අර්තාපල් අංගමාරයේ මුල සොයැ යැම

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 01.02.2017, පි. 5 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2017/02/01/feature2.html



අර්තාපල් අංගමාරය යනු යුරෝපා ඉතිහාසයේ මෙන්ම ලෝක ඉතිහාසයේ ද සුවිශේෂ සිදුවීමකි. ඒ, 1840 දශකයේ දී යුරෝපයේ ඇති වූ මහා සාගතයට හේතු වූයේ අර්තාපල් අංගමාර වසංගතය වීම නිසා ය.

යුරෝපා ජාතිකයන් අර්තාපල් භෝගය පිළිබඳව දැනගන්නේ ඇමෙරිකාවට පැමිණ ඇමෙරිකාව ජනාවාස කරගැනීමෙන් පසුව ය. ඔවුන් විසින් නව ආහාර භෝගයක්‌ ලෙස යුරෝපයට අර්තාපල් හඳුන්වා දෙන ලද්දේ 16 වැනි සියවස අගභාගයේ දී පමණ බව පැවසේ. අර්තාපල් යුරෝපයේ ඉතා ජනප්‍රිය වූ අතර, 19 වැනි සියවස වන විට යුරෝපයේ ඇතැම් රටවල ප්‍රධාන ආහාරය හා ප්‍රධාන වගාව බවට ද පත් ව තිබිණි.

මේ තත්ත්වය හමුවේ 1840 දශකයේ දී යුරෝපය පුරා පැතිර ගිය අර්තාපල් අංගමාරය යුරෝපා රටවල් ගණනාවක අර්තාපල් වගාවට දැඩි බලපෑමක්‌ කිරීම පුදුමයක්‌ නො වේ. ඒ නිසා විශාල පිරිසක්‌ පීඩාවට පත් වූ අතර, වඩාත් බරපතළ හානියක්‌ සිදු වූයේ අර්තාපල් ප්‍රධාන ආහාරය වූ අයර්ලන්තයේ ය. බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය යටතේ දරිද්‍රතාවෙන් පීඩා විඳි එරට ජනතාව අතර ඇති වූ දැඩි ආහාර හිගය නිසා මිලියනයක පමණ පිරිසක්‌ මිය ගිය බව සඳහන් වේ. එසේ ම 1846-1851 අතර කාලයේ දී තවත් මිලියනයක පමණ පිරිසක්‌ උතුරු ඇමෙරිකාවට සංක්‍රමණය වී ඇත. මේ ඓතිහාසික සිදුවීම මහා සාගතය (Great Famine) හෙවත් අර්තාපල් දුර්භික්‌ෂය (Potato Famine) යනුවෙන් සඳහන් වඩාත් ප්‍රකට වී තිබේ.

අර්තාපල් අංගමාරය ඇති කරන ලද්දේ Phytophthora infestans නම් ඌමයිසිට අයත් වන Oomycota වර්ගයට අයත් ජීවී විශේෂයකි. යුකැරියෝටික ජීවී වර්ගයක්‌ වන ඌමයිසිට, කලක්‌ තිස්‌සේ පහත් දිලීර සේ සලකන ලදි. එහෙත් මේ වන විට මේ වර්ගයේ ජීවීන් සත්‍ය දිලීර නො වන බව විද්‍යාඥයන් විසින් පිළිගැනෙන අතර දිලීර පරිණාමික වශයෙන් වඩාත් සමීප වන්නේ සත්ත්ව රාජධානියට වන අතර, ඌමයිසිට වඩා සමීප වන්නේ ශාක හා ඇල්ගීවලට ය.

අර්තාපල් පමණක්‌ නො ව Solanaceae කුලයේ වෙනත් භෝග ශාකවලට ද රෝගය ඇති කළ හැකි ය. අංගමාර රෝගය ඇති කරන මේ ජීවී විශේෂය පැමිණියේ කුමන ප්‍රදේශයක සිට ද යන්න පිළිබඳව පර්යේෂකයන් ගේ අවධානය යොමු වී තිබුණේ සැලකිය යුතු කලක පටන් ය. මේ සම්බන්ධයෙන් සිදු ව ඇති පර්යේෂණවලින් හෙළි වී ඇති තොරතුරු පිළිබඳව මේ ලිපියෙන් සාකච්ඡා කිරීමට අපි සිතුවෙමු.

අංගමාරයට හේතු වූ ප්‍රවේණික වෙනස්‌කම්

2013 වර්ෂයේ දී පළ වූ එක්‌ අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූ ආකාරයට අංගමාර රෝගය සඳහා හේතු වූයේ අදාළ Phytophthora infestans පළිබෝධයා ගේ ඇති එක්‌ මාදිලියක්‌ (strain) බව සොයාගන්නා ලදි. HERB-1 නමින් නම් කරන ලද මේ මාදිලිය ඇති පළිබෝධයන් ගෙන් මේ අංගමාර වසංගත තත්ත්වය ඇති වන්නට ඇති බව පර්යේෂකයන් පෙන්වා දී ඇත. ඓතිහාසික හා නූතන පළිබෝධයන් ගේ ගෙනෝම යොදාගනිමින් සිදු කරන ලද මේ පර්යේෂණයට අනුව 1800 ගණන්වල දී ඇති වූ මේ HERB-1 නම් ප්‍රවේණි දර්ශය නිසා උක්‌ත වසංගත තත්ත්වය ඇති වූ අතර, එය වසර 50ක පමණ කාලයක්‌ පැවතී තිබේ. මේ පර්යේෂකයන් පවසන්නේ උක්‌ත මාදිලිය ඇති වූයේ විශේෂයේ විවිධත්ව කේන්ද්‍රයනේ පිටත ප්‍රදේශයක දී බවයි. HERB-1 මාදිලිය පසුව US-1 නම් මාදිලියක්‌ මගින් ප්‍රතිස්‌ථාපනය වී ඇත. (මූලාශ්‍රය: eLife, DOI: 10.7554/elife.00731)

ජනිත වූයේ මෙක්‌සිකෝවේ?

