ කරමින් ජාත්‍යන්තර සමුළුවක්‌ පසුගිය දා බ්‍රිතාන්‍යයේ ලන්ඩන් නගරයේ දී පවත්වන ලදි. zනීති විරෝධී වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම පිළිබඳ ලන්ඩන් සම්මන්ත්‍රණය' (London Conference on the Illegal Wildlife Trade) නම් වූ එහි බලාපොරොත්තුව වූයේ වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම පාලනය සඳහා කිසියම් ඵලදායී ඉදිරි පියවරක්‌ ගැනීමයි. මේ සමුළුව බ්‍රිතාන්‍ය රජයේ අනුග්‍රහයෙන් පවත්වන ලද අතර, මේ සඳහා එරට ඔටුන්න හිමි චාර්ල්ස්‌ කුමරු ගේ සහභාගිත්වය ලැබීම ද වැදගත් සිදුවීමක්‌ විය.

බොහෝ දෙනා අපේක්‌ෂා කළ ආකාරයෙන් ම උක්‌ත සමුළුවේ දී කිසියම් වැදගත් ඉදිරි පියවරක්‌ ගෙන ඇති බවක්‌ දැකිය හැකි ය. ඊට සහභාගි වූ රටවල් හතළිස්‌ හයක ප්‍රධානීන් හා ඉහළ බලධාරීන් එක්‌සත් ජාතීන් ගේ ආයතන එකොළොහක්‌ පමණ ද එක්‌ ව ලන්ඩන් ප්‍රකාශනය (London declaration) නම් වූ එකඟතාවකට අත්සන් කර තිබේ.

මේ ලන්ඩන් ප්‍රකාශනයෙන් වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම පාලනය කිරීම සඳහා ක්‍රියා නො කළ හොත් එය බොහෝ විශේෂවල පැවැත්මට තර්ජනයක්‌ බව පිළිගෙන තිබේ. එසේ ම ඉදිරියේ දී වනජීවීන් දඩයම් කිරීම වර්ධනය වී ඇති බව සඳහන් කරන එය මේ තත්ත්වය වළක්‌වාලීමට ද එකඟ වී ඇත. නීති විරෝධී ලෙස සිදු වන වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම බරපතළ අපරාධයක්‌ (serious crime) සේ සැලකිය යුතු බවට එකඟ වීම මෙහි ඇති සුවිශේෂී වගන්තියකි.

මේ අනුව වනජීවී වෙළෙඳාම ද අන්තර් -රාජ්‍ය සංවිධානාත්මක අපරාධ පිළිබඳ එක්‌සත් ජාතීන්ගේ නීතිරීති යටතට ගැනීම මේ යටතේ සිදු වනු ඇත. මේ අනුව දැඩි නීති පැනවීමට හා ද`ඩුවම් නියම කිරීමට අවස්‌ථාව ලැබේ. මෙය වැදගත් වන්නේ ඇතැම් රටවල වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම සම්බන්ධ ව ඇති ද`ඩුවම් ඉතා සුළු ඒවා වීම නිසා ය. අදාළ නීති විරෝධී කටයුතුවලින් ලැබෙන ආදායම් ඊට වඩා බෙහෙවින් අධික වන බැවින් ඇතැම් පිරිස්‌ දිගින් දිගට ම මේ ජාවාරමේ යෙදෙන ආකාරයක්‌ දකින්නට තිබේ. අනෙක්‌ අතට වනජීවී අපරාධ සුළු කොට තැකීම බොහෝ විට අපට දැකිය හැකි කරුණකි. මේ නිසා විවිධ රටවල නීති දැඩි කිරීම හා මේ පිළිබඳ ව අනුගමනය කරන ප්‍රතිපත්ති ශක්‌තිමත් කිරීම මෙන්ම ඒවා නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීමේ දී සුවිශේෂ වැදගත්කමක්‌ පවතී.

අනෙක්‌ අතට මේ වෙළෙඳාම ආශ්‍රිත ව සිදු වන දූෂණය, හුවමාරු වන zකළු සල්ලිZ පිළිබඳව සොයා බැලීම හා සංවිධානාත්මක අපරාධ හා කල්ලි පිළිබඳ ව සොයා බැලීම සඳහා ප්‍රමුඛතාවක්‌ හිමි විය යුතු බවට ද මෙහි දී අදාළ රටවල් එකඟ වී ඇත. විශේෂයෙන් දෙAශසීමා හරහා සිදු වන වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම වැළැක්‌වීම සඳහා විවිධ රටවල් හා ඒවායේ නීති ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ආයතන අතර සම්බන්ධතා වර්ධනය කිරීමෙහි ඇති වැදගත්කම ද මෙහි දී අවධානයට ලක්‌ ව ඇත. එසේ ම ජාත්‍යන්තර ආයතන අතර ඇති සම්බන්ධතා දියුණු කිරීම පිළිබඳව ද මෙහි දී අවධානයට ලක්‌ ව ඇත.

මෙහි දී එකඟ වී ඇති ක්‍රියාකාරකම් අතර වනජීවී ද්‍රව්‍ය සඳහා ඇති ඉල්ලුම හා සැපයුම නවතා දැමීමට කටයුතු කිරීම වැදගත් ය. ඉල්ලුම පවත්නා ප්‍රදේශවල ඒ තත්ත්වය පාලනය කිරීම මෙහි දී අත්‍යවශ්‍ය බව පැහැදිලි ය. රාජ්‍ය අංශයේ මෙන්ම පෞද්ගලික අංශයේ සහභාගිත්වය ද මේ සියලු කටයුතු සඳහා ලබාගැනීම වැදගත් බව ලන්ඩන් ප්‍රකාශනයේ සඳහන් වී ඇත.

