Sunday, November 25, 2018

කොකෝවා භාවිතයෙන් චොකලට්‌ නිපදවීමට සිතුවාට වඩා අතීතයක්‌ ඇත

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 14.11.2018, පි. 5 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2018/11/14/feature1.html




චොකලට්‌ යනු ලොකු කුඩා බොහෝ දෙනා කැමත්තක්‌ දක්‌වන රසකැවිල්ලකි. වැඩි වශයෙන් කුඩා දරුවන් අතර ජනප්‍රිය වුව ද චොකලට්‌ සඳහා වැඩිහිටියන් අතර ද ඉල්ලුමක්‌ ඇත. අද වන විට ලෝකයේ ආහාර නිෂ්පාදන කර්මාන්තය තුළ චොකලට්‌ කර්මාන්තය සැලකිය යුතු වැදගත්කමක්‌ ගනියි. එය වාර්ෂික ව ඩොලර් බිලියන දෙකක පමණ වටිනාකමක්‌ ඇති කර්මාන්තයකි. ලොව ප්‍රකට සමාගම් ගණනාවක්‌ චොකලට්‌ කර්මාන්තයේ ආයෝජනය කර ඇත. අද වන විට ලෝක චොකලට්‌ නිෂ්පාදනයේ 3%ක පමණ වාර්ෂික වර්ධනයක්‌ ද දැකිය හැකි ය.

චොකලට්‌ නිෂ්පාදනය කරනු ලබන්නේ කොකෝවා හෙවත් Theobroma cacao ශාකයේ බීජ යොදාගනිමිනි. මේ ශාකයේ නිජබිම ලෙස දිගු කාලයක සිට පිළිගැනුණේ මෙක්‌සිකෝව හා මධ්‍යම ඇමෙරිකානු කලාපයයි. එහෙත් අද වන විට ලෝකයේ කොකෝවා නිෂ්පාදනයෙන් තුනෙන් දෙකක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ සිදු කරනු ලබන්නේ අප්‍රිකානු රටවල ය. ලෝකයේ සමස්‌ත කොකෝවා නිෂ්පාදනය වන ටොන් මිලියන 4.585ක ප්‍රමාණයෙන් ටොන් මිලියන 3.0කට අධික ප්‍රමාණයක්‌ නිපදවනු ලබන්නේ අප්‍රිකානු රටවල ය. වඩාත් නිශ්චිත ව පවසන්නේ නම් සමකයට ආසන්න ව පිහිටා ඇති බටහිර අප්‍රිකානු රටවල ය. එසේ ම කොකෝවා වගාව වාර්ෂික ව ලෝකයේ ව්‍යාප්ත වෙමින් ඇති වගාවකි. 1974ත් 2013ත් අතර කාලයේ දී ලෝකයේ කොකෝවා නිෂ්පාදනය තෙගුණයක්‌ දක්‌වා ඉහළ ගොස්‌ ඇත.

