ක්ෂුද්‍ර පරිණාමයට සාධක සපයන වසර මිලියන දෙකක් පැරණි හිස්කබල

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 2020.11.18, පි. 8 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2020/11/18/feature3.html

Paranthropus robustus මානව හිස්කබල

අදට වඩා වර්ෂ මිලියන දෙකක් පමණ පැරණි ආදිමානව හිස්කබලක් දකුණු අප්‍රිකාවෙන් සොයාගෙන ඇති බව පසුගියදා වාර්තා විය. ඔස්ට්‍රේලියානු පර්යේෂකයක් පිරිසක් විසින් සොයාගෙන ඇති මේ හිස්කබල මානව පරිණාමය පිළිබඳ කරුණු ගණනාවක් හෙළිකරන අධ්‍යයනයක් නිසා වැදගත් බව පෙනෙයි.

මේ හිස්කබල අයත් වන්නේ Paranthropus robustus නම් මානව විශේෂයකටය. එම මානවයින්ගේ මෙතෙක් හමු වී ඇති හොඳම හිස්කබල මෙයයි.

Paranthropus robustus යනු Homo erectus මානවයාට සමකාලීනව ජීවත් වූ හා ඥාතිත්වයක් දක්වන විශේෂයකි. කෙසේ වෙතත් Paranthropus robustus මානවයින් Homo erectus කලින් වඳ වී ගොස් තිබෙයි. Homo erectus යනු නූතන මානවයාගේ ඍජු පූර්වජයෙකි; අප ද අයත් වන Homo ගණයට අයත් වන්නෙකි.

මේ පොසිල හිස්කබලේ කොටස් හමු වී ඇත්තේ 2018 වර්ෂයේ දී දකුණු අප්‍රිකාවේ ජොහැන්නස්බර්ග් ප්‍රදේශයට උතුරින් පිහිටා ඇති ඩ්‍රිමොලෙන් (Drimolen) නම් ලෙන් සංකීර්ණයෙනි. එම පොසිල ලැබුණු ස්ථානයට මීටර් කීපයක් නුදුරින් Homo erectus ළමයෙකුගේ හිස්කබලක් හමු වී තිබුණේ 2015 වර්ෂයේදී පමණය. එසේම Australopithecus මානව සාධක ද මේ ස්ථානයෙන් හමු වී තිබිණි. පසුගිය අප්‍රේල් මාසයේදී Science සඟරාවේ ප්‍රකාශයට පත් අධ්‍යයනයකින් මේ ලෙන් සංකීර්ණයේ මානව රූපි මේ විශේෂ තුනම එක සමාන කාලයක දී වාසය කළ බව පෙන්වා දී තිබිණි. එය අද තත්ත්වයට වඩා වෙනස් වූ තත්ත්වයකි. අද වන විට ලෝකයේ පවතින්නේ එක් මානව රූපි විශේෂයකි. ඒ Homo sapiens හෙවත් නූතන මානවයින් පමණකි. (මූලාශ්‍රය - Science, DOI: 10.1126/science.aaw7293)

ඩ්‍රිමොලෙන් ලෙන් සංකීර්ණය

මේ මානවයින් විසූ කාලය ගැන කාලනිර්ණය කිරීම සඳහා එම පර්යේෂකයන් විසින් කාලනිර්ණ ක්‍රම තුනක් භාවිත කර තිබෙයි. විද්‍යුත් භ්‍රමණ සම්ප්‍රයුක්තතා ක්‍රමය (electron spin resonance), පුරාචුම්බකත්වය (palaeomagnetism) හා යුරේනියම්-ලෙඩ් කාලනිර්ණය (uranium-lead dating) යනු ඒ ක්‍රම ත්‍රිත්වයයි. ඒ අනුව උක්ත මානවයින්ගේ පොසිල අයත්වන්නේ අදින් වසර මිලියන 2.04ත් 1.95ත් අතර කාලවකවානුවකටය.

ක්ෂුද්‍ර පරිණාමයක්

මෙම ඩ්‍රිමොලෙන් ලෙන්වලින් හමු වූ Paranthropus robustus හිස්කබලට අනුව මීට පෙර හමු වී ඇති එම විශේෂයේ අනෙක් නිදර්ශකවලට වඩා වෙනසක් පෙන්වයි. මේ හමු වී ඇති හිස්කබල පිරිමි එකක් බව විශ්වාස කරන අතර එය එතැනින්ම කලින් හමු වී ඇති ඒ විශේෂයටම අයත් ගැහැණු සතෙකුගේ බව සැලකෙන නිදර්ශකයකට වඩා ප්‍රමාණයෙන් විශාලය. එහෙත් එය ස්වට්ක්‍රාන් (Swartkrans) නම් ස්ථානයෙන් හමු වී ඇති සෙසු පිරිමි හිස්කබල්වලට වඩා ප්‍රමාණයෙන් කුඩාය.

මෙතෙක් විශ්වාස කරන ලද්දේ ගැහැණු පිරිමි සතුන් වීම නිසා මේ වෙනස ඇති වන්නට ඇති බවයි. එහෙත් මේ හිස්කබලේ හමුවීමත් සමඟ මේ ස්ථාන දෙකෙන් හමු වී ඇති පොසිල මානවයන්ගේ ප්‍රමාණවල වෙනස්කම් හුදෙක් ගැහැණු හා පිරිමි සතුන් වීමෙන් පමණක් විසඳාගත නොහැකි බව මේ පර්යේෂකයන්ගේ අදහසයි. එම ගහන දෙකේ වෙනස්කම් ලෙස ඒවා සැලකිය යුතු බව ඔවුන් පෙන්වා දෙයි. ඒ වෙනස සඳහා හේතු පැහැදිලි කිරීමක්ද ඔවුන් සිදුකර ඇත.

එම ස්ථාන දෙකේ කාලනිර්ණයේ වෙනස වසර 200,000ක් පමණ වෙයි. ඒ අනුව ඩ්‍රිමොලෙන් ස්ථානයේ මානවයින් වඩාත් මුල්කාලීන ගහනයක් වන අතර, ස්වාට්ක්‍රාන්ස් ස්ථානය ඊට වඩා මෑත කාලීන ගහනයක් වෙයි. මෙම පොසිල විශ්ලේෂණයේදී පෙනි ගොස් ඇත්තේ ඩ්‍රිමොලින්වලින් හමු වූ මානවයන්ගේ හිස්කබලේ අංග අනුව ඔවුන්ට සැපීමට හා විකීමට වැඩි ශක්තියක් යෙදවීම අසීරු කරුණක් වූ බවයි. ඔවුන්ට සාපේක්ෂව වඩා මෑතකාලීනව ජීවත් වූ ස්වාට්ක්‍රාන්ස් පොසිල අනුව ඒ ආදිමානවයන්ට එසේ වැඩි ශක්තියක් යෙදවීමට හැකියාව ලැබී තිබිණි. මෙය වසර 200,000ක පරතරයක් ඇති එකම විශේෂයකට අයත් පොසිල වන නිසා එවැනි පරිණාමීය වෙනසක් වී තිබීම වැදගත් කරුණකි.

මෙවැනි වෙනස්කම් සඳහා හේතුව ලෙස මේ පර්යේෂකයන් විශ්වාස කරන්නේ ප්‍රදේශයේ ඇති වූ දේශගුණ වෙනස් වීමක් මීට බලපා ඇති බවයි. එහි දී සිදුව ඇත්තේ වඩාත් සීතල හා වියළි දේශගුණ තත්ත්වයක් ඇතිවීමය. ඒ සමග මේ ආදිමානවයින්ගේ ආහාරවල වෙනස් වීම් ඇති විය. එතෙක් එම ප්‍රදේශවල දැකිය හැකි වු වෘක්ෂලතාවල වෙනස් වීමත් සමඟ අනුභව කිරීමට වඩාත් අසීරු වූ ශාක ද්‍රව්‍ය මත යැපීමට මේ ආදිමානවයින්ට සිදු වී ඇත. එබැවින් වඩා කාර්යක්ෂම හා ශක්තිමත් සැපීම් හා විකීම් කළ හැකි අය ස්වාභාවිකවරණය මගින් ඒ ගහනය තුළ ප්‍රමුඛ වී ඇති බව ඔවුන්ගේ පැහැදිලි කිරීමයි.

