Monday, March 20, 2017

කලාඳුරු නො හඳුනන නූතන පරපුර

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම


විදුසර, 08.03.2017, පි. 5 (Vidusara)

http://www.vidusara.com/2017/03/08/feature1.html


දිනක්‌ ගෙවත්තක පැළෑටි සම්බන්ධව කාන්තාවන් තිදෙනකු අතර සිදු වූ කතාබහක්‌ අසා සිටින්නට මට සිදු විය. කොළඹට ආසන්න ප්‍රදේශයක ගෙවත්තක්‌ පිරිසිදු කරමින් සිටි, ගමක ඉපදී නගරයට සංක්‍රමණය වූ වැඩිහිටි කාන්තාවක්‌ කිසියම් පැළෑටියක්‌ පෙන්වා කලාඳුරු පැළෑටියක්‌ බව අනෙක්‌ කාන්තාවන්ට පැවසුවා ය. ඉන්පසු ඇති වූ සාකච්ඡාව මට ඇසුණු දෙබසයි. දේශීය වෙදකමේ දී උදරාබාධවලට ඖෂධයක්‌ ලෙස කලාඳුරු යොදාගන්නා බව ඇය දැන සිටි බව පෙනිණි. එහෙත් වයසින් තිස්‌ හතළිස්‌ ගණන්වල පසු වූ, කොළඹට තදාසන්න ප්‍රදේශවල හැදුණු වැඩුණු අනෙක්‌ කාන්තාවන් දෙදෙනා කලාඳුරු පැළෑටිය ගැන මෙන්ම එහි ඖෂධීය භාවිතය ගැන ගැන දැන නො සිටි අතර ඔවුන් දෙදෙනා ඒ බවක්‌ විශ්වාස කළ බවක්‌ පෙනුණේ ද නැත.

කලාඳුරු ශාකය නො හඳුනන අතර ම ඔවුන් දෙදෙනා එය වල් පැළෑටියක්‌ සේ සලකන බව කතාබහ අනුව පැහැදිලි විය. ඒ අතරින් වයසින් අඩු කාන්තාව අවධාරණය කළේ තණකොළ පැළයක්‌ වැනි බැවින් ද, හැම තැන ම හැදෙන බැවින් ද ඒ පැළය බේත් පැළයක්‌ විය නොහැකි බවකි. ඊට වඩා වියපත් අනෙක්‌ කාන්තාව විහිළුවට මෙන් යෝජනා කළේ එසේ නම්, එම පැළවලින් යුෂ ගෙන හදාගත් ඔසුව පළමුව පෙර කී වැඩිහිටි කාන්තාවට පානය පිණිස ලබා දී බලන්නට ය.

ඔවුන් ගේ මේ කතාබහට පාදක වූ ශාකය සැබෑ කලාඳුරු ශාකය ද යන්න මට ඒ අවස්‌ථාවේ දී නිරීක්‌ෂණය කළ නොහැකි වුවත් ඉන් මට එක්‌ කරුණක්‌ පැහැදිලි විය. සාමාන්‍යයෙන් අත් බෙහෙත් සඳහා මෙරට වැසියන් යොදාගත් ඖෂධීය වැදගත්කමක්‌ ඇති ශාකයක්‌ වන කලාඳුරු වැනි ශාක නො හඳුනන පිරිස්‌ අර්ධ නාගරික ප්‍රදේශවල ජීවත් වන බවයි. කලාඳුරු සම්බන්ධව පාසල් විෂය මාලාවේ ද සඳහන් වන බවක්‌ මතකයේ තිබේ. ඉන් එක්‌ කරුණක්‌ වන්නේ ධාවක ශාකයක්‌ ලෙස වන අතර අනෙක්‌ කරුණ වන්නේ මුල්වල දැකිය හැකි ආකන්දයයි.

සාමාන්‍යයෙන් අපේ රටේ පහතරට ප්‍රදේශවල තෙත් කලාපයේ දැකිය හැකි Cyperaceae කුලයට අයත් ඒක වාර්ෂික ශාකයක්‌ වන කලාඳුරු Cyperus rotundus නම් විද්‍යාත්මක නාමයෙන් හැඳින්වේ. එය අපේ රටේ මෙන්ම ඉන්දියාව ඇතුළු රටවල් ගණනාවක ම දැකිය හැකි ය. මේ ශාකය ඖෂධීය ශාකයක්‌ ලෙස රටවල් ගණනාවක ම භාවිත වේ.




භාවිතයෙන් ඈත් වන බෙහෙත් පැළෑටි පිළිබඳ දැනුම


මේ සිදුවීම ඖෂධ පැළෑටි පිළිබඳ දැනුම ජනතාව අතරින් භාවිතයෙන් ඈත් වීම පිළිබඳව අපි දේශීය වෛද්‍ය ක්‌ෂේත්‍රයේ නියෑළි විද්වතුන් කිහිප දෙකන හා වෙනත් හිතවතුන් හා සමාජජාල ඔස්‌සේ සකච්ඡාවට ලක්‌ කළෙමු. එහි දී හෙළි වූ කරුණක්‌ වූයේ, නාගරික ප්‍රදේශ මෙන්ම ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ද තත්ත්වය මේ හා සමාන බවයි. ජනතාව බෙහෙත් පැළෑටි භාවිතයෙන් ඈත් වීම නිසා ඒ පිළිබඳ දැනුම ද ක්‍රමයෙන් ඈත් වෙමින් තිබේ.

සමාජ ජාලයක්‌ ඔස්‌සේ එක්‌ හිතවතකු අප හා පැවසූ පරිදි තම වත්ත සුද්ද කිරීම සඳහා ගෙන්වාගන්නා ගම්වල එදිනෙදා කුලියක්‌ කරන අය ගෙන් ඔහු ගේ වත්තේ ඇති බෙහෙත් පැළෑටි බේරාගැනීම සඳහා ඔහු ද දවස පුරා ඒ අය හා රැඳිය යුතු වේ. නැත හොත් සිදු වන්නේ කලක්‌ තිස්‌සේ අමාරුවෙන් වවාගත් බෙහෙත් පැළෑටි ඔවුන් ගේ නොදැනුවත්කම නිසා විනාශ වී යැමයි. ගම්වල වැසියන් අතර පවා ගෙවත්තක තිබිය යුතු ඖෂධීය පැළ ඇති දැනුම නොමැති වීම නිසා ඒවා ද වල් පැළ ගණයට ම එක්‌ කර විනාශ කර දමන ආකාරයක්‌ දැකිය හැකි ය.

අපේ රටේ දැකිය හැකි ඖෂධීය වටිනාකමක්‌ සහිත සමහර ශාක මේ ආකාරයෙන් වල් පැළෑටි සේ සලකනු ලැබීම පිළිබඳව අවධානය යොමු කළ යුතු බව පෙනේ. එයට හේතුව වල් පැළෑටි ලේබලය නිසා කිසියම් ආකාරයකින් ප්‍රයෝජනයකට ගත හැකි ආකාරයේ ශාක ද විනාශ වී යා හැකි වීමයි. ඒවා ප්‍රයෝජනයට ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය කරන දැනුම නොමැති වීම තුළ මේ ගැටලුව තවදුරටත් උග්‍ර විය හැකි ය.

මේ පිළිබඳව අප හා අදහස්‌ දැක්‌වූ ආයුර්වේද වෛද්‍ය ඩැනිස්‌ටර් එල්. පෙරේරා මහතා පැවසුවේ, වරක්‌ කෘෂිකර්ම බලධාරීන් වල්පැළෑටි ලෙස ප්‍රකාශනයකට ඇතුළත් කර තිබූ ශාක විශේෂ සියයක්‌ පමණ අතරින් 60%ක්‌ පමණ ප්‍රමාණයක්‌ ම ඖෂධීය ශාක වූ බවයි. මේ අනුව එවැනි බලධාරීන් අතින් දැනුම ලබන ගොවීන් විසින් ඒවා වගා බිමෙන් ඉවත් කරනු ලැබීම එක්‌ අතකට පුදුමයට කරුණක්‌ නො වේ. අවාසනාව වන්නේ ඔවුන් කාලයක්‌ තිස්‌සේ මේ ඖෂධ භාවිත කළ පරම්පරාවකට අයත් ජනතාවක්‌ වීම ය.

ඖෂධ ශාක දැනුම ඈත් වන්නේ ඇයි?