කොකෝවා ශාකයේ අතීත භාවිතය පිළිබඳ පිළිගත් මතය අනුව කොකෝවා ශාකය ගෘහාශ්‍රිතකරණය කිරීම සිදු වූයේ මෙක්‌සිකෝව ඇතුළුව මධ්‍යම ඇමෙරිකාවේ දී ය. අදින් වර්ෂ 3900කට පමණ පෙර කාලයක දී කොකෝවා භාවිත කළ බවට එම ප්‍රදේශයෙන් සාධක ලැබී ඇත. ඒ අනුව මිනිසුන් කොකෝවා ශාකය ආහාර සඳහා යොදාගැනීම හා වගා කිරීම සිදු කර ඇත්තේ ඒ කාලයේ පටන් බව සැලකේ. මිනිසුන් කොකෝවා බීජ වියළා අඹරාගෙන විවිධ පාන වර්ග ගණනාවක්‌ සකස්‌ කරගත් බවට සාධක තිබෙයි. වෙනත් සුවඳකාරක ද්‍ර්‍රව්‍ය ඊට එකතු කිරීමෙන් උත්සව හා චාරිත්‍රානුකූල උත්සව අවස්‌ථාවල දී පාන සාදාගෙන ඇත. ඒවා සකස්‌ කිරීම, පිළිගැන්වීම හා ගබඩා කිරීම සඳහා යොදාගත් විවිධ බඳුන් වර්ග රැසක්‌ හමු වී ඇති සාධක අතර වෙයි. යුරෝපීයයන් ඇමෙරිකාවට පැමිණෙන අවස්‌ථාව වන විට කොකෝවාවලින් සාදාගන්නා චොකලට්‌ එරට ප්‍රභූවරුන්ගේ ජනප්‍රිය පානයක්‌ වූ බව වාර්තාවල සඳහන් වෙයි. එක්‌ වාර්තාවක සඳහන් වන ආකාරයට ඇස්‌ටෙක්‌ අධිරාජ්‍යයකු වන දෙවැනි මොක්‌ටෙසුමා රජු රනින් කළ බඳුනකින් චොකලට්‌ පානය කර තිබෙයි. එසේ ම කොකෝවා ඇටවලින් තැනූ චොකලට්‌මය පානය මෙන්ම, එහි පලතුරුමය කොටස්‌ යොදාගනිමින් වෙනත් පාන වර්ග ද සකස්‌ කර තිබූ බවට සාධක ලැබී ඇත.

මේ හැරුණු විට කොකෝවා බීජ මධ්‍යම ඇමෙරිකාවේ මුදල් වශයෙන් ද භාවිත කර තිබෙයි. එය ප්‍රධාන වෙළෙඳ ද්‍රව්‍යයක්‌ වූ අතර, යටත් පාලකයන් සිය අවනත බව පෙන්වීම සඳහා කප්පම් ගෙවීම් සඳහා ද යොදාගෙන ඇත. එසේ ම එම කලාපයේ ශිෂ්ටාචාරවල දැකිය හැකි මිථ්‍යා කතාවල ද කොකෝවා නිරූපණය වෙයි. කොකෝවා පිළිබඳව සාධකයක්‌ ලෙස මෙතෙක්‌ කාලයක්‌ එවැනි පුරාවස්‌තු පිළිබඳව අවධානය යොමු කිරීමට සිදු ව ඇත්තේ තෙත් දේශගුණයක්‌ පවත්නා එම කලාපයේ ශාකමය ද්‍රව්‍ය දිරාපත් නො වී පවතින්නේ ඉතා අඩු වශයෙන් නිසා ය.





ඇමෙරිකාවට පැමිණි යුරෝපීයයන් කොකෝවා හඳුනාගත් පසුව ස්‌පාඤ්ඤ ජාතිකයන් විසින් යුරෝපයට චොකලට්‌ හඳුන්වා දෙන ලදි. 17 වැනි සියවස මැදභාගය පමණ වන විට එය යුරෝපයේ බෙහෙවින් ජනප්‍රිය පානයක්‌ විය. ඒ සඳහා තිබූ වැදගත්කම කෙතෙක්‌ ද යන්න කොකෝවා ශාකය හඳුන්වන උද්භිද විද්‍යාත්මක නාමය වන Theobroma යන ගණ නාමයෙහි ග්‍රීක භාෂා අර්ථය 'දෙවියන්ගේ ආහාරය' වීමෙන් පෙනෙයි. සිය යටත්විජිතවල කොකෝවා වගා කිරීම සඳහා යුරෝපීයයන් උනන්දු වූ අතර, ආසියානු හා අප්‍රිකානු රටවල මෙන්ම බටහිර ඉන්දීය කොදෙව් දූපත්වල වගා කිරීම සඳහා කොකෝවා ශාකය හඳුන්වා දෙන ලද්දේ මූලික වශයෙන් යුරෝපා ජාතිකයන් විසිනි.