මේ සමුළුවේ දී ඇතැම් අප්‍රිකානු රටවල් තම රටවල රැස්‌ ව ඇති ඇත්දළ ආදි වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳපොළට පැමිණීම වළක්‌වාලීමට අවශ්‍ය පියවර ගන්නා බව ද මෙහි දී පොරොන්දු වී ඇත. ඇතැම් රටවල් වසර දහයක කාලයකට මෙවැනි තහනමක්‌ දියත් කරන බව පවසා තිබේ. එය වැදගත් වන්නේ ස්‌වෙච්ඡාවෙන් මෙවැනි ඉදිරිපත් වීමක්‌ තිබීම නිසා ය.

වනජීවී වෙළෙඳාම පාලනය කළ හැකි ද?

විය යුතු පරිදි ම මේ එකඟතාව පරිසර අංශවල ප්‍රශංසාවට ලක්‌ ව ඇති බව පෙනේ. කෙසේ වෙතත් බොහෝ අංශ පෙන්වා දෙන ආකාරයට කඩිනම් ක්‍රියාකාරීත්වයක්‌ නොමැති වීම මෙහි ඇති ගැටලුවකි. මොනතරම් එකඟතාවක්‌ තිබුණ ද මේවා ක්‍රියාත්මක තත්ත්වයකට පත් කිරීම වැදගත් බව ඔවුන් පවසන කරුණකි. ජාත්‍යන්තර මට්‌ටමෙන් කුමන ආකාරයේ එකඟතාවක්‌ තිබුණ ද, ඒවා රාජ්‍ය මට්‌ටමින් නිසි ආකාරයෙන් ක්‍රියාත්මක නො වීම අප දකින ගැටලුවකි.

එසේ ම මේ තත්ත්වය තීරණය වන්නේ අදාළ ද්‍රව්‍ය සඳහා ඇති ඉල්ලුම පාලනය කිරීම මත ය. විශේෂයෙන් වනජීවී ද්‍රව්‍ය සඳහා ප්‍රධානතම වෙළෙඳපොළ වන චීනයේ ප්‍රතිචාරය මත වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාමේ අනාගතය තීරණය වනු ඇත. චීනය මේ පිළිබඳව දක්‌වන ඇල්මැරුණු ප්‍රතිචාරය පරිසර සංවිධානවල විවේචනයට ලක්‌ ව තිබිණි. ජගත් බලපෑම නිසාම චීනයේ දී අත්අඩංගුවට ගත් ඇත් දළ තොගයක්‌ විනාශ කිරීමට කටයුතු කිරීම පසුගිය කාලයේ දී බොහෝ දෙනාගේ පැසසුමට ලක්‌ වූයේ මේ නිසා ය.

වනජීවී ද්‍රව්‍ය වෙළෙඳාම පාලනය කිරීම හා නීති විරෝධී ආකාරයෙන් සිදු වන වෙළෙඳාම අවසන් කිරීම සංරක්‌ෂණය සඳහා ඉතා වැදගත් කරුණක්‌ බව පැහැදිලි ය. ලන්ඩන් සමුළුව හා ලන්ඩන් ප්‍රකාශනය ඊට තවත් බලාපොරොත්තුවක්‌ ලබා දී තිබේ. එහෙත් එය කෙතෙක්‌ දුරට ඉටු වේ ද යන්න කාලය විසින් තීරණය කරනු ඇත.

http://www.vidusara.com/2014/02/19/feature1.html

කිරි පිටි මිථ්‍යාවෙන් මිදීම

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 2014-02-12 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2014/02/12/feature4.html

'කිරි පිටි' යළිත් වරක්‌ අපේ රටේ සාකච්ඡාවට ලක්‌ ව ඇති මාතෘකාවක්‌ බවට පත් ව ඇති බවක්‌ පෙනේ. ඊට හේතුව පසුගිය සතියේ දී ආනයනික කිරි පිටිවල මිල ඉහළ නැංවීම හා වෙළෙඳපොළේ කිරි පිටි හිඟයක්‌ දැකිය හැකි වීම ය. සැලකිල්ලෙන් බලන විට පෙනෙන්නේ හිඟ වී ඇත්තේ ආනයනික කිරිපිටි බව ය. අද වන විට සැලකිය යුතු තරම් දේශීය දියර කිරි හා කිරිපිටි වෙළෙඳපොළේ පවතී.

පසුගිය වර්ෂයේ දී රටේ දැඩි ආන්දෝලනයක්‌ ඇති කිරීමට කිරි පිටි හේතු විය. ආනයනික කිරි පිටිවල ඩීසීඩී නම් රසායනික ද්‍රව්‍යය ඇතුළත් වීම හා ඒ සමඟ ම වාගේ සිදු වූ බොටුලිනම් විෂ පිළිබඳ සිදු වීම මීට මහත් සේ බලපෑවේ ය. මේ සිදුවීම නිසා කිරි පිළිබඳ ව රට ඇතුළත ඇති වූ සංවාදය සැලකිය යුතු තරම් ඵලදායී වී ඇති බව පැහැදිලි වන්නේ දැනුම්වත් පුද්ගලයන් සැලකිය යුතු පිරිසක්‌ අධික කිරි භාවිතයෙන් හා විශේෂයෙන් කිරි පිටි භාවිතයෙන් බැහැර වී ඇති නිසා ය. දැනුම්වත් වීමත් සමඟ මෙතෙක්‌ කලක්‌ තමන් අනුගමනය කළ පාරිභෝගික පුරුදු වෙනස්‌ කිරීම සබුද්ධික පරිභෝජනයක ලක්‌ෂණයකි.

කිරි හා කිරි පිටි

කිරිවල ඇති පෝෂණ ගුණය පිළිබඳ ඇති වූ පැහැදිලි කිරීම අද වන විට අවබෝධ වෙමින් තිබේ. වෛද්‍ය විද්‍යාත්මකව ගත් විට කිරි පිටි ම`ගින් විශේෂයෙන් ම වැඩිහිටියන්ට ලැබෙන්නේ සීමිත පෝෂණයක්‌ පමණි. එසේ ම ඒ පෝෂණ අවශ්‍යතා සමබර ආහාර වේලක්‌ හරහා වෙනත් ආහාරවලින් සම්පූර්ණ කරගත හැකි ය. අනෙක්‌ අතට ළදරුවන්ට යෝග්‍යතම කිරි ආහාරය වන්නේ මවුකිරි බව අමුතුවෙන් පැවසිය යුතු නැත.

