Paper: The Date of the Martello Tower in Hambantota

[My Research Papers published]

Citation: Dhanesh Wisumperuma, The Date of the Martello Tower in Hambantota, Journal of the Royal Asiatic Society of Sri Lanka, Vol 60, Part 1, 2015, pp. 62-76.

Abstract

The Martello Tower in Hambantota in southern Sri  Lanka is the sole example of this fortification type in the country. It is a two storied, round gun-tower on a small hill, designed to be used as a defence structure. Although many agree that this is a British construction, the precise date of this tower was not known mainly due to the lack of records and the fact that several dates between 1796 and 1803 were proposed by various authors. The first mention of its existence was a record from 1806. This  paper attempts to present documentary evidence for the date of the construction of the tower. According to records, the construction of the Martello Tower in  Hambantota commenced after September 1804 and it was still under construction by May 1805. The construction of the tower was an idea of Major General  D.D. Wemyss, Commander of the Forces in Ceylon, who ordered Lt. William Gosset of the Royal Engineers to construct a round tower to accommodate fifty people. It is evident that this tower was not used by the British for defence from the attacks of the Kandyans in Hambantota in 1803, and in fact, the need for such a defensive structure was prompted by those attacks. It appears that this tower has not been tested for enemy attacks.

Downloads

• Academia.edu: Click here
• Research Gate:
• JSTOR:

ලෝක මානව පියසටහන ඉහළට

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 14.09.2016

(Vidusara, 14.09.2016, Global human footprint increases)

http://www.vidusara.com/2016/09/14/feature2.html


ජනගහනයේ වර්ධනයත් සමග පරිසරයට මිනිසුන් ගෙන් සිදු වන බලපෑම ඉහළ යන බව අමුතුවෙන් පැවසිය යුතු නැත. මානව අවශ්‍යතා සමග පරිසරයට සැලකිය යුතු බලපෑමක්‌ ඇති වේ. මිනිස්‌සු පරිසරයෙන් විවිධ ස්‌වාභාවික සම්පත් උකහාගනිති. එසේ ම පරිසරයට විවිධ දේ බැහැර කරති. මේ බලපෑම නිසා ස්‌වාභාවික පරිසර පද්ධතිවලට ඇති වන බලපෑම අහිතකර එකක්‌ විය හැකි ය. එහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස ජෛව විවිධත්වයට ද යම් අහිතකර බලපෑමක්‌ ඇති වීමේ අවදානමක්‌ ද පවතී.

ගෝලීය මානව පියසටහන (Global Human Footprint&) යනු මිනිසුන් විසින් පරිසරයට ඇති කරනු ලබන බලපෑම පෙන්වා දෙන එක්‌ සංකල්පයක්‌ හෙවත් සිතියමක්‌ ලෙස දැක්‌විය හැකි ය. එම සිතියමේ එක්‌ එක්‌ වර්ණවලින් අදාළ බලපෑමේ තරම දැක්‌වේ. 2002 වර්ෂයේ දී පළමුව හඳුන්වා දෙන ලද මේ සංකල්පයට අනුව, පරිසරය පිළිබඳව මිනිසුන් ගේ පීඩනය පෙන්වා දෙන භෞමික දත්ත අතර වැදගත් එකතුවක්‌ සේ සැලකිය හැකි එකකි. (මේ සංකල්පය හා මිනිසුන් විසින් පොළොවේ පරිසර පද්ධති මත ඇති කරනු ලබන බලපෑම පිළිබඳ මිනුමක්‌ වන පාරිසරික පියසටහන (ecological footprint) යනු වෙනස්‌ සංකල්ප දෙකකි.)

ගෝලීය මානව පියසටහනේ මෑතකාලීන වර්ධනය පිළිබඳව විමර්ශනය කරමින් සිදු කරන ලද අධ්‍යයනයකට අනුව ලෝකයේ බොහෝ ප්‍රදේශවලට මෙහි නිෂේධනීය බලපෑමක්‌ ඇති වී තිබෙන බව සත්‍ය වුව ද, මේ සම්බන්ධයෙන් දැකිය හැකි යම් යම් වර්ධනයක්‌ ද නැතිවා ම නො වේ.

මේ අධ්‍යයනයේ දී මානව පියසටහන විදහා දැක්‌වෙන සිතියමක්‌ සකස්‌ කර තිබේ. ඒ කරුණු අටක්‌ සම්බන්ධව දත්ත එක්‌ කිරීමෙනි. මෙහි දී මානව පරිසරය, වගා බිම්, තෘණ භූමි, මානව ජන ඝනත්වය, රාත්‍රී ආලෝකය. දුම්රිය මාර්ග, මහා මාර්ග හා යාත්‍රා කළ හැකි ජලමාර්ග යන විචල්‍යයන් පිළිබඳ දත්ත පිළිබඳව දුරස්‌ථ සංවේදනය මගින් ලබාගන්නා ලද දත්ත හා භූමියේ සිදු කරන ලද සමීක්‌ෂණ මගින් ලබාගත් දත්ත යොදාගෙන ඇත. එම දත්ත 1993 වර්ෂයේ දී සිදු කරන ලද සමීක්‌ෂණයකින් හා 2009 වර්ෂයේ දී සිදු කරන ලද සමීක්‌ෂණයකින් ලබාගත් දත්ත වේ.

වෙනස්‌කම් බරපතළයි, එහෙත්...