මේ අතර තවත් වාර්තාවක්‌ මගින් පෙන්වා දී තිබුණේ මේ වසංගත රෝගය ආරම්භ වූයේ මෙක්‌සිකෝවෙන් බවයි. රෝගය ඇති කළ Phytophthora infestans පළිබෝධයා මෙක්‌සිකෝවේ ඇති වූ බව 2014 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද පර්යේෂණයක්‌ මගින් අනාවරණය කර තිබිණි. මෙහි දී ඔවුන් අධ්‍යයනය කර තිබුණේ අදාළ පළිබෝධයා ගේ ආරම්භය සම්බන්ධ ව ය. එම පළිබෝධයා හා ඊට සමීප සම්බන්ධතා දක්‌වන වෙනත් විශේෂ කිහිපයක්‌ පිළිබඳ ප්‍රවේණික අධ්‍යයනයක්‌ හා ආකෘතික දත්ත යොදාගනිමින් සිදු කරන ලද මේ පර්යේෂණයේ අවසන් නිගමනය වූයේ උක්‌ත පළිබෝධයා ආරම්භ වූයේ මෙක්‌සිකෝවෙන් බව ය. වඩා නිශ්චිත ව පවසන්නේ නම් ඒ මධ්‍යම මෙක්‌සිකෝවේ එක්‌තරා ප්‍රදේශයක බව ද ඔවුන් හඳුනාගෙන තිබිණි.

මේ පර්යේෂකයන්ට අනුව Phytophthora infestans අදාළ ප්‍රදේශයේ ජනිත වී ඇති අතර ඇතැම් විට වසර සිය ගණනක්‌ හෝ දහස්‌ ගණනක්‌ තිස්‌සේ අර්තාපල් ශාකය හා සමපරිණාමය ද වී තිබිය හැකි ය. එසේ ම මීට පෙර අධ්‍යයනයකින් පෙන්වා දී තිබූ ආකාරයට ඇන්ඩීස්‌ කඳුකරයේ දැකිය හැකි අදාළ විශේෂයේ ගහන මෙක්‌සිකොවේ දැකිය හැකි ගහනවලින් පැවන එන ගහන බව ද මෙහි දී ඔවුන් දක්‌වා ඇත. මේ අධ්‍යයනයට පෙර ඉදිරිපත් ව තිබූ එක්‌ මතයක්‌ වූයේ මේ පළිබෝධයා ඇන්ඩීස්‌ කඳුකර ප්‍රදේශයේ බිහි වූවක්‌ විය හැකි බවයි. (මූලාශ්‍රය: Proceedings of the National Academy of Sciences, DOI: 10.1073/pnas.1401884111)

දකුණු ඇමෙරිකානු ආරම්භයක්‌ පිළිබඳ මත දෙකක්‌

මේ අතර අංගමාර රෝගය ඇති කරන පළිබෝධයා දකුණු ඇමෙරිකාවේ බිහි වූ බව මෑත දී සිදු කරන ලද අධ්‍යයන දෙකකින් පෙන්වා දී ඇත. 2015 වර්ෂයේ දී පළ වූ මේ පළමු අධ්‍යයනයේ දී Phytophthora infestans හා එහි සමීප ඥාති විශේෂයක්‌ සේ සැලකෙන Phytophthora andina විශේෂවල ඓතිහාසික හා නූතන නියෑදි 71ක්‌ යොදාගනිමින් ඒවායේ ගෙනෝමය ගැන අවධානය යොමු කර තිබේ.

එහි දී ඔවුන්ට අනාවරණය වූ ආකාරයට දකුණු ඇමෙරිකාවේ බිහි වීමෙන් පසුව, මේ පළිබෝධයා කෙළින් ම ඇමෙරිකාවට හෝ මෙක්‌සිකෝවට හා ඇමෙරිකාවට එක්‌ වර ම පිවිස තිබේ. මෙහි දී පළිබෝධයා ගේ මෙක්‌සිකානු ආරම්භය පිළිබඳව මුලින් ම සැක මතු කරන ලද අතර ඒ Phytophthora infestans හා Phytophthora andina යන විශේෂ වෙන් වීම සිදු වන්නේ නූතන මෙක්‌සිකානු ප්‍රභේද වර්ධනය වීමට පෙර වීම නිසා ය. මේ අනුව මේ රෝගයේ දකුණු ඇමෙරිකානු ආරම්භය පිළිබඳව වඩාත් සාධක ඇති බව පර්යේෂකයන් නිගමනය කර ඇත. එසේ ම, පළිබෝධයා ගේ ආරම්භය වඩා සංකීර්ණ බව ද මෙහි දී වැඩිදුරටත් නිගමනය කර තිබේ. එය සිදු ව ඇත්තේ පළිබෝධයා යුරෝපයට පැමිණීමට පෙර වන අතර එතැනින් යුරෝපය ආක්‍රමණය කර ඇති බව ඔවුන් ගේ අදහසයි. (මූලාශ්‍රය: Molecular Biology and Evolution, DOI: 10.1093/molbev/msv241)

අර්තාපල් අංගමාරයේ ආරම්භය සිදු වූයේ දකුණු ඇමෙරිකාවේ බව 2016 දෙසැම්බර් මාසයේ දී පළ වූ තවත් ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍ය විශ්ලේෂණයක්‌ මගින් හෙළි වී තිබේ. එහි දී Phytophthora infestans පළිබෝධයා ගේ නියෑදි 183ක ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍ය පිළිබඳව පරීක්‌ෂා කර ඇති අතර, ඉන් පසුව උක්‌ත නිගමනයට එළැඹී තිබේ. මේ නියෑදි අතර නූතන නියෑදි (1992-2014) මෙන්ම ඓතිහාසික නියෑදි ද (1846-1970) තිබේ. එම ගෙනෝම ලබාගත් ඓතිහාසික නියෑදි ලබාගෙන ඇත්තේ මෙක්‌සිකෝව, මධ්‍යම ඇමෙරිකාව, දකුණු ඇමෙරිකාව, යුරෝපය හා ඇමෙරිකා එක්‌සත් ජනපදයෙනි. ඒවායෙන් ලබාගත් පැරැණි ම සාම්පල පිළිවෙළින් 1948, 1941, 1913, 1846 හා 1855 යන වර්ෂවලට අයත් වේ. මේ මගින් ඒවායේ ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍යවල ඇති වූ වෙනස්‌කම් සම්බන්ධව අධ්‍යයනය කිරීමට පර්යේෂකයන්ට හැකියාව ලැබී තිබේ.