කෙසේ වෙතත්, කිරි අවශ්‍යතාව සඳහා අපේ රටේ මෑත කාලයේ දී වැඩි වශයෙන් භාවිත කරන ලද්දේ කිරි පිටි ය. කිරි පිටි යනු ලෝකයේ මහත් ධනයක්‌ උපයාගත හැකි ව්‍යාපාරයකි. ඇතැම් විට අසත්‍ය කරුණු ඇතුළත් අයථා ආකාරයේ ප්‍රචාරණ කටයුතු හරහා පාරිභෝගිකයන් රවටමින් කිරි පිටි සමාගම් නියෑළී සිටින්නේ හුදු වෙළෙඳාම ප්‍රවර්ධනයක පමණකි. අනෙක්‌ අතට ඔවුන් ගේ මේ ප්‍රචාරණයේ වියදම් ගෙවනු ලබන්නේ ද පාරිභෝගිකයන් විසිනි. මෑතක දී සිදු කරන ලද මිල ඉහළ නැංවීම ප්‍රමාණවත් නොමැති බවක්‌ කිරි ආනයනය කරන සමාගම් පවසන බව වාර්තා විය. මිල ගණන් සංසන්දනය කළ හොත් පෙනෙන්නේ දේශීය කිරි පිටිවලට වඩා ආනයනික කිරිපිටිවල මිල සැලකිය යුතු තරම් අධික බව ය. දේශීය කිරි, ආනයනික කිරි පිටිවලට වඩා 30%ක ටත් වඩා ලාභදායක ය.

කිරි යනු බොහෝ ආහාරවල සංඝටකයක්‌ වන නිසා හා අත්‍යවශ්‍ය නො වුව ද, එම`ගින් බොහෝ ආහාර වර්ග නිෂ්පාදනය කරනු ලැබේ. එසේ ම අපේ නූතන ආහාර සංස්‌කෘතියේ නැති ව ම බැරි ආහාර වර්ගයත් බවට මේ වන විට කිරි පත් ව ඇත. මේ තත්ත්වය හමුවේ ගත හැකි වැදගත් වන පියවරක්‌ වන්නේ දේශීය දියර කිරි පරිභෝජනය හැකිතාක්‌ දිරිමත් කිරීම බව පැහැදිලි ය. ආනයනය කරන ලද කිරි පිටි නිසා ඇති වූ ගැටලු පිළිබඳව රටක්‌ ලෙස මේ දක්‌වා අප උගත් පාඩම් හොඳට ම ප්‍රමාණවත් ය.

දේශීය දියර කිරි

දේශීය කිරි නිෂ්පාදනය හා පරිභෝජනය දිරිමත් කිරීම සඳහා අපේ රටේ අද වන විට ක්‍රියාත්මක ප්‍රයත්නය වැදගත් වන්නේ මේ නිසා ය. දේශීය ව අවශ්‍ය කිරි ප්‍රමාණය නිෂ්පාදනය සඳහා ප්‍රමාණවත් තරම් සම්පත් ප්‍රමාණයක්‌ අපේ රටේ පවත්නා අතර, කිරි නිෂ්පාදනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම හරහා අද වන විට කිරිපිටි සඳහා විදේශීය රටවලට ඇදී යන ධනස්‌කන්ධයක්‌ ද ඉතිරි කරගත හැකි ය. එය රටේ ආර්ථිකයට වැදගත් ය.

දේශීය කිරි නිෂ්පාදනය වර්ධනය සඳහා රජයේ මැදිහත් වීමෙන් විවිධ පියවර ගෙන ඇත. කිරි ලීටරයක්‌ සඳහා රු.50ක සහතික මිලක්‌ ලබා දීම, ගව පාලනය සඳහා විවිධ ණය හා ආධාර පහසුකම් සපයා දී තිබීම වැනි පියවර මීට අයත් වේ. මෙහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස මෑත වසර තුනක පමණ කාලයේ දී දේශීය කිරි නිෂ්පාදනයේ පැහැදිලි වර්ධනයක්‌ දැකගත හැකි ය. එහෙත් කුඩා පරිමාණ කිරි නිෂ්පාදකයන් සඳහා තවත් කළ හැකි දේ බොහෝ ඇති බව අදාළ අංශයේ නියෑළී සිටින අය ගේ අදහසයි. නිදසුනක්‌ ලෙස තාක්‌ෂණික පහසුකම් හා සේවා සැපයීම පුළුල් කිරීම වැනි කරුණු දැක්‌විය හැකි ය.

දේශීය කිරි නිෂ්පාදනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම හා කිරිවලින් රට ස්‌වයංපෝෂිත කිරීම සඳහා වූ උත්සාහයට දේශපාලන ලේබලයක්‌ ඇලවීමට සිදු කරන උත්සාහයක්‌ ද අපට දැකගත හැකි ය. එය අපේ කණගාටුවට කරුණකි. මේ උත්සාහය එවැනි පටු සටන් පාඨයකට සීමා කළ යුත්තේ නො වේ. රටේ ආර්ථිකය නංවාලීමට මෙන්ම, දේශයේ ජීවනාලිය වැනි ග්‍රාමීය කෘෂිකාර්මික ප්‍රජාව ගේ ජීවන තත්ත්වය වර්ධනය කිරීම සඳහා ද මෙය වැදගත් ය. කළ යුත්තේ එහි අඩුපාඩු වේ නම් ඒවා නිවැරැදි කරගැනීමයි. විමසිල්ලෙන් බලන විට පෙනෙන කරුණක්‌ වන්නේ ලෝකයේ දියුණු යෑයි සැලකෙන බොහෝ රටවල, දියුණු මට්‌ටමක ඇති කෘෂිකර්මයක්‌ හා පශු පාලනයක්‌ පවත්නා බව ය. අනෙක්‌ අතට, මිනිසුන් ගේ මූලික අවශ්‍යතාවක්‌ වන ආහාර අතින් ස්‌වයංපෝෂිත වීම, කිසියම් රටක ස්‌වාධීනත්වය සඳහා ඉතා වැදගත් පියවරක්‌ ද වේ.