ගෘහාශ්‍රිතකරණයේ දින වකවානු අලුත් වෙයි


කොකෝවා ගෘහාශ්‍රිතකරණය පිළිබඳ ව ඇති පැරැණි ම සාධක ලෙස මෙතෙක්‌ විශ්වාස කරන ලද්දේ ඉහත දැක්‌වූ අදින් වසර 3900ක්‌ පමණ වන දින වකවානුවයි. එහෙත් පසුගිය දා ප්‍රකාශයට පත් වූ පර්යේෂණ පත්‍රිකාවකට අනුව ඊට වඩා වසර 1500ක්‌ පමණ ඉහත කාලයට පෙර කොකෝවා ශාක ගෘහාශ්‍රිතකරණය හා භාවිතය කර ඇති බව හෙළි වී ඇත. එසේ ම මෙතෙක්‌ විශ්වාස කළ ආකාරයට එය සිදු ව ඇත්තේ මධ්‍යම ඇමෙරිකාවේ නො ව දකුණු ඇමෙරිකාවේ ය.

මෙම නව දින වකවානු ලබා දී ඇති පර්යේෂණය සඳහා මූලික පදනම වී ඇත්තේ කොකෝවා ශාකයේ ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍ය පිළිබඳව අනාවරණය වූ කරුණු බව පෙනෙයි. එම ශාකයේ ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍ය පිළිබඳ අධ්‍යයනවලින් හෙළි වූ කරුණු අනුව කොකෝවා ශාකයේ හා එයට නෑකම් දක්‌වන ශාක විශේෂවල විවිධත්වය අධික ම ප්‍රදේශය වූයේ සමකාසන්න දකුණු ඇමෙරිකාව ය. එසේ ම එම ශාකය එම ප්‍රදේශයේ වෙසෙන වර්තමාන ස්‌වදේශික ජනතාව සඳහා ද වැදගත් ශාකයක්‌ විය. ඒ එමගින් ලැබෙන ප්‍රයෝජන නිසා ය. මේ නිසා එම ප්‍රදේශයේ පුරාවිද්‍යාත්මක ස්‌ථානයකින් කොකෝවා ශාකය භාවිතය පිළිබඳ සාධක තිබේ ද යන්න නව අධ්‍යයනය සිදු කළ පර්යේෂකයන් විසින් සොයා බලන ලදි.

මෙහි දී හෙළි වී ඇති ආකාරයට ඇමසන් ද්‍රෝණියේ ඉහළ කොටස්‌වල හෙවත් ඇන්ඩීස්‌ කඳුකරය පාමුල ගිනිකොනදිග ඉක්‌වදෝරයේ අදින් වර්ෂ 5300කට පෙර විසූ මිනිසුන් කොකෝවා අස්‌වනු නෙළාගෙන ඒවා මිනිසුන්ගේ පරිභෝජනය සඳහා යොදාගෙන ඇත. එම කොකෝවා ශාක ඉන් වසර 1500කට පසුව මෙක්‌සිකෝවේ භාවිත කළ බවට සාධක ඇති කෝකෝවාවලට සමාන වෙයි.

මේ තොරතුරු අනාවරණය වී ඇත්තේ ඉක්‌වදෝරයේ සාන්ත ආනා - ලා ෆ්ලොරිඩා (Santa Aka – La Florida) නම් පුරාවිද්‍යා ස්‌ථානයෙන් ලැබුණු සෙරමික්‌ බඳුන් පිළිබඳ පරීක්‌ෂාවකිනි. ඔවුන්ට හෙළි වූ පරිදි එම ප්‍රදේශයේ විසූ මායෝ-චින්චිපේ නමින් හඳුන්වන සංස්‌කෘතියට අයත් මිනිසුන් අදින් වර්ෂ 2100 හා 5300 අතර කාලයේ දී කොකෝවා ශාක භාවිත කර ඇත. ඒ අතරින් වඩාත් පැරැණි ම නිශ්චිත සාධක ලැබී තිබෙන්නේ අදින් වර්ෂ 5450ත් 5300ත් අතර කාලයේ දී කොකෝවා ශාක භාවිත කර ඇති බවට ය. ඒ සඳහා සාධක ක්‍රම තුනක්‌ ඔස්‌සේ සැපයීමට ද ඔවුන් සමත් ව ඇත.