මේ අනුව සිදු කරන ලද අධ්‍යයනවලින් යුරෝපයේ අදාළ අර්තාපල් අංගමාර තත්ත්වය ඇති කිරීමට හේතු වූ පළිබෝධයා ගේ විකෘති අනුව ඔවුන් විසින් FAM-1 නම් ප්‍රවේණිදර්ශයක්‌ හඳුනාගෙන තිබේ. එය දකුණු ඇමෙරිකාවේ ඇති වී ඉන් පසුව ඇමෙරිකා එක්‌සත් ජනපද හා මෙක්‌සිකානු මාදිලි දෙකක්‌ ලෙස බෙදී යන්නට ඇති බව විය හැකි හොඳ ම සිදුවීම ලෙස මේ පර්යේෂකයෝ පෙන්වා දෙති. කෙසේ වෙතත්, යුරෝපයේ අංගමාරය ඇති කිරීමට හේතු වූ පළිබෝධයන් අර්තාපල් හා අර්තාපල් බීජ ඇමෙරිකාවෙන් නැව්ගත කිරීම හරහා යුරෝපයට ගමන් කර ඇති බව බොහෝ දුරට සිතිය හැකි බව ඔවුන් ගේ නිගමනය වේ. එසේ ම අදාළ පර්යේෂකයන්ට අනුව මේ අංගමාර රෝගයේ ලක්‌ෂණ 1843 වර්ෂය පමණ වන විට ඇමෙරිකාවේ දැකිය හැකි වූ බව මේ පර්යේෂකයන් වාර්තා කර තිබීම විශේෂත්වයකි. එසේ ම FAM-1 නම් ප්‍රවේණි දර්ශය වසර සියයක්‌ පමණ කාලයක්‌ ඇමෙරිකාවේ දැකිය හැකි වූ අතර එය ඉන් පසුව US-1 මාදිලියෙන් ද පසුව වෙනත් මාදිලිවලින් ද විතැන් වී තිබේ. (මූලාශ්‍රය: PLOS ONE, DOI: 10.1371/journal.pone.0168381)

පර්යේෂණවල වැදගත්කම

මෙවැනි අධ්‍යයනවල ඇති වැදගත්කම පිළිබඳව අයකුට ගැටලු මතු විය හැකි ය. එය හුදෙක්‌ කෘෂිකාර්මික ඉතිහාසයේ හිස්‌තැන් පිරවීම සඳහා යොදාගත හැකි දැනුමක්‌ පමණක්‌ ද යන්න මෙහි දී මතු වන ගැටලුවයි. විශේෂයෙන් භෝගවල හා භෝගවල පළිබෝධයන් ගේ ඉතිහාසය වැදගත් දැනුමක්‌ බව සැබෑවකි. එහෙත් එහි ඊට වඩා වැදගත් ප්‍රායෝගික වැදගත්කමක්‌ තිබේ. එවැනි එක්‌ වැදගත්කමක්‌ වන්නේ මෙවැනි රෝග සමහරක්‌ තවමත් ප්‍රමාණවත් පිළියම් නොමැති රෝග වීම ය. අර්තාපල් අංගමාරය තවමත් ලෝකය පුරා රටවල් රැසක අර්තාපල් වගාවට ගැටලු ඇති කරන රෝගයකි. ඒ සඳහා පිළියම් යෙදීමට විශාල මුදලක්‌ වාර්ෂිකව වියදම් වේ. එසේ අධික විදයම් දරා සිදු කර ඇති ඇතැම් පිළියම් සාර්ථක නො වන බැවින් භෝග අස්‌වැන්නෙන් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක්‌ හානි වීම ද දැකගත හැකි ය.

එහෙත් අදාළ රෝගයේ ආරම්භය සිදු වූ ප්‍රදේශයේ හෝ රෝගය ව්‍යාප්ත ව තිබූ ප්‍රදේශවල මේ රෝගයට ඔරොත්තු දෙන ලක්‌ෂණ සහිත ශාක තිබිය හැකි ය. එනම් රෝගයට ඔරොත්තු දෙන ප්‍රවේණික හැඩගැසීම් සහිත ශාක සොයාගැනීම වැනි දේට මේ දැනුම යොදාගත හැකි ය. එය මේ රෝගයට වඩා ඵලදායී හා සාර්ථක පිළියම් සෙවීම සඳහා උපකාරී විය හැකි කරුණකි. ඒ සඳහා මෙවැනි පර්යේෂණ වැදගත් වනු ඇත.

http://www.vidusara.com/2017/02/01/feature2.html

ජීවී පරිණාමයේ නාගරිකකරණ ලක්‌ෂණ හා එහි බලපෑම්

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 18.01.2017, පි.5 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2017/01/18/feature2.html


ජෛව පරිණාමය මිනිසුන් ගේ අවධානයට ලක්‌ ව ඇති කදිම ස්‌වාභාවික සංසිද්ධියක්‌ සේ හැඳින්විය හැකි ය. සාමාන්‍යයෙන් පරිණාමය සඳහා වසර සිය ගණනක්‌ හෝ දහස්‌ ගණනක්‌ වැනි දීර්ඝ කාල වකවානුවක්‌ ගත වේ. ඒ, පරිණාමික ක්‍රියාවලිය ඇති වන්නේ ජීවී ගහනයක පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට අඛණ්‌ඩව උරුම වන ලක්‌ෂණ මගින් වන බැවිනි. ජීවීන් අතර දැකිය හැකි පරිණාමීය වෙනස්‌ වීම් හා පරිණාමික ක්‍රියාවලිය සම්බන්ධව හඳුනාගෙන විස්‌තර කර ඇත්තේ බොහෝ විට ෆොසිල සාධක ආදිය යොදාගනිමිනි.

එහෙත් කෙටි කාලයක්‌ ඇතුළත සිදු වන්නා වූ පරිණාමීය වෙනස්‌ වීම් සම්බන්ධව හෙවත් ඇතැම් විට සමකාලීන පරිණාමීය (contemporary evolution) වෙනස්‌ වීම් ලෙස හඳුන්වනු ලබන ආකාරයේ පරිණාමික වෙනස්‌ වීම් හඳුනාගෙන ඇත්තේ වඩා අඩු වශයෙනි. මේ වන විට හෙළි වී ඇති පරිදි මිනිසුන් විසින් පරිසරයේ සිදු කරනු ලබන වෙනස්‌කම් හේතුවෙන් ජීවීන් ගේ මෙවැනි පරිණාමීය වෙනස්‌ වීම් ඇති විය හැකි ය. මේ නිසා මිනිසුන් ක්‌ෂුද්‍ර පරිණාමයේ ධාවකයන් ලෙස ක්‍රියා කරන අවස්‌ථා සම්බන්ධව සාධක ලැබී ඇත. නාගරිකකරණය යනු මිනිසුන් විසින් මෙසේ ජීවී පරිණාමය සඳහා බලපෑමක්‌ ඇති කළ හැකි ලෙස හඳුනාගෙන ඇති එක්‌ ක්‍රියාවලියකි.