මේ සමග පළ වී ඇති 1 වැනි සිතියමේ දැක්‌වෙන්නේ මානව පියසටහනේ 2009 දී පැවැති තත්ත්වයයි. එහි දී 0 සිට 50 දක්‌වා වන වර්ණ පරිමාණයක්‌ යොදාගෙන තිබේ. 0ට ආසන්න අගයකින් දැක්‌වෙන්නේ පියසටහන අඩු අගයක්‌ ගන්නා බව වන අතර, එහි අදහස මානව බලපෑම අඩු ය යන්න ය. ක්‍රමයෙන් 50 දක්‌වා ඉහළ යැමෙන් පැවසෙන්නේ පියසටහනේ අගය ඉහළ යන බව හෙවත් මානව බලපෑම ඉහළ යන බවයි. ඒ අනුව ලෝකයේ විවිධ ප්‍රදේශවල මානව පියසටහන හඳුනාගත හැකි ය. එසේ ම 2 වැනි සිතියමේ දැක්‌වෙන්නේ 1993-2009 අතර කාලයේ දී මානව පියසටහන වෙනස්‌ වී ඇති ආකාරයයි.

මෙහි දී හෙළි ව ඇති පරිදි, 1993 හා 2009 අතර කාලයේ දී ගෝලීය මානව පියසටහන 9%ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයකින් ඉහළ ගොස්‌ ඇත. එහි අර්ථය වන්නේ මිනිසුන් පරිසරයට සිදු කරන බලපෑම ඉහළ ගොස්‌ ඇත යන්න ය. වාසනාවකට මෙන් මානව පියසටහන වර්ධනය වී ඇති වේගය ජනගහනය වර්ධනය වූ වේගය තරම් ම වේගවත් නැත. 1993-2009 අතර කාලයේ දී මානව ජනගහනය 23%ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයකින් වර්ධනය වී ඇති අතර, ආර්ථිකය 153%කින් පමණ වර්ධනය වී තිබේ.

කෙසේ වෙතත්, ලෝකයේ සියලු පරිසර කලාප අතරින් 71%ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක මානව පියසටහන කැපී පෙනෙන ලෙස, එනම් 20%කට අධික ප්‍රමාණයකින්, ඉහළ ගොස්‌ තිබේ. එනම්, ඒ ප්‍රදේශවල පරිසරයට ඇති වන මානව පීඩනය ඉහළ ගොස්‌ ඇත. මේ මානව පියසටහන වර්ධනය වී ඇති ආකාරයේ ලෝකයේ තැනින් තැනට ස්‌ථානීය වශයෙන් විශාල වෙනස්‌කම් දැකිය හැකි ය. වැඩි ම බලපෑමක්‌ ඇති බියෝම වන්නේ බටහිර යුරෝපයේ, නැෙගනහිර ඇමෙරිකාවේ හා චීනයේ දැකිය හැකි පළල් පත්‍ර සෞම්‍ය කලාපීය වනාන්තර, ඉන්දියාවේ හා බ්‍රසීලයේ ඇතැම් ප්‍රදේශවල දැකිය හැකි නිවර්තන වියළි වනාන්තර හා අග්නිදිග ආසියාවේ දැකිය හැකි තෙත් නිවර්තන වාන්නතර ය.

එසේ ම අඩු ම මානව බලපෑමක්‌ ඇති කලාප ප්‍රමාණය මෑත කාලයේ දී විශාල වශයෙන් අඩු වී ඇති අතර, මානව බලපෑමේ අඩු වීමක්‌ හෙවත් පියසටහනේ 20%ට වඩා අඩු වීමක්‌ දැකිය හැකි වී ඇත්තේ 3%ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක පමණි. මේ වන විට දැකිය හැක්‌කේ මධ්‍යාක්‌ෂාංශ හා තුන්ද්‍රd බියෝමවල, සහරා, ගෝබි හා ඔස්‌ටේ්‍රලියානු කාන්තාරවල හා ඇමසන් හා කොංගෝ නිම්නයේ වඩාත් දුෂ්කර ව පිහිටා ඇති නිවර්තන තෙත් වනාන්තර ප්‍රදේශවල ය. (මෙහි සඳහන් පරිදි ශ්‍රී ලංකාවේ කඳුකර වැසි වනාන්තරවල මානව පියසටහන 32%ක්‌ දක්‌වා අඩු වී තිබේ).

එසේ ම, උක්‌ත අධ්‍යයනයේ දී හෙළි ව ඇති ආකාරයට ජෛව විවිධත්වයෙන් ඉහළ ස්‌ථානවල මේ මානව පියසටහන ඉහළ ගොස්‌ ඇති බව ද පෙනේ. විශේෂයෙන් ජෛව විවිධත්වය අතින් උණුසුම් ස්‌ථානවලට (biodiversity hotspots) ඇති මානව පීඩනය ඉහළ ගොස්‌ ඇති බව මෙහි දී අනාවරණය වී ඇති එක්‌ කරුණකි. එසේ ම තර්ජනයට ලක්‌ වූ පෘෂ්ඨවංශී විශේෂ වාසය කරන ප්‍රදේශ ද මේ ආකාරයෙන් ම දැඩි ලෙස තර්ජනයට ලක්‌ වූ ප්‍රදේශ අතර වේ. මානව බලපෑමක්‌ නැති ප්‍රදේශවලින් ආවරණය වන ප්‍රදේශ ඇත්තේ ලෝකයේ උණුසුම් ස්‌ථාන අතරින් 3%කටත් අඩු ප්‍රදේශයකි. එම බලපෑමට ලක්‌ ව නැති ප්‍රදේශ දැකිය හැක්‌කේ ඉතා දුෂ්කර ප්‍රදේශවල වීම විශේෂ සිදුවීමකි.