මේ ආකාරයෙන් එක් විශේෂයක් තුළ සිදු වී ඇති පරිණාමය හදුනාගැනීම සඳහා මෙවැනි අවස්ථා ඇත්තේ අඩුවෙනි. එයට එක් හේතුවක් වී ඇත්තේ පොසිල හමුවී ඇති ප්‍රමාණය අඩු වීමය. අනෙක වන්නේ ඇති වී ඇති වෙනස සියුම් එකක් වීමය. ගහනයක් තුළ සාපේක්ෂව කෙටි කාලයක් තුළ ඇති වන මේ පරිණාමය ක්ෂුද්‍ර පරිණාමය (micro evolution) නම් වේ.

කෙසේ වෙතත් මිලියන දෙකක් පමණ ඈත අතීතයේ දී වඩාත් සුලභව සිට ඇත්තේ මේ Paranthropus robustus මානවයන්ය. එහෙත් අවසානයේදී පරිණාමයේදී අද දක්වා පැවත එන්නේ Homo erectus මානවයන්ගෙන් පැවත එන්නන් වූ නූතන මානවයා හෙවත් Homo sapiens ය.

Paranthropus robustus මානවයා

මේ ආදිමානවයින් වාසය කර ඇත්තේ අදින් වසර මිලියන 2ක සිට වසර 600,000ක් පමණ දක්වා කාලයේදීය. මුලින්ම 1938 වර්ෂයේදී අනාවරණය වූ මේ ආදිමානවයින් මුලින්ම විස්තර කරන ලද මුල් ආදිමානවයින් ලෙස සැලකේ. ඔවුන්ගේ පොසිල වැඩි වශයෙන් හමු වී ඇත්තේ දකුණු අප්‍රිකාවෙනි. (කෙසේ වෙතත් මේ ආදිමානව විශලේෂය වලංගු නොවන බවට ද තර්කයක් ඇති අතර එය Australopithecus මානවයින්ම බව යෝජනා වී ඇත. එවිට මේ විශ්ෂය සැලකෙන්නේ Australopithecus robustus යනුවෙනි)

Paranthropus robustus යනු ඝනකමය වැඩුණු හිස්කබල්, විශාල දත් සහ කුඩා මොළයක් තිබූ මානවයෙකි. එසේ වූයේ මේ මානවයින්ගේ ආහාරය අල වර්ග, පොතු වර්ග වැනි වඩාත් ඝනකම ශාක කොටස් වීම නිසාය. එය පරිණාමයේදී ඇති වූ වෙනසක් ලෙස සැලකේ. මේ විශේෂයේ පිරිමින් සාමාන්‍යයෙන් සෙන්ටිමීටර් 132ක් පමණ උස් වූ අතර, ගැහැණුන් සාමාන්‍යයෙන් සෙන්ටිමීටර් 110ක් පමණ උස් වූ බව ගණනය කර ඇත. ඔවුන්ගේ මොළයේ ධාරිතාව ඝන සෙන්ටිමීටර් 476ක් පමණ තරම් අඩු අගයකි.

වඩාත් ප්‍රාථමික ලක්ෂණ තිබූ Australopithecus මානවයින් වඳ වී යාම හා මෙම Paranthropus robustus මානවයින්ගේ සම්භවය සමාන කාලයක දී ඇති වූ බව මෙතෙක් පැවති සාධක මත පැවති මතයයි. එසේම Homo erectus ඇති වී ව්‍යාප්ත වන්නේ ද මේ කාලයේදීය. සාපේක්ෂව කුඩා දත් හා විශාල මොළයක් තිබූ Homo erectus මානවයාගෙන් මේ මානවයින් පැහැදිලිව වෙනස් වූයේය. ඔවුන්ගේ ආහාරයද ශාක ආහාර මෙන්ම මස්වලින්ද යුත්ක විය.


මූලාශ්‍රය - Nature Ecology & Evolution, DOI: 10.1038/s41559-020-01319-

තල්මහ රැකගැනීමට නැව් ගමන්මග වෙනස්‌ කරමු ද?

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 26.08.2015 - Vidusara

http://www.vidusara.com/2015/08/26/feature1.html


සාගරයේ විශාලතම සත්ත්ව විශේෂ අතරට ගැනෙන්නේ තල්මහ විශේෂ ය. මේ අතරින් නිල් තල්මහ පිළිබඳව වැඩි අවධානයක්‌ යොමු වී ඇත්තේ ලෝකයේ වෙසෙන විශාලතම සත්ත්වයා ද වන නිසා ය. ශ්‍රී ලංකාව අවට ඇති සුවිශේෂ තත්ත්ව නිසා මෙරට අවට සාගරයේ ද තල්මහ විවිධත්වය ඉහළ මට්‌ටමක පවතී. නිල් තල්මහ, බ්‍රයිඩ් ගේ තල්මහ, මන්ද තල්මහ වැනි තල්මහ විශේෂ දැකිය හැකි සාගර ප්‍රදේශ ගණනාවක්‌ අපේ රට අවට මුහුදේ පවතියි. මේ ආශ්‍රිතව තල්මහ නැරඹීම අද වන විට සංචාරක ව්‍යාපාරයේ සැලකිය යුතු ආදායම් ලබන අංශයක්‌ ලෙස වර්ධනය වී තිබේ. එසේ ම නිල් තල්මහ නැරඹීම සඳහා ලෝකයේ සුදුසු ම ස්‌ථානයක්‌ ලෙස ශ්‍රී ලංකාව ඇතැම් විට හඳුන්වා දී ඇත.

කෙසේ වෙතත් තල්මහ ගෙන් ගහන වූ අපේ රටේ දකුණු මුහුදු තීරය තරමක්‌ කාර්යබහුල නාවික ගමන් මාර්ගයක්‌ වේ. මේ හේතුව නිසා ඇතැම් විට තල්මහ නැව්වල ගැටුණු අවාසනාවන්ත අවස්‌ථා සම්බන්ධව අපට විටින් විට අසන්නට ලැබේ. සාමාන්‍යයෙන් වාර්ෂිකව මෙරට වෙරළ වෙත ගොඩගසන තල්මහ දේහ අතරින් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක්‌ නැව්වල ගැටී තුවාල වී මිය ගිය සතුන් ගේ දේහ වේ. එසේ ම මෙසේ නැව්වල ගැටුණු තල්මහ අතරින් සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක්‌ නිල් තල්මහ බව වාර්තා වී තිබේ. මේ අනුව තල්මහ ඝනත්වය ඉහළ වීම හා ඉහළ නැව් ගමනාගමනයක්‌ තිබීම නිසා අපේ රටට දකුණින් වූ මුහුදු ප්‍රදේශය තල්මහ හා නැව් අතර ගැටුම් ඇති වීමට අවස්‌ථාව ඉහළ වූ ප්‍රදේශයකි. මෙසේ නැව් සමග ගැටීමෙන් මිය යන සතුන් ගේ මරණ සියල්ල ම නිසි ලෙස වාර්තා නො වන බැවින් සත්‍ය වශයෙන් පවත්නා තත්ත්වය මීට වඩා බරපතළ විය හැකි ය.

නැව්වල ගැටීම නිසා තල්මහ මිය යැම හුදෙක්‌ ඉන්දීය සාගර කලාපයට පමණක්‌ නො ව සමස්‌තයක්‌ ලෙස තල්මහ සතුන් දැකිය හැකි බොහෝ ප්‍රදේශවලට පොදු වූ ගැටලුවකි. මේ නිසා ජාත්‍යන්තර සාගර සංවිධානය (IMO) සිටේසියානුවන් හා ගැටීම් වැළැක්‌වීම සඳහා අවශ්‍ය මගපෙන්වීම් සඳහන් වන ලේඛනයක්‌ ද ප්‍රකාශයට පත් කර ඇත. ඒ නැව් ගමනාගමනයේ දී යොදාගැනීම පිණිස ය.