http://www.vidusara.com/2014/02/12/feature4.html

දේශගුණය වෙනස්‌වීම හා ඇමෙරිකාවේ වෙනස්‌ වීම

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

 විදුසර, 2014-02-05 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2014/02/05/feature1.html

 

දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය කිරීම සඳහා මෙතෙක්‌ කලක්‌ තිස්‌සේ ගෙන ඇති විවිධ පියවර හා ඒ සම්බන්ධ ව පවත්නා ගැටලු පිළිබඳව අපි වරින් වර සාකච්ඡා කර ඇත්තෙමු. මේ දක්‌වා ගෙන ඇති පියවරවල ප්‍රමාණාත්මක බව මෙහි දී ඉතා වැදගත් ය. විශේෂයෙන් විවිධ රටවල දේශගුණ ප්‍රතිපත්ති මේ සඳහා තීරණාත්මක වශයෙන් බලපාන බව පැහැදිලි ය.

දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා සම්බන්ධව පසුගිය සතියේ ඇතැම් ජාත්‍යන්තර මාධ්‍ය ඔස්‌සේ අවධානයට ලක්‌ වූ කරුණක්‌ වූයේ ඇමෙරිකානු ජනාධිපති බැරැක්‌ ඔබාමා කර තිබූ ප්‍රකාශයකි. ඔහු පවසා තිබුණේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සත්‍යයක්‌ බව ය. ඔහු පවසා ඇති ආකාරයට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ පැවැති විවාදය මේ වන විට අවසන් ව ඇති බැවින් ඒ තත්ත්වය පාලනය සඳහා බලශක්‌ති අංශයෙන් ගත හැකි පියවර ඔහු ගේ අවධානයට ලක්‌ වූ මාතෘකාව විය. ඇමෙරිකාවේ ඇතැම් ප්‍රදේශවල දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නිසා ඇති වී තිබෙන බලපෑම් ගැන ද මෙහි දී ඔහු කරුණු දක්‌වා තිබිණි. ඒ නිsයඟය හා මුහුදු මට්‌ටම ඉහළ යැම වැනි කරුණු ය. මේ පිළිබඳව තරමක්‌ හැඟීම් බර ප්‍රකාශයක්‌ කළ ඔහු පැවසුවේ, සිය මුණුපුරන් ඔවුන්ට ආරක්‌ෂිත ලෝකයක්‌ බිහි කරනු නො ලැබුවේ මක්‌ නිසා ද යෑයි ඇසුව හොත් අප එසේ කළ බව කීමට අවශ්‍ය බව ය.

ඔබාමා ගේ මේ ප්‍රකාශය මත පදනම් ව ඔහු අවධානය යොමු කර තිබුණේa එරට බලශක්‌තිය හා සම්බන්ධ ප්‍රතිපත්තිවල ඇති කළ යුතු සංශෝධන සම්බන්ධ ව ය. ඒ අනුව ඔහු කාබන් විමෝචන අඩු කරන පිරිසිදු බලශක්‌තිය භාවිතය පිළිබඳ ව අදහස්‌ දක්‌වා තිබිණි. ඒ අනුව පිරිසිදු බලශක්‌තියකින් යුක්‌ත ආර්ථිකයක්‌ ඇති කිරීමට පියවර ගැනීම ඔහු අපේක්‌ෂා කරන පිළිවෙත බව පෙනේ. කෙසේ වෙතත් ඔබාමා ගේ මේ ප්‍රකාශය පරිසර හා සමාජ ක්‍රියාකාරීන් විසින් වැදගත් සේ සලකනු ලැබුව ද ව්‍යාපාරික අංශ සමහරක්‌ එය හුදෙක්‌ ස්‌වාභාවික වායු භාවිතය ප්‍රචලිත කිරීම සඳහා කළ දිරිගැන්වීමක්‌ සේ පමණක්‌ සලකන බවක්‌ ද පෙනේ. එය ද මෙහි දී අමතක කළ නොහැකි කරුණකි.

ඇමෙරිකාවේ දේශගුණ ප්‍රතිපත්ති වෙනස්‌ වී තිබේ ද?

ඇමෙරිකාවේ දේශගුණ පිළිවෙත පිළිබඳව සැලකූ විට මෙය සැලකිය යුතු තරම් වෙනසක්‌ විය හැකි බව පැහැදිලි ය. එහෙත් මෙය දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධයෙන් ජගත් මට්‌ටමේ දී කෙතරම් දුරට වැදගත් වන ඉදිරි පියවරක්‌ ද යන්න නම් පැහැදිලි නැත.

මේ බව තේරුම් ගැනීමට කළ යුත්තේ පසුගිය දශක දෙකකට මඳක්‌ වැඩි කාලය ඇතුළත ඇමෙරිකාව දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ ව ගත් පියවර පිළිබඳව විමසා බැලීම ය. 1992 වර්ෂයේ දී ඇති වූ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ එක්‌සත් ජාතීන් ගේ රාමුගත සම්මුතියට ඇමෙරිකාව අත්සන් කළ නමුත්, හරිතාගාර වායු විමෝචන සීමා කිරීම සඳහා බලපාන එක ම ජාත්‍යන්තර පියවර සේ සැලකිය හැකි 1997 වර්ෂයේ දී ඇති කරගත් කියෝටෝ සන්ධානය අපරානුමත කර ක්‍රියාත්මක කළේ නැත. එය බලාත්මක වූයේ නම් දියුණු රටක්‌ වන ඇමෙරිකාවට ද හරිතාගාර වායු විමෝචන සීමා කිරීමට සිදුවිය හැකි ව තිබිණි. මෙවැනි තත්ත්වයක්‌ සඳහා බලපෑවේ ඇමෙරිකාවේ ව්‍යාපාරික හා බලශක්‌ති අංශයේ අවශ්‍යතාව අනුව එරට දේශපාලන නායකත්වයේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා එය පාලනය කිරීම පිළිබඳ ව පියවර තීරණය වීම බව පැහැදිලි ය. වර්තමාන ජනාධිපති බැරැක්‌ ඔබාමා බලයට පත් වූ පසුව මේ පිළිබඳව ගත් පියවරවලට ද මේ තත්ත්වය නිසා යම් යම් බාධා එල්ල විය. විශේෂයෙන් එරට විපක්‌ෂය මෙවැනි පියවරකට දිගින් දිගට ම විරුද්ධත්වය දක්‌වා තිබේ.