දේශපාලනයේ බලපෑම

මේ අධ්‍යයනයේ දී ජනිත සිතියම්වලින් හෙළි වන තවත් අපූරු කරුණු වන්නේ මේ තත්ත්වය සඳහා බලපා ඇති කිසියම් ආකාරයක දේශපාලනයක්‌ ද ඇති බවයි. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, දියුණු කාර්මික රටවල මානව පියසටහන අඩු මට්‌ටමක ඇති අතර, ස්‌වාභාවික පරිසර පද්ධතිවලට හා ජෛව විවිධත්වයට ඇති වී තිබෙන බලපෑම අඩු ය. එසේ ම, දූෂිත නො වන පාලන තන්ත්‍රයත් ඇති රටවල හෙවත්, දූෂණය පාලනය කර ඇති රටවල තත්ත්වය ද යහපත් බව හෙළි වී ඇත. ඒ අනුව මේ රටවල මානව පියසටහනේ ඉහළ යැමක්‌ සිදු ව තිබේ නම් එය සිදු ව ඇත්තේ වඩාත් සෙමින් බව පෙනේ. ඒ අනුව පෙනෙන්නේ නීතිය මනාව ක්‍රියාත්මක වීම මගින් මානව පියසටහනේ යම් සාධනීය තත්ත්වයක්‌ ඇති වන බවයි.

කෙසේ වෙතත්, මේ දියුණු රටවල වැසියන් ගේ ඒකපුද්ගල සම්පත් පරිභෝජනය ඉතා ඉහළ මට්‌ටමක පවතී. ඒ සඳහා ඔවුන් ගේ මානව පියසටහන වෙනත් රටවල නිෂ්පාදනය කරන භාණ්‌ඩ මත යෑපෙන බවත් ඒ අනුව ඔවුන් ගේ පියසටහන ලෝකයේ වෙනත් රටවල් කරා ද ව්‍යාප්ත වී ඇති බව අමතක කළ නොහැකි කරුණකි. මෙය උක්‌ත අධ්‍යයනයේ දී එතරම් අවධානයකට ලක්‌ කර නොමැත. අප ඉහත සඳහන් කළ පාරිසරික පියසටහන සංකල්පය සත්‍ය තත්ත්වය වඩාත් හොඳින් පෙන්වා දෙන වඩාත් සාධාරණ සංකල්පයක්‌ වන්නේ ඒ නිසා ය.

අනෙක්‌ අතට දුප්පත් රටවල් හා දුර්වල පාලන තන්ත්‍ර ඇති රටවල මානව පිටසටහන ඉහළ වේගයක්‌ ගන්නා බව ද පැවසේ. කෙසේ වෙතත්, මේ රටවල ඒක පුද්ගල සම්පත් පරිභෝජනය පිළිබඳ දත්ත ගත් විට පෙන්වන තත්ත්වයට වඩා යහපත් තත්ත්වයක මේ රටවල් තිබිය හැකි බව පැහැදිලි ය.

මේ සියල්ලෙන් මතු වන පණිවිඩය වන්නේ ලෝකයේ යහපත උදෙසා මානව ජනගහන වේගය පාලනය කළ යුතු බව හා පරිභෝජන රටාව වෙනස්‌ කළ යුතු බවයි. ජනගහන වර්ධන වේගය අඩු කළ යුත්තේ විශේෂයෙන් වේගවත් ජනගහන වර්ධනයක්‌ සහිත අප්‍රිකාවේ හා ආසියාවේ ඇතැම් කලාපවල ය. එසේ ම ඒක පුද්ගල පරිභෝජනයෙන් ඉහළ මට්‌ටමක පසු වන දියුණු රටවල පරිභෝජන රටාව වෙනස්‌ කර පරිභෝජනය අඩු කළ යුතු වේ. (මූලාශ්‍රය: Nature Communications, DOI: 10.1038/ncomms12558, Link)


1වන රූපය - 2009 මානව පියසටහන - (සිතියමේ වර්ණවලින් පියසටහනේ අගය අගය 0 (නිල්) සිට 50 (රතු) දක්‌වා ඉහළ යන අයුරු දැක්‌වේ. පියසටහන අඩු යනු 0ට ආසන්න වීමයි)




2වන රූපය - මානව පියසටහනේ වෙනස්‌ වීම (1993-2009) (මෙහි දී දියුණු වීම යනු යහපත් අතට සිදු වන වර්ධනයක්‌ හෙවත් පියසටහනේ අඩු වර්ධනයකි)

Improve - දියුණු වී ඇත
Slightly mprove- මදක්‌ දියුණු වී ඇත
Slightly degrade - මදක්‌ පිරිහී ඇත
Degraded - පිරිහී ඇත
Highly Degrade - තදින් පිරිහී ඇත


http://www.vidusara.com/2016/09/14/feature2.html

වසර 700කට පෙර කජු කන්න ශිලා මෙවලම් භාවිත කළ කපුචින් වඳුරෝ

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 24.08.2016, පි. 5

(Vidusara, 24.08.2016, Capuchin monkeys used stone tools 700 years ago to eat cashew)

http://www.vidusara.com/2016/08/24/feature2.html




මිනිසුන් හැර වෙනත් සතුන් විවිධ කාර්ය සඳහා විවිධ ආකාරයේ මෙවලම් භාවිත කිරීම පිළිබඳව ලෝකය පුරා සත්ත්ව විද්‍යාඥයන් ගේ අවධානය යොමු වී ඇත්තේ බොහෝ කාලයක පටන් ය. මේ අතරින් පරිණාමිකව මිනිසුන්ට වඩාත් සමීප වඳුරන් ගේ හා වානරයන් ගේ මෙවලම් භාවිතය වඩාත් වැදගත් වේ. මේ පිළිබඳ වැදගත් පර්යේෂණයක තොරතුරු පසුගිය මාසයේ දී වාර්තා විය. එනම්, අප්‍රිකාවෙන් පිටත දී මෙවලම් භාවිත කරන ලද වඳුරන් පිළිබඳව මෙතෙක්‌ වාර්තා වී ඇති පැරැණි ම සාධක සම්බන්ධ ව ය.