මේ අතර ශ්‍රී ලංකාව අවට කලාපයේ පවත්නා නැව්-තල්මහ ගැටුම සම්බන්ධව ජාත්‍යන්තර තල්මහ කොමිසමේ (IWC) විද්‍යාත්මක කමිටුවේ අවධානය වසර කිහිපයකට පෙර පමණ යොමු වූ අතර, එමගින් මෙරට රජයේ අවධානය මේ කෙරෙහි යොමු කිරීමට ක්‍රියා කරන ලදි. එසේ ම නාවික ගැටුම් නිසා තල්මහ ගහනයට ඇති වන බලපෑම් සම්බන්ධව ජාත්‍යන්තර මට්‌ටමේ අධ්‍යයනයක්‌ කිරීම පිළිබඳව සැලකිල්ලක්‌ යොමු වූයේ ද මේ තත්ත්වයේ ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස ය. ඒ අනුව මේ පිළිබඳව සිදු කරන ලද අධ්‍යයනයක්‌ Regional Studies in Marine Science නම් ප්‍රකාශනයෙහි පළ වීම සඳහා පිළිගෙන ඇත (DOI: 10.1016/j.rsma.2015.08.002). එහි දී අනාවරණය වී ඇති කරුණු අපේ අද අවධානයට ලක්‌ වේ.

අධ්‍යයනයේ දී අවධානයට ලක්‌ වූ කරුණු

මේ අධ්‍යයනයේ දී අවධානයට ලක්‌ වූ ප්‍රධාන කරුණු දෙකක්‌ මෙහි දී හඳුනාගත හැකි ය. ඉන් පළමුවැන්න වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවට දකුණින් වූ සාගර කලාපයේ නිල් තල්මහ ව්‍යාප්තිය පිළිබඳව කරුණු අනාවරණය කරගැනීම ය. දෙවැනි වැදගත් කරුණ වන්නේ මේ තල්මහ ව්‍යාප්තව ඇති ප්‍රදේශයේ හා ඉන් එපිට මුහුදු ප්‍රදේශය හරහා වැටී ඇති නාවික ගමන් මාර්ගයේ නාවික කටයුතු පිළිබඳව සොයා බලා ඉන් තල්මහ සතුන් ගේ ව්‍යාප්තියට බලපාන අකාරය අනාවරණය කරගැනීම ය.

2014 පෙබරවාරි හා 2015 අප්‍රේල් කාලය අතර විවිධ දේශගුණ තත්ත්ව පැවැති කාලවකවානුවල දී (අන්තර්මෝසම්, ඊසානදිග මෝසම් හා නිරිතදිග මෝසම්) දින 29ක්‌ පමණ කාලයක්‌ තිස්‌සේ සාගරයේ තල්මහ දෘෂ්‍ය හා වනි රේඛා අනුච්ඡදයක්‌ ඔස්‌සේ තල්මහ නිරීක්‌ෂණය කිරීම මෙහි දී මූලික වශයෙන් සිදු කර තිබේ. මෙහි දී උතුරු අක්‌ෂාංශ 5° 28' හා 5° 53' අතර කලාපයේ නැව් ගමනාගමනයට සාපේක්‌ෂව තල්මහ ව්‍යාප්තිය සම්බන්ධව සලකා බලා ඇති බව පෙනේ. එA අනුව මේ අධ්‍යයන ප්‍රදේශයට නාවික ගමනාගමන මාර්ගයට උතුරින් නාවික සැතපුම් තුනක්‌ ද, දකුණින් නාවික සැතපුම් 15ක්‌ ද ලෙස එය සම්පූර්ණයෙන් ම ආවරණය වී තිබේ.

මේ අනුව කිලෝමීටර් 3268ක්‌ පමණ දීර්ඝ ප්‍රදේශයක්‌ පුරා සිදු කරන ලද නිරීක්‌ෂණවලින් පෙනී ගොස්‌ ඇති ආකාරයට නිල් තල්මහ කණ්‌ඩායම් 193ක්‌ පමණ නිරීක්‌ෂණය කර ඇති අතර, මේ එක්‌ කණ්‌ඩායම දැකිය හැකි සතුන් ගේ මධ්‍යන්‍යය 1.46ක්‌ පමණ වී ඇත. වෙනත් ආකාරයකින් පවසන්නේ නම්, නිරීක්‌ෂණය කර ඇති මළු තල්මහ ගණන 281ක්‌ පමණ වේ. මේ අතර නිල් තල්මහ ඉහළ ම ඝනත්වයක්‌ හමු වී ඇත්තේ වර්තමාන නාවික ගමන් මාර්ග පිහිටා ඇති ප්‍රදේශවල ම වීම විශේෂත්වයකි. එය ඇතැම් විට කිලෝමීටරයකට 0.1ක්‌ පමණ තරම් උපරිමයක්‌ දක්‌වා ළඟා වී තිබීම වැදගත් ය. එය වාර්තා වී ඇත්තේ බටහිර දෙසට වැටී ඇති නාවික මාර්ගයේ ය.

නැව් ගමන් මාර්ග සම්බන්ධව ගත් විට බටහිර දෙසට වැටී ඇති නාවික මාර්ගය හා නැෙගනහිර දෙසට වැටී ඇති නාවික මාර්ගය යන දෙක ම ලෝකයේ ඇති වඩාත් කාර්යබහුල හා නැව් ඝනත්වයෙන් ඉහළ ම නාවික මාර්ග අතර වේ. ඒ අනුව මේ නැව් ගමන්මාර්ග දෙකේ පිළිවෙළින් වසරකට කිලෝමීටරයකට 1090ක්‌ හා 810ක්‌ පමණ නැව් ඝනත්වයක්‌ දැකිය හැකි ය. මේ නැව් මාර්ගයේ නැව් ගමනාගමනය මෑත කාලයේ දී ඉහළ ගොස්‌ තිබේ. 1993-2002 අතර කාලයේ මේ ප්‍රදේශයේ පැවැති නැව් ගමනාගමනයට වඩා 2003-2012 අතර කාලයේ දී නැව් ගමනාගමනය 300%කින් පමණ ඉහළ ගොස්‌ ඇති බව වාර්තා වේ. මේ වර්ධනය අත්ලාන්තික්‌ හා පැසිෆික්‌ යන සාගර ප්‍රදේශවලට වඩා ඉහළ මට්‌ටමක පවතී.

පිළියමක්‌ සෙවීම

මේ අනුව නිල් තල්මහ ඉහළ ඝනත්වයක්‌ ශ්‍රී ලංකාවට දකුණින් පිහිටා ඇති අධික නැව් ගමනාගමනයක්‌ ද ඇති නාවික ගමන් මාර්ගයක දැකිය හැකි ය. එය මේ සතුන් හා නැව් අතර ගැටුම් ඇති වීම කෙරේ බලපාන කරුණකි. මේ නිසා මේ තත්ත්වය විසඳීම සඳහා යෝග්‍ය පිළියමක්‌ සොයාබැලීම ද වැදගත් ය.

තල්මහ ව්‍යාප්තිය සම්බන්ධව තත්ත්වය හඳුනාගෙන ඇති බැවින් මේ තත්ත්වයට කිසියම් පිළියමක්‌ ද මේ අධ්‍යයනය තුළින් ම පැහැදිලි වී තිබීම වැදගත් කරුණකි. උක්‌ත පර්යේෂකයන් විසින් යෝජනා කෙරෙන පරිදි වර්තමාන නැව් ගමන් මාර්ගය තවත් නාවික සැතපුම් 15ක්‌ පමණ දකුණු දෙසට ගෙන යැමෙන් මේ තත්ත්වයට පිළියමක්‌ ලැබේ. එසේ කළ හැකි නම්, වර්තමානයේ දී නිල් තල්මහ මුහුණ දී ඇති අවදානම 95%ක්‌ පමණ තරම් අඩු කරගත හැකි ය. එහෙත් එවැනි පියවරක්‌ ගත හොත් නැව් ගමනාගමනයට කිසියම් ආර්ථික බලපෑමක්‌ ද ඇති වේ. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, මේ නිසා ප්‍රධාන නාවික ගමනාන්තවලට ඇති දුර ප්‍රමාණය ඉහළ යයි. නැව් ගමන් මාර්ගය වෙනස්‌ කළ හොත් රතු මුහුද දෙසට හා එහි සිට එන නැවක මුළු දුර නාවික සැතපුම් 5කින් පමණ ද, ඉන්දියාවේ බටහිර වෙරළට හා අරාබියේ ගල්ෆ් ප්‍රදේශයට යන එන නැව්වල මුළු දුර නාවික සැතපුම් 9කින් ද ඉහළ යා හැකි ය. අනෙක්‌ අතට කොළඹට යන හෝ එහි සිට එන නැවක මුළු දුර නාවික සැතපුම් 12කින් පමණ ඉහළ යා හැකි ය. මේ දුර ඉහළ යැම සාපේක්‌ෂව අඩු බව පෙනේ. මේ පර්යේෂකයන් යෝජනා කරන විසඳුම කෙතෙක්‌ දුරට ජගත් මට්‌ටමේ නාවික අධීකාරීන් විසින් අනුමත කෙරෙනු ඇති ද යන්න අපට අනාගතයේ දී දැකිය හැකි වනු ඇත.