ඖෂධ ශාක පිළිබඳව සාමාන්‍ය ජනතාව අතර ඇති දැනුම ඔවුන් වෙතින් ඈත් වන්නේ භාවිතයට නො ගැනීම නිසා බව අපි පෙර සඳහන් කළෙමු. එසේ ඖෂධීය ශාක භාවිත නො වන්නේ කුමක්‌ නිසා ද යන්න ගැන විමසූ විට පෙනෙන්නේ දේශීය වෙදකමේ අත් බෙහෙත්වලින් අප ශීඝ්‍රයෙන් ඈත් වෙමින් ඇති බවයි. මේ තත්ත්වයට බලපා ඇත්තේ බොහෝ රෝගාබාධ සඳහා බටහිර වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර ලබාගැනීමට යොමු වීම ය. අද වන විට නාගරික මෙන්ම ග්‍රාමීය සමාජයේ ද මේ තත්ත්වය දැකිය හැකි ය. සුළු අසනීප හා ආබාධ සඳහා නිවසේ දී සිදු කළ හැකි අත්බෙහෙත් කෙරෙහි යොමු වීම තවදුරටත් අඩු වෙමින් පවතී. සෙම්ප්‍රතිෂ්‍යාව හා උගුර ආශ්‍රිත ආබාධ හැර වෙනත් කිසිදු රෝගයක්‌ සඳහා නිවසේ දී සිදු කළ හැකි දේශීය වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර හා අත් බෙහෙත් සිදු කරන ආකාරයක්‌ දැන් දැකිය හැක්‌කේ කලාතුරකිනි. එය බොහෝ දුරට කොත්තමල්ලි හා පස්‌පංගුව වැනි ප්‍රතිකාර සඳහා සීමා වී ඇත. එහෙත් මේ සුළු ආබාධ සඳහා ද ප්‍රතිකාර ලෙස, වෙළෙඳපොළෙන් ගෙන ආ ක්‌ෂණික ව භාවිත කළ හැකි කලින් සැකසූ විවිධ ප්‍රතිකාර වර්ග භාවිතය ඉහළ යමින් ඇති බව අධ්‍යයනවලින් පෙනී ගොස්‌ තිබේ. එයට හේතුව කාලය සමග ඇති තරගය හා වෙළෙඳ ප්‍රචාරය මගින් පාරිභෝගික සිත් තුළ ඇති කර තිබෙන විවිධ අදහස්‌ විය හැකි ය.

මේ නිසා අතීතයේ එදිනෙදා සුළු රෝගාබාධ සඳහා අත් බෙහෙත් සෑදීම සඳහා යොදාගත්, කාලය විසින් පරීක්‌ෂාවට ලක්‌ කරන ලද අත් බෙහෙත් වර්ග රැසක්‌ ම මේ වන විට සාමාන්‍ය ජනතාව අතර භාවිතයෙන් ඈත් වී ඇත. මේ නිසා ඒ සඳහා යොදාගත් ඖෂධීය ශාක වර්ග ද ගෙවත්තෙන් හා වටපිටාවෙන් ඈත් වෙමින් තිබේ. මෙය ගම්වලට පවා පොදු කරුණක්‌ සේ සැලකිය හැකි ය. මේ ලිපිය ආරම්භයේ දී අප දැක්‌වූ නිදසුන මේ සඳහා මනා නිදසුනකි. (එහෙත් ඇතැම් රෝගාබාධ හා සම්බන්ධව දේශීය වෛද්‍ය ක්‍රමයේ ප්‍රතිකාර විශේෂයෙන් සොයා යන ආකාරය දැකිය හැකි ය. නිදසුනක්‌ ලෙස කැඩුම් බිඳුම් ප්‍රතිකාර හා සර්ප විෂ ප්‍රතිකාර අපට හඳුනාගත හැකි ය.)

මේ තත්ත්වයට පිළියමක්‌ ලෙස යම් යම් මට්‌ටම්වලින් ඔසු පැළ හා අත් බෙහෙත් වර්ග හඳුන්වා දීම සඳහා වූ වැඩපිළිවෙළ ක්‍රියාත්මක වී නැතිවා නො වේ. දේශීය වෛද්‍ය ක්‍රමය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා කටයුතු කරන රාජ්‍ය ආයතන ඒ සඳහා යම් යම් කටයුතු සිදු කර ඇත. ආයුර්වේද දෙපාර්තමේන්තුව ගෙවත්තේ ඇති ඖෂධ පැළෑටි ගැන දැනුවත් කිරීම හා ඒවා භාවිත කිරීම ගැන විවිධ වැඩපිළිවෙළ වරින්වර ක්‍රියාත්මක කර ඇත. එහෙත් ඒවා අපේක්‌ෂිත අරමුණු කරා ළගා වූයේ ද යන්න සැකසහිත ය. නිදසුනක්‌ වශයෙන් ගත් විට 1990 දශකයේ මැද භාගයේ දී ආයුර්වේද දෙපාර්තමේන්තුව මගින් 'ගෙවත්තෙන් ඔසු' නමින් ප්‍රකාශයට පත් කිරීම ආරම්භ කළ පොත් පෙළෙහි අරමුණ වූයේ ගෙවත්තේ තිබිය හැකි ශාක ඖෂධ එදිනෙදා ජීවිතයේ දී භාවිත කළ හැකි ආකාරය ගැන තොරතුරු සැපයීම ය. සරල බසින් ඒ ගැන විස්‌තර කර ඇති එම පොත් පෙළේ පළ වූය් එක්‌ පොත් පිංචක්‌ පමණක්‌ වීම අවාසනාවකි.

එසේ ම නිවසේ දී වුවත් සාදාගෙන භාවිත කළ හැකි අත් බෙහෙත් පිළිබඳව විශ්වසනීය වූ පොත් පත් විවිධ ආයතන මගින් පළ කර තිබේ. එහෙත් ගැටලුව ඇත්තේ කෙතරම් පිරිසක්‌ මේවා භාවිත කරන්නේ ද යන්න ය. බොහෝ විට ඒ සඳහා යොමු වන්නේ ඒ පිළිබඳ දැනුවත් හා අත්දැකීම් සහිත වූ පිරිස්‌ පමණකි. සෙසු අය මෙවැනි අත් බෙහෙත් භාවිත කිරීමට පෙලඹෙන්නේ නැති තරම් ය. මෙය අවධානය යොමු කළ යුතු අංශයකි.

එසේ ම පාසල් මට්‌ටමින් හා පරිසරය පිළිබඳ දැනුම හරහා මෙවැනි දැනුම පාසල් සිසුන් වෙත ලැබී ඇත. බොහෝ පාසල්වල ඔසු උයන් ද පිහිටුවා ඇත. ඒ නිසා අඩු වශයෙන් පාසල් සිසු සිසුවියන් අතරින් උනන්දුවක්‌ දක්‌වන යම් ප්‍රමාණයක්‌ හෝ ඖෂධීය ශාක පිළිබඳ දැනුවත් වේ. එහෙත් අවාසනාවකට මෙන් මේ දැනුම ප්‍රායෝගිකව භාවිත කිරීම සඳහා මේ සිසුනට අවස්‌ථාවක්‌ හෝ නිදසුනක්‌ සිය නිවසේ දී ලැබේ ද යන්න සැකසහිත ය. (පාසලේ දී ලබාගන්නා දැනුම ප්‍රායෝගික ජීවිතයේ දී යොදාගත නොහැකි වීම පරිසර අධ්‍යාපනය හමුවේ ඇති බරපතළ පොදු ප්‍රශ්නයකි). අද ජීවත් වන තරුණ පරපුර මෙන්ම මැදි වයසේ පරපුර අතරත් සැලකිය යුතු පිරිසක්‌ ඖෂධ පැළෑටි නො හඳුනන හා භාවිත නො කරන පරපුරකට අයත් සේ සැලකිය හැකි බවක්‌ අපට සිතෙන්නේ මේ නිසා ය.

http://www.vidusara.com/2017/03/08/feature1.html

Tuesday, March 14, 2017

තඹ නිසා වැනසීමට නියමිත මෙස්‌ අයිනාක්‌ පුරාවිද්‍යා උරුමය

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම


විදුසර, 01.03.2017, පි. 7 (Vidusara, p. 7)

http://www.vidusara.com/2017/03/01/feature3.html
Photo: Jerome Starkey


මෙස්‌ අයිනාක්‌ යනු ඇෆ්ගනිස්‌ථානයේ ලෝගාර් පළාතේ පිහිටා ඇති ප්‍රදේශයයකි. කාබුල් නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 40ක පමණ දුරක්‌ අග්නිදිග දිශාවට වන්නට පිහිටා ඇති, ගහකොළ නොමැති මුඩුබිමක්‌ බඳු මේ නිම්න භූමිය කරුණු දෙකක්‌ නිසා වැදගත් වෙයි. එයින් එකක්‌ වන්නේ ඇෆ්ගනිස්‌ථානයේ පිහිටා ඇති විශාලතම තඹ නිධියක්‌ එහි පිහිටි නිසා ය. එය ලෝකයේ පිහිටි උකහා නො ගත් විශාලතම තඹ නිධියක්‌ ලෙස ද හැඳින්වේ. දෙවැන්න වන්නේ අතීතයේ පැවැති සේද මාර්ගයේ වැදගත් තැනක පිහිටා තිබූ නගරයක්‌ ලෙස හඳුනාගෙන ඇති මේ ස්‌ථානයේ පිහිටා තිබූ බෞද්ධ පුදබිමක නටබුන් විශාල ප්‍රමාණයක්‌ ද හඳුනාගෙන තිබීම ය. උක්‌ත තඹ නිධිය භාවිතයට ගැනීම සඳහා ගන්නා උත්සාහය නිසා මේ පුරාවිද්‍යාත්මක උරුමය මේ වන විට විනාශ වී යැමේ තර්ජනයට ලක්‌ ව ඇත.