ඊසානදිග බ්‍රසීලයේ වෙසෙන කපුචින් වඳුරන් ලෙසින් පොදුවේ හඳුන්වන වඳුරු විශේෂය (Brazilian bearded capuchin monkeys - Sapajus libidinosus) විවිධ අවශ්‍යතා සඳහා ගල් හා කෝටු ආදිය මෙවලම් ලෙසින් භාවිත කරන ආකාරය මෑත කාලයේ දී සත්ත්ව හැසිරීම පිළිබඳව අවධානය යොමු කළ විද්‍යාඥයන් ගේ අවධානයට ලක්‌ වූ කරුණකි. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, සෙරා ඩි කැපිවාරා ජාතික උද්‍යානයේ මේ වඳුරන් වාසය කරන ප්‍රදේශයේ දැකිය හැකි කජු ගෙඩි තලා විවෘත කිරීම සඳහා තරමක්‌ විශාල ගල්, මෙවලමක්‌ ලෙස යොදාගැනීම මේ වඳුරන් ගේ සිරිතක්‌ විය. මේ සතුන් කජු ගෙඩි තලාගැනීම සඳහා ශිලා මෙවලම් හෙවත් ගල් ආයුධ යොදාගත් බව පැහැදිලිව පෙනිණි.

කපුචින් වඳුරන් ගේ මේ හැසිරීම තවදුරටත් නිරීක්‌ෂණය කළ විද්‍යාඥයන්ට තවත් අපූරු කරුණු හෙළිදරව් විය. ඒ අනුව, වඳුරන් මේ ආකාරයෙන් කජු ආහාරයට ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය මෙවලම් ලෙස භාවිත කරන ගල් වෙනත් තැන්වල සිට ගෙන එන ඒවා ය. ඒ සඳහා ගල් ලබාගෙන ඇති Rතුමය ගංගාවක්‌ ද අධ්‍යයනයට ලක්‌ කළ ස්‌ථානය ආසන්නයෙන් හඳුනාගැනීමට හැකි වී තිබේ. මෙහි දී ආකාර දෙකක මෙවලම් භාවිත කර ඇති අතර ඒ මිටි (hammer) හා කිණිහිර (anvil) ආකාරයේ මෙවලම් ය. සාමාන්‍යයෙන් මිටියක්‌ ලෙස භාවිත කරන ලද ගලක්‌ එම පරිසරයේ ස්‌වාභාවිකව හමු වූ ගලකට වඩා සිව් ගුණයක්‌ පමණ බර ය. එසේ ම කිණිහිර ලෙස භාවිත කළ ගලක්‌, මිටියකට වඩා සිව් ගුණයක්‌ පමණ බරින් අධික වී තිබේ. එසේ ම දැඩි ගල් වර්ග මිටි සඳහා භාවිත කර ඇති අතර, එතරම් දැඩි නො වූ ගල් වර්ගයක්‌ කිණිහිර ගල සේ යොදාගෙන තිබේ.

මේ ශිලා මෙවලම් වඳුරන් කජු ගස්‌ වෙත ගෙන එන අතර, භාවිතයෙන් පසුව ඒවා කජු ගස්‌ පාමුල අත්හැර දමා හෝ ගස්‌ අතු අතර තබා යන ආකාරය ද නිරීක්‌ෂණය කළ හැකි වී තිබේ. ඒවා යළි යළිත් භාවිත කළ බවක්‌ සිතිය හැකි ය. මෙවැනි කජු ගස්‌ ගොමු සහිත ස්‌ථාන කපුචින් වඳුරන් ගේ කජු සැකසුම් ස්‌ථාන (cashew processing sites) ලෙස මේ පර්යේෂකයන් හඳුනාගෙන තිබේ.

වඳුරන් ගේ ශිලා මෙවලම් භාවිතයේ අතීතය

මෙහි දී පර්යේෂකයන් පිරිසකට පැනනැගුණු අපූරු පර්යේෂණ ගැටලුවක්‌ වූයේ මේ කපුචින් වඳුරන් කෙතරම් ඈත කාලයක සිට මෙසේ කජු තලා ආහාරයට ගැනීමට ශිලා මෙවලම් භාවිත කරන්නට ඇති ද යන්න ය. ඒ සඳහා වර්තමානයේ කජු තැලීමට වඳුරන් එන ගස්‌ සහිත ස්‌ථාන හතරක කැණීම් සිදු කිරීමට එම පර්යේෂකයන් කටයුතු කර තිබේ. වර්ගමීටර 35ක ප්‍රදේශයක්‌ මීටර් 0.72ක්‌ පමණ ගැඹුරට කැණීමෙන් පස්‌වලට යට වී තිබුණු එවැනි ශිලා මෙවලම් 69ක්‌ හඳුනාගැනීමට මේ පර්යේෂකයන්ට අවස්‌ථාව ලැබී ඇත.

මේ මෙවලම් ද කජු තැලීම සඳහා යොදාගත් බව හඳුනාගැනීමට බහුවිධ සාධක යොදාගෙන තිබේ. එම ශිලා මෙවලම්වල මතුපිට දැකිය හැකි වූ අඳුරු පැහැගත් ශේෂ කජු ශේෂ නිසා ඇති වූ ඒවා බව ස්‌කන්ධ වර්ණාවලීක්‌ෂ ක්‍රමය මගින් තහවුරු කරගෙන තිබේ. එසේ ම භාවිතය නිසා මෙවලම්වල ඇති වූ හානි හා ගෙවුණු ස්‌වභාවය ද වර්තමානයේ වඳුරන් භාවිත කරන්නා වූ මෙවලම් හා සමාන ය. එසේ ම එම ස්‌ථානවල දැකිය හැකි ස්‌වාභාවික තැන්පතු හා සංසන්දනය කළ විට ඒවායේ දැකිය හැකි නො ගැලපෙන බව ද වර්තමාන මෙන්ම පැරැණි මෙවලම්වලට පොදු කරුණකි. එසේ ම මේ මෙවලම් දෙවර්ගය ම පරිසරයේ තැන්පත් වී තිබූ ආකාරයේ ඇති විසිරුණු ස්‌වභාවය නූතන මෙවලම් මෙන්ම පැරැණි මෙවලම් තැන්පතුවල ඇති තවත් සමානකමකි.