අනෙක්‌ අතට පසුගිය කාලයේ දී පැවැති දේශගුණ සාකච්ඡාවල දී පවා ඇමෙරිකානු නියෝජිතයන් දැක්‌වූ අදහස්‌ හා අකුල් හෙළීම් දේශගුණ සාකච්ඡා ඉදිරියට යැමේ දී බාධාවක්‌ වූ බව රහසක්‌ නො වේ. මේ සඳහා ඔවුන් විවිධ පියවර ගෙන ඇති අතර මේ පිළිබඳ ව ඇති වැදගත් ම සාක්‌ෂිය වන්නේ 2009 වර්ෂයේ දී ඩෙන්මාර්කයේ කෝපන්හේගන් නගරයේ දී පැවැති ජගත් දේශගුණ සමුළුවට පෙර මෙන්ම සමුළුව අතරතුර දී ඇතැම් රටවල රාජ්‍ය නායකයන් හා නිලධාරීන් ගේ කටයුතු සම්බන්ධ ව ඇමෙරිකානු රාජ්‍ය ඔත්තු සේවා ආයතන ඔත්තු බැලූවේ ය යන්නයි. මේ ම`ගින් ලබාගත් තොරතුරු ඇමෙරිකානු නියෝජිතයන්ට ලබා දී ඇත. පසුගිය සතියේ දී මේ බව හෙළි කර තිබුණේ මෑත කාලයේ දී ඇමෙරිකාවේ ඔත්තු සේවාවල කටයුතු පිළිබඳ ව හෙළිදරව් කිරීම් රැසක්‌ සිදු කළ එඩ් ස්‌නෝඩන් විසිනි. මේ පිළිබඳ තොරතුරු දියුණු වන රටවල දැඩි අප්‍රසාදයට ලක්‌ වී තිබේ.

මෙවැනි තත්ත්වයක්‌ හමුවේ ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරයා විසින් පසුගිය සතියේ කරන ලද ප්‍රකාශයේ වැදගත්කම පිළිබඳ සැකයක්‌ ඇති වීමද පුදුමයක්‌ නො වේ. ඔහු කෙසේ පැවසුව ද එරට ඇතුළත දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා සම්බන්ධ ව ගෙන ඇති පියවර එතරම් ප්‍රබල නො වේ. එවැනි සාධනීය පියවර ගැනීමට අවශ්‍ය දේශපාලන සහයෝගය ඔබාමාට ලබාගැනීමට හැකියාව ලැබේ ද යන්න තවත් ගැටලුවකි.

දේශපාලනයේ වැදගත්කම

මේ වන විට පැහැදිලි ව ඇති පරිදි සැලකිය යුතු තරමින් හරිතාගාර වායු සීමා කිරීමකින් තොර ව දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ ගැටලූව විසඳා ගැනීම අපහසු වේ. මෙහි ඇති ගැටලුව අදාළ වායු සීමා කිරීම කෙතරම් ප්‍රමාණයකින් කළ යුතු ද යන්න හා ඒ සඳහා ඒ ඒ රටවල් දායකත්වය දක්‌වන්නේ කෙසේ ද යන්න පිළිබඳ ව ඇති මතභේද ය. මෙහි දී අදාළ රටවල දේශපාලන ප්‍රතිපත්තිවල හා දේශපාලන නායකත්වයේ ඇති වැදගත්කම බොහෝ අවස්‌ථාවල දී හුවා දක්‌වා තිබේ. මේ ඉලක්‌ක සම්බන්ධව දියුණු හා දියුණු වන රටවල ඇති මතභේද නිසා දේශගුණ සාකච්ඡාවල ද යම් යම් ගැටලු ඇති වී ඇත. ලෝකයේ බරපතළ ම පාරිසරික ගැටලුව සේ සැලකිය හැකි දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සඳහා විසඳුම් සෙවීමේ ඇති පසුබෑමට මෙය ප්‍රධාන හේතුව වේ.

දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සඳහා යම් විසඳුමක්‌ සෙවීමේ දී ලෝකයේ සැම රටක ම දායකත්වය වැදගත් බව සැබැවි. ඇමෙරිකාව පමණක්‌ නො ව යුරෝපා රටවල් හා වෙනත් දියුණු රටවල සහයෝගය මෙහි දී ඉතා වැදගත් ය. යුරෝපා රටවල් මේ වන විට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා සම්බන්ධව වැදගත් ඉදිරි පියවරක්‌ ගෙන ඇති කලාපයක්‌ වන අතර යුරෝපා රටවල් රැසක්‌ ස්‌වකීය හරිතාගාර වායු විමෝචන තවදුරටත් අඩු කිරීමට ක්‍රියා කිරීමට අපේක්‌ෂා කරන නමුත්, ජගත් මට්‌ටමේ එකඟතාවක්‌ නොමැති වීම නිසා එහි කිසියම් ප්‍රමාදයක්‌ ද දැක ගැනීමට හැකි වේ.