ඇෆ්ගනිස්‌ථානයේ පෂ්තෝ භාෂාවෙන් මේ ස්‌ථානයට ලබා දී ඇති නම වන මෙස්‌ අයිනාක්‌ (Mes Aynak) යන්නෙහි අර්ථය වන්නේ කුඩා තඹ ප්‍රභවය හෙවත් කුඩා තඹ ළිඳ යන්න ය. එතැනින් ලැබී ඇති සාධක අනුව ඈත අතීතයේ සිට මේ ස්‌ථානයෙන් තඹ නිස්‌සාරණය කර ඇති බව පෙනේ. පුරාවිද්‍යඥයන් අනාවරණය කර ඇති ආකාරයට මේ ස්‌ථානය ජනාවාස වූයේ ද, පසු කලක බෞද්ධ පූජනීය ස්‌ථානයක්‌ වීමට ද හේතුවක්‌ වී ඇත්තේ ද මේ තඹ නිධියයි. මෙහි පැවැති බෞද්ධ ආරාම සංකීර්ණ තඹ නිස්‌සාරණය නිසා පොහොසත් තත්ත්වයක තිබී ඇති බව ඔවුන් ගේ අදහස වේ. විශේෂයෙන් කිසියම් ආකාරයක ආගමික නායකත්වයක්‌ (theocracy) යටතේ එවැනි තත්ත්වයක්‌ පවතින්නට ඇති බවට විද්‍යඥයන් විසින් යෝජනා කරනු ලැබ ඇත.

පුරාවිද්‍යා නටබුන් සොයාගැනීම


මේ ස්‌ථානයේ පුරාවිද්‍යාත්මක නටබුන් සොයාගනු ලැබෙන්නේ අහම්බෙනි. 1963 වර්ෂයේ දී ලෝගෝර් ප්‍රාන්තයේ භූවිද්‍යාත්මක පර්යේෂණයක යෙදුණු භූ විද්‍යාඥයකු මෙස්‌ අයිනැක්‌ ගමට ඉහළින් පිහිටා තිබූ තඹ සහිත විශාල නිධිය ගවේෂණය කිරීමට පැමිණි අවස්‌ථාවේ දී වැළලී ගිය පැරැණි බෞද්ධ නගරයක නටබුන් එහි ඇති බව අනාවරණය කළේ ය. පොදු වර්ෂ පළමු සහස්‍රකයේ මුල් කාලයට පමණ අයත් බවට ඔහු සිතූ මේ නටබුන් පැතිර ගිය ප්‍රදේශය ඔහු සිතූ පරිදි අඩු වශයෙන් වර්ග කිලෝමීටර් 6ක්‌ පමණ විශාල ප්‍රදේශයක ව්‍යාප්ත ව තිබිණි. එසේ ම එම විද්‍යාඥයා මේ නගරය පැරැණි සේද මාර්ගයේ වැදගත් නගරයක්‌ ලෙස නිවැරැදිව අනුමාන කර තිබිණි.

මේ නටබුන් සම්බන්ධ මූලික සමීක්‌ෂණ ඇෆ්ගන් පුරාවිද්‍යාඥයන් එකල ම ආරම්භ කළ අතර. ඒවා සිතියම් සැකසීම හා පරීක්‌ෂණ අගල් කැණීම් ආදියට සීමා විය. මේ ප්‍රදේශයේ පුළුල් විශාල පරිමාණයේ කැණීමක්‌ සිදු කිරීමට පෙර ඇෆ්ගනිස්‌ථානයේ සිවිල් අර්බුද සමය ආරම්භ විය. 1978 වර්ෂයේ සිදු වූ මාක්‌ස්‌වාදී කුමන්ත්‍රණයේ සිට, සෝවියට්‌ ආක්‍රමණය, ඉස්‌ලාම් අන්තවාදී අර්බුදය දක්‌වා ආදි වශයෙන් බොහෝ කාලයක්‌ තිස්‌සේ එරට පැවැති හා තවමත් හරිහැටි නිමා වී නැති සිවිල් අර්බුද නිසා මේ පුරාවිද්‍යා ස්‌ථානයේ කිසිදු කාර්යයක්‌ සිදු වූයේ නැති තරම් ය. එහෙත් සෝවියට්‌ ආක්‍රමණ සමයේ මේ ප්‍රදේශයෙන් තඹ ලබාගැනීම පිළිබඳව පරීක්‌ෂණ සිදු ව ඇත. ඒ සඳහා ඔවුන් සකස්‌ කළ එක්‌ උමගක්‌ පසු කලක මේ නිම්නය තලේබාන් සටන්කරුවන් ගේ පුහුණු ප්‍රදේශයක්‌ වූ කාලයේ දී ඔවුන් ගේ ආරක්‌ෂිත ස්‌ථානයක්‌ ලෙස යොදාගත් බව ද වාර්තා වී ඇත.

යළිත් අවධානයට


යළිත් වරක්‌ මෙස්‌ අයිනාක්‌ ප්‍රදේශය ක්‍රමවත් ලෙස පුරා විද්‍යාඥයන් ගේ අවධානයට ලක්‌ වන්නේ 2004 වර්ෂයේ දී ය. එවිට ඔවුනට අනාවරණය වූ කරුණක්‌ වූයේ පුරාවස්‌තු කොල්ලකරුවන් ගේ ග්‍රහණයට එම ප්‍රදේශය ලක්‌ ව තිබූ බවයි. ඒ සඳහා සංවිධානාත්මක පිරිස්‌ පැමිණ ඇති බව මේ පිළිබඳ කරුණු විමසූ අය ගේ විශ්වාසය වූ අතර, ඔවුන් ඇතැම් විට යාබද පාකිස්‌ථානය හා සම්බන්ධකම් ඇති පිරිස්‌ බව ද ප්‍රකාශ වී ඇත. ඔවුන් දමා ගොස්‌ තිබූ ශේෂ අනුව, පුරාවිද්‍යඥයන් නිගමනය කළේ ගාන්ධාර සම්ප්‍රදායට අයත් බුදුපිළිම වැනි පුරාවස්‌තු මේ කොල්ලයට ලක්‌ ව ඇති බවයි.

මේ වන විට මෙස්‌ අයිනාක්‌ යනු ඉතා වැදගත් බෞද්ධ පුරාවිද්‍යාත්මක උරුමයක්‌ බවට පිළිගැනීමක්‌ ඇති වී තිබිණි. එය ඇෆ්ගන් රජයේ පාලනයට නතු වීමත් සමග ඊට යම් ආරක්‌ෂාවක්‌ ලබා දී තිබුණු අතර ක්‍රමවත් පුරාවිද්‍යාත්මක අධ්‍යයන ආරම්භ විය. ඒ සමග එකිනෙකට වෙනස්‌ වූ පුරාවිද්‍යාත්මක ස්‌ථාන ගණනාවක්‌ මේ බිමෙන් සොයාගන්නා ලදි. මේ නිම්නයෙන් අවම වශයෙන් පුරාවිද්‍යාත්මක සංකීර්ණ 19ක්‌ අනාවරණය කරගෙන ඇති අතර, ඊට බෞද්ධ ස්‌තූප ගණනාවක්‌, ආරක්‌ෂිත ආරාම සංකීර්ණ ගණනාවක්‌, මෙන්ම වෙනත් ආගමික ස්‌ථාන කිහිපයක්‌ ද, සිවිල් ගොඩනැගිලි සංකීර්ණ ද අයත් වේ. එසේ ම අතීතයේ සිට මේ ස්‌ථානයෙන් තඹ ලබාගත් බවට සාධක ලෙස තඹ උණු කළ ස්‌ථාන, සකස්‌ කළ ස්‌ථාන ආදිය හමු වී ඇත. විවිධ පුරාවස්‌තු රාශියක්‌ ද මේ ස්‌ථානයෙන් ලැබී ඇත.