මේ මෙවලම් ලැබුණු ස්‌ථානවලින් ලැබුණු කාල නිර්ණ අතරින් පර්යේෂකයන්ට තවත් තොරතුරු ගෙනැවිත් තිබේ. කැණීම් සිදු කළ එක්‌ ස්‌ථානයකින් ලැබුණු විකිරණශීලී කාබන් කාලනිර්ණය අනුව පෙනී ගොස්‌ ඇත්තේ වඩාත් පහළ මට්‌ටමකින් ලැබුණු ශිලා මෙවලම් හමු වී ඇත්තේ වර්ෂ 1266ත් 1423ත් අතර කාලයකට අයත් පස්‌ ස්‌තරයකින් බවයි. ඒ අනුව මේවා අදින් වසර 600-700ක්‌ අතර කාලයකට පමණ ඉහත දී පමණ භාවිත කළ මෙවලම් බවට සැක කළ හැකි ය.

මේ සොයාගැනීමේ වැදගත්කම

මේ සොයාගැනීමේ ඇති වැදගත්කම වන්නේ දකුණු ඇමෙරිකාවේ වෙසෙන වඳුරන් අතරින් මෙවලම් භාවිත කරන එක ම වඳුරු විශේෂය කපුචින් වඳුරන් වීම නිසා ය. එසේ ම අප්‍රිකාවෙන් පිටත ප්‍රදේශයක මිනිසුන් නො වන වෙනත් සතකු මෙවලම් භාවිත කිරීම පිළිබඳව ඇති පැරැණි ම සාධකය මෙය බව මේ පර්යේෂකයන් ගේ මතයයි. මීට පෙර ඇති

පැරැණි ම සාධකය වන්නේ වානරයන් ගේ මෙවලම් භාවිතය සම්බන්ධව වන, වසර 1,300ත් 4,300ත් අතර කාලයක්‌ පමණ පැරැණි අප්‍රිකාවේ බටහිර චිම්පන්සින් ගේ මෙවලම් භාවිතය පිළිබඳ සාධකයකි. මේ අනුව මානව-චිම්පන්සි පවුලේ නො වන සත්ත්වයකු විසින් මෙවලමක්‌ භාවිත කරන ලද පළමු අවස්‌ථාව වේ.

මේ අනුව, කපුචින් වඳුරන් දීර්ඝ කාලයක්‌ තිස්‌සේ - ඇතැම් විට වසර සිය ගණනක්‌ තිස්‌සේ - කජු ආහාරයට ගැනීම සඳහා මෙවලම් භාවිත කිරීමේ යෙදී ඇති බව හෙළි වී තිබේ. ඒ පිළිබඳ ඇති පැරැණි ම කාල වකවානු සැලකූ විට ඒවා යුරෝපීයයන් ඇමෙරිකාව යටත්විජිතයක්‌ කිරීමට පවා පෙර කාල වකවානුවයි. මේ වඳුරු විශේෂය අදත් මේ ආකාරයෙන් කජු ගෙඩි තලා මද ආහාරයට ගැනීම දැකිය හැකි ය.



මේ අනුව එදා සිට මේ දක්‌වා කපුචින් වඳුරු පරම්පරා 100ක්‌ වත් මේ ආකාරයෙන් මෙවලම් භාවිත කර තිබේ. එහෙත් මේ දක්‌වා ශිලා මෙවලම් භාවිතයේ ඇති වී ඇති වෙනස්‌කම් ප්‍රමාණය අල්ප ය. අතීතයේ ඔවුන් තෝරාගත් ද්‍රව්‍ය හා බර ප්‍රමාණ පිළිබඳව සැලකූ විට එදාත් අදත් මෙවලම්වල වෙනස්‌කම් සිදු ව නොමැති තරම් ය. මේ අනුව වඳුරන් ඔවුන් ගේ තාක්‌ෂණය වෙනස්‌ කර නොමැති බවක්‌ පෙනෙන බව පර්යේෂකයන් ගේ අදහස වේ. එහෙත් වඳුරන් ගේ පරම්පරා 100ක කාලය හා සමාන වූ මානව පරම්පරා ගණනක දී ශිලා මෙවලම් හෝ වෙනත් තාක්‌ෂණයක ඇති වන වෙනස්‌කම් හා සංසන්දනය කිරීමේ දී කපුචින් වඳුරන් ගේ කිසිදු තාක්‌ෂණික වර්ධනයක්‌ ඇති වී නොමැති බව පෙනේ.

මේ පර්යේෂකයන් ප්‍රශ්න කරන තවත් අපූරු කරුණක්‌ තිබේ. එනම්, කජු ආහාරයට ගැනීමේ මිනිසුන් ගේ පුරුද්ද කපුචින් වඳුරන් කජු කෑම නිරීක්‌ෂණයෙන් ආරම්භ වූයේ ද යන්න ය. මිනිසුන් කජු ආහාරයට ගැනීම පිළිබඳ සාධක ලැබෙන්නේ වසර 7000ක්‌ පමණ කාලයකට පමණ පෙර සිට පමණ ය. එහෙත් ඒ සාමාන්‍යයෙන් ගින්නේ පලහා ලීමෙන් කජුවල ඇති විෂ සහිත රසායනික අක්‍රිය කිරීමෙනි. මෙවලම් භාවිතයෙන් කජු ආහාරයට ගැනීමට සකසා ගැනීමක්‌ මිනිසුන් අතර අතීතයේ දැකිය නොහැකි වූ බව පැවසේ. මෙවැනි ආවරණයක්‌ සහිත මෙන්ම විෂ සහිත ආහාර ද්‍රව්‍ය සකස්‌ කිරීමේ අවශ්‍යතාව මිනිසුන් අතර ශිලා මෙවලම් තාක්‌ෂණයේ වර්ධනය සඳහා ද හේතු වී ද යන්න විමසිය යුතු බව පර්යේෂකයන් ගේ අදහස ය.