පෙර සඳහන් කර ඇති ආකාරයට, ඇමෙරිකාවේ තීරණ තීන්දු තීරණය වන්නේ ආර්ථික කරුණු මත පදනම් ව ය. අනෙක්‌ අතට ඇමෙරිකාවේ වර්තමාන පාලනය දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධව සාධනීය පිළිවෙත් අනුගමනය කරන නමුත් රටක්‌ ලෙස ගත් විට එරට තුළ මේ පිළිබඳව යම් උභයාවේගිකත්වයක්‌ පවතී. එරට පාලක පක්‌ෂය වෙනස්‌ වුව හොත් එරට දේශගුණ ප්‍රතිපත්ති ද වෙනස්‌ විය හැකි ය. මේ නිසා දේශගුණ වෙනස්‌ වීම දේශපාලනික වශයෙන් පිළිගැනීමකට ලක්‌ ව ඇති නමුත් ඇමෙරිකාවේ දේශගුණ පිළිවෙත් පිළිබඳ ව වැඩි විශ්වාසයක්‌ තැබීමට තවමත් ඉක්‌මන් වැඩි බව පෙනේ.

ඔස්‌ට්‍රේලියාවේ ඇති වූ දේශපාලන වෙනස්‌වීම්වලින් පසු එරට ඇති වූ තත්ත්වය මේ සඳහා නිදසුනකි. ලෝකයේ ඉහළ ම ඒක පුද්ගල වායු විමෝචනයක්‌ ඇති ඔස්‌ට්‍රේලියාව මෑතක්‌ වන තුරු ම කියෝටෝ සන්ධානයට එක්‌ ව සිටියේ නැත. එහෙත් එරට පාලන බලය කෙවින් රඩ් ගේ නායකත්වයෙන් යුත් කම්කරු පක්‌ෂයට ලැබුණු පසු දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය කිරීම සඳහා යම් යම් ඉදිරි පියවර එරට තුළ ගන්නා ආකාරය දැකිය හැකි විය. කෙසේ වෙතත් පසුගිය වර්ෂයේ පැවැති මැතිවරණයෙන් නැවතත් බලයට පත් වූ ලිබරල් පක්‌ෂය එරට දේශගුණ ප්‍රතිපත්ති යළිත් වෙනස්‌ කිරීමට පියවර ගනිමින් තිබේ.

මෙවැනි පසුබැසීම් සඳහා හේතු වන්නේ ශක්‌තිමත් විසඳුමක්‌ සඳහා සැලකිය යුතු ජාත්‍යන්තර මට්‌ටමේ පියවරක්‌ නොමැති වීම බව පෙනේ. එවැන්නකට එළැඹීමේ ඇති වී තිබෙන ප්‍රමාදය නිසා මේ තත්ත්වය ඇති වී තිබේ. මේ වන විට ඇති වී තිබෙන පොදු එකඟතාවට අනුව, දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනය සම්බන්ධ ගිවිසුමකට එළැඹීමට නියමිත ව ඇත්තේ 2015 වර්ෂයේ දී ය. මේ සඳහා ඉතිරි ව ඇත්තේ තවත් මාස 22ක්‌ පමණ කාලයක්‌ පමණි. ඒ අනුව ශක්‌තිමත් දේශගුණ ගිවිසුමක්‌ ඇති කරගැනීම හා හැකි ඉක්‌මනින් එය ක්‍රියාත්මක තත්ත්වයට පත් කිරීම අද දවසේ අවශ්‍යතාවයි.

http://www.vidusara.com/2014/02/05/feature1.html

නාගරික හරිත ප‍්‍රදේශවල මහඟු ප‍්‍රයෝජනය

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

Vidusara, 2014-01-22, p. 2-3

Not available online.

අහස උසට නැගුණු මහල් ගොඩනැගිලි හා ගහක් කොලක් දැකිය නොහැකි සේ හාත්පස පැතිරගිය නිවාස හා ගොඩනැගිලි, මහාමාර්ග හා කොන්ක‍්‍රීට් ඇතිරූ පදික වේදිකා යනු නාගරික පරිසරයක අප දකින මූලිකාංගය. මෙවැනි නාගරික පරිසරයක ඇති පහසුකම් හා අවස්ථා නිසා නාගරික පරිසරයට විසීමට බොහෝ දෙනා කැමැත්ත දක්වන බවක් පෙනේ. වර්තමාන මානව සමාජය නාගරික ශිෂ්ටාචාරයක් සේ හැඳින්විය හැකි අතර අප අද භාවිත කරන බොහෝ දේ නගරය හා සම්බන්ධිතය.

මෙසේ කොන්ක‍්‍රීට්වලින් වැසී ගිය නගරයක ඉඳහිට දැකිය හැකි ගහකොළින් යුත් හරිත වර්ණ ඉඩක් ඇති ප‍්‍රදේශයක් යනු බොහෝ දෙනාගේ ඇස නිතැතින්ම යොමුවන්නකි. උද්‍යාන, හරිතවත් භූ දර්ශන, රුක්ගොමුවලින් යුක්ත මාර්ග හා හරිතවත් ගෙවතු වැනි තැනක මද කාලයක් හෝ ගත කිරීමට කැමැත්තෙමු. විවේක දින හා හෝරාවල මෙවැනි ප‍්‍රදේශ නගර වැසියන්ගෙන් පිරී යන්නේ මේ නිසාය. නාගරික පරිසරයක වුවද මෙවැනි තත්ත්වයක් දැකිය හැක්කේ ස්වාභාවික පරිසරයට අප තුළ ඇති නිසජ කැමැත්ත නිසා විය හැකිය. මිනිසාට ස්වාභාවික පරිසරයෙන් වියුක්තව දිවි ගෙවීමට නොහැකි අතර ස්වාභාවික සෞන්දර්යයද ඔහුට අත්‍යවශ්‍ය වේ. අනෙක් අතට මෙවැනි හරිත ප‍්‍රදේශවලින් ලැබෙන වෙනත් ප‍්‍රයෝජන ඇත.