ක්‍රම තුනක්‌ යොදාගැනේ


පළමු වැනි ක්‍රමය වන්නේ පිෂ්ට කණිකා හඳුනාගැනීමය. ඒ අනුව මේ සෙරමික්‌ බඳුන්වල හා කැඩුණු කොටස්‌වල ඇතුළත හා කැඩුණු කොටස්‌වල දැකිය හැකි පිෂ්ට කණිකා අධ්‍යයනය කර ඇත. එසේ ලබාගත් පිෂ්ට කණිකා නූතන කොකෝවා ශාකයේ (Theobroma cacao) හා එයට ඥාතිත්වයක්‌ දක්‌වන Herrania ගණයේ වෙනත් වනගත ශාකවල පිෂ්ට කණිකා සමග සංසන්දනය කරන ලද අතර ඒ අනුව ඒවා අයත් වන්නේ කොකෝවා ශාකයට බව එහි දී හෙළි විය. එසේ ශාක ගණය තහවුරු වූ පසුව පර්යේෂකයන් යොමු වී ඇත්තේ මේවායේ කොකෝවා ශාකයේ දැකිය හැකි එහෙත් එහි ඥාතිත්වයක්‌ දක්‌වන ශාකවල දැකිය නොහැකි තියෝබ්‍රොaමීන් (theobromine) යන ඇල්කලොයිඩය පිළිබඳව සොයා බැලීම සඳහා ය. ඒවා එම භාණ්‌ඩවල ඉතිරි ව තිබූ ශේෂවල අතුළත් වී තිබිණි. එම නිදර්ශක අතරින් 28%ක්‌ පමණ තියෝබ්‍රොaමීන් ඇති බව තහවුරු වී ඇත. තුන්වැන්න වන්නේ අදාළ සෙරමික්‌ භාණ්‌ඩවලින් ලබාගත් ශේෂවල පෞරාණික DNA පවතී ද යන්න පරීක්‌ෂා කිරීම ය. එහි දී කොකෝවා ශාකයට සුවිශේෂ වූ DNA අනුපිළිවෙළ සහිත DNA හමු වී තිබෙයි.

මේ අධ්‍යයනයෙන් අනාවරණය වන කරුණු අනුව චොකලට්‌ පරිභෝජනය සඳහා වූ දිනය මෙන්ම කොකෝවා ශාකයේ ගෘහාශ්‍රිතකරණය සඳහා ද වඩාත් පැරැණි දින වකවානුවක්‌ ලබාගැනීමට හැකි වීම වැදගත් ය. එසේ ම එම ගෘහාශ්‍රිතකරණය සිදු වූ ස්‌ථානය පිළිබඳ මෙතෙක්‌ පැවැති මතය ද වෙනස්‌ වී තිබෙයි. එම කරුණු අනුව කොකෝවා වගා කළ පිරිස්‌ මගින් එම ශාකය ආහාරයක්‌ ලෙස (බොහෝ විට පානයක්‌ ලෙස) දකුණු ඇමෙරිකාවේ සිට මධ්‍යම ඇමෙරිකාව දක්‌වා පැතිර යන්නට ඇති බව මේ පර්යේෂකයන්ගේ අදහස වෙයි. ඒ අනුව කොකෝවා ශාකය ගෘහාශ්‍රිතකරණය කිරීමේ කතාවේ දැනට දන්නා පැරැණිතම කේන්ද්‍රය වන්නේ ඉහළ ඇමසන් ප්‍රදේශයයි. ඇතැම් විට යුරෝපීයයන් ඇමෙරිකාවට පැමිණි කාලය වන විට දකුණු ඇමෙරිකානු ස්‌වදේශිකයන් අතර කොකෝවා සඳහා ඇති වැදගත්කම අඩු වී ගොස්‌ මධ්‍යම ඇමෙරිකානුවන් අතර ඒ සඳහා ඇති වැදගත්කම ඉහළ ගොස්‌ තිබෙන්නට ඇති බව යෝජනා වී ඇත.