නාගරිකකරණයේ පරිණාමික බලපෑම

වර්තමාන ලෝකයේ මානව ජනගහනයෙන් අඩකට වැඩි පිරිසක්‌ ජීවත් වන්නේ නාගරික ප්‍රදේශවල ය. 1950 දශකයේ දී ලෝකයේ ජනගහනයෙන් නාගරික ප්‍රදේශවල වාසය කළේ 30%ක්‌ පමණ පිරිසක්‌ පමණි. එහෙත් 2014 වර්ෂය වන විට ඒ ප්‍රමාණය 54%ක්‌ දක්‌වා ඉහළ ගොස්‌ ඇත. මේ ප්‍රමාණය තවදුරටත් වර්ධනය වෙමින් තිබේ. 2050 වර්ෂය පමණ වන විට ලෝක ජනගහනයෙන් 66%ක්‌ පමණ නාගරික වැසියන් වනු ඇතැයි ගණන් බලා ඇත. මේ අනුව නාගරික භූමි ප්‍රදේශය ද වර්ධනය වන බව පැහැදිලි ය. 2030 වර්ෂය වන විට ලෝකයේ නාගරික ප්‍රදේශවලින් වැසී ඇති භූමි ප්‍රමාණය 2000 වර්ෂයේ පැවැති නාගරික භූමි ප්‍රමාණය මෙන් තුන් ගුණයක්‌ පමණ වනු ඇතැයි ද අපේක්‌ෂා කරනු ලැබේ.

මෙවැනි තත්ත්වයක්‌ ඇතුළත නාගරික ප්‍රදේශවල ව්‍යාප්තිය හේතුවෙන් එය ලෝකයේ ජෛව විවිධත්වයට බලපායි. එබැවින්, නාගරිකකරණය පෙර සඳහන් කළ ආකාරයට සමකාලීන පරිණාමය සඳහා බලපාන වැදගත් සාධකයක්‌ බව සැලකිය හැකි බව මෑතක දී සිදුකරන ලද අධ්‍යයනවලින් පෙන්වා දී ඇත. එවැනි අවස්‌ථාවක්‌ සඳහා නිදසුනක්‌ මෙසේ ය.

2008 වර්ෂයේ දී පළ වූ ප්‍රංශයේ සිදු කරන ලද අධ්‍යයනයකින් හෙළි වූ ආකාරයට නාගරික ප්‍රදේශවල දැකිය හැකි වල්පැළෑටියක්‌ වන Crepis sancta නම් ශාකවල බීජ, ග්‍රාමීය පරිසරයේ දැකිය හැකි එම ශාක විශේෂයේ ම බීජවලට වඩා ප්‍රමාණයෙන් විශාල විය. මෙසේ බීජවල ප්‍රමාණයේ විශාලත්වය කෙටි කාලයක්‌ ඇතුළත වැඩි වීම විශාල වීම නාගරික ප්‍රදේශයකට වැදගත් වූ පරිණාමීය වශයෙන් සිදු වූ හැඩගැසීමක්‌ විය. මේ ශාකයේ බීජ සුළග මගින් ව්‍යාප්ත වන බීජ වූ අතර, ප්‍රමාණයෙන් විශාල වීම නිසා මේ බීජ වැඩි දුරක්‌ සුළෙග් ගසාගෙන නො ගොස්‌ මවු ශාකය ආසන්නයේ ම බිම පතිත වීම සිදු විය. එමගින් ප්‍රරෝහනයට අවස්‌ථාවක්‌ සැලසිණි. සාමාන්‍යයෙන් මේ ශාකයේ දැකිය හැකි ප්‍රමාණයෙන් කුඩා හා බරින් අඩු බීජ වඩා ඈතට ගසාගෙන යන බැවින් ප්‍රරෝහනය විය නොහැකි කොන්ක්‍රීට්‌ හෝ තාර සහිත බිමක පතිත වීමට ඇති අවස්‌ථාව ඉහළ විය. එබැවින් මේ නව තත්ත්වය නාගරික ප්‍රදේශවල දී ශාකයේ පැවැත්ම තහවුරු කිරීම සඳහා වැදගත් විය.

කෙටි කාලයක්‌ ඇතුළත සිදු වූ මේ පරිණාමික වෙනස්‌ වීම පර්යේෂකයන්ට පුදුමයට කරුණක්‌ විය. සැබැවිමන් ම ස්‌වාභාවික වරණයේ බලපෑම එක්‌තරා ආකාරයකින් විස්‌මයජනක ය. එය එක්‌තරා ආකාරයකින් ජීවයේ ඇති සුවිශේෂත්වයක්‌ පෙන්වන්නකි. අනෙක්‌ අතින් සංකීර්ණත්වය පෙන්වන්නකි.

පරිණාමික බලපෑම විමසීම

මෑතක දී නාගරිකකරණය පරිණාමයට බලපාන ආකාරය සම්බන්ධව සමාලෝචනයක යෙදෙන පර්යේෂකයන් පිරිසක්‌ පෙන්වා දෙන පරිදි මේ වේගවත් ව සිදු වන පරිණාම තත්ත්වය තිරසරභාවයට බලපෑමක්‌ ඇතිකරයි.

මේ අධ්‍යයනයේ විශේෂත්වය වන්නේ එය ජගත් මට්‌ටමින් නාගරිකකරණයේ බලපෑම සම්බන්ධව කර ඇති පුළුල් සමාලෝචයක්‌ වීම ය. එහි දී ලෝකයේ දැකිය හැකි එවැනි පරිණාමීය වෙනස්‌වීම් හා සම්බන්ධ සිදුවීම් 1,600ක්‌ පමණ සම්බන්ධව කරුණු අධ්‍යයනය කර තිබේ. එහි දී අදාළ පරිණාමික වෙනස්‌කම් තුළ පැහැදිලි නාගරිකකරණ සංඥාවක්‌ හඳුනාගැනීමට හැකියාව ඇත.

පර්යේෂකයන් පෙන්වා දෙන ආකාරයට මේ ජීවී විශේෂවල දැකිය හැකි රූපානුදර්ශීය වෙනස්‌වීම්වල (phenotypic change) පැහැදිලි නාගරික සංඥාවක්‌ දැකගත හැකි ය. එසේ ම නාගරිකකරණය වන පද්ධතිවල දැකිය හැකි රූපානුදර්ශීය වෙනස්‌ වීම් ස්‌වාභාවික හා නාගරික නො වන මානව බලපෑම් සහිත පද්ධතිවලට වඩා අධික ය. මේ අනුව නාගරිකකරණය පරිණාමය සඳහා යම් බලපෑමක්‌ සිදු කරමින් ඇති බව පැහැදිලි ය.