එසේ ම මේ සාගර ප්‍රදේශයේ දැකිය හැකි වෙනත් තල්මහ විශේෂ සම්බන්ධව ද වැඩි අවධානයක්‌ යොමු කළ යුතු බව මේ පර්යේෂණයෙන් පෙන්වා දෙන තවත් කරුණකි. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, මේ ප්‍රදේශයේ දී බ්‍රයිඩ් ගේ තල්මහ (Bryde's whale) හා මන්ද තල්මහ (Sperm whale) මෙවැනි තවත් විශේෂ අතර වේ.

අනෙක්‌ අතට මෙසේ තල්මහ නැව්වල ගැටීම පිළිබඳව වැදගත් කරුණු කිහිපයක්‌ ද මේ වාර්තාවේ සඳහන් වේ. ඒ අනුව පැටවුන් හා තරුණ වියේ පසු වන සතුන් ගේ ගැටීම් ඉහළ යැම එවැනි එක්‌ තත්ත්වයකි. මීට හේතු විය හැකි කරුණු අතර නැව් නිසා ඇති වන අනතුරු සම්බන්ධව මේ සතුන්ට එතරම් අවබෝධයක්‌ නොමැති වීම හෝ වැඩි කාලයක්‌ සාගරය මතුපිටට ආසන්නව ගත කිරීම දැක්‌විය හැකි ය.

මේ පර්යේෂණය සඳහා තිලක්‌ ප්‍රියදර්ශන හා සමීර සධුසංඛ රන්දගේ යන ශ්‍රී ලාංකික පර්යේෂකයන් ද, අබිගේල් ආලිංග්, සුසානා කල්දේරාන්, ජොනතන් ගෝඩන්, රසල් ලීපර් හා ලින්ඩ්සේ පෝටර් යන විදේශීය පර්යේෂකයන් පිරිස ද සම්බන්ධ වී ඇත.

http://www.vidusara.com/2015/08/26/feature1.html 

Documented tsunamis in the last five 500 years (Tsunami History Pt. 2)

Dhanesh Wisumperuma

The Island, 15.02.2005

http://archive.island.lk/2005/02/15/features5.html

Part 1 of the article - Tsunami during King Kelanitissa’s Reign

Newspaper - http://archive.island.lk/2005/02/08/features5.html

Blog - https://dhaneshw.blogspot.com/2020/11/tsunami-history-part1-20050208.html

After the tsunami during King Kelanitissa's reign, described in our chronicles, there have been few reported natural disasters in our history. There have been a few earthquakes referred to as polo kampitha vima, and bhumikampa in Sinhalese. There have even been a few that are connected with important religious occasions in history. However, there is no mention of deluging of the sea, inundation of land or tidal waves. On the other hand, we cannot assume that there were no tsunamis, as there may have been unrecorded tsunamis. We must remember that the importance of recording such events was not among the highest priorities of chronicle writers.

Apart from the chronicles, earthquakes have been documented in western writing on Sri Lanka since the arrival of the Portuguese in the 16th century. However, most of them are on earthquakes and I am yet unable to trace writing referring to a tidal wave or tsunami.



1615 and 1627

Some newspaper articles mentioned that there had been a tsunami in 1615. However, it was an earthquake only and there was no tsunami associated with it. Reports describing this event are scarce and the most interesting is a Portuguese four-page pamphlet, titled "True Description of the Terrible Earthquake" with a strong religious background, published in Lisbon in 1616. In this, the 1615 incident is clearly depicted as an earthquake.

This particular earthquake struck the island on 14th April 1615. Before occurred, a 'fearful comet' with three tails was seen in the sky from March 7th, frightening people. According to this pamphlet, several deceases and other calamities occurred, spread rapidly resulting in death of humans, animals and fish. Eventually on April 14 at 7 o'clock in the evening, the earthquake took place and the shocks lasted until the next morning. The description of this terrible event provides details about what happened on that sorrowful night. Apart from the quake, there was lightening which would have caused fires too. According to the above-mentioned document, at least 2,000 people died due to the earthquake and lightning. About 200 houses were destroyed. It also describes damage to a stone bridge, bastion etc.

This seems to be an earthquake that caused immense damage to the island. However the pamphlet never mentions any tidal waves or other strong sea action, hence we cannot conclude that there was a tsunami based on this document.

There is a mention of high tides that deluged Jaffna on 20th February 1627 in De Queyroz's "Temporal and Spiritual Conquest of Ceylon". However, according to this description, these tides seems to be associated with a severe storm. There is no mention about an earthquake or any vibrations. Hence there is no evidence to assume that was a tsunami.

Tsunamis are ocean waves produced by movements of the ocean floor associated with earthquakes, volcanic eruptions or landslides. The word tsunami, which means 'harbour waves' came into wide use after it was officially approved for general use during an international scientific conference in 1963.

Other Earthquakes

Apart from the above, there were several minor earthquakes that were sensed in Sri Lanka. During the British occupation of the island, these earthquakes had been reported in newspapers and in the government gazette. Two of these earthquakes occurred in the early 19th century.

The first earthquake, recorded after the British captured the low country of the island, struck Batticaloa area on 13th July 1814. That was described in an extract of a private letter published in The Ceylon government gazette. In that eyewitness's report, he states that he was unable to record the effect on water bodies including sea and lagoon.

A second earthquake was sensed in Colombo, Trincomalee, Jaffna and Batticaloa on 9th February 1823. It had been strongest in Batticaloa, although no material damage is on report. According to available details, there have been no tsunamis associated with these earthquakes.

There are at least six major tsunamis that occurred between the 16th - 19th centuries as identified in this region by scientists. These tsunamis were recorded in 1524, 1762, 1819, 1847, 1881 and 1883 respectively. According to available details, the tsunamis in 1881 and 1883 were recorded from Sri Lanka. The main objective of this article is to discuss the tsunami that occurred following an earthquake in 1881 and volcanic eruptions in1883.

Tsunami in 1881

This tsunami was the result of a submarine earthquake beneath the Andaman Islands and struck on the eastern coast of Sri Lanka in the morning on 31st December 1881. Both the earthquake and tsunami were detected in Sri Lanka. One of the descriptions available is in the report on the Trincomalee district published in the Administrative Reports of 1881. Under a paragraph named "Notable Occurrences" it is mentioned that the earthquake that had been sensed in several parts of the district and the town resulted in minor damages to the rest house in Kantalai. A tsunami followed this quake. In the above description, it is mentioned that the water in the inner harbour rose and fell several times, receding from the shore in front of the Kachcheri to some distance and quickly flowing in again to the shore.' This was also noticed at Gun Wharf Pier and recorded by an officer of the Royal Engineers Department when the work at the pier was underway.

This tsunami was reported from Batticaloa area too and tide gauge stations of India around the Bay of Bengal.

The well-documented tsunami in 1883

The series of volcanic eruptions popularly known as the Krakatau (Krakatoa) eruption starting on 26th August 1883 was one of the largest volcanic eruptions in history. Thousands died and a part of the island of Krakatau, situated in the Sunda Strait between the Java and Sumatra islands was submerged. These eruptions created a tsunami that travelled across the Indian Ocean. Although this was a land eruption, the tsunami was created by the submarine explosions, collapsing of the calderas and the magma flow entering the sea. The tsunami travelled a long distance and was recorded in Ceylon, India etc.

After the recent tsunami in South Asia, several persons had mentioned that there are no reliable records in Sri Lanka for the tsunami of 1883. They may be referring to the newspaper reports. However, there is one dependable and somewhat scientific report, which is also an official report on the tsunami. This report has recorded tsunami conditions from at least 15 places along the coast of the island, the damage caused and at least one death.

Newspaper Reports

Although newspaper reports of this tsunami were discussed in some media, I would like to take a quick look at what these reports are saying. We have reports from newspapers where we can observe that the people had some sort of knowledge of what was happening. Although the word used for this tsunami was tidal waves, it was a tsunami.