හරිතවත් භාවයේ ඇති මේ ප‍්‍රයෝජන අවබෝධකරගත් පසු නාගරික ප‍්‍රදේශවල හරිත ආවරණය ප‍්‍රවර්ධනය පිළිබඳව ලෝකයේ වැඩි අවධානයක් යොමු වී ඇත. මේ වන විට යම් පිළිගැනීමකට ලක්ව ඇති ‘තිරසර පුරවර’ පිළිබඳ සංකල්පයේදී නගරයක ඇති ශාක වැස්ම හා සෙසු හරිතවත් ප‍්‍රදේශ තිබීම වැදගත් හා අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් වේ. (හරිත නගරයක් සඳහා අවශ්‍ය වන වෙනත් සාධකද ගණනාවක් ඇති බව මෙහිදී සඳහන් කළ යුතුය. එවැනි නගරයකදී බලශක්තිය, ප‍්‍රවාහනය, ගොඩනැගිලි, අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය ආදි බොහෝ අංශ වඩා පරිසර හිතකාමී විය යුතු වේ.) අද වන විට ලෝකයේ රටවල් රැුසක හරිත පුරවර සංකල්පය අනුගමනය කිරීමට පෙළඹී ඇති අතර දියුණු රටවල් මෙහිදී ප‍්‍රමුඛස්ථානයක් ගනියි. 2005 වර්ෂයේදී ජගත් පරිසර දිනයේ තේමාව ලෙස යොදාගන්නා ලද්දේද ‘හරිත පුරවර’ (Green Cities) යන තේමාවයි.
කෙසේ වෙතත් නාගරික හරිත ප‍්‍රදේශ පිළිබඳව අපේ අවධානය යොමු විය යුතු තවත් කරුණක් - ඉතා වැදගත් කරුණක් - ඇති බව මෑතකදි සිදුකරන ලද අධ්‍යයනවලින් පෙනී ගොස් තිබේ. එනම් නාගරික පරිසරයක දැකිය හැකි හරිතවත් බිම් තීරුවලින් මිනිසුන්ගේ මානසික සෞඛ්‍යයට ඇතිකරන දිගුකාලීන යහපත් බලපෑම පිළිබඳවය.

හරිත ප‍්‍රදේශ මානසික සෞඛ්‍යයට යහපත්

හරිතවත් නාගරික ප‍්‍රදේශවල ජීවත් වන ජනතාව අතර මානසික අවපීඩනය (depression) හා කාංසාව (anxiety) වැනි මානසික ගැටලූ අඩු බව විද්‍යාත්මකව පෙන්වා දී ඇත. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත්, පසුගිය වර්ෂයේ ඡුිහජයදකදටසජ්ක ීජසැබජැ සඟරාවේ පළ වූ අධ්‍යයනයක් දැක්විය හැකිය. ඊට පාදක කරගෙන ඇත්තේ 1991-2008 අතර කාලයට අදාළව නිවාස 5,500ක පමණ ප‍්‍රමාණයක ජීවත් වන පුද්ගලයින් දසදහසක් පමණ පිරිසක් ආශ‍්‍රිතව සිදුකර ඇති මේ සමීක්ෂණයකි. එ් සඳහා දත්ත ලබාගෙන ඇත්තේ එසෙක්ස් විශ්ව විද්‍යාලය විසින් පවත්වාගෙන යනු ලබන බි‍්‍රතාන්‍ය ගෘහස්ථ මණ්ඩල සමීක්ෂණය හෙවත් සමාජය අවබෝධ කරගැනීමේ සමීක්ෂණය (British Household Panel Survey/ Understanding Society survey) ලෙස හඳුන්වන සමීක්ෂණයෙනි. ඉතා පුළුල් සිදුකරනු ලබන සමීක්ෂණයක් වන අතර ඊට මානසික සෞඛ්‍යය පිළිබඳව අදහසක් ලබාගත හැකි ප‍්‍රශ්නද ඇතුළත් වේ.

මෙහිදී පෙනීගොස් තිබුණේ වැඩි හරිතවත් ප‍්‍රදේශයක වාසය කරන ජනතාවගේ මානසික පීඩාව (mental distress) අඩු වන අතර ඔවුන්ගේ යහ පැවැත්ම ඉහළ වන බවද පෙනේ. තනි පුද්ගලයකු ලෙස මෙහි බලපෑම අඩු විය හැකි වුවද, සමාජයීය මට්ටමේදී එහි සමස්ත බලපෑම මගින් නාගරික ප‍්‍රදේශවල හරිතවත් බිම් පෙදෙස් ආරක්ෂා කිරීමේ වැදගත්කම පෙන්වා දෙන බව පර්යේෂකයන්ගේ මතය විය. (මූලාශ‍්‍රය: Psychological Science, DOI: 10.1177/0956797612464659)

කෙසේ වෙතත් මානසික සෞඛ්‍යයට ඇතිවන මේ යහපත් බලපෑම කෙතෙක් කාලයක් පවතිනු ඇතිද යන්න වැදගත් කරුණකි. මෑතදී ප‍්‍රකාශයට පත් වූ අධ්‍යයනයකදී අවධානයට යොමු වූයේ මේ පිළිබඳවය.

මානසික සෞඛ්‍යයට ඇතිවන බලපෑම කල්පවතී

Environmental Science and Technology සඟරාවේ පළවූ මේ අධ්‍යයනය සඳහාද මූලික වශයෙන් සම්බන්ධ වී ඇත්තේ ඉහත දැක්වූ අධ්‍යයනයට සම්බන්ධ වූ පිරිසමය. අදාළ පර්යේෂකයින් උපයෝගී කරගෙන ඇත්තේ ඉහත දැක්වූ බි‍්‍රතාන්‍ය ගෘහස්ථ මණ්ඩල සමීක්ෂණය හෙවත් සමාජය අවබෝධ කරගැනීමේ සමීක්ෂණයේ දත්තය. මෙහිදී ඔවුන් දහසකට අධික පිරිසක් පිළිබඳව වසර පහක් තිස්සේ අධ්‍යයනය කර ඇත. එ් දෙවන හා තුන්වන වර්ෂය අතර කාලයේදී වෙනත් ප‍්‍රදේශයකට පදිංචිය වෙනස් කළ පුද්ගලයින්ගේ මානසික සෞඛ්‍යය පිළිබඳවය.