මූලාශ්‍රය: Nature Ecology: Evolution, DOI: 10.1038/s41559-018-0697-x

Tuesday, November 6, 2018

චීනයේ අපද්‍රව්‍ය ආනයන තහනම නිසා ලෝකය වෙනස්‌ වන හැටි

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම

විදුසර, 31.10.2018, පි. 5 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2018/10/31/feature1.html


පසුගිය වර්ෂයේ දී චීන රජය එරටට ආනයනය කරනු ලබන ඇතැම් පසුභාවිත අපද්‍රව්‍ය වර්ග ආනයනය කිරීම තහනම් කිරීමට තීරණය කළේ ය. 1980 දශකයේ පමණ සිට චීනය ප්ලාස්‌ටික්‌ ඇතුළු ද්විතීයික අමුද්‍රව්‍ය හෙවත් භාවිත කරන ලද ද්‍රව්‍ය ආනයනය කිරීමේ යෙදී සිටියේ ය. ඒවා යොදාගන්නා ලද්දේ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය මඟින් විවිධ කර්මාන්ත සඳහා අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය ලෙස භාවිත කළ හැකි දේ ලබාගැනීම සඳහා ය. එමඟින් සම්පත් ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ හැකි ද්‍රව්‍ය ආනයනය කරන රටවල් අතර මුල් තැන චීනයට හිමි විය. සංඛ්‍යාලේඛන ආශ්‍රිත ව දක්‌වන්නේ නම්, 1992 වර්ෂයේ සිට 2016 දක්‌වා ගත වූ කාලයේ දී ලෝකයේ එක්‌ රටකින් තවත් රටකට අපනයනය කරන ලද ප්ලාස්‌ටික්‌ අපද්‍රව්‍ය අතරන් 45%ක්‌ පමණ ආනයනය කර ඇත්තේ චීනයයි.

කෙසේ වෙතත් 2017 වර්ෂයේ දී චීන රජය තීරණය කළේ කාර්මික නො වන අපද්‍රව්‍ය වර්ග ගණනාවක්‌ ආනයනය කිරීම සම්පූර්ණයෙන් තහනම් කිරීමට ය. පාරිසරික හේතු සඳහන් කරමින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද මේ තහනම අදාළ වූයේ විවිධ ද්‍රව්‍ය 24ක්‌ වැනි ප්‍රමාණයක ය. ඊට ප්ලාස්‌ටික්‌ කාණ්‌ඩ කිහිපයක්‌ හා කඩදාසි වැනි වර්ග ගණනාවක්‌ අයත් විය. එය ක්‍රියාත්මක වූයේ පසුගිය වර්ෂයේ දෙසැම්බර් 31 පමණ පටන් ය. කෙසේ වෙතත් ඇතැම් වාර්තාවකට අනුව චීනයේ අරමුණ වන්නේ එරට තුළ නිපදවෙන අපද්‍රව්‍ය එරට තුළ ම භාවිත කිරීම ය. එසේ ම එය ආරක්‌ෂණවාදී පියවරක්‌ ලෙස හඳුන්වා දී තිබෙයි.

යළිත් 2018 වර්ෂයේ අප්‍රේල් මාසයේ පමණ ඝන අපද්‍රව්‍ය ලෙස සඳහන් කරන අපද්‍රව්‍ය වර්ග 32ක්‌ ආනයනය කිරීම තහනම් කළේ ය. මේ යටතේ වර්ග 16ක්‌ පමණ මේ වර්ෂයේ දෙසැම්බර් 31 දින සිට ද, තවත් වර්ග 16 ක්‌ 2019 දෙසැම්බර් අග භාගයේ පමණ සිට ද එරටට ආනයනය කිරීම තහනම් කරනු ලැබෙනු ඇත. මේ වර්ග අතරට ප්ලාස්‌ටික්‌ වර්ග කිහිපයක්‌ පමණක්‌ නො ව දැවමය ද්‍රව්‍ය හා ලෝහමය අපද්‍රව්‍ය ද ඇතුළත් වේ.

මේ පිළිබඳ ව ලෝකයේ අවධානය යොමු වූයේ මෙසේ චීනය ප්ලාස්‌ටික්‌ අපද්‍රව්‍ය ආනයනය සීමා කිරීමත් ඒ හා සමඟ ලෝකයේ එකතු වන අපද්‍රව්‍යවලට කුමක්‌ සිදු වන්නේ ද යන ප්‍රශ්නය නිසා ය.