The Times of Ceylon on 28th August 1883 describes the tidal waves off the coast. This description is mainly about what happened at the Colombo harbour, and describes it as a sudden and remarkable disturbance of the water. According to this description waves from seaward, round the head of the breakwater, passed quite up to the Jetties and the Custom House premises, where a rise of six feet was distinctly noted." This describes the receding of waves, which took place soon after. However the harbour authorities were judging the cause for this to some extent, stating that this can be caused "only by an earthquake below the water of the ocean some short distance off the coast.

The tusnami in the Galle harbour is described in the same newspaper on the 29th and 30th.The reports said it was caused by the Krakatoa eruption.

In the Observer newspaper, it was described the rise and fall of water at Colombo harbour. In this report, it is clearly stated by the harbour authorities that this may be a result of an underwater volcanic eruption.

This tsunami was even recorded in the Sinhala press, but based mainly on the reports of English papers. The Sarasavi Sandaresa newspaper gives a description about the tsunami under the title "Muhude Apuru Diya Hindeemak" (Remarkable receding of the sea) on 31st August 1883. A lengthy description in the Sarasavi Sandaresa, published on September 7th, states that the water receding from the Colombo harbour was about 8-10 feet. Another important event it reports is that the people went to the sea and collected things that were unearthed when the sea receded. People in Galle were able to catch fish when the water receded. It is stated that there were reports of tidal waves from Panadura, Kalutara, Galle, Batticaloa and some other places.

A government report of tsunami

However, the most important report is the government report on the tsunami. J. Stoddart, acting surveyor-general of Ceylon was the compiler of the report. After the initial reports of the tidal waves and volcanic eruption, he had issued circulars to government agents and other officers stationed along the coast requesting more information such as details of the rise and fall of the sea, shocks of the earthquake, sounds etc. He was able to compile a report from the details he obtained from them. Stoddart submitted it to the colonial secretary in March 1884. This particular report was published as sessional paper No. IV of 1884. This is the best source for the tsunami in 1884.

The table gives details of the tsunami impact of 1883 and is prepared from the data published in the above mentioned sessional paper. The times, wave height and the number of tidal (tsunami) waves were given as ranges because as I think, the people had to recall the events later and the lack of tidal gauges in certain places.

In many of the above-mentioned places sound from the eruptions were heard since the night of the August 26th and mainly in the morning of the 27th. Most people said the noise had been similar to distant thunder or canon. (The third eruption of the total of 4 major eruptions is said to be the largest sound ever heard by humanity and was recorded 4,800 km away!)

Rising of water is mentioned in some places including Trincomalee and Batticaloa as it rose with some force. In Navalaru and Panama saltwater intrusion was detected a long way inland, 1.5 miles in the former. This gives us an idea of the power of the waves and the distance they penetrated.

The damage due to the tsunami is considerably low as the waves were not so powerful. However, the waves in some places were considerably higher than the highest tide. For example in Hambantota, it was estimated that water rose up to 12 feet. I have summarized the details of the damage in the table. The woman who died due to injuries suffered at Arugam Bay was the only person to die in this tsunami.

According to the reports, nothing has been reported in the area between Mannar and Jaffna apart from the sound of the eruption. (A paper published in 2003 in the journal called Natural Hazards and Earth System Sciences on the tsunami propagation of the1883 volcanic eruption mentions the impact on the Dutch Bay in Kalpitiya as Negombo, probably due to a mistake.)

What are the lessons we can learn?

These tsunami documentations and details were prepared more than a century ago. They should have been used for a better understanding of tsunamis in Sri Lanka. For instance, a closer look at the times impacts was first observed may be important. According to the available data, it can be noticed that tsunami waves first struck the eastern coast, the south and then the west. However, records of first strikes in the eastern coast are not as clear as in Batticaloa.

Unfortunately, this has not happened to a satisfactory extent to at least give the general public an understanding of natural disasters like tsunamis. Historical evidence of the tsunamis will definitely be a strong foundation for such a programme.

We must accept one thing. Tsunamis are not new to us, That is the truth. We should have known about tsunamis and how to deal with them. We have not done this and thought we are safe from natural hazards. We know that it is not so. Therefore we have to face the reality and make use of this information in future.

Tsunami during King Kelanitissa’s Reign (Tsunami History Pt. 1)

Dhanesh Wisumperuma

The Island, 08.02.2016

http://archive.island.lk/2005/02/08/features5.html




The tsunami that struck Sri Lanka and other south Asian, Indian Ocean countries has drawn our attention to several matters. It is a widely discussed topic in many aspects. Many say that ignorance among the people, of tsunamis and their effects, was the cause of such massive devastation to life and property. However, there are documented descriptions of tsunamis in history. The first was in the early Anuradapura period. The others were within the last few hundred years. There has also been mention of the historical occurrences of tsunamis in Sri Lanka. I am hereby attempting to examine these descriptions of tsunamis in our history and what scientific means we can acquire from these. Although I am using the word ‘tsunami’ to describe the events, writers who wrote or translated the accounts of these events, used other words, such as tidal waves, sea deluge, sea flooding.

There are stories that there were similar events of sea flooding or submerging of land prior to written history, which begins from King Vijaya’s period. One such event was during the reign of King Ravana. According to the Rajavaliya this was because of the wickedness of King Ravana and it submerged a large part of the country including his fortress. Similar inundation occurred during king Tharaka’s reign too. However, the existence of these kings is mainly mythical and not agreed on by most of the historians. Therefore I am only considering the ones that happened in the historical period.

Tsunami during King Kelanitissa’s reign

When we consider the tsunamis in the written history of Sri Lanka, the first such event we can learn of is from the time of King Kelanitissa’s reign. His kingdom was in Kelaniya and controlled the coastal areas of the country.

This tsunami occurred around 2200 years ago. The daughter of the king of Kelaniya, was sacrificed to the sea and she was married to the king of Ruhuna, Kavantissa. Their son, Prince Dutugemunu reigned as the king of Anuradhapura from 161 BC to 137 BC. Therefore, this event took place sometime around 200 BC. (Recently, an article, which is available on the internet has incorrectly said that this event took place about 2075 years ago, in 100 BC !)

When we summarise the event that led towards the tsunami, it is something like what is dealt with below. The tsunami was a punishment to King Kelanitissa, who executed a Buddhist monk as the king suspected the monk of writing a letter to the queen. However, it was written by the younger brother of the king, who had a secret affair with the queen and sent through a person disguised as a monk. Gods and deities got angry with the cruel action against the monk and caused the sea to flood as a punishment. Devi, the King’s daughter, was placed in a vessel and sacrificed to the sea gods to save the country. The vessel landed near a temple called the Lanka Vihara in the south (present-day Kirinda). After coming to know that she was the daughter of the king of Kelaniya, King Kawantissa, of the Rohana kingdom married her.

This event was well documented in the Mahawamsa and also in other sources like the Rajawaliya and the Saddharmalankaraya. However, the description of the tsunami in the Mahawamsa is very brief. It says that "Wrath of the sea gods made the sea overflow into the land".

The description of the damage done by the encroaching sea in the Rajawaliya is descriptive, although it was written around the early 18th century. According to this description, the effect of the tsunami was really destructive.

According to the Rajawaliya, 100,000 patunugam (towns or villages with a harbour - a port city) and 970 kevul (fisher’s) villages and 470 villages inhabited by pearl fishers were destroyed by the sea. Also, it is said that 11 of the 12 territories of the Kelani kingdom were swallowed by the sea. There are some other references stating that 35,500 ports and anicuts, fields and tanks were lost. For some, these numbers may be overestimated. However, the categorization of the villages gives us an idea about the village structures. The damaged included villages for fishermen, villages for pearl fishers (or divers) and well-developed port cities or villages. The Kelaniya kingdom may have suffered a major blow to its economy. According to the Rajavaliya, King Kelanitissa was caught in a fire of hell due to his sin. We do not hear about the Kelaniya kingdom again.

According to the sources, the distance between the sea and Kelaniya was seven gawwas. (In some copies of Rajawaliya, this distance was only three gawwas.) The encroaching sea has come about six gawwas according to Saddharmalankaraya. However, according to the book called Tri Sinhale Kada-Im-Pot, this distance was six gawwas, before the tsunami and was reduced to five gawwas. However, some copies of this book state the original distance was seven gawwas and six were submerged.