මෙසේ පරිණාමය සඳහා බලපෑමක්‌ ඇති කරමින් තිබෙන නාගරිකකරණයේ බලපෑම් ප්‍රධාන ආකාර පහක්‌ මෙහි දී හඳුනාගෙන තිබේ. ඉන් එකක්‌ වන්නේ වාසස්‌ථාන වෙනස්‌ කිරීම ය. (habitat modification). එහි දී භූමියේ ස්‌වභාවය වෙනස්‌ වීම හා ස්‌වාභාවික වාසස්‌ථාන අහිමි වීම මගින් පරිණාමික බලපෑමක්‌ ලෙස ක්‍රියා කරයි. දෙවැන්න වන්නේ ජෛවීය සම්බන්ධතා ය. (biotic interactions). මෙහි දී විවිධ මට්‌ටම්වල ජීවීන් හඳුන්වා දීම මගින් පරිසරයක ජීවීන් අතර ජෛවීය සම්බන්ධතාවල වෙනස්‌වීම් ඇති විය හැකි බව දක්‌වා තිබේ. තුන්වැන්න විෂමජාතිත්වයයි. (heterogeneity). ඉන් අදහස්‌ වන්නේ නාගරිකකරණය මගින් පරිසරයේ දැකිය හැකි විෂමජාතිත්වයට ඇති කරනු ලබන බලපෑමයි. නව්‍ය බාධා කිරීම් (novel disturbances) ලෙස හඳුන්වනු ලබන, මිනිසුන් විසින් සිදු කරනු ලබන Rජු බලපෑම් කිසා ඇති වන වෙනස්‌වීම් හතරවැනි ආකාරය වේ. සමාජ සම්බන්ධතා (social interactions) යනුවෙන් හඳුන්වා දී ඇති අවසන් ආකාරය වන්නේ මිනිසුන් විසින් මිනිසුන් අතර හා මිනිසුන් හා සෙසු ජීවී විශේෂ අතර ඇති සම්බන්ධතා නිසා ඇති වී තිබෙන බලපෑම් ය.

මේවායේ ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස ජීවීන් ගේ දැකිය හැකි පරිණාමීය රූපානුදර්ශීය වෙනස්‌කම් අතර, රූපවිද්‍යාත්මක (morphology), කායික විද්‍යාත්මක (physiology), Rතුඵල විද්‍යාත්මක (phenology) හා චර්යාව (behaviour) වැනි වෙනස්‌ වීම් ඇතුළත් වේ. මෙවැනි වෙනස්‌කම් අතර, දේහ ප්‍රමාණ වෙනස්‌වීම්, හැසිsරීම් රටාවේ සිදු කරනු ලබන වෙනස්‌වීම් හා ප්‍රජනනයේ සිදු වන වෙනස්‌වීම් ආදිය ඇතුළත් ය.

ඒ අනුව මේ වෙනස්‌ වීම් මිනිසුන්ට බලපාන්නා වූ පරිසර පද්ධති සේවාවලට යම් බලපෑමක්‌ කළ හැකි ආකාරයේ ඒවා විය හැකි බවත් එය මානව යහ පැවැත්මට ද බලපෑ හැකි බවත් ඔවුන් පෙන්වා දී තිබේ.

පරිණාමයේ බලපෑම්

මේ ආකාරයෙන් නාගරිකකරණය නිසා සිදු වන සමකාලීන පරිණාමයේ බලපෑම සැලකිය යුතු එකක්‌ බව මේ පර්යේෂකයන් ගේ මතයයි. මේ තත්ත්වය ලෝකයේ තිරසරභාවය සඳහා බලපෑමක්‌ සිදු කළ හැකි වූවකි. මේ වෙනස්‌කම්වල වැදගත්කම වන්නේ මේවා පරිසර පද්ධතිවල ක්‍රියාකාරීත්වය සඳහා කිසියම් බලපෑමක්‌ කළ හැකි ඒවා නිසා ය.

මේ බලපෑම් කෙබඳු ඒවා වේ ද යන්න මෙසේ දැක්‌විය හැකි ය. ජෛව විවිධත්වයට ඉන් බලපෑම් ඇති විය හැකි ය. එසේ ම පෝෂක චක්‍රියකරණයට හා බීජ ප්‍රචාරණය වැනි ක්‍රියාවලිවලට ද ඉන් බලපෑම් ඇති විය හැකි ය. එසේ ම ජල පවිත්‍රකරණය වැනි කරුණු සම්බන්ධව බලපෑමක්‌ ඇති වේ. තව ද ආහාර නිෂ්පාදනය හා රෝග පැතිරීම වැනි අංශවලට ද මෙමගින් යම් බලපෑමක්‌ ඇති විය හැකි බව අනුමාන කෙරේ. එවැනි නිදසුන් කිහිපයක්‌ මෙසේ ය.

· ජලාශ ආදියේ මසුන්ට ගමන් කිරීමට තබා ඇති මත්ස්‍ය මංපෙත් (fish ladders) මගින් දුඹුරු ට්‍රවුට්‌ (Salmo trutta) මසුන් ගේ ශරීර ප්‍රමාණයට යම් බලපෑමක්‌ ඇති වී ඇති අතර එමගින් ඔවුන් ගේ විලෝපිකයන්ට මෙන්ම ගොදුරුවලට ද බලපෑමක්‌ වී ඇත. එසේම පෝෂක චක්‍රිකරණයට ද ඉන් බලපෑමක්‌ සිදු වේ.

· එසේ ම, තුත්තනාගම් ආවරණයක්‌ සහිත විදුලි කුලුනු සහිත පරිසරයක දී තුත්තනාගම් අධික පරිසරයක වැඩීමට හැකියාව ඇති තුත්තනාගම් සඳහා ඔරොත්තු දෙන ශාක අධික නව වාසස්‌ථාන ඇති වෙමින් තිබීම මෙවැනි තවත් නිදසුනකි. මේ තත්ත්වය එම ප්‍රදේශවල දැකිය හැකි සෙසු ප්‍රජාවනට වඩා වෙනස්‌ බැවින් ජෛව විවිධත්වයට බලපෑමක්‌ ඇති කරයි.

· විදුලි බලාගාරවලින් නිකුත් වන අධික උෂ්ණත්වයක්‌ සහිත ජලයට නිරාවරණය වීම නිසා ඇමෙරිකාවේ විලක්‌ ආශ්‍රිත ව වාසය කරන මොලස්‌කා විශේෂයක්‌ වන Physa virgata නම් විශේෂයේ ඇතැම් ගහන අධික උණුසුමට ඔරොත්තු දිය හැකි ලක්‌ෂණ සහිත ය. මෙවැනි ගහන වැඩි උණුසුමක්‌ සහිත පරිසරවල ව්‍යාප්ත වීමේ අවදානමක්‌ පවතී.