මේ කරුණු අනුව අනාවරණය වූයේ මේ ස්‌ථානය පොදු වර්ෂ පූර්ව පළමු වැනි සියවසේ සිට පොදු වර්ෂ දහ වැනි සියවස පමණ දක්‌වා ජනාවාස ව පැවැති ඉතා වැදගත් බෞද්ධ ජනාවාසයක්‌ වූ බව ය. චීනයේ සිට බෞද්ධ භික්‌ෂූන් හා උගතුන් ආගමික හා වෙනත් දැනුම සොයා පැරැණි භාරතයට පැමිණි සේද මාර්ගයේ වැදගත් නැවතුමක්‌ ලෙස මේ පැරැණි නගරය ඒ අනුව හඳුනාගන්නා ලදි.

තඹ නිධියෙන් තර්ජනයක්‌


මේ ආකාරයෙන් පුරාවිද්‍යාව පිළිබඳව අවධානය යොමු ව පවතින අතර මෙස්‌ අයිනාක්‌ වෙත තවත් පිරිසක ගේ අවධානය යොමු විය. 2008 වර්ෂයේ දී චීන සමාගම් දෙකක්‌ (එකක්‌ රජයට සම්බන්ධ සමාගමකි) මේ නිම්නයේ විශාල ප්‍රදේශයක්‌ වසර 30ක කාලයක්‌ සඳහා බදු ගත්තේ එහි ඇති තඹ නිස්‌සාරණය කිරීම සඳහා ය. ඔවුන් ගේ ඇස්‌තමේන්තු අනුව මේ නිම්නයේ ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියන 100ක්‌ පමණ වටිනා තඹ ඇති අතර, ඔවුන් ඒ සඳහා ඩොලර් බිලියන 3ක මුදලක්‌ බදු ලෙස ගෙවා ඇත. මෙය එවකට පැවැති ඇෆගන් රජය සැලකුවේ එරට පවත්නා දුර්වල ආර්ථිකය ගොඩනැගීම සඳහා ලැබුණු මහගු අවස්‌ථාවක්‌ ලෙස ය. මේ මූලික බදු ආදායම, ඉන් ලැබෙන රැකියා අවස්‌ථා, දිගු කාලීනව රජයට ලැබෙන රජයේ බද්ද ආදිය එරටට අස්‌වැසිල්ලක්‌ වූ බව පෙනිණි. වේගවත් සංවර්ධනයක යෙදෙන චීනයට අවශ්‍ය වූයේ විවිධ ඛනිජ සම්පත් ය. චීනය ඇෆ්ගනිස්‌ථානයේ විශාලතම ආයෝජකයෙකි.

මේ තඹ නිස්‌සාරණ සැලසුම් නිසා තවමත් නිසි ලෙස අධ්‍යයනයට ලක්‌ ව නැති මෙස්‌ අයිනාක්‌ පුරාවිද්‍යා ස්‌ථානය, එවැනි අධ්‍යයනයකට පෙර සම්පූර්ණයෙන් ම විනාශ වී යැමේ අවදානමක්‌ ඇත. ඒ නිසා පුරාවිද්‍යාඥයන් හා මේ පිළිබඳ උනන්දුවක්‌ දක්‌වන පිරිස්‌ අතර මේ පිළිබඳ සාකච්ඡාවක්‌ ඇති වී තිබෙන්නේ වසර කිහිපයක පටන් ය. ඔවුන් ඒ පිළිබඳව විවිධ මට්‌ටමින් කටයුතු කරන අතර මේ ගැන Saving Mes Aynak නමින් වාර්තා චිත්‍රපටයක්‌ ද ලෝකය පුරා තිරගත වී තිබේ. මේ පුරාවිද්‍යා ස්‌ථානයේ විශාලත්වය හා වැදගත්කම නිසා මේ තර්ජනය ඇතැම් විට දක්‌වා ඇත්තේ තලේබාන්වරුන් විසින් බාමියාන් බුදු පිළිම විනාශ කිරීම හා සමාන ව ය.

මෙහි ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙසින් මෙස්‌ අයිනාක්‌ ප්‍රදේශයේ කඩිනම් ගලවාගැනීමේ පුරාවිද්‍යාත්මක කටයුතු මාලාවක්‌ ක්‍රියාත්මක කර ඇත. ඒ සඳහා චීනය, ඇමෙරිකාව හා ලෝක බැංකුව ආධාර ලබා දී ඇත. එමගින් කළ හැක්‌කේ කඩිනමින් කැණීම් කරමින් පුරාවස්‌තු නිරාවරණය කරගැනීම හා ඉවත් කරගැනීම බව පෙනේ. මේ සඳහා නවීනතම තාක්‌ෂණය යොදාගෙන ඇතත් එහි සේවය කරන්නේ සීමිත පිරිසක්‌ පමණකි. එබැවින් තඹ නිධිය නිස්‌සාරණය මහා පරිමාණයෙන් ආරම්භ වීමට පෙර මේ සමස්‌ත ප්‍රදේශය ක්‍රමානුකූල ව කැණීම අවසන් කළ හැකි ද යන්න මෙහි ඇති ගැටලුව වේ.

එසේම කැණීම්වලින් හමු වන සියල්ල ආරක්‌ෂා කරගැනීම ද ගැටලුවකි. ඒ සියල්ල කෞතුකාගාරවල තබාගැනීම ද ගැටලුවක්‌ බව දක්‌වා ඇති අතර ඒවා ආරක්‌ෂා කරගැනීම ද ඇෆ්ගනිස්‌ථානය වැනි රටවලට ගැටලුවක්‌ බව ප්‍රකාශ වී ඇත.

තඹ නිස්‌සාරණය නිසා ඇති විය හැකි පාරිසරික ගැටලු පිළිබඳව ද මේ වන විට අවධානය යොමු ව ඇත. 2012 වර්ෂයේ දී ආරම්භ වීමට නියමිත වූ තඹ නිස්‌සාරණ කටයුතු මෙතෙක්‌ පමා වීමට එක්‌ හේතුවක්‌ වූයේ ජලය නොමැති වීම බව නැෂනල් ජියෝග්‍රැෆික්‌ සගරාවේ 2015 වර්ෂයේ පළ වූ ලිපියක දක්‌වා තිබිණි. තඹ නිපදවීම ආරම්භ වුව හොත් ප්‍රදේශයේ ජල මට්‌ටම පහළ යා හැකි බව ද පෙන්වා දී ඇත. දැනට සිදු ව ඇති පරීක්‌ෂණ කැණීම්වලින් පසුව ප්‍රදේශයේ ජල මට්‌ටම අඩි හයකින් පමණ පහළ ගිය බව මෙස්‌ අයිනාක්‌ ප්‍රදේශවාසීන් පවසා තිබේ. එසේ ම තඹ නිස්‌සාරණයේ දී ඇති විය හැකි පරිසර දූෂණය ගැන ද මේ වන විට අවධානය යොමු ව පවතී.

මේ ප්‍රදේශය තවමත් තර්ජනයට පත් ප්‍රදේශයකි. ඒ තලේබාන් ත්‍රස්‌තවාදය නිසා ය. තඹ නිධිය නිස්‌සාරණය පිළිබඳ කටයුතු පමා වීමට ද එය හේතු විය. පසුගිය දෙසැම්බරයේ දී තලේබාන් සංවිධානය මේ තඹ නිධිය ප්‍රදේශයට ප්‍රහාර එල්ල නො කරන්නැයි සිය සෙබළුන්ට ප්‍රසිද්ධියේ උපදෙස්‌ ලබා දී තිබූ බව ෆොaබ්ස්‌ සගරාවේ වාර්තාවක්‌ සඳහන් කරයි. කලක්‌ තිස්‌සේ මෙස්‌ අයිනාක්‌ නිම්නය පිහිටි ප්‍රදේශය ප්‍රහාරවලට පවා ලක්‌ විය. චීනය 2014 වර්ෂයේ පමණ සිට තලේබාන් සංවිධානය සමග රහස්‌ සාකච්ඡා කරමින් සිටින බව ෆොaබ්ස්‌ සගරාවේ එම ලිපිය වැඩිදුරටත් සඳහන් කළේ ය. මේ ගැන ඔවුන් පවසන්නේ චීන සමාගමක්‌ ලවා මේ බෞද්ධ පුරාවිද්‍යාත්මක උරුමයේ නටබුන්වල විනාශය කඩිනම් කරවීම තලේබාන් සංවිධානයේ අරමුණක්‌ විය හැකි බවයි.