Although it is said "swallowed by the sea" this may be meaning huge damage by the sea flooding. This may be an overestimation of the inundation, considerable devastation had happened during this tsunami. It is not easy to calculate or estimate the devastation now. Merlin Peries in an article titled ‘King Kelanitissa’s Crime’ which appeared in the Journal of the Royal Asiatic Society of Sri Lanka describes this situation and says wave or waves would have hit a considerable length of the west coast belonging to the Kelaniya Kingdom. This is the best assumption we can come to on the tsunami damage.

However, there are some interesting points regarding this damage. There are few places that were specially mentioned as not damaged by the tsunami, including the port city of ‘Katupiti-Madampe’. In some copies of the Rajawaliya, Meegomuwa (Negombo) and Mannar are also mentioned apart from the above port city. These should be the areas around present-day Madampe, Negombo and Mannar. This reveals that this tsunami had not damaged some areas in the northwestern and western coast. However, special mention of the undamaged areas expresses some sort of importance of these places during that period.

Although the effect of the sea was devastative in the western coast of the country, there is no mention that it struck the south or southeastern coast, where the vessel, which Princess Devi was on board, landed. What we are told is that the tsunami-damaged the western coast.

Importance of the tsunami

Thus, the tsunami of king Kelanitissa’s reign does not yield a great deal of data on the impact of the tsunami. Sources mainly discuss the sin of Kelanitissa and the sacrifice of Princess Devi, as it was the main theme because she gave birth to prince Dutugemunu, who saved the country from the Chola invader King Elara.

However, there are well-documented tsunamis during the last few centuries, which I wish to discuss next week. (See below for links)

Part 2 - Documented tsunamis in the last five 500 years

• Paper - http://archive.island.lk/2005/02/15/features5.html
• Blog - https://dhaneshw.blogspot.com/2020/11/tsunami-history-part2-20050215.html 

"ඉතිරි දෙක තමුසෙගෙද?" (කැම්පස් කතා 2)

මේක කැම්පස් එකක කෘෂි පීඨයක කතාවක්.

සත්ත්ව විද්‍යාවට සම්බන්ධ වාචික ප්‍රශ්න සැසියකදි (වයිවා) එක් ශිෂ්‍යාවකගෙන් ආචාර්යවරයෙක් මෙහෙම ඇහුවලු.

"එළිච්චියකට තන පුඩු කීයක් තියනවද?"

ශිෂ්‍යාව කීවලු 

"4යි සර්"

යන්තම් හිනා වූ දේශක තුමා මෙහෙමෙ ඇහුවලු...

"එතකොට ඉතිරි දෙක තමුසෙගෙද?"

සාමාන්‍යයෙන් එළිච්චියකට තියෙන්න‌ෙ තනපුඩු දෙකයිනෙ.

(ඡායාරූපය අන්තර්ජාලයෙන්)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2020.11.28

"නවගත්තේගමට තව දුරද?" (ගමන් කතා 4)

එදා අපි ගියේ පුත්තලම් දිස්ත්‍රික්කයේ පන්සල් හා වෙනත් පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථාන කීපයක් අධ්‍යයනයටය. එදා අපේ තෙදින ගමනක දෙවන දිනය විය. දිනය හරියටම කියන්නේ නම් 2006 අප්‍රේල් මස 10දාය.

පෙරදා නැවතී සිටි සංචාරක බංගලාවෙන් පිටත් ව විහාර දෙකක් පමණ අධ්‍යයනය කළ පසු අපේ ඊළඟ ඉලක්කය වූයේ නවගත්තේගමට යෑමය. අපේ කිසිවෙකුත් ඉන් පෙර නවගත්තේගමට ගොස් නොතිබූ අතර ඒ කෙබඳු ටවුමක්දැයි දැන සිටියේ ද නැත.

2006 වන විට ලංකාවේ ග්‍රාමීය මාර්ග පැවැති තත්ත්වය ඒ කාලය වන විට දැනුම් තේරුම් ඇති වයසේ සිටි ඇත්තෝ දනිති. එදා අපි ද මදක් දුෂ්කර වූ මාර්ගයක් දිගේ යනවා යනවා ඉවරයක් නැතිවා වාගේය. වරක් දෙවරක් පාරේ යන අයෙකුගෙන් මාර්ගය ඇසූ විට කී අයුරින් නවගත්තේමට එතරම් දුරක් නොවූ බව ද පෙනුණි. දැන් නවගත්තේගම ගැන දන්නා දේවල් කියා අවසන්ය. (ඒවාට විමලරත්න කුමාරගමගේ කවි මෙන්ම සයිමන් නවගත්තේගමගේ කතා ද ඇතුළත් විය). ඒත් තවමත් අපි නවගත්තේගමට පැමිණ නැත.

මෙසේ ගිය අප පිවිසියේ කලින් ගමන් කළ මාවතට වඩා ගෙවල් පිහිටා තිබූ ප්‍රදේශයකටය. දැන් අපට පැනයක් ඇති විය. ඒ පාර නවගත්තේගමට වැටෙන බව කී නමුත් මේ කුමන ප්‍රදේශයක්ද යන්නය. කිසිදු බෝඩ් එකක් හෝ මං සලකුණක් ද නැත.

ඒ නිසා අපි කෙනෙකුගෙන් පාර විමසීමට සිතීමු. වාහනයේ වේගය අඩු කරන්නට කියා ඉදිරි අසුනේ මම මෙසේ ඇසුවේ පාරේ ගිය වැඩිහිටියෙකුගෙනි.

"අන්කල්, නවගත්තේගමට තව දුරද?"

(ඒ කාලේ ඒ මහතාට අන්කල් කීමට තරම් මම තරුණ වූ බව මෙහිිදී සඳහන් කළ යුතුය. එකල මගේ කොණ්ඩය ද තනිකරම කළු පාටය).

මා දෙසත්, වාහනයේ උන් අනෙක් අය දෙසත් මොහොතක් බලා සිටි ඔහු මෙසේ කීවේය.

"මේ නවගත්තේගම තමයි මහත්තයො!"

මටත්, කාටත් උත්තර නැති විය. "ස්තුතියි" කියා මදක් ඉදිරියට ගිය අපේ සිනාව පිටවූයේ ඔහුව අපට නොපෙනී ගිය පසුවය. මොනවා උනත් මේ කතාවේ වගකීම හැමෝම බාරගත් බව නොකියා බැරිය.

මේ තාමත් එදා ඒ ගමන ගිය අපේ කට්ටිය නිතර මතක් කරන කතාවකි.

(ගුවන් ඡායාරූපය Google Earth වෙතින් ලබාගන්නා ලදි. 2009 වර්ෂයේ එකකි)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2020.11.20

"ගස් කෝමාරිකා" (එදිනෙදා කතා 1)

මේක සිදුවූයේ අපි නුගේගොඩ නාවල පාරෙ එක්තරා ප්‍රසිද්ධ අතුරු පාරක හිටපු කාලෙදි. 1980 ගණන්වල අග හරියෙ දවසක් වූ එදා හවස අපි සෙල්ලම් කරල ඉවර වෙලා, පාර අයිනට වෙලා විවේකෙන් හිටියෙ. ඒ වෙලාවෙ තරුණයෙක් කඩිමුඩියෙ දුවගෙන ආවා - බෙහෙත් පැළයක් හොයාගෙන.

ඔහුට අවශ්‍ය උනේ කෝමාරිකා. කෝමාරිකා තියන ගෙයක් හොයාගෙන අහගෙන තමයි එයා ආවෙ. අර තරුණයා ඒ කාලෙ හැටියට සෑහෙන පොෂ් පෙනුමක් තිබ්බ කෙනෙක්. ඩෙනිමක් ඇඳලා, ටීෂර්ට් එකක් දාල එහෙම හිටියෙ. (මටත් ඒ කාලෙ අවුරුදු 15-16 වයස කාලෙ.)

ඒත් එතකොටත් තරමක් කළුවර වැටිලා තිබ්බ නිසා අසල නිවෙසක ඇන්ටි කෙනෙක් මෙහෙම කිව්වා -

"කෝමාරිකා නං තියනවා. ඒත් මේ වෙලාවෙ කළුවරේ කඩාගන්න පුළුවන් වෙයිද දන්නෙ නෑ"

අර තරුණයා ෆුල් කන්ෆිඩන්ට් පිට මෙහෙම කීවා...