අවසානයේ දී පැවසිය යුතු තවත් අපූරු කරුණක්‌ තිබේ. කපුචින් වඳුරන් අදින් වසර 700කට පමණ පෙර ශිලා මෙවලම් භාවිත කරමින් කජු මද කෑවේ, අද ලෝකයේ විශාල ප්‍රදේශයක වැසියන් ගේ මුතුන්මිත්තන් කජු පිළිබඳව දැනගැනීමට පවා පෙර කාලයක දී බවයි. මක්‌ නිසා ද යත්, ඇමෙරිකාව නිජබිම් කරගත් කජු ශාකය ලෝකයේ සෙසු ප්‍රදේශවලට හඳුන්වා දෙනු ලැබූයේ යුරෝපීයයන් ඇමෙරිකාවට පැමිණීමෙන් පසුව හෙවත් 15 වැනි සියවසෙන් පසුව නිසා ය. කජු යුරෝපයට හා ආසියාවට හඳුන්වා දෙන ලද්දේ ඊටත් පසු කාලයක දී ය. අද වන විට ලෝකයේ කජු වගාවේ ප්‍රමුඛයකු වන ඉන්දියාවට කජු හඳුන්වා දෙනු ලැබෙන්නේ 16 වැනි සියවසේ දී පමණ ය. එහෙත්, අඩු වශයෙන් ඊටත් සියවස්‌ දෙක තුනකට පමණ පෙර කපුචින් වඳුරන් කජු තලා කෑ බවට දැන් සාධක තිබේ. (මූලාශ්‍රය: Current Biology, DOI: 10.1016/j.cub.2016.05.046, Link)

http://www.vidusara.com/2016/08/24/feature2.html

දේශගුණ වෙනස්‌ වීම, ආහාර නිෂ්පාදනය හා සෞඛ්‍යය

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 03.08.2016

(Vidusara, 03.08.2016, Climate Change, Food production and Health)

http://www.vidusara.com/2016/08/03/feature1.html

ආහාර නිෂ්පාදනය හා දේශගුණය එකිනෙක හා බොහෝ සේ සම්බන්ධ වී ඇති අංශ දෙකකි. එයට හේතුව වන්නේ කෘෂිකාර්මික භෝග වගාවට බලපාන සාධක අතරින් දේශගුණය යනු වැදගත් සාධකයක්‌ වන නිසා ය. අද ලෝකය හමුවේ ඇති බරපතළ පාරිසරික ගැටලුවක්‌ වන දේශගුණ වෙනස්‌ වීම මෙතෙක්‌ පැවැති පාරිසරික තත්ත්වයන් වෙනස්‌ කරමින් ඇති බව පැහැදිලි ය. ඒ අනුව ලෝකයේ කෘෂිකර්මයට හා ඒ නිසා ම ආහාර නිෂ්පාදනයට මෙය කිසියම් බලපෑමක්‌ ඇති කරයි.

මෙය වැදගත් වන්නේ ලෝකය මේ වන විට ද ආහාර නිෂ්පාදනය පිළිබඳ අභියෝගයකට මුහුණ දී ඇති නිසා ය. ලෝකයේ ජනගහනය තවදුරටත් වර්ධනය වෙමින් පවතියි. ලෝකයේ ජනගහන වර්ධන වේගය අතීතයට සාපේක්‌ෂව අඩු වී ඇති බව සත්‍යයකි. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් 1995 වර්ෂයේ දී 1.55%ක්‌ පමණ වූ ලෝකයේ ජනගහන වර්ධන වේගය 2015 වන විට 1.18% දක්‌වා මේ වන විට අඩු වී තිබේ. එහෙත් ලෝක ජනගහනය තවමත් ඉහළ යමින් ඇති අතර, එය 2050 වන විට බිලියන 9.7 දක්‌වා ද, 2100 පමණ වන විට බිලියන 11.2ක්‌ පමණ දක්‌වා ද ඉහළ යනු ඇති බව මේ පිළිබඳව ඇති පුරෝකථන අනුව පෙනේ.

මේ ඉහළ යන ජනගහනය සඳහා අවශ්‍ය තරම් වන ආහාර සැපයුමක්‌ ලබා දීම ලෝකය හමුවේ ඇති අභියෝගයයි. විශේෂයෙන් භූමිය හා ජලය වැනි සම්පත් සීමාසහිත වූ තත්ත්වයක්‌ හමුවේ අස්‌වැන්න ඉහළ නැංවීම සැලකිය යුතු අභියෝගයකි. එවැනි පසුබිමක දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙසින් ඇති වන බලපෑම හේතුවෙන් තත්ත්වය තවදුරටත් බරපතළ විය හැකි ය. මේ ලිපිය ඒ පිළිබඳ විමසුමකි.

කෘෂිකර්මයට හොඳ ද? නරක ද?

පොදුවේ ගත් විට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම කෘෂිකර්මයට හා ආහාර නිෂ්පාදනයට ඇති කරන බලපෑම තරමක්‌ සංකීර්ණ කරුණකි. ඉහළ කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් සාන්ද්‍රණයක්‌ පැවතීම නිසා භෝග ශාකවල අස්‌වැන්න ඉහළ යා හැකි ය. ඒ ප්‍රභාසංශ්ලේෂණ වේගය ඉහළ යැම නිසා ය. එහෙත් අධික උෂ්ණත්වය නිසා ඇතැම් ශාකවල අස්‌වැන්නට හානිකර බලපෑමක්‌ ද ඇති විය හැකි බව මෑත කාලයේ දී සිදු කරන ලද අධ්‍යයනවලින් පෙන්වා දී ඇත.