ඡායාරූපය: Jerome Starkey (Flickr: Wikipedia - https://en.wikipedia.org/wiki/Mes_Aynak#/media/File:Mes_Aynak_Jerome_Starkey.jpg)

http://www.vidusara.com/2017/03/01/feature3.html

මෙම ලිපිය ඊට පසු සතියේ සහෝදර පුවත්පත වන ංදිවයින ඉරිදා සංග්‍රහයේ' පළ විය.


Thursday, March 2, 2017

ට්‍රම්ප් ගේ ඇමෙරිකාව,දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා විද්‍යාව

ධනේෂ් විසුම්පෙරුම


විදුසර, 15.02.2017, පි. 14-15

http://www.vidusara.com/2017/02/15/feature2.html

ඇමෙරිකාවේ නව ජනාධිපති ලෙස ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් පත් වීමෙන් පසු ඉදිරියේ දී දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳව ඇති විය හැකි බලපෑම් ගැන දැඩි සාකච්ඡාවක්‌ මේ වන විට ඇති වී තිබේ. ඊට හේතු වී ඇත්තේ ජනාධිපතිවරණ සමයේ දී දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳව ට්‍රaප්‍රකාශ කළ දේ ය. ඉන් එකක්‌ වූයේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම චීනය විසින් ඇති කරන ලද මිථ්‍යාවක්‌ බවයි. එසේ ම තමන් බලයට පත් වූ පසුව දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ පැරිස්‌ ගිවිසුමෙන් ඇමෙරිකාව ඉවත් වන බව ද පෙන්වා දී තිබිණි. ට්‍රම්ප් ප්‍රකට වූයේ දේශගුණ සංශයවාදියකු හෙවත් දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ විද්‍යාත්මක දැනුම ප්‍රශ්න කරන්නකු ලෙස ය. ඔහු ගේ කණ්‌ඩායමේ සමීපතමයන් බොහෝ දෙනා ද එබඳු අය ලෙස ප්‍රකට වූවන් විය. එසේ ම ෙµdසිල ඉන්ධන කර්මාන්තයට සහයෝගය දෙන ප්‍රතිපත්තියක්‌ ඔහු අනුගමනය කළ අතර, ඔහු ගේ ප්‍රබල ආධාකරුවන් අතර ද එවැනි අය දැකිය හැකි විය.

ධනේෂ් විසුම්පෙරුමමේ නිසා බලයට පත් වූ පසුව ට්‍රම්ප් කුමන ආකාරයකින් කටයුතු කරනු ඇති ද යන්න ගැටලුවක්‌ වී තිබිණි. මේ වන විට ට්‍රම්ප් පාලනය විසින් ගනු ලැබ ඇති පියවර නිසා ඇති වී තිබෙන තත්ත්වය කෙසේ ද යන්න ඇමෙරිකාවට මෙන්ම සමස්‌ත ලෝකයට ද වැදගත් වේ.

රාජ්‍ය ආයතනවලට බලපෑම් කිරීම


ජනාධිපති ධූරයේ වැඩ භාරගත් පසුව ට්‍රම්ප් දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ ව ගත් පියවර කිහිපයක්‌ වාර්තා විය. එරට පාරිසරික ආරක්‌ෂණ ඒජන්සිය (Environmental Protection Agency) සම්බන්ධව ඇති වී තිබෙන අර්බුදය මෙවැනි එක්‌ ගැටලුවකි.

එ්ජන්සියේ වෙබ් අඩවියේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම හා සම්බන්ධ වෙබ් පිටුවේ ඇති තොරතුරු ඉවත් කරන ලෙස ට්‍රම්ප් පාලනය නියම කර ඇති බව පළමුව මාධ්‍ය මගින් වාර්තා වූ කරුණ ය. එහෙත් මහජනතාව හා මාධ්‍ය ඔස්‌සේ ඇති වූ ප්‍රචාරයත් සම`ග ට්‍රම්ප් පාලනය මඳක්‌ පසුබා ඇති බව පෙනේ. පසුව වාර්තා වූයේ එහි ඇතුළත් තොරතුරු සමාලෝචනයකට ලක්‌ කරන බව ය. අප මේ සටහන තබන පෙබරවාරි මස 10 දින වන විට ද අදාළ වෙබ් පිටුව එ්ජන්සි වෙබ් අඩවියේ දැකිය හැකි ය (www.epa.gov/climatechange). කෙසේ වෙතත් ඉදිරියේ දී මේ වෙබ් අඩවියට කුමක්‌ සිදු වේ ද යන්න අපැහැදිලි ය.

එ්ජන්සිය මුහුණ පා ඇති අභියෝගය එය ඉක්‌මවා යයි. එහි මීළ`ග ප්‍රධානියා ලෙස නම් කර ඇති ස්‌කොට්‌ පෘයිට්‌ යනු පරිසර දූෂකයන් වෙනුවෙන් ඒජන්සියට එරෙහි ව වාර ගණනාවක්‌ ම අධිකරණ ක්‍රියාමාර්ග ගත් අයෙකි. එ් අනුව කුමන ආකාරයේ ප්‍රතිසංස්‌කරණ එහි ඇති වේ ද යන්න ගැටලුවකි. ට්‍රම්ප් ජනාධිපතිවරණ සමයේ පැවසූ දේ අනුව ගත් විට එ්ජන්සිය අහෝසි කිරීම, මධ්‍යම (පෙඩරල්) රජය විසින් ඊට ලබා දෙන ප්‍රතිපාදන කප්පාදු කිරීම හා එහි බලතල විමධ්‍යගත කර ප්‍රාන්තවලට පැවරීමට කටයුතු කිරීම සිදු විය හැකි බව පැවසේ. කෙසේ වෙතත් එම`ගින් කරන ලද සාධනීය කාර්යභාරයට යම් යම් බාධා ඇති විය හැකි බව නම් ඉතා පැහැදිලි ය.

එසේ ම පාරිසරික ආරක්‌ෂක එ්ජන්සිය විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන අධ්‍යයන ප්‍රසිද්ධ කිරීමට පෙර සමාලෝචනය කළ යුතු බවට ද නියම කර තිබේ. මෙවැනි ම නියෝගයක්‌ ඇමෙරිකාවේ කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමේන්තුවට ද නියෝග කර ඇති බව ද පුවත්පත්වල පළ විය. මෙය අදාළ පර්යේෂණ විස්‌තර ආදිය මාධ්‍ය වෙත ලබා දීම පාලනය කිරීමට දරන ප්‍රයත්නයක්‌ බව පැහැදිලි ය. මෙසේ සමාලෝචනය කිරීමට යන්නේ ට්‍රම්ප් ගේ දේශපාලන හිතවාදීන් පිරිසක්‌ බව ද වාර්තා වේ. ඒ අනුව විද්‍යාත්මක දැනුම දේශපාලන අධිකාරියේ බලපෑමට ලක්‌ කිරීමක්‌ සිදු වෙමින් පවත්නා බව පෙනේ.

පාරිසරික එ්ජන්සියේ කටයුතු එරට නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්‌ඩලයේ කමිටුවක්‌ හමුවේ තදින් විෙච්චනයට ලක්‌ ව ඇත. එහි නියෝග දේශපාලනීකරණය වූ විද්‍යාවක්‌ බවට චෝදනා එල්ල වී ඇති අතර, ආයතනයේ තීරණ ගැනීමේ ක්‍රමවේදයේ ප්‍රතිසංස්‌කරණ ඇති කිරීමට යෝජනා කර ඇත. ඒ අනුව එ්ජන්සියේ කටයුතුවල යම් පාලනයක්‌ සිදු කිරීම නව රජයේ අපේක්‌ෂාව බව පැහැදිලි ය. එසේ ම ඒජන්සියේ උපදේශක මණ්‌ඩලය සමබර නොමැති බවට ද ඔවුන් චෝදනා එල්ල කර ඇත.

ඇතැම් ඇමෙරිකානු රාජ්‍ය ආයතන ට්‍රම්ප් ගේ ජයග්‍රහණයෙන් පසුව ස්‌වයං වාරණයක්‌ ක්‍රියාත්මක කළ බවක්‌ දැකිය හැකි ය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, රෝග පාලනය හා වැළැක්‌වීම සඳහා වූ මධ්‍යස්‌ථානය (Central Disease Control and Prevention) නම් ආයතනය කලක්‌ තිස්‌සේ සංවිධානය කළ දේශගුණ වෙනස්‌ වීමේ සෞඛ්‍ය බලපෑම් නම් සමුළුවක්‌ හදිසියේ අවලංගු කළේ ට්‍රම්ප් ජනාධිපති ධූරයේ දිව්රුම් දීමට පෙරතුව ය. එය පැමිණෙන පරිපාලනයේ හැඩරුව දන්නා බැවින් කළ ස්‌වයං වාරණයක්‌ විය හැකි බවට අදහස්‌ පළ වී තිබේ.