"කමක් නෑ ඇන්ටි, මට ගස් නගින්න පුළුවන්. මං නැගලා කඩාගන්නම්"

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2020.11.13

අන්න ජොබ් සැටිස්ෆැක්ෂන්! (ගමන් කතා 3)

කාලෙකට ඉස්සර අපි ගියා අලුතෙන් ඉදිකරපු ගුවන්තොටුපොළ බලන්න කියලා. අර දකුණේ තියෙන පස්සෙ කාලෙක වී ගබඩා කරන්නත් ගත්ත ගුවන්තොටුපොළ මතකනෙ? (මේක සිද්ද උනේ වී ගබඩා කරන්න කලින්)

ඉතින් විශේෂ අවසරයක් අරගෙන පාලක කුළුණත් බලන්න අවස්ථාව ලැබුණා. ගුවන් ගමන් පාලන කටයුතු සිදුවන ආකාරය ගැන ගුවන් ගමන් පාලකවරයෙක් අපට විස්තර කර දුන්නා.

ඒ විස්තර අහගෙන අපි ඉන්පසු ගම් රටවල්, ආගිය තැන් හා රැකියාව ගැනත් කතා කළා.

එහිදී අපේ කෙනෙක් මෙහෙම ඇහුවා

"මේ රැකියාවෙ ජොබ් සැටිස්ෆැක්ෂන් එක කෙහොමද?"

ඔහුගේ අපූරු පිළිතුර මෙහෙමයි -

"ලෝකෙ කවුරුහරි අපි කියන දේ අහනවා කියන එකම හරි සතුටක්නේ. මොකද ගෙදරදිවත් එහෙම සතුටක් ලැබෙන් නැහැනේ..."

හිනා උනා නෙමෙයි හිනා ගියා!

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2020.11.10

When achieving SDG becomes A global initiative

Dhanesh Wisumperuma

The Nation, 11.10.2015

http://nation.lk/online/2015/10/10/when-achieving-sdg-becomes-a-global-initiative/

Although some countries argue that there are too many goals and targets, this development agenda seems to address most aspects of sustainable development

Anew set of globally accepted development goals was adopted during the United Nations Sustainable Development Summit held in New York during the last week of September 2015. These goals, known as ‘Sustainable Development Goals’ and also as ‘Global Goals’ will be the core of the future development agenda of the world.

These development goals have links to the Millennium Development Goals, which were globally accepted in 2000 as the global development goals and, were the base of the development agenda for the period up to 2015. Several programs were implemented in the world to achieve these targets. However it was obvious by early 2010s, that the achievement of these goals and the targets may be significantly different from country to country – some countries were on track to achieve at least some of the goals while some weren’t. It was clear some of the targets weren’t achievable, such as the target on biodiversity loss. Also there were few major setbacks from the onset – as MDGs were considered as targets to be achieved mainly by the developing countries and the fact that they overlooked vital areas that required attention in a development agenda, such as economic development and rights issues.

In this backdrop, the establishment of a new post-2015 development agenda was discussed during the UN Sustainable Development Conference (Rio+20 Summit) in 2012. An open working group aimed to draft a new development agenda and a set of development goals was also created at Rio+20 Summit. The process of this working group is known as one of the largest discussion processes and the present set of goals, the Sustainable Development Goals (SDGs), are a result of this activity.


The SDGs consists of 17 goals and 169 targets that detail the achievable targets under each goal (See box). The SDGs have certain advantages when compared to the MDGs. SDGs target a wide variety of areas that are related to development; SDGs are a set of universal goals designed for all countries. Since these are a fresh set of goals, it can provide a re-start of the development process of the countries.

The SDGs are applicable from January 2016 and the targets are to be achieved by 2030, within a 15 year period. These goals cover almost all vital areas of development agenda – poverty, hunger, health, gender, education, water, energy, economic growth, inequality, environmental challenges including biodiversity and climate change. Although some countries argued that there are too many goals and targets, the SDGs seem to address most aspects of sustainable development. These are not just a set of goals and targets set by an external organization, the UN, but contain crucially important achievements which the policy makers of any country may wish to accomplish, for the benefit of the citizens of their countries.

It is obvious that the path towards the achievement of these goals and targets is not an easy and simple task. There will be numerous challenges in the path towards their fulfillment. The main issue of achieving SDGs will be the financing. Some of the targets require huge investments and most of the developing countries – specially the poor countries – may not be able to find funds on their own initiative. There are some estimates of the possible amount of funds required – for instance, the cost of providing a social safety net to eradicate extreme poverty is estimated to be about US $ 66billion a year.

As it is said, the main funding source will be the public money generated within the countries itself. Also funding from private sector through taxes, and also combating illegal financial flows and corruption within those countries. Loans and aid from other countries as well as from multi-lateral banks and other financial agencies will be available for achievement of the SDGs. These agencies will adjust their policies to SDGs and some such agencies have already expressed their interest. This will benefit the developing countries, but they will be entangled in the trap of loans.

It is true that Sustainable Development Goals can create the momentum required for the world to move forward towards a development which is more sustainable. But it depends on how the countries face the challenge.
(Pics courtesy Presidential Media Unit)
Visit https://sustainabledevelopment.un.org/topics for full set of SDGs – goals and targets. (ENDS)
Sustainable Development Goals

1) End poverty in all its forms everywhere

2) End hunger, achieve food security and improved nutrition, and promote sustainable agriculture

3) Ensure healthy lives and promote wellbeing for all at all ages

4) Ensure inclusive and equitable quality education and promote lifelong learning opportunities for all

5) Achieve gender equality and empower all women and girls

6) Ensure availability and sustainable management of water and sanitation for all

7) Ensure access to affordable, reliable, sustainable and modern energy for all

8) Promote sustained, inclusive and sustainable economic growth, full and productive employment, and decent work for all

9) Build resilient infrastructure, promote inclusive and sustainable industrialization, and foster innovation

10) Reduce inequality within and among countries

11) Make cities and human settlements inclusive, safe, resilient and sustainable

12) Ensure sustainable consumption and production patterns

13) Take urgent action to combat climate change and its impacts

14) Conserve and sustainably use the oceans, seas and marine resources for sustainable development

15) Protect, restore and promote sustainable use of terrestrial ecosystems, sustainably manage forests, combat desertification and halt and reverse land degradation, and halt biodiversity loss

16) Promote peaceful and inclusive societies for sustainable development, provide access to justice for all and build effective, accountable and inclusive institutions at all levels

17) Strengthen the means of implementation and revitalize the global partnership for sustainable development

"Will You Marry Me?" (කට කැඩිච්ච කතා 05)

මේ සිදුවීම සිදුවුනේ මම සරසවියේ දෙවන වසරේ සිටියදීය. සරසවියේ ක්‍රියාත්මක වූ එක්තරා සංගමයක් මගින් අදාළ විෂය පිළිබඳ විවිධ ලිපි, ඡායාරූප ආදියෙන් සමන්විත බිත්ති පුවත්පතක් පවත්වාගෙන ගියා. එය දැන්වීම් පුවරුවක් කියන්නත් පුළුවන්. එම බිත්ති පුවත්පත සංස්කරණය කළේ පළමු වසරේ සොයුරියක්. ඉඩ තිබූ අවස්ථාවලදී ඇයට සහාය වීමට මම ඉදිරිපත් වුනා. ඒ මම ඒ සංගමයේ සභාපති වූ නිසා පමණක් නොව එවැනි වැඩක ඇති අපහසුව අතීත අත්දැකීම් අනුව දැන සිටි හන්දයි.

ඉතින් එසේ වැඩ කළ දිනයක, ඒ සොයුරිය අදාළ කලාපය සඳහා තෝරාගෙන තිබූ පින්තූරයක් මට පෙන්වූවා. එය වන්දන් දෙදෙනෙකු එකිනෙකාට මුහුණලා සිටින පින්තූරයක්. (එය මේ ඡායාරූපයේ ඇති පින්තූරය හා සමානයි, ඒත් මට මතක හැටියට වදින ඉරියව්වෙන් සිටියෙ එකෙකු පමණයි.)

ඇය එය පෙන්වා මගෙන් මෙසේ ඇසුවාය. "මං මේකට මෙහෙම කැප්ෂන් එකක් දානවා... විල් යූ මැරි මී?"

මොහොතක් ගත් මම "මගෙන් නෙවෙයිනෙ අහන්නෙ, කමක් නෑ." කියා උත්තර දුන්නෙමි.