· ඇමෙරිකානු ර්න්සෙන් (Panax quinquefolius) නමින් හඳුන්වනු ලබනු ශාකයේ ප්‍රමාණයෙන් කුඩා වීම සඳහා හේතුව සේ හඳුනාගෙන ඇත්තේ එය අඛණ්‌ඩව මිනිසුන් විසින් වරණීය ලෙසින් එකතු කරනු ලැබීම විය හැකි බවයි. මෙය ජෛව විවිධත්වයට මෙන්ම එම ශාකයේ ප්‍රාථමික නිෂ්පාදනයට ද බලපෑමක්‌ විය හැකි කරුණකි.

· ඇමෙරිකාවේ එක්‌තරා ප්‍රදේශයකට හඳුන්වා දෙන ලද Carcinus maenas නම් කකුළු විශේෂයකට ගොදුරු වීමට ලක්‌ වූ Littorina obtusata නම් බෙල්ලන් විශේෂයේ අදාළ ප්‍රදේශයේ වෙසෙන ගහනයේ කවචවල ඝනකම වර්ධනය වීම ද මෙවැනි පරිණාමීය වෙනස්‌කමක්‌ සේ සැලකේ. එම විශේෂයේ අන් ප්‍රදේශවල වෙසෙන තර්ජනයක්‌ රහිත ගහනවල බෙලිකටු වඩා තුනී ය.

වෙනත් වැදගත් කරුණු

උක්‌ත අධ්‍යයනය මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ මිනිසුන් පරිණාමීය ක්‍රියාවලිය කෙසේ බලපෑම් කරන්නේ ද යන්න වටහාගැනීම හරහා සංරක්‌ෂණය සඳහා භාවිත කළ හැකි උපායමාර්ග හඳුනාගැනීමේ දී යොදාගත හැකි වඩා සාර්ථක ක්‍රියාමාර්ග තෝරාගැනීමට හැකි වීම නිසා ය. එමගින් සංරක්‌ෂණ අරමුණු ඉටු කරගැනීමේ දී වඩාත් සාර්ථක ආකාරයේ ප්‍රතිඵලයක්‌ අත්පත් කරගැනීමට හැකියාවක්‌ ලැබීම ද විශේෂත්වයකි.

මේ සමස්‌ත අධ්‍යයනය මගින් තවත් වැදගත් කරුණක්‌ පිළිබඳව ලෝකයේ විද්‍යාඥයන් ගේ අවධානය යොමු කරයි. එනම්, 'මානව යුගය' (Anthropocene) ලෙස හඳුන්වන මානව බලපෑම සහිත යුගයක්‌ ලෝකයේ වර්තමානයේ පවත්නා බවට ඇති අදහසට මෙය සාධකයක්‌ සේ සැලකිය හැකි වීම ය. භූගෝලීය හා පරිසර විද්‍යාත්මක වශයෙන් ඒ සඳහා මිනිසුන් ගේ බලපෑමක්‌ සටහන් කිරීම අවශ්‍ය වන අතර මේ සමකාලීන පරිණාමීය වෙනස්‌ වීම් මගින් එවැනි සාධක සැපයේ. ඒ අනුව ලෝකයේ පරිසරයට සිදු කරන පැහැදිලිව හඳුනාගත හැකි වෙනස්‌ වීම් සහිත කාලවකවානුවක්‌ බවට ඇති සාධකයක්‌ ලෙස මෙය ද සැලකිය හැකි ය. (මූලාශ්‍රය: Proceedings of the National Academy of Sciences, DOI: 10.1073/pnas.1606034114)

http://www.vidusara.com/2017/01/18/feature2.html

ආක්‌ටික්‌ පරිසරය හමුවේ ඇති අභියෝග

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 11.01.2017, පි.05 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2017/01/11/feature2.html



උත්තර ධ්‍රැවය වටා පිහිටා ඇති ආක්‌ටික්‌ කලාපය පිළිබඳව සිහි වන විට අපට මැවෙන චිත්ත රූපය වන්නේ ධවල වර්ණයෙන් යුක්‌ත, හිමෙන් වැසුණු ගිය සාගර හා ගොඩබිම් ප්‍රදේශයකි. ආක්‌ටික්‌ කලාපය සමන්විත වන්නේ ආක්‌ටික්‌ සාගරය, ඊට සම්බන්ධ ව ඇති මුහුදුවලින් හා රටවල් ගණනාවකට අයත් ගොඩබිම් ප්‍රදේශවලිනි. සාමාන්‍යයෙන් ආක්‌ටික්‌ කලාපය සේ සැලකෙන්නේ උතුරු අක්‌ෂාංශ 6604'හි පිහිටා ඇති ආක්‌ටික්‌ වෘත්තයට උතුරින් උත්තර ධැවය දක්‌වා පිහිටා ඇති ප්‍රදේශයයි. මේ සාගර හා මුහුදු ප්‍රදේශ ද වසරේ වැඩි කාලයක්‌ අයිස්‌වලින් වැසී පවතී. අධික සිසිල් ආන්තික දේශගුණයකින් සමන්විත මේ ප්‍රදේශයේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය මිනිස්‌ වාසය සීමා කර ඇත. මිලියන හතරක්‌ පමණ වන කලාපයේ ජනතාව අතර, නූතන ජනාවාසගත වූවන් මෙන්ම වසර දහස්‌ ගණනක්‌ තිස්‌සේ මේ ප්‍රදේශයේ වෙසෙන විවිධ ස්‌වදේශික ජනකොටස්‌ ද ඇතුළත් ය. එහෙත් මානව ජනාවාස සීමාසහිත වන බැවින් ආක්‌ටික්‌ ප්‍රදේශවල වැඩි වශයෙන් නොඉඳුල් පරිසර පද්ධතියක්‌ පවත්නා බව සිතිය හැකි ය.

එහෙත් ආක්‌ටික්‌ පරිසර පද්ධතියේ පවත්නා තත්ත්වය මේ වන විට එසේ ම වේ ද යන ගැටලුව අපට ඇති වන්නේ ආක්‌ටික්‌ ප්‍රදේශය ආශ්‍රිත පරිසරයේ මේ වන විට ඇති වෙමින් පවත්නා වෙනස්‌ වීම් සහ ඒ ප්‍රදේශයේ මිනිසුන් විසින් සිදු කෙරෙන විපර්යාස නිසා ය. විශේෂයෙන් පසුගිය මාස කිහිපයක කාලය ඇතුළත වාර්තා වූ පුවත්වලින් පැහැදිලි වන ආකාරයට ආක්‌ටික්‌ පරිසර පද්ධතියේ සැලකිය යුතු වෙනස්‌ වීම් ඇති වී තිබේ.