ධවල මන්දිර වෙබ් අඩවිය


ධවල මන්දිර වෙබ් අඩවියේ මෙතෙක්‌ තිබූ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ පිටුව (www.whitehouse.gov/energy/climatechange) ඉවත් කරන ලද්දේ ට්‍රම්ප් පාලනයේ පළමු දින කිහිපය ඇතුළත ය. පෙබරවාරි 10 දින වන විට ද අදාළ පිටුවේ කිසිදු දත්තයක්‌ නොමැත. ඔබාමා පාලනය යටතේ එහි තිබූ තොරතුරු හිටපු ජනාධිපති බැරැක්‌ ඔබාමා හා සම්බන්ධ "ඔබාමා ලේඛනාගාරය" නම් වෙබ් අඩවියක්‌ වෙත (https://obamawhitehouse.archives.gov) යොමු කර ඇත. එහෙත් වෙනත් වැදගත් මූලාශ්‍ර ද ඉන් ඉවත් කර ඇති බව ඇතැම් වාර්තා සඳහන් කරයි. ඔබාමා පාලනය යටතේ ධවල මන්දිර වෙබ් අඩවියේ තිබූ තොරතුරු වෙනුවට ට්‍රම්ප් ගේ බලශක්‌ති ප්‍රතිපත්තිය පිළිබඳ තොරතුරු දැකිය හැකි ය.

දේශගුණ ගිවිසුම් හා ඇමෙරිකාව


දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ ජගත් උත්සාහයට බලපෑම් කළ හැකි පියවර ද ට්‍රම්ප් විසින් ගනු ලබන බව ප්‍රකාශ වී ඇත. පැරිස්‌ ගිවිසුමෙන් ඉවත් වීමට ට්‍රම්ප් ගේ පාර්ශ්වය විසින් ලබා දෙන ලද පොරොන්දුව එවැන්නකි. එ් සඳහා යම් කලක්‌ ගත විය හැකි නමුත් එය සිදු වනු ඇති බව ට්‍රම්ප් ගේ සමීපතම ආධාරකරුවකු වන, ඔහු විසින් පරිසර ආරක්‌ෂක එ්ජන්සිය පරිවර්තනය කිරීම සඳහා පත් කරන ලද උපදේශකයකු ලෙස පැවසෙන මයිරන් එබෙල් පවසා තිබිණි. ඔහුට අනුව ට්‍රම්ප් දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ එක්‌සත් ජාතීන් ගේ රාමුගත සම්මුතියෙන් ද ඉවත් වීමට අදහස්‌ කරන බව පැවසේ.

කෙසේ වෙතත් ට්‍රම්ප් විසින් රාජ්‍ය ලේකම් ධූරයට පත් කරන ලද රෙක්‌ස්‌ ටිලර්සන් පැරිස්‌ ගිවිසුම සම්බන්ධයෙන් වෙනස්‌ අදහසක්‌ පළ කර ඇති බව පෙනේ. ඔහුට අනුව ගිවිසුමෙන් ඉවත් වීම එ් පිළිබඳ කටයුතුවලට සම්බන්ධ වීමට ඇමෙරිකාව සතු අවස්‌ථාව අහිමි කරගැනීමකි. පැරිස්‌ ගිවිසුමෙන් ඉවත් වීම ඇමෙරිකාවට අන්තර්ජාතික වශයෙන් ඇති තත්ත්වය නො සලකා හැරීමක්‌ වන අතර ම, එය ඇමෙරිකාව සතු ව ඇති පිළිගැනීමට ද ගැටලුවක්‌ විය හැකි ය. මේ නිසා පැරිස්‌ ගිවිසුමෙන් ඉවත් වීම කඩිනමින් සිදු නො වීමට ද අවස්‌ථාවක්‌ තිබේ. ජනාධිපතිවරණයට පෙර දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳව ට්‍රම්ප් දැක්‌වූ අදහස්‌ ජනාධිපතිවරණයෙන් පසුව වඩාත් මෘදු බවට පත් ව ඇති බව ඇතැම් විශ්ලේෂකයන් සඳහන් කර ඇති බව මෙහි ලා සටහන් කළ යුතු වේ.

අනෙක්‌ අතට වර්තමාන දේශගුණ සටන සම්බන්ධව ඇමෙරිකාව ගන්නා පියවර හා එයට ලෝකයේ සෙසු රටවල් කුමන ආකාරයකින් ප්‍රතිචාර දක්‌වනු ඇති ද යන්න මත දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ සටනේ අනාගතය තීරණය විය හැකි ය.

මේ අතර පසුගිය සතියේ වාර්තා වූ පරිදි ට්‍රම්ප් ගේ නායකත්වය යටතේ ඇමෙරිකාව කුමන පියවර ගත්ත ද, හරිතාගාර වායු විමෝචන අඩු කිරීම සඳහා වූ සටනට නායකත්වය ලබා දීමට යුරෝපය සූදානම් බව යුරෝපා කොමිසමේ බලශක්‌ති ප්‍රධානියා පවසා ඇත. මෙය වැදගත් ප්‍රකාශයක්‌ වන්නේ යුරෝපය මේ නායකත්වය මේ දක්‌වා ද ලබා දී ඇති බැවිනි.

එසේ ම අන්තර් ජාතික අරමුදල් සඳහා ඇමෙරිකාව ලබා දෙන ආදාර කපා හරින බවට ට්‍රම්ප් කළ ප්‍රකාශ ද වැදගත් ය. එසේ සිදු වුව හොත් ඉදිරියේ දී දියුණු වන රටවල් විවිධ කටයුතුවලට යොදාගැනීමට අපේක්‌ෂා කළ මුදල් අඩු විය හැකි ය. නිදසුනක්‌ ලෙස දේශගුණ වෙනස්‌ වීමට හැඩගැසීමට ලබා දීමට අපේක්‌ෂා කරන අරමුදල සඳහා ඇමෙරිකාව ලබා දීමට අදහස්‌ කර තිබූ ඩොලර් බිලියන 3ක මුදල කපා හරින බව පැවසේ. එම මුදල් ඇමෙරිකානුවන් වෙනුවෙන් යොදවන බව ඔහු ලබා දුන් පොරොන්දුවකි. ඉදිරි අරමුදල් සැපයීම පිළිබඳ ඇති විය හැකි ගැටලු එ් හා සම්බන්ධව කටයුතු කරන පිරිස්‌වල අවධානයට මේ වන විට ද ලක්‌ ව ඇති කරුණකි.

මේ වන විට කාබන් බද්දක්‌ ම`ගින් විමෝචන අඩු කිරීමේ ක්‍රමවේදයක්‌ ද යෝජනා වී තිබේ. එය ඉදිරිපත් ව ඇත්තේ රිපබ්ලිකන් පාක්‌ෂික සෙනෙට්‌ සභිකයන් පිරිසක්‌ වෙතිනි. එහි දී කාබන් බද්දක්‌ මඟින් විමෝචන අඩු කිරීම සඳහා සියලු ම අංශවල නිෂ්පාදකයන් පෙලඹවීම සිදු කිරීමට අපේක්‌ෂිත ය. එමඟින් එකතු වන මුදල ජනතාව වෙත ලබා දීමේ ක්‍රමවේදයක්‌ සැලසුම් කර තිබීම දේශපාලනමය අරුතකින් කර ඇති බව පෙනේ. මෙය ප්‍රායෝගිකව සිදු කළ හැකි නම් සාර්ථක විය හැකි බව ඇතැම් පාර්ශ්ව සිතුව ද, කාබන් විමෝචන අඩු කිරීම පිළිබඳ ක්‍රමවේදයකට නව පරිපාලනය එක`ග වේ ද යන්න පළමුව විසඳාගත යුතු ගැටලුවකි. එසේ ම ලෝකය වෙනස්‌ ම`ගක්‌ ගන්නා අතර, යළිත් මෙවැන්නක්‌ වෙත යොමු වීම තත්ත්වය තරමක්‌ සංකීර්ණ කරන්නකි.