ප්ලාස්‌ටික්‌ අපද්‍රව්‍ය


ප්ලාස්‌ටික්‌ නිෂ්පාදනය කිරීම මෑත කාලයේ ඉතා වේගයෙන් වර්ධනය වූවකි. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත් 1950 වර්ෂයේ දී ටොන් මිලියන 2ක්‌ පමණක්‌ වූ සමස්‌ත ප්ලාස්‌ටික්‌ නිෂ්පාදනය 2015 වර්ෂය වන විට ටොන් මිලියන 322ක්‌ පමණ දක්‌වා ඉහළ ගොස්‌ ඇත. ප්ලාස්‌ටික්‌වල දැකිය හැකි විවිධ භාවිත කිරීම් නිසා එය අද දවසේ ලෝකයට අත්‍යවශ්‍ය දෙයක්‌ බවට පත් ව ඇත. එසේ ම ලෝකයේ ප්ලාස්‌ටික්‌ අතරින් 40%ක්‌ පමණ භාවිත කරනු ලබන්නේ ආවරණ හෙවත් පැකේජින් ද්‍රව්‍ය ලෙස වීම මෙහි ඇති වැදගත්කම මෙන් ම ඉවත දමන ප්‍රමාණය ද පෙන්වයි. එසේ ම එක්‌ වරක්‌ පමණක්‌ භාවිතයට ගැනීමෙන් පසුව ඉවත ලන ප්ලාස්‌ටික්‌ ප්‍රමාණය අධික වීම නිසා එය අපද්‍රව්‍ය ජනනයට හේතු වී ඇත.

ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක්‌ මේ ගැටලුවට මුහුණ දී සිටියි. ඒ සඳහා බොහෝ රටවල් ගත් පියවරක්‌ වූයේ තම රටේ ජනනය වන අපද්‍රව්‍ය වෙනත් රටකට අපනයනය කිරීම ය. ප්ලාස්‌ටික්‌ හා සෙසු අපද්‍රව්‍ය අපනයනය කරන රටවල් අතර මුලින් ම පසු වන්නේ ඉහළ ආදායම් ලබන රටවල් ය. එසේ මෙවැනි ද්‍රව්‍ය ආනයනය කරන්නේ දිළිඳු රටවල් වීම වැදගත් ය. එම රටවල දී එම අපද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කර යළිත් භාවිතයට ගත හැකි දේ ලබාගැනෙයි. එම ක්‍රියාවලිය රැකියා අවස්‌ථා ජනනය කර ආර්ථික වශයෙන් ඵලදායී වී ඇති නමුත් ඒ නිසා ඇතැම් රටක මානව සෞඛ්‍යයට හා පරිසරයට බලපෑම් සිදු කර ඇත.

දැන් චීනය ගෙන ඇති පියවර හේතුවෙන් මෙහි කිසියම් ආකාරයක අර්බුදයක්‌ ඇති කර තිබෙයි. එක්‌ ගණනය කිරීමකට අනුව, චීනය ක්‍රියාත්මක කර ඇති තහනම නිසා 2030 වර්ෂය වන විට ප්ලාස්‌ටික්‌ ටොන් මිලියන 111ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයකට සිදු වන්නේ කුමක්‌ ද යන ගැටලුව ඇති වේ. එතෙක්‌ කල් නො ගිය ද, තම රටවල ප්ලාස්‌ටික්‌ අපද්‍රව්‍යවලට සිදු කරන්නේ කුමක්‌ ද යන්න සිතා බැලීමට රටවල් ගණනාවකට මේ වන විට ද සිදු වී ඇත. විශේෂයෙන් 2018 ජනවාරි මස එම තහනම ක්‍රියාත්මක වීමත් සමඟ තත්ත්වය කෙතරම් බරපතළ වූවක්‌ ද යන්න පැහැදිලි වී ඇත.