ඈ තරහවෙන් හෝ ලැජ්ජාවකින් ඉවත බලාගත්තාය.

(ඈ තරහ වූයේ නම් නැත. ඒ මිත්‍රත්වය සරසවි සමයෙන් පසුව අද දක්වා ද තිබෙයි).

අපෝ ඕක පොල් ගෙඩි දෙකයිනෙ! (කැම්පස් කතා 01)

මේක මම කැලණියේ එම්. ඒ. එක කරන කාලෙ කතාවක්. (ඒ කියන්නෙ 2007-2008 කාලෙ). 

ඒ කාලෙත් අද කාලෙ වගෙම පොල් මිල ඉහළ ගියා. මට මතක හැටියට රු. 50-60ට වගෙ ගියා. ඒක රටටත්, අපිටත් සෑහෙන දැනුනා. ළඟදි කැම්පස් අවුට් උනු අය හැරෙන්න අපිත් එතකොට හම්බකරන් කන අයනෙ.
 
ඉතින් මේ අය අතර හිටියා මීරිගම පැත්තෙ තරුණයෙක් (මට නමත් මතකයි. තරුණයෙක් කීවට මට වඩා ඕන නං අවුරුදු පහක් විතර බාල ඇති. මාත් එදා ඉතින් අදට වඩා අවුරුදු දොළහක් විතර බාලයිනෙ!) 

ඒ වන විට ඔහු රැකියාවක් කළේ නැති උනත් මුදල් හදල් තිබ්බා. එයාලට පොල් ඉඩමක් තිබ්බ බව කියවුනේ පොල් මිල වැඩි උනාට පස්සෙ එයාලගෙ ඉඩමටත් හොරු පනිනව වැඩි බව කියූ නිසා. හැබැයි මෑන් හරි සරල,  වැඩි කතා නැති කෙනෙක්. වියදමට නං ටිකක් ලෝබයි. අපට තිබ්බ පොල් ප්‍රශ්නය එයාට දැනුණෙ නෑ.

ඉතින් ඒ දවස්වල පොල් තමයි අපේ මූල්‍ය ඒකකය වුණේ... මිනිහ ඉන්න තැන්වල හැම දෙයක්ම වගෙ අපි ගණං බලන්නෙ පොල්වලින්. ඒ මෙහෙමයි -

කට්ටිය තේ බිව්වම මුදල් ගෙවන්න කියන්නෙ එයාට. "මොකද්ද බං පොල් බෑයනේ අපේ ඔක්කොටම" 

පොටෝ කොපියක් එහෙම ගැහුවමත් මෑන්ට තමයි ගෙවන්න කියන්නෙ "අපෝ ඕක පොල් ගෙඩි දෙකයිනෙ මචං!"

වැඩිය ඕන නෑ අපේ "මුළු කෝස් ෆී එකම පොල්ගෙඩි 500යි." (ඒ කීවේ රු. 25000/=)

අපි පොල් ගෙඩියම රු. 50 කියල අරන් තමයි හැම දේකම මිල ගණන් සංසන්දනය කළේ.

අදටත් පොල් මිල වැඩියි කියල ඇහෙනකොට මට මතක් වෙන සිද්ධි දෙකෙන් එකක් මේක. ඒක හරිම සුන්දර කාලෙක කතාවක්. අනෙක තමයි බෑ දෙකම ශත තිස්පහට දෙන කතාව, 1977 මැතිවරණ වේදිකාවෙ...

(මේ පින්තූරෙ නං 2017දි පොල් ගණං ගිය කාලෙ දෙල්කඳ පොළේදි ගත්ත එකක්)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

2020.11.06

වැඩිම වේගයකින් ඉහළ යන්නේ ඉඩම් මිල ද?

එක්දහස් නවසිය හැත්තෑ තුනේ අපි තංගල්ලෙන් මාතර පදිංචියට ආවා (මට එතකොට මාස ගාණක්) අපේ අම්මාගේ රැකියාව නිසා වසර කීපයෙන් කීපයට තැනින් තැනට මාරු වීමට සිදු වූ නිසා අපි ඒ කාලෙ හිටියෙ කුලී ගෙවල්වල. මාතරට ආවට පස්සෙ ගොඩගම (ගෙවල් දෙකක) හා හිත්තැටියෙ ගෙදරක අපි හිටියා. හිත්තැටියෙන් කොළඹ ආවෙ 1978 මුලදි.

ගොඩගම ඉන්න කාලෙදි තාත්තා ගොඩගම පැත්තෙන් පොඩි ඉඩමක් අරන් තිබුණා. මට නම් ඒ ඉඩම මතක නෑ. හැබැයි අම්මා පසුකාලෙක කියපු විදියට ඒක පාර අයිනෙ පර්චස් විස්සක විතර ඉඩමක්. ඒ වගෙම එහි සරු පොල් වගාවක් තිබුණලු. ඉතින් අපි කොළඹ ආවට පස්සෙ තාත්තගෙ හිතවතෙක් හා පසුව අපේ මාම කෙනෙක් මාස කීපයකට වරක් ඒ ඉඩමෙ පොල් කඩල, පොල් ඔයලා ගෝනියක් දෙකක් මාතරින් කෝච්චියට දානවා. තාත්තා නුගේගොඩ දුම්රියපොළෙන් ඒවා ගෙදර අරන් එනවා. මේ කාලෙ අපි හිටියෙ නාවල සේනානායක මාවතේ හා නුගේගොඩ විජයබා මාවතේ. (දුම්රියෙන් බඩු ප්‍රවාහනය කරන බව මම දැනගන්නෙ ඒ සිදුවීමෙන්.)

ඉතින් මගෙත් අක්කගෙත් අධ්‍යාපනයේ සිදු වූ වෙනස්වීම් එක්ක ආපසු මාතර පදිංචියට යෑම ගැන තිබූ අදහස නැතිව ගියා. ඉන් පසුව 1988 අගදි වගේ තාත්තා ගොඩගම ඒ ඉඩම රු. තිස්දහසකට විකිණුවා. (ඒ කාලෙ ඒක තරමක ලොකු ගණනක්)

එදා ඒ ගොඩගම ඉඩම විකුණපු සල්ලිත් දාල තමයි, අපි දැන් පදිංචි වෙලා ඉන්න නුගේගොඩට ආසන්න ගමක තියන පර්චස් දහයක ඉඩම ගත්තේ. එදා 1989 දී මේ ඉඩම ගත්තේ පර්චස් එකක් රුපියල් අටදාහ ගණනේ රුපියල් අසූ දාහකට... දැන් මේ පැත්තෙ පර්චස් එකක් ලක්ෂ 12-13 අතර වෙනවා. ඒ ගාණට දෙන්න හිස් ඉඩම් නෑ, ගෙවල් තියන ඉඩම් තමයි තියෙන්නෙ.

ඒ කියන්නෙ වසර තිහක් ඇතුළත ඉඩම් මිල එකසිය පනස් ගුණයකින් විතර වැඩි වෙලා. නූතන ලංකාවෙ වැඩිම වේගයකින් ඉහළ යන්නේ ඉඩම් මිල වෙන්න ඕන. ඒකට එක හේතුවක් තමයි බොහෝ අය මුදලක් අතට ආ විට අනාගත ආයෝජනයක් ලෙස ඉඩමක් මිලට ගෙන "අරන් දැමීම". ඒ කියන්නෙ එහි ඉක්මනින් නිවසක් තනා පදිංචි වෙන්න අදහසක් නැතිව ඉඩම් මිල දී ගැනීම. ඔවුන්ගෙ අරමුණ පසුකාලයක මුදල් කරගන්න හෝ  දරුවෙකු ලොකු වූ කාලයක නිවසක් හදන්නයි. 

ඒ වගේම ගොඩගම ඉඩම මේ වෙනකම් තිබුනනං ඉන් සෑහෙන කොටසක් මීට වසර කීපයකට පෙර මාතර-අකුරැස්ස පාර ලොකු කරද්දි පාරට අත්පත් කරගන්න ඇති බව අම්මා ඉන්න කාලෙ කීවා.

ඒ ගොඩගම ඉඩම තියෙන්න ඇත්තෙ මේ Google Earth සිතියමේ මැද තියන පාර අසල තැනක. (මේ මාතර-අකුරැස්ස පාර ලොකු කරන්න කලින් 2005දි.)

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම
2020.11.01