දේශගුණ අහිතකර ක්‍රියාමාර්ග


මේ අතර හිටපු ජනාධිපති බැරැක්‌ ඔබාමා විසින් ක්‍රියාත්මක කරන ලද පිරිසිදු බලශක්‌ති සැලසුම (Clean Pදwer Plan) නම් සැලසුම ද ට්‍රම්ප් ගේ විවේචනයට ලක්‌ වූවකි. දේශීය වශයෙන් හරිතාගාර වායු විමෝචන අඩු කිරීමට හා දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පාලනයට සුදුසු ම ක්‍රියාමාර්ගය සේ සැලකෙන මේ හා සම්බන්ධ නීති අහෝසි කරන බවට ට්‍රම්ප් මැතිවරණ පොරොන්දුවක්‌ දී තිබිණි. එ් යටතේ ප්‍රධාන ලෙස ම සිදු කිsරීමට නියමිත ව තිබුණේ විදුලි බලාගාර ආශ්‍රිත විමෝචන සීමා කිරීම ය. එමඟින් පිරිසිදු බලශක්‌තිය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට සැලසුම් කර තිබිණි.

එහෙත් මේ වන විට ෙµdසිල ඉන්ධන පාලනය සඳහා ඔබාමා ගෙන තිබූ පියවර අහෝසි කිරීම සඳහා ට්‍රම්ප් පාලනය කටයුතු කරමින් තිබේ. ස්‌වදේශිකයන් ගේ ප්‍රදේශවලට සිදු විය හැකි හානිය හා පරිසරයට සිදු විය හැකි හානිය වැනි කරුණු මෙන්ම පොසිල ඉන්ධන ප්‍රවර්ධනය නො කිරීමේ ඔබාමා ගේ පිළිවෙත යටතේ ඔබාමා පාලනය විසින් ක්‍රියාත්මක නො කරනු ලැබීමට තීරණය කර තිබූ ආන්දෝලනාත්මක තෙල් නළ දෙකක්‌ පිළිබඳ සිදුවීම මීට නිදසුනකි. මේ සඳහා අනුමැතිය ලබා දීමට ට්‍රම්ප්ට අපේක්‌ෂාව ඇති බව පෙනේ. ඊට අදාළ පියවර මේ වන විටත් නව පාලනය මඟින් ගෙන තිබේ.

විද්‍යාව හමුවේ ඇති අභියෝගය


ඉහත දැක්‌වූ පරිදි දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධව කටයුතු කරන ආයතන පිළිබඳව ගෙන ඇති පියවර ද, සංක්‍රමණිකයන් සම්බන්ධව ට්‍රම්ප් අනුගමනය කරන ප්‍රතිපත්ති ද නිසා විද්‍යාවට ඇති විය හැකි බලපෑම් ගැන ඇමෙරිකාවේ මෙන්ම ලෝකය පුරා විද්‍යාඥයන් ගේ නොමඳ අවධානය යොමු වී ඇත.

ඉහත කී ආකාරයෙන් ඇමෙරිකානු රාජ්‍ය අයතනවල වෙබ් අඩවිවලට පැනවීමට ගිය වාරණයේ අරමුණ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ තොරතුරු මහජනතාව වෙත සන්නිවේදනය කිරීම වැළැක්‌වීම විය හැකි ය. මෙය විද්‍යා සන්නිවේදනය හා අධ්‍යාපනයට ද බලපාන්නකි. විද්‍යාත්මක පර්යේෂණවලින් ලැබෙන දැනුමට ප්‍රවේශ වීමට සීමා පැනවීම විද්‍යාඥයන්ට මෙන්ම පුරවැසියන්ට ද ඇති අයිතියක්‌ නො සලකා හැරීමක්‌ සේ දක්‌වා තිබේ. එසේ ම මේ ආයතනවලින් සිදු කරන ලද පර්යේෂණවලින් හෙළි ව ඇති කරුණු හෙවත් සාධක මත පදනම් වූ දැනුම නො සලකා හැරීමට ගන්නා උත්සාහයක්‌ විද්‍යාවේ අභිවෘද්ධියට හේතු නො වන බව පැහැදිලි ය.

එසේ ම එම ආයතනවලට සැපයෙන අරමුදල් පාලනය කිරීම ම`ගින් පර්යේෂණ පැවැත්වීම පාලනය කළ හැකි බව පැහැදිලි කරුණකි. තවත්a වාර්තාවක සඳහන් වූ ආකාරයට නැවත සිදු කළ නොහැකි ආකාරයේ පර්යේෂණ ම`ගින් තීරණ ගැනීම පවා විවේචනයට ලක්‌ ව තිබේ. එහෙත් මේ පිළිබඳව කරුණු දක්‌වන එ් ආයතනවලට හා විශ්ව විද්‍යාලවලට සම්බන්ධ විද්‍යාඥයන්ට අනුව ඇතැම් පර්යේෂණ එසේ නැවත සිදු කිරීම පහසු නො වේ. විශේෂයෙන් වසර 10ක්‌ හෝ ඊට වැඩි කාලයක්‌ සිදු කළ අධ්‍යයන නැවත සිදු කිරීම විශාල කාලයක්‌ හා ධනයන් වැන වන කාර්යයකි. එසේ ම මහජනතාව යොදාගත් අධ්‍යයනයක්‌ යළිත් එ් ආකාරයෙන් ම සිදු කිරීම ද කළ නොහැක්‌කකි.

අනෙක්‌ අතට ට්‍රම්ප් හඳුන්වා දී ඇති සංක්‍රමණික පාලන නියෝග ම`ගින් ද ඇමෙරිකාවේ සෞඛ්‍ය ක්‌ෂේත්‍රයට හා විද්‍යාවට හානි සිදු විය හැකි බව දක්‌වා තිබේ. එයට හේතුව ඇමෙරිකාවේ සිටින වෛද්‍යවරුන් හා විද්‍යාඥයන් අතරින් සැලකිය යුතු පිරිසක්‌ වෙනත් රටවලින් සංක්‍රමණය වූවන් වීම ය. පසුගිය සතිය වන විට ට්‍රම්ප් ගේ සංක්‍රමණික නීති අධිකරණ නියෝග ම`ගින් අත්හිටුවා තිබිණි.

මෙවැනි ම උත්සාහයක්‌ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නො සලකා හළ තවත් රිපබ්ලිකන් පාක්‌ෂික ජනාධිපතිවරයකු වූ ජෝර්ඡ් බුෂ් පාලනය යටතේ ද ක්‍රියාත්මක වී ඇත. ඔහු ගේ අට වසරක පාලන කාලය ඇතුළත ඇමෙරිකාවේ නාසා හා පාරිසරික ආරක්‌ෂණ ඒජන්සිය වැනි රාජ්‍ය ආයතනවල සේවය කළ විද්‍යාඥයන් 1,600ක්‌ පමණ පිරිසකට විවිධ ආකාරයේ අවවාද කිරීම් ලැබී ඇති බව සමීක්‌ෂණයකින් හෙළි වී තිබිණි. එ් ප්‍රධාන වශයෙන් ම දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සම්බන්ධ ව තොරතුරු සන්නිවේදනය කිරීමේ දී ය.

මේ තත්ත්වය විද්‍යාව වැනි දැනුමක්‌ පිළිබඳව වුව ද දේශපාලන බලපෑම් ඇති විය හැකි ආකාරය සම්බන්ධව කදිම නිදසුනකි. රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති විද්‍යාවේ අනාගතයට බලපෑමක්‌ ඇති කළ වෙනත් මෙවැනි අවස්‌ථා ඉතිහාසයේ තිබී ඇත. ඇතැම් විට විද්‍යාත්මක දැනුමට අතීතයේ ඇති වූ බලපෑම් මීට වඩා විශාල ය. එහෙත් අද ඇති වී තිබෙන අභියෝගය වෙනස්‌ හා බරපතළ වූවක්‌ සේ සැලකිය හැකි ය.

විද්‍යාඥයන් හා එ් පිළිබඳ උනන්දුවක්‌ දක්‌වන පිරිස්‌ ට්‍රම්ප් පාලනයට එරෙහි ව විරෝධතා දැක්‌වීමට පටන්ගෙන ඇත්තේ මේ නිසා ය. විද්‍යාඥයන් කැරලි ගැසිය යුතු කාලය පැමිණ ඇතැයි ලෝක ප්‍රකට දේශගුණ විද්‍යාඥයකු වන මහාචාර්ය මයිකල් මාන් පවසා ඇත. ඔහු පවසන ආකාරයට ඇමෙරිකාව යළිත් ගමන් කරමින් සිටින්නේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම නො පිළිගන්නා කාලයක්‌ වෙත ද යන්න ගැටලුවකි. පර්යේෂණවල නියෑළෙමින් හා උගන්වමින් සිටින විද්‍යාඥයන් වීදි බැස උද්ඝෝෂණය කිරීමට පටන්ගෙන ඇත.