සාගරයේ අයිස්‌ මට්‌ටම අඩු වීම

ආක්‌ටික්‌ සාගරයේ පවත්නා අයිස්‌ මට්‌ටම ක්‍රමයෙන් අඩු වීම දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නිසා ඇති වී තිබෙන බරපතළ තත්ත්වයකි. සාමාන්‍යයෙන් ආක්‌ටික්‌ සාගර ප්‍රදේශයේ අයිස්‌ දියෑවීම සිදු වන්නේ උතුරු අර්ධගෝලයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යන වසන්ත Rතුවේ සිට ග්‍රීෂ්ම Rතුව දක්‌වා වූ කාලයේ දී ය. ඉන් පසුව උෂ්ණත්වය පහළ යැමත් සමග සරත් Rතුවේ මැදභාගයේ දී පමණ අයිස්‌ මිදීම ආරම්භ වේ.




එහෙත් වසරින් වසර සාගරයේ දැකිය හැකි අයිස්‌ ආවරණයේ අවම ප්‍රමාණය අඩු වීම දැකිය හැකි ය. 2016 සැප්තැම්බර් මාසයේ දී ආක්‌ටික්‌ සාගරයේ පැවැති අයිස්‌ ආවරණයේ ප්‍රමාණය 1979 වර්ෂයේ දී වන්ද්‍රිකා දත්ත වාර්තා ලබාගැනීම ආරම්භ වූ පසු මෙතෙක්‌ කලක්‌ වාර්තා වූ දෙවැනි අඩු ම මට්‌ටම වන වර්ග කිලෝමීටර් මිලියන 4.14ක මට්‌ටමක්‌ දක්‌වා අඩු විය. මෙතෙක්‌ වාර්තා වී අඩු ම මට්‌ටම 2012 වර්ෂයේ දී වාර්තා වී තිබේ. එය වර්ග කිලෝමීටර් මිලියන 3.39කි.

මෙසේ අයිස්‌ මට්‌ටම ක්‍රමයෙන් අඩු වීම සඳහා බලපා ඇති හේතුව වන්නේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීමෙහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස මේ කලාපයේ ද උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම ය. ප්‍රස්‌තාරයෙන් පෙනෙන ආකාරයට 1981-2010 අතර ලෝකයේ පැවැති සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වය හා සාපේක්‌ෂව ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ ගොස්‌ ඇති ප්‍රමාණයට වඩා ආක්‌ටික්‌ කලාපයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම දෙගුණයක්‌ පමණ අධික ය.

අසාමාන්‍ය අධික උෂ්ණත්වයක්‌ වාර්තා වීම

සාමාන්‍යයෙන් ආක්‌ටික්‌ සාගරයේ අයිස්‌ මට්‌ටම නොවැම්බර් මාසය වන විට වර්ධනය විය යුතු වුව ද පසුගිය වර්ෂයේ දී එය එසේ නො වී ය. 2016 වර්ෂයේ නොවැම්බර් මාසයේ දී ආක්‌ටික්‌ සාගරයේ අයිස්‌ මට්‌ටම නොවැම්බර් මාසයක දී වාර්තා වූ අඩු ම අයිස්‌ මට්‌ටම පෙන්නුම් කළේ ය. එසේ ම ආක්‌ටික්‌ කලාපයේ සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වයට වඩා වැඩි උෂ්ණත්වයක්‌ නොවැම්බර් හා දෙසැම්බර් මාස දෙකක කාලයේ පැවතිණි. එය අදාළ මාස දෙකේ පැවතිය යුතු සාමාන්‍ය උෂ්ණත්වයට වඩා සෙල්සියස්‌ අංශක 2.5ක්‌ පමණ ඉහළ වූ බව වාර්තා වේ. මේ තත්ත්වය ආක්‌ටික්‌ ප්‍රදේශයේ 'තාප ප්‍රවාහයක්‌' ලෙස ද හඳුන්වා දී තිබේ. එවැනි තත්ත්වයක්‌ ඇති වීම ආක්‌ටික්‌ කලාපයේ දී ඉතා දුර්ලභ වූවක්‌ වන අතර, කලාපයේ ඇතැම් ප්‍රදේශවල හෝ උෂ්ණත්වය අයිස්‌ මිදෙන උෂ්ණත්වයට වඩා ඉහළ මට්‌ටමකින් පැවතීම සාමාන්‍යයෙන් සිදු නො වන දෙයකි. එවැන්නක්‌ වසර දහසකට පමණ වරක්‌ ඇති විය හැකි සිදුවීමක්‌ බව ඇතැම් විද්‍යාඥයන් ගේ අදහසයි.

ආක්‌ටික්‌ ප්‍රදේශයේ ශීත Rතුවක්‌ ආරම්භ වන කාලයක දී මෙය සිදු වීම වැදගත් ය. මෙය සුපිරි උණුසුම් (Super Warm) ආක්‌ටික්‌ ශීත Rතුවක්‌ ලෙස ඇතැම් විට හඳුන්වා දී ඇත. මෙවැනි තත්ත්වයක්‌ ඇති වූයේ ග්‍රීන්ලත්නයට නුදුරු ප්‍රදේශයක ඇති වී තිබෙන අඩු පීඩන පද්ධතියක්‌ නිසා උණුසුම් වාතය ආක්‌ටික්‌ ප්‍රදේශයට පැමිණීමෙන් බව විශ්වාස කරනු ලැබේ. ඒ ආකාරයෙන් උතුරු අත්ලාන්තික්‌ ප්‍රදේශවල සිට උණුසුම් වායු ධාරා ගමන් කිරීම සිදු වේ. මෙවැනි තත්ත්වයක්‌ 2015 වර්ෂයේ දී ද ඇති විය.

මේ සඳහා බලපා ඇති හේතුව විය හැක්‌කේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම විය හැකි බවත්, මෙවැනි තත්ත්ව මේ සියවස මැද භාගය වන විය සුලබ විය හැකි බවත් පෙන්වා දී තිබේ. එසේ ම මේ වන විට ඇති පුරෝකථන ආකෘති මගින් දක්‌වා ඇති ආකාරයට එවැනි අවස්‌ථා සැම වර්ෂයක දී ම ඇති වීමට 2%ක පමණ අවස්‌ථාවක්‌ ඇති බව තවත් පුරෝකථනයක සඳහන් වේ.

අඛණ්‌ඩව වසර දෙකක්‌ තිස්‌සේ අසාමාන්‍ය උණුසුම් තත්ත්වයක්‌ ආක්‌ටික්‌ කලාපයේ ඇති වීම එහි පැවැත්මට කෙසේ බලපානු ඇති ද යන්න සැලකිය යුතු කරුණකි. විශේෂයෙන් එහි ස්‌වාභාවික පරිසරයට හා ජෛව විවිධත්වයට එහි බලපෑම කෙබඳු විය හැකි ද යන්න මේ වන විට විද්‍යඥයන් ගේ අවධානයට ලක්‌ වී තිබේ.