වඩා හරිතවත් ප‍්‍රදේශයක් වෙත සංක‍්‍රමණය වූ පිරිස්වල මානසික සෞඛ්‍යය සංක‍්‍රමණයෙන් පසුව ගත වූ වර්ෂ තුනක් පමණ කාලයකට පසුව පවා යහපත් තත්ත්වයක පැවැතී ඇති බව මෙහිදී හෙළි වී තිබේ. අනෙක් අතට වැටුප් වැඩිවීම, උසස්වීම් වැනි මිනිසුන්ගේ මානසික සෞඛ්‍යයට බලපාන සාධකවලින් ඔවුන්ට යම් මානසික සහනයක් ලැබෙන්නේ මාස හයක් වැනි කෙටි කාලයක් පමණි. ඊට වඩා දිගු කාලීන බලපෑමක් හරිතවත් පරිසරයක වාසය කිරීමෙන් ඇති වන බව උක්ත අධ්‍යයනයේදී හෙළි වූ විශේෂ කරුණකි. මේ තත්ත්වය නිසා ජීවිතයට වැදගත් තීරණ ගැනීමේදී ඔවුන් වඩාත් සැලකිල්ලක් දක්වන බවක් පෙනේ.

කෙසේ වෙතත් තමන් වාසය කළ ප‍්‍රදේශයට වඩා අඩු හරිතවත් බවක් ඇති ප‍්‍රදේශවලට සංක‍්‍රමණය වූ පිරිස්වල මානසික සෞඛ්‍යයේ යම් පිරිහීමක් ඇති වන බවද මෙහිදී හෙළි වී ඇත. නමුත් පුදුමයකට මෙන් එය ඇතිවී තිබෙන්නේ ඔවුන් එසේ සංක‍්‍රමණය වීමට පෙර වසරේදීය. එසේම ඔවුන්ගේ මානසික තත්ත්වය, සංක‍්‍රමණය වීමෙන් පසුව ගත වූ කාලයේදී යථා තත්ත්වයට පත්ව තිෙබි. (මූලාශ‍්‍රය: Environmental Science and Technology, DOI: 10.1021/es403688w)

මේ පර්යේෂණ වාර්තාවට අනුව, ජනතාවගේ මානසික යහ පැවැත්ම සම්බන්ධව දිගු කාලීන වශයෙන් බලපාන ආකාරයේ සුභවාදී බලපෑමක් සිදුකරන්නට හරිත අවකාශයක් සහිත නාගරික ප‍්‍රදේශවල වාසය කිරීම හේතුවන බව පෙනේ. මේ අනුව උසස් තත්ත්වයේ නාගරික උද්‍යානවලට පිවිසීමට අවස්ථාව හිමිවීමම මිනිසුන්ගේ මහජන සෞඛ්‍යයට වැදගත් වේ. එහෙත් මෙවැනි ප‍්‍රදේශ සංවර්ධනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තිමය රාමුවක් සැකසීම වැදගත් බව සත්‍යයකි. අනෙක් අතට මේ සඳහා ප‍්‍රතිපාදන සැපයීම පිළිබඳවද ගැටලූ ඇති බවක් පෙනේ. නිදසුනක් ලෙස මේවායේ සෞඛ්‍යමය වශයෙන් යහපත් බලපෑමක් ඇති නිසා මීට සෞඛ්‍යය සඳහා වැය කළ යුතු ප‍්‍රතිපාදන යොමු කළ යුතු බවද පෙන්වාදී තිබේ.

අපේ රටේ නාගරික සංවර්ධනය

අපේ රටේද මේ වන විට නාගරික ප‍්‍රදේශ ආශ‍්‍රිතව හරිතවත් බිම් ප‍්‍රදේශ සංවර්ධනය කිරීමට කටයුතු කෙරෙමින් තිබේ. නිදසුනක් ලෙස ගතහොත්, කොළඹ, ශ‍්‍රී ජයවර්ධනපුර මෙන්ම තදාසන්න වෙනත් නාගරික ප‍්‍රදේශවලද මෙවැනි වැඩ පිළිවෙළක් පවතී. මේ යටතේ උද්‍යාන ප‍්‍රදේශ සංවර්ධනය හා වැනි බොහෝ කටයුතු සිදුකරන අතර සැලකිය යුතු ජනතා ආකර්ෂණයක්ද මේවාට ඇති බව දැකිය හැකිය. විශේෂයෙන් වර්තමානයේ මේ වන විට අපේ ජීවන රටාව තුළ වැඩි වශයෙන් ආතතිය සහිත ස්වභාවය අධික වන බැවින් නාගරික ජනතාව සඳහා මෙවැනි හරිතවත් ප‍්‍රදේශ සංවර්ධනය කිරීම ප‍්‍රයෝජනවත්ය. එය හුදෙක් විවේකය ගත කිරීමට හෝ ශාරීරික සෞඛ්‍ය්‍ය යහපත්ව පවත්වා ගැනීම සඳහා පමණක් නොව මානසික සෞඛ්‍යය සඳහාද ඵලදායී වන බව ඉහත දැක්වූ පර්යේෂණවල ප‍්‍රතිඵලවලින්ද පැහැදිලිය.

කෙසේ වෙතත්, එවැන්නක යහපත් ප‍්‍රතිඵල වැඩි ජනතාවකට ලබාදීමට නම්, නගරයක හැකි හැම ප‍්‍රදේශයක්ම හරිතවත් කළ යුතු බව පැහැදිලිය. එහිදී තැනින් තැන පිහිටුවන උද්‍යාන මෙන්ම හරිතවත් මාර්ග හා ගෙවතුවල ප‍්‍රවර්ධනය පවා වැදගත්ය. එවැන්නක් කෙටිකලකින් අත්පත් කරගත හැක්කක් නොවේ. අනෙක් අතට මේ ආකාරයෙක් හරිතවත් බව රැුකෙන ආකාරයේ නගර සංවර්ධනයක් අපේ රටේද ජාතික ප‍්‍රතිපත්තියක් ලෙස සංවර්ධනය කළ යුතුය. එසේම, නගරවල මේ වන විට පවත්නා හරිත වැස්ම සංවර්ධනයේදී රැුකගැනීම පිළිබඳවද අවධානය යොමු කිරීම යෝග්‍ය බවද පෙනේ.

Not available online