චීනයේ තීරණයෙන් ඇති වූ බලපෑම


පළමු ව සිදුව ඇත්තේ අපද්‍රව්‍ය එකතු කරන ස්‌ථාන අපද්‍රව්‍යවලින් පිරී යැමට පටන්ගැනීම ය. එම රටවල මෙවැනි දේ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කිරීම සිදු වන නමුත්, අපනයනය කිරීම නැවතීම නිසා ඒ රටවල ප්‍රතිචක්‍රීකරණ ධාරිතාව ඉක්‌මවා යැම ඉක්‌මනින් වාර්තා විය.

පසුගිය දා වාර්තා වූ පරිදි ජපානයේ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ හැකි ද්‍රව්‍ය එකතු වීම ගැටලුවක්‌ වී ඇත. ජපානයේ එකතු වන ටොන් මිලයන 1.5ක්‌ පමණ වන ප්ලාස්‌ටික්‌ අපද්‍රව්‍ය අතරින් අඩක්‌ පමණ එරටින් වෙනත් රටවලට අපනයනය කර ඇත. දැන් මේ ප්‍රමාණය රට තුළ එකතු වීමෙන් ප්‍රශ්න මතු වී ඇත. එරට පළාත් පාලන ආයතන අතරින් රැසක්‌ ම මේ ප්ලාස්‌ටික්‌ බැහැර කිරීම සඳහා ස්‌ථාන නොමැති වීමේ ගැටලුවට මුහුණ පා ඇත. එරට ප්‍රතිචක්‍රීකරණයේ යෙදෙන ආයතනවල ධාරිතාව ඉක්‌මවා ලීම මේ ගැටලුවට හේතුව වී ඇත. මේ වන විට ප්ලාස්‌ටික්‌ අපද්‍රව්‍ය සැකසුම් කටයුතු දේශීය ව සිදු කිරීමේ හැකියාව දියුණු කිරීමට එරට අපේක්‌ෂා කරයි.

මේ නව තත්ත්වය හමුවේ රටවල් කිහිපයක්‌ කඩිනම් සැලසුම් දියත් කර ඇත. මේ වර්ෂයේ ජනවාරි මස බ්‍රිතාන්‍යයේ අගමැතිනිය පවසා තිබුණේ වසර 25ක්‌ ඇතුළත වැළැක්‌විය හැකි අපද්‍රව්‍ය නැවැත්වීම සඳහා පියවර ගන්නා බවයි. එරට තුළ ජනනය වන ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ හැකි අපද්‍රව්‍ය අතරෙන් තුනෙන් දෙකක්‌ පමණ බ්‍රිතාන්‍යය අපනයනය කළේ ය.

යුරෝපා සංගමය ද වරක්‌ පමණක්‌ භාවිත කරන ප්ලාස්‌ටික්‌ නිෂ්පාදන තහනම් කිරීමේ යෝජනාවක්‌ පසුගිය මැයි මාසයේ පමණ ද ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදි. එයට අනුව විකල්ප ලෙස භාවිත කළ හැකි ද්‍රව්‍ය ඇති අවස්‌ථාවල දී වරක්‌ පමණක්‌ භාවිත කරන ප්ලාස්‌ටික්‌ නිෂ්පාදන භාවිතය තහනම් කිරීමට හා එසේ නොමැති අවස්‌ථාවල දී භාවිතය සීමා කිරීමට ද යෝජනා කර ඇත. කෙසේ වෙතත් අදාළ ක්‍රමවේදය තුළ මේ යෝජනාව සම්මත ව නීතියක්‌ බවට පත් වන්නට වසර කිහිපයක කාලයක්‌ ගත විය හැකි ය. පසුගිය සතියේ එම යෝජනාව යුරෝපා පාර්ලිමේන්තුවේ දී සම්මත විය. එසේ ම ඊට පෙර යුරෝපා සංගමය මඟින් ප්ලාස්‌ටික්‌ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය ප්‍රවර්ධනය සඳහා උපායමාර්ගයක්‌ ද දියත් කරන ලදි.