අනෙක්‌ අතට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නිසා ඇති විය හැකි ආන්තික කාලගුණ තත්ත්ව නිසා භෝග වගාබිම්වලට විශාල ලෙසින් හානි සිදු විය හැකි ය. ඒ නිසා භෝග අස්‌වනු පාලු වීමෙන් ආහාර නිෂ්පාදනය අඩාළ වීම අතීතයට වඩා සුලබ විය හැකි ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් ගංවතුර හා නියග වැනි තත්ත්ව අතීතයට වඩා සුලබ වීමත් සමග අස්‌වනු පාලු වීම සඳහා ඇති අවස්‌ථා වැඩි වේ. (මෑත කාලයේ දී ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක එවැනි තත්ත්ව ඇති වූ බව වාර්තා විය) එවැනි අවස්‌ථා නිවර්තන කලාපීය රටවල වඩාත් සුලබව දැකිය හැකි ය. අනෙක්‌ අතට ඇතැම් පළිබෝධයන්, වල් පැළෑටි ආදිය වඩා උණුසුම් තත්ත්ව යටතේ වඩාත් හොඳින් ව්‍යාප්ත වීම නිසා ද භෝග අස්‌වනු හානියට පත් වීම නිසා ද ආහාර නිෂ්පාදනයේ යම් අඩාළ වීමක්‌ ඇති විය හැකි ය.

මේ අතර මෑතක දී වාර්තා වූ පර්යේෂණයකට අනුව ඉහළ යන කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් සාන්ද්‍රණයෙන් ලැබෙන තවත් අතුරු ඵලයක්‌ ගැන වාර්තා වේ. ප්‍රභාසංශ්ලේෂණය සඳහා කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් වායුව අවශ්‍ය වන අතර ශාක පත්‍රවල පූටිකා විවර හොඳින් විවෘත වී කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් ශාක පත්‍රය තුළට ලබාගැනේa. එහෙත් වායුගෝලයේ අධික කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් සාන්ද්‍රණයක්‌ ඇති විට මේ පූටිකා එතරම් විවෘත වීම අවශ්‍ය නො වේ. මේ නිසා පූටිකා හරහා සිදු වන උත්ස්‌වේදනය මගින් ශාක පත්‍ර මගින් ජලය හානි වීම ද අඩු වේ. මේ අනුව අධික කාබන් ඩයොක්‌සයිඩ් සාන්ද්‍රණයක්‌ ඇති පරිසරයක දී ශාකවල ජල භාවිතය කාර්යක්‌ෂම වන බව මේ පර්යේෂණය මගින් අනාවරණය වී ඇත. මේ අනුව දේශගුණ වෙනස්‌ වීමත් සමග ඇති වන ජල ආතතියට මුහුණ දීමට හැකියාවක්‌ ශාකවලට මින් ලැබේ. (Nature Climate Change, DOI: 10.1038/nclimate2995)

කෘෂිකර්මය හා ආහාර නිෂ්පාදනය

කෙසේ වෙතත් විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ මත පදනම් ව, 2014 වර්ෂයේ දී නිකුත් වූ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ අන්තර් රාජ්‍ය මණ්‌ඩලයේ (IPCC) පස්‌ වැනි දේශගුණ ඇගැයීම් වාර්තාවට අනුව දේශගුණ වෙනස්‌ වීම කෘෂිකර්මය සඳහා බලපාන ආකාරය අනුව එය ආහාර නිෂ්පාදනය සඳහා බලපාන්නේ කෙසේ ද යන්න මෙසේ සැකෙවින් දැක්‌විය හැකි ය.

පොදුවේ ගත් විට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නිසා ඇති විය හැකි නිෂේධනීය බලපෑම් සාධනීය බලපෑම්වලට වඩා අධික ය. ලෝකයේ ප්‍රධාන භෝග තුනක්‌ වන තිරිඟූ, වී හා ඉරිඟු යන භෝග අස්‌වනු සම්බන්ධව ගත හොත්, නිවර්තන හා සෞම්‍ය කලාපයේ දී ඇති වන බව දක්‌වා ඇති නිශේධනීය බලපෑම් සුබවාදී බලපෑම්වලට වඩා සුලබ වනු ඇත. මේ භෝග හා සම්බන්ධ අස්‌වැන්න පිළිබඳ ගැටලු 2030 වර්ෂය පමණ පටන් ඇති විය හැකි බව පෙන්වා දී ඇත. ඒ අනුව භෝග අස්‌වැන්න දශකයකට 2%ක පමණ ප්‍රමාණයකින් අඩු වීමට ඉඩක්‌ තිබේ. සාධනීය බලපෑම් යෑයි සඳහන් වන බලපෑම් දැකිය හැක්‌කේ ඇතැම් ඉහළ අක්‌ෂාංෂ කලාපවල හෙවත්, සෞම්‍ය කලාපීය ප්‍රදේශවලට වන්නට ය. එහෙත් මේ ප්‍රදේශවල පවා අහිතකර බලපෑම් ඇති නො වන්නේ නො වේ.