විල් දියෑවීම කලින් සිදු වේ

ආක්‌ටික්‌ ප්‍රදේශයේ ගොඩබිම් ප්‍රදේශ ආශ්‍රිතව පවත්නා විල් සාමාන්‍යයෙන් ශීත Rතුවේ දී මිදෙන අතර වසන්ත Rතුවේ දී ඒවායේ ජලය දිය වේ. කලාපයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැමත් සමග මෙසේ ජලය දිය වන දින වකවානු ඉදිරියට පැමිණ ඇති බව පසුගිය දා ප්‍රකාශයට පත් වූ අධ්‍යයනයකින් පෙන්වා දී ඇත. 2000-2013 අතර කාලයේ සිදු කළ නිරීක්‌ෂණවලට අනුව වසන්ත Rතුවේ දී මේ විල්වල ඇතුළත් ජලය දිය වෙන කාල වකවානුව සැම වර්ෂයක දී ම එක්‌ දවසක පමණ කාලයකින් ඉදිරියට පැමිණ තිබේ.

Scientific Reports සගරාවේ පළ වී ඇති උක්‌ත අධ්‍යයනයේ දී ආක්‌ටික්‌ කලාපයේ දැකිය හැකි විල් 13,300ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක දිය මිදෙන රටාව චන්ද්‍රිකා තාක්‌ෂණය යොදාගනිමින් නිරීක්‌ෂණයට ලක්‌ කර ඇත. එය ආක්‌ටික්‌ ප්‍රදේශයේ සියලු ප්‍රදේශ ආවරණය කරමින් වැඩි විල් ප්‍රමාණයක්‌ පිළිබඳව අවධානය යොමු කරන ලද අධ්‍යයනයකි. මෙහි දී පෙනී ගොස්‌ ඇති ආකාරයට විල්වල මිදී ඇති ජලය දිය වන දිනය වැඩි ම කාලයකින් ඉදිරියට පැමිණ ඇත්තේ සයිබීරියාවේ ය. අඩු ම කාලයකින් ඉදිරියට පැමිණ ඇත්තේ උතුරු යුරෝපයේ ය. මෙහි සාමාන්‍යය දිනක්‌ පමණ වේ. (මූලාශ්‍රය: DOI: 10.1038/srep38449)

තෙල් කැණීම්වලින් ආරක්‌ෂා කිරීම

ආක්‌ටික්‌ කලාපය මේ අකාරයෙන් පාරිසරික වශයෙන් තර්ජනයට ලක්‌ වන අතර ම Rජු ව ද මිනිස්‌ ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් තර්ජනයට ලක්‌ ව තිබේ. ඒ අතරින් මුල් තැනකට එන්නේ ඛනිජ තෙල් හා ගෑස්‌ සඳහා කෙරෙන ගවේෂණ හා කැණීම් කටයුතු සඳහා ඇති උනන්දුව ය. මේ ප්‍රදේශයේ ඇති ඛනිජ ලබා ගැනීම පිළිබඳව ලෝකයේ විවිධ තෙල් සමාගම්වල අවධානය කාලයක පටන් යොමු ව තිබේ. දැනටමත් ආක්‌ටික්‌ ගොඩබිම් ප්‍රදේශවල තෙල් හා ගෑස්‌ නිධිවලින් ඉන්ධන ලබාගැනීම මුල් පෙළේ කර්මාන්තයකි. දැන් දැන් මේ සමාගම්වල අවධානය යොමු ව ඇත්තේ ආක්‌ටික්‌ සාගර ප්‍රදේශයේ තෙල් හා ගෑස්‌ නිධි ගවේෂණය කිරීම කෙරෙහි ය. අක්‌ වෙරළ (offshore) ප්‍රදේශවල සිදු කරන තෙල් හා ගෑස්‌ කැණීම් පිළිබඳව ආක්‌ටික්‌ පරිසරය ආරක්‌ෂා කිරීම සඳහා ක්‍රියා කරන කණ්‌ඩායම්වල විරෝධය ද එල්ල වී තිබේ.

මේ පිළිබඳව වැදගත් වර්ධනයක්‌ දෙසැම්බර් මස මැද භාගයේ දී වාර්තා විය. ඒ ආක්‌ටික්‌ සාගරයේ අලුතින් තෙල් හා ගෑස්‌ කැණීම් අයිතිය අලෙවි කිරීම තහනම් සඳහා ඇමෙරිකානු ජනාධිපති බැරැක්‌ ඔබාමා පියවර ගැනීම ය. එරට ජනාධිපතිවරයාට ඇති බලතල යොදාගෙන ගත් මේ ක්‍රියාමාර්ගය අනාගතයේ දී ආපසු හැරවීමට අපහසු විය හැකි බව ද සඳහන් වේ. එහෙත් එය අධිකරණයේ දී අභියෝගයට ලක්‌ විය හැකි ය. මේ තීරණය පරිසර සංරක්‌ෂණය සඳහා ගත් ඉදිරි පියවරක්‌ සේ සැලකෙන අතර ඇමෙරිකාවේ ජනාධිපති ලෙස ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ට තනතුර භාර දීමට පෙර පරිසරය පිළිබඳව ගත් වැදගත් තීරණයක්‌ සේ ද සැලකේ. මේ හා සමාන පියවරක්‌ කැනඩා රජය ද ගෙන ඇති අතර, ඒ අනුව ආක්‌ටික්‌ සාගරයේ මෙන්ම අත්ලාන්තික්‌ සාගරයේ ද මේ දෙරටට අයත් සාගර ප්‍රදේශවල නව තෙල් හා ගෑස්‌ කැණීම් සිදු කිරීම තහනම් වනු ඇත.

මේ ආකාරයෙන් ම ආක්‌ටික්‌ සාගරයේ ඇති වෙනත් සම්පත් හා පහසුකම් කෙරේ ඒ ආශ්‍රිත ව පිහිටා ඇති රටවල්වල අවධානය යොමු ව ඇත. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, ආක්‌ටික්‌ සාගරයේ අයිස්‌ නොමැති වීමත් සමග ඒ හරහා නාවික ගමනාගමනය සිදු කිරීම පිළිබඳව මේ රටවල හා නාවික සමාගම් අතර ඇති වී තිබෙන උනන්දුව දැක්‌විය හැකි ය.

http://www.vidusara.com/2017/01/11/feature2.html