මේ තහනම පිළිබඳ ව අදහස්‌ පළ කළ ඇමෙරිකාව චීනයෙන් ඉල්ලා තිබුණේ එය නැවත සලකා බලන මෙන් ය. ඒ මේ වර්ෂයේ මුල් භාගයේ ය. එය ඇමෙරිකාව හා චීනය අතර වෙළෙඳ යුද්ධයක්‌ බවට ද පත්වෙමින් තිබූ බවක්‌ දැකිය හැකි විය.

විසඳුමක්‌ සොයා


මේ සඳහා විසඳුම් ලෙස වෙනත් රටවලට එම ද්‍රව්‍ය අපනයනය කිරීම දක්‌වා ඇතත්, තවත් රටවල් චීනය ගත් පියවර හා සමාන පියවර ගැනීම පිළිබඳව ද අසන්නට ලැබෙයි. ප්ලාස්‌ටික්‌ හා වෙනත් ඝන අපදව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රීකරණය සඳහා ආනයනය කරන තවත් රටවල ද මේ හා සමාන ගැටලු තිබෙයි. මේ මාසය මුල ද මලයාසියාව ද මෙවැනි අපද්‍රව්‍ය ආනයනය සඳහා මාස තුනක තහනමක්‌ පනවා ඇත. මලයාසියාව ලෝකයේ දියුණු රටවල ප්ලාස්‌ටික්‌ කසළ බඳුන වීමට අපේක්‌ෂා නො කරන බව එරට විද්‍යා, තාක්‌ෂණ, පරිසර හා දේශගුණ වෙනස්‌වීම පිළිබඳ අමාත්‍යවරයා පවසා තිබෙයි. වියට්‌නාමය ද තාවකාලික ආනයන තහනමක්‌ පනවා ඇති බවක්‌ වාර්තා වෙයි. තායිලන්තය 2021 වර්ෂයේ සිට ආනයන තහනම් කිරීම සඳහා පියවර ගන්නා බවක්‌ සඳහන් කර ඇත. මේ රටවල් තුනේ සීමා කිරීම වඩාත් බලපානු ඇත්තේ එම රටවලට සිය ප්ලාස්‌ටික්‌ අපද්‍රව්‍ය අපනයනය කරන ඇමෙරිකාවට ය.

අනෙක්‌ අතට මේ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය ක්‍රියාවලියෙහි යෙදෙන ඇතැම් රටවල එම ද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රීකරණය සඳහා අවශ්‍ය ආරක්‌ෂිත තත්ත්ව නොමැති විය හැකි ය. එය එම රටවල ජනතාවගේ සෞඛ්‍යය පිළිබඳ ව ගැටලු ඇති කරන්නකි.

මෑතක ප්‍රකාශයට පත් වූ අධ්‍යයනයකින් පෙන්වා ඇත්තේ මේ තත්ත්වය අනුව ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කළ නොහැකි ද්‍රව්‍ය සම්බන්ධයෙන් එම ප්‍රමාණය අඩු කිරීම සඳහා අවශ්‍ය අදහස්‌ හා ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම වැදගත් බව ය. මෙහි දී අපද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණය අවම වන ලෙස ඇතැම් ද්‍රව්‍ය නැවත සකස්‌ කිරීම වැනි පියවර අවශ්‍ය විය හැකි ය.

අවසානයේ දී පෙනෙන්නේ චීනයේ ඉහත කී අපද්‍රව්‍ය ආනයන සීමා කිරීම ලෝකයට යම් කිසි ආකාරයකින් වෙස්‌වලාගත් ආශිර්වාදයක්‌ වී ඇති බවයි. එයට හේතුව ඒ නිසා ප්‍රතිචක්‍රීකරණය මෙන් ම සබුද්ධික ආකාරයෙන් ප්ලාස්‌ටික්‌ හා සෙසු ද්‍රව්‍ය භාවිතය වේගවත් වීමට අවස්‌ථාවක්‌ සැලසීම ය. මෙය ප්ලාස්‌ටික්‌ පරිසර දූෂණය පිළිබඳ සෙසු බලපෑම් සමඟ ගත් විට සාධනීය ප්‍රතිඵල අත්පත් කරමින් ඇති බව පෙනේ.

http://www.vidusara.com/2018/10/31/feature1.html