අනෙක්‌ අතට ඇමෙරිකානු ජනතාව ද ට්‍රම්ප් ගේ පියවර ගැන කැමැත්තක්‌ දක්‌වන්නේ ද යන්න සැක සහිත ය. යේල් විශ්වවිද්‍යාලය ම`ගින් සිදු කරන ලද සමීක්‌ෂණයකට අනුව ට්‍රම්ප් ගේ ඡන්දදායකයන් අතරින් බහුතරයක්‌ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම සිදු වෙමින් තිබෙන බව විශ්වාස කරතිs. ට්‍රම්ප්ට ඡන්දය දුන් පිරිස අතරින් 49%ක්‌ පමණ එසේ සිතන බව පෙනෙන්නට තිබේ. එය සිදු නො වන බව විශ්වාස කරන්නේ 30%ක්‌ තරම් අඩු පිරිසකි. එසේ ම එම සමීක්‌ෂණයේ දී හෙළි වූ පරිදි ඡන්දදායකයන් අතරින් 47%ක්‌ පමණ පිරිසක්‌ සිතන්නේ පැරිස්‌ ගිවිසුම වැනි ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම් සම`ග කටයුතු කළ යුතු බව ය. එසේ ම වඩා මෑතක දී ක්‌විනිපියෑක්‌ විශ්වවිද්‍යාලය ම`ගින් සිදු කරන ලද තවත් සමීක්‌ෂණයකට අනුව ඇමෙරිකානුවන් අතරින් 61%ක්‌ තරම් පිරිසක්‌ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම වැළැක්‌වීම සඳහා ක්‍රියාත්මක වන නීතිරීති ඉවත් කිරීමට විරුද්ධ ය. එවැන්නකට පක්‌ෂ වන්නේ එරට ජනතාව ගෙන් 29%ක්‌ තරම් පිරිසක්‌ පමණකි.

ලෝක ප්‍රකට ඉරණම් දින ඔරලෝසුවේ (Doomsday Clock) වේලාව තත්ත්පර 30කින් ඉදිරියට ගෙන යැමට පසුගිය ජනවාරි මස පරමාණුක විද්‍යාඥයන් ගේ බුලටිනය ගත් තීරණයට ද ට්‍රම්ප් ගේ කටයුතු හේතු වී ඇත. මෙතෙක්‌ රාත්‍රී 11(57(00 ලෙස තිබූ එහි වේලාව රාත්‍රී 11(57(30 ලෙස මධ්‍යම රාත්‍රිය හෙවත් විනාශයට වඩාත් ආසන්න ලෙස සකස්‌ කරන ලදි. එ් සඳහා හේතු වූ කරුණු අතර ලෝකයේ උෂ්ණත්වය ඉහළ යැම තවදුරටත් සිදු වීම හා දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳව තවදුරටත් කටයුතු කළ යුතු වීම ද එක්‌ සාධකයකි. ඇමෙරිකානු ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් න්‍යෂ්ටික ආයුධ පිළිබඳව කළ ප්‍රකාශ, දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳ විද්‍යාත්මක දැනුම ගැන අවිශ්වාසය පළ කිරීම හා ඇමෙරිකානු ජනාධිපතිවරණය හා සම්බන්ධ සිදුවීම් නිසා මතු ව ඇති ජගත් මට්‌ටමේ අස්‌ථාවර බව ද එ් සඳහා හේතු වී ඇති බව එ් පිළිබඳව නිකුත් කර ඇති නිවේදනයේ දැක්‌වේ.

"විද්‍යාව සඳහා පා න`ගමු" මහා පාගමන


අද දවසේ විද්‍යාව පොදුවේ මුහුණ පා ඇති මේ අභියෝග සැලකිල්ලට ගෙන විද්‍යාව වෙනුවෙන් වූ පාගමනක්‌ "විද්‍යාව සඳහා පා නගමු" (March for science) යන තේමාව ඔස්‌සේ සංවිධානය කිරීමට කටයුතු කර තිබේ. එහි අරමුණ වන්නේ විද්‍යාත්මක ප්‍රජාවේ විරෝධය පළ කිරීම හා විද්‍යාත්මක දැනුමේ ඇති වැදගත්කම ස්‌ථාපනය කිරීම ය.

එ් සඳහා තෝරාගෙන ඇත්තේ අප්‍රේල් 22 දිනට යෙදෙන මිහිතල දිනයයි. මේ අනුව එදින සාධක සහිත ප්‍රතිපත්ති සඳහා සහයෝගය දීම ප්‍රවර්ධනය කරමින් විරෝධතා රැළියක්‌ ඇමෙරිකාවේ අගනුවර වන වොෂින්ටන් ඩීසීහි දී පැවැත්වෙනු ඇත. එ් හා සමගාමීව එරට වෙනත් නගරවල ද එවැනි රැළි ද පැවැත්වීමට තීරණය කර තිබේ. මේ සඳහා ඇමෙරිකාව පුරා වෙසෙන විද්‍යාඥයන් ගේ සහභාගිත්වය අපේක්‌ෂා කරන අතර, විද්‍යාවට ආදරය කරන හා උනන්දුවක්‌ දක්‌වන සාමාන්‍ය ජනතාව ගේ ද සහයෝගය මීට ලබාගැනීමට සංවිධායකයන් අදහස්‌ කරන බව පෙනේ. මේ සඳහා සමාජ ජාල හා අනතර්ජාලය පදනම් කරගත් ප්‍රචාරක ව්‍යාපාරයක්‌ දියත් කර තිබේ. මේ හා සමගාමීව ලෝකයේ සෙසු රටවල ද රැළි පැවැත්වීමට සංවිධායකයන් අපේක්‌ෂා කරන බව පැහැදිලි ය. (www.marchforscience.com වෙබ් අඩවිය බලන්න.)

විශේෂයෙන් එරට මධ්‍යම රජයේ පිළිවෙත් මේ සඳහා හේතු වී ඇත. ඇමෙරිකානු කොන්ග්‍රසය මෙන්ම ජනාධිපතිවරයා ගේ ප්‍රතිපත්ති ද විද්‍යාවට එතරම් හිතවත් නො වන තත්ත්වයක්‌ තුළ මෙවැන්නක්‌ ඇති වේ. මෙහි දී විද්‍යාවේ පුළුල් පරාසයක්‌ උද්ඝෝෂකයන් ගේ අවධානයට යොමු ව තිබේ. වැඩි අවධානයක්‌ යොමු ව ඇත්තේ දේශගුණ වෙනස්‌ වීම පිළිබඳව වුව ද, විද්‍යාව හමුවේ ඇති අභියෝගය ද මෙහි දී අවධානයට ලක්‌ ව ඇති කරුණකි. විශේෂයෙන් දැනුම සන්නිවේදනයට හා ප්‍රතිපාදන කපා හැරීම වැනි පියවර හමුවේ සිදුවිය හැකි අනර්ථකර ප්‍රතිඵල ඔවුන් ගේ අවධානයට ලක්‌ ව ඇත.

මේ පා ගමනට තෝරාගෙන ඇති දිනය ද වැදගත් ය. මිහිතල දිනය ඇමෙරිකාවේ එක්‌ වෙනසක ආරම්භය විය. එ් 1970 වර්ෂයේ දී එවකට ඇමෙරිකාවේ පැවැති පාරිසරික අර්බුදය හේතුවෙන් ජනතාව වීදි බැසීම නිසා ය. ඇමෙරිකාවේ පරිසර දූෂණය වළක්‌වා සංරක්‌ෂණයට හේතු වූ නීතිරීති හා ආයතන පද්ධතියක්‌ ඇති කිරීමට එදා ඇමෙරිකාව පුරා සිදු වූ විරෝධතා රැල්ල ප්‍රයෝජනවත් විය. නිදසුනක්‌ ලෙස ගත හොත්, ඇමෙරිකාවේ පරිසර ආරක්‌ෂාවට හේතු වූ නීති පද්ධති ගණනාවක්‌ හා මෙන්ම පාරිසරික ආරක්‌ෂණ එ්ජන්සිය ඇති වූයේ එම වසරේ අග භාගයේ දී ය. එය ලෝකයේ සෙසු රටවල ද ඇස්‌ අරවන්නක්‌ වූ බව අන්තර්ජාතික වශයෙන් ඉන් පසුව ඇති වූ වෙනස්‌කම් අනුව ද පෙනේ. එය නූතන පරිසර ව්‍යාපාරයේ වැදගත් සන්ධිස්‌ථානයක්‌ සේ සැලකේ.
එවැනි "වෙනසක්‌" ඇති කිරීමට මෙවරත් ඇමෙරිකානුවන්ට හැකි වේ ද?

http://www.vidusara.com/2017/02/15/feature2.html