භෝග නිෂ්පාදනයේ දී පමණක්‌ නො ව ආහාර නිෂ්පාදනයට අදාළ වෙනත් අංශවලට ද දේශගුණය වෙනස්‌ වීමෙන් බලපෑම් ඇති විය හැකි ය. මත්ස්‍ය නිෂ්පාදනය එවැනි එක්‌ අංශයකි. ලෝකයේ ධීවර කර්මාන්තය සඳහා වැදගත් වන මත්ස්‍ය විශේෂ ගණනාවක්‌ මේ වන විට ද ධ්‍රැව ප්‍රදේශවලට සංක්‍රමණය වෙමින් ඇති අතර, නිවර්තන කලාපීය ප්‍රදේශවල මත්ස්‍ය අස්‌වැන්න අඩු වෙමින් පවතී. මේ සිදුවීම් දෙකට ම සාගරයේ ඇති වී තිබෙන වෙනස්‌වීම්වල යම් බලපෑමක්‌ ඇති බව පිළිගැනේ. එසේ ම පශු පාලනය සඳහා ද දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නිසා සැලකිය යුතු බලපෑමක්‌ ඇති වන බව පැහැදිලි ය. නියගය, තාප ප්‍රවාහ මෙන්ම ගංවතුර වැනි ආන්තික දේශගුණික තත්ත්ව සත්ත්ව පාලනය සඳහා සීමාකාරී ලෙස බලපෑ හැකි කරුණු අතර වේ. මේ සියල්ල ලෝකයේ එක්‌ එක්‌ ප්‍රදේශවලට වෙනස්‌ ආකාරයෙන් බලපෑම් කරන ආකාරයක්‌ දැකගත හැකි ය.

සෞඛ්‍යය කෙරෙහි බලපෑම

කෙසේ වෙතත් භෝග නිෂ්පාදනයට ඇති වන බලපෑම හේතුවෙන් ආහාර නිෂ්පාදනයටත් ඒ නිසා මිනිසුන් ගේ පෝෂණයට හා සෞඛ්‍යයටත් ඇති විය හැකි බලපෑම සම්බන්ධව ඇති වී ඇත්තේ අඩු අවධානයකි. (වෙනත් ආකාරවලින් සෞඛ්‍යයට එය බලපාන ආකාරය පිළිබඳව වැඩි සාකච්ඡාවක්‌ සිදු වී තිබේ.) මේ සම්බන්ධව අවධානය යොමු කරමින් නිකුත් වී ඇති අධ්‍යයනයක්‌ මේ වසර මුල් භාගයේ දී The Lancet සගරාවේ පළ විය. දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ බලපෑම හේතුවෙන් ඇති වන භෝග ඵලදායකත්වය අඩු වීමෙන් මිනිසුන් ගේ ආහාර වේලේ ඇති වන වෙනස්‌කම් ගැන අදහසක්‌ ඉන් ලබාගත හැකි ය.

ආකෘතික අධ්‍යයනයක්‌ වන මේ පර්යේෂණයට අනුව ප්‍රක්‌ෂේපණය කර ඇති අනාගත ආහාර සුලබතාවෙන් තුනෙන් එකක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ අඩු කිරීමට දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හේතු විය හැකි ය. මේ අනුව ඒක පුද්ගල ආහාර සුලබතාව 3.2%කින් ද, පලතුරු හා එළවළු පරිභෝජනය 4%කින් ද, මස්‌ පරිභෝජනය 0.7%කින් ද අඩු වීමේ අවදානමක්‌ පවතී. ඒවැනි තත්ත්වයක්‌ නිසා ඇති වන පෝෂණ ඌනතා හා ශරීරයේ බර පිළිබඳ ගැටලු වැනි කරුණු නිසා ලෝකය පුරා වැඩිහිටියන් අවම වශයෙන් 314,000ක්‌ හා උපරිම වශයෙන් 736,000ක්‌ අතර පිරිසක්‌ 2050 වර්ෂය වන විට මිය යා හැකි බව එම අධ්‍යයනය මගින් ගණන් බලා තිබේ. එහි සාමාන්‍යය දැක්‌වෙන්නේ 529,000ක්‌ පමණ පිරිසක්‌ ලෙස ය. මේ පිරිස ගේ මරණ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා සම්බන්ධයක්‌ ඇති මරණ සේ දැක්‌වේ. මේ සංඛ්‍යාව වැදගත් වන්නේ මෑතක දී නිකුත් වූ ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධාන වාර්තාවකට අනුව 2050 වර්ෂය වන විට අඩු පෝෂණය නිසා සිදු විය හැකි මරණ ගණන ගණන් බලා තිබුණේ 85,000ක්‌ පමණ ලෙස නිසා ය.

මෙසේ ඇති විය හැකි මරණ අතරින් වැඩි ප්‍රමාණයක්‌ ඇති විය හැක්‌කේ බටහිර පැසිµssක්‌ හා ගිනිකොන ආසියාතික කලාපයේ රටවල බව ද පෙන්වා දී ඇත. මේ අතරින් වැඩි ප්‍රමාණයක්‌ අඩු හා මධ්‍ය ආදායම් රටවල ඇති වන අතර, සමස්‌ත මරණ ගණනින් හතරෙන් තුනක්‌ පමණ ම ඇති විය හැක්‌කේ චීනයේ හා ඉන්දියාවේ විය හැකි වීම ද විශේෂ සිදුවීමකි. දේශගුණ අවදානම වැඩි වශයෙන් ඇත්තේ දියුණු වන රටවලට බව යළිත් තහවුරු වීමක්‌ ලෙස මෙය සැලකිය හැකි ය. අනෙක්‌ අතට මෙමගින් පැවසෙන අවදානම නිවැරැදි නම්, එය කල් තබා වටහාගෙන අවශ්‍ය පියවර ගැනීම අදාළ රටවල වගකීම වේ. දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නිසා ලෝක ආහාර නිෂ්පාදනයට ඇති විය හැකි බලපෑමේ බරපතළකම මේ අධ්‍යයනය මගින් පෙන්වා දෙයි. (මූලාශ්‍රය( The Lancet, DOI: 10.1016/S0140-6736(15)01156-3)

http://www.vidusara.com/2016/08/03/